قورئانی پیرۆز » كوردی » سورهتی الفاتحة
كوردی
سورهتی الفاتحة -
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ ( 1 )
به ناوی خوای بهخشندهی میهرهبان (به ناوی ئهو خوایهی كانگای ڕهحمهت و سۆزو بهزهییه).
الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ ( 2 )
سوپاس و ستایش ههر شایستهی خوایه و بۆ خوایه، که خاوهن و پهروهردگاری ههموو جیهانیان و ههموو بوونهوهره.
الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ ( 3 )
بهخشندهی میهرهبان، کانگای ڕهحمهت و میهرهبانیه (ڕهحمهتی له دنیادا ههموو شتێکی گرتۆتهوه، بهڵام له قیامهتدا تهنها بۆ ئیماندارانه).
مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ ( 4 )
خاوهن و سهرداری ڕۆژی پاداشت و سزایه (پادشای ڕۆژی قیامهته که دادپهروهری ڕههاو بێ سنووری تێدا بهرپا دهکات).
إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ ( 5 )
خوایه، تهنها ههر تۆ دهپهرستین و ههر لهتۆش داوای یارمهتی و پشتیوانی دهکهین (له کاروباری دین و دنیاماندا، بهکهسی تر له بهدهکانت ناکرێت).
اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ ( 6 )
خوایه بهردهوام ڕێنمووییمان بفهرموو بۆ ئهم ڕێبازی ڕاست و دروستی ئیسلامه.
صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلَا الضَّالِّينَ ( 7 )
که بهرنامه و ڕێبازی ئهوانهیه له نازو نیعمهتی خۆت بههرهوهرت کردوون، نهمانخهیته سهر ڕێبازی ئهوانهی خهشم و قینیان لێگیراوه (بههۆی ئهوهوه دهیزانن و لایانداوه)، ههروهها نهمانخاته سهر ڕێبازی ئهوانهش، که سهرگهردان و گومڕان (بههۆی لاساری و یاخی بوون و نهزانینیانهوه)
قورئانی پیرۆز » كوردی » سورهتی البقرة
كوردی
سورهتی البقرة -
الم ( 1 )
چهند پیتێك له سهرهتای ههندێ له سوورهتهكانی قورئاندا هاتوون ژمارهیان (14) پیته، نیوهی كۆی پیتهكانی زمانی عهرهبین، بۆ سهلماندنی (اعجاز) و مهزنی و گرنگی قورئان كه له توانای هیچ كهسدا نیه بهو پیتانه كتێبێكی ئاوا بێ وێنه دابنێت، بهرادهیهك ههتا ئهگهر ههموو گرۆی ئادهمیزاد و پهری كۆببنهوه بۆ ئهو مهبهسته بێگومان ناتوانن، ههروهها چهندهها نهێنی تریشی تێدایه، زاناكان له ههندێكی دواون، ههندێكیشیان وتوویانه: ههر خوا خۆی زانایه به نهێنی ئهو پیتانه.
ذَٰلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِّلْمُتَّقِينَ ( 2 )
ئهو قورئانه كتێبێكه هیچ گومانێكی تێدا نیه، (كه له لایهن خوای پهروهردگارهوه ڕهوانه كراوه به جبرهئیلدا بۆ پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) كه مایهی ڕێنمووی و سهرچاوهی هیدایهته بۆ خواناسان و پارێزكاران (كه ئهوانهن فهرزهكان جێبهجێ دهكهن و له حهرام خۆیان دهپارێزن، له ڕووی بیروباوهڕو كردارو گوفترهوه).
الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ ( 3 )
ئهوانهی باوهڕ به نهبینراوهكان دههێنن (وهك خوا و فریشته و ئهوانهی خوا باسی كردوون و ئێمه نایانبینین)، ههروهها نوێژهكانیان بهچاكی ئهنجام دهدهن و لهو ڕزق و ڕۆزییه (حهڵاڵهی) پێمان بهخشیوون، دهبهخشن.
وَالَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِمَا أُنزِلَ إِلَيْكَ وَمَا أُنزِلَ مِن قَبْلِكَ وَبِالْآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ ( 4 )
(له ههمان كاتدا) ئهوانه باوهڕ دههێنن بهو (پهیامهی) كه بۆ تۆ (ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) دابهزێنراوه و بهو پهیامانهش كه بۆ (پێغهمبهرانی (سهلامی خوایان لێ بێت) پێش تۆ دابهزێنراوه، دڵنیاش دهبن كه ڕۆژی دوایی پێش دێت و قیامهت ههر بهرپا دهبێت.
أُولَٰئِكَ عَلَىٰ هُدًى مِّن رَّبِّهِمْ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ( 5 )
ئهوانه له سهر شا ڕێگهی هیدایهتی پهروهردگاریانن و ههر ئهوانیش سهرفراز و سهرکهوتوو (ئهمانه بنهما سهرهکیهکانی ئیمان و ئیسلامن).
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا سَوَاءٌ عَلَيْهِمْ أَأَنذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنذِرْهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ ( 6 )
بهڕاستی ئهوانهی که بێ باوهڕ بوون ئاگاداریان بکهیت یان ئاگاداریان نهکهیت یهکسانه بۆیان، باوهڕ و ئیمان ناهێنن...
خَتَمَ اللَّهُ عَلَىٰ قُلُوبِهِمْ وَعَلَىٰ سَمْعِهِمْ وَعَلَىٰ أَبْصَارِهِمْ غِشَاوَةٌ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ ( 7 )
(چونکه) خوا مۆری ناوه بهسهر دڵ و گوێیاندا و پهردهی بهسهر چاویاندا هێناوه، (نه بیردهکهنهوه، نه ئامادهن حهق ببیستن و ڕاستییهکان نابینن)، ههر بۆیه سزایهکی سهخت چاوهڕێیانه (ئهمانهش دهستهیهکن له بێ باوهڕان که ههر خوا خۆی دهیانناسێت).
وَمِنَ النَّاسِ مَن يَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ وَبِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَمَا هُم بِمُؤْمِنِينَ ( 8 )
له ناو خهڵکیدا کهسانێک ههن که دهڵێن: ئیمان و باوهڕمان به خوا و به ڕۆژی قیامهت هێناوه (لهڕاستیدا ئهوانه درۆ دهکهن) ئهوانه ههمیشه باوهڕدار نین).
يُخَادِعُونَ اللَّهَ وَالَّذِينَ آمَنُوا وَمَا يَخْدَعُونَ إِلَّا أَنفُسَهُمْ وَمَا يَشْعُرُونَ ( 9 )
ئهوانه (بهخهیاڵی خۆیان وا دهزانن) خوا و ئهو کهسانه دهخهڵهتێنن که باوهڕداری ڕاستهقینهن!! کهچی جگه له خۆیان کهسیان پێ ناخهڵهتێنرێ، بهڵام ههست ناکهن و تێناگهن و بیرناکهنهوه.
فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ فَزَادَهُمُ اللَّهُ مَرَضًا وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ بِمَا كَانُوا يَكْذِبُونَ ( 10 )
ئهوانه له دڵ و دهروونیاندا نهخۆشی بێ باوهڕی و حهسوودی و کینه ههیه، خوایش دهردیان گران و کاریگهر دهکات و سزایهکی سهختیش (له دینا و قیامهتدا) چاوهڕێنانه به هۆی درۆکردن و (دژایهتییان بۆ ئیسلام).
وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ لَا تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ قَالُوا إِنَّمَا نَحْنُ مُصْلِحُونَ ( 11 )
ئهوانه کاتێک پێیان دهوترێت تۆوی گوناهو تاوان و خراپهکاری مهچێنن له زهویدا، دهڵێن: بهڕاستی ئێمه تهنها چاکسازی دهکهین!!
أَلَا إِنَّهُمْ هُمُ الْمُفْسِدُونَ وَلَٰكِن لَّا يَشْعُرُونَ ( 12 )
ئاگادار بن، که ڕاستی ههر ئهوانه تۆوی خراپه دهچێنن، بهڵام (بههۆی لووت بهرزی و دهردهدارییانهوه) ههستی پێ ناکهن و (خۆیانی لێ گێل دهکهن).
وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ آمِنُوا كَمَا آمَنَ النَّاسُ قَالُوا أَنُؤْمِنُ كَمَا آمَنَ السُّفَهَاءُ أَلَا إِنَّهُمْ هُمُ السُّفَهَاءُ وَلَٰكِن لَّا يَعْلَمُونَ ( 13 )
کاتێک پێیان دهوترێت ئیمان و باوهڕ بهێنن وهکو ئهوه ههموو خهڵکه (بێ فێڵ و ڕاستگۆیانه) که باوهڕیان هێناوه، دهڵێن: چۆن ئێمه وهکو ئهو خهڵکه عهقڵ و گێلانه باوهڕ دههێنین، (خهڵکینه) چاک بزانن و ئاگاداربن که ههر ئهوانه خۆیان کهم عهقڵ و گێل و نهفامن، بهڵام بۆ خۆیان نازانن.
وَإِذَا لَقُوا الَّذِينَ آمَنُوا قَالُوا آمَنَّا وَإِذَا خَلَوْا إِلَىٰ شَيَاطِينِهِمْ قَالُوا إِنَّا مَعَكُمْ إِنَّمَا نَحْنُ مُسْتَهْزِئُونَ ( 14 )
كاتێكیش (دووڕووهكان) دهگهن بهوانهی باوهڕیان هێناوه دهڵێن: ئێمه ئیماندارین و باوهڕمان هێناوه!!، كهچی كاتێك به تهنها دهمێننهوه له لای شهیتانه گهوره و فێڵبازهكانیان دهڵێن: بهڕاستی ئێمه لهگهڵ ئێوهین، بێگومان ئێمه تهنها گاڵتهیان پێدهكهین و پێیان ڕادهبوێرین!!
اللَّهُ يَسْتَهْزِئُ بِهِمْ وَيَمُدُّهُمْ فِي طُغْيَانِهِمْ يَعْمَهُونَ ( 15 )
(بهڵام خهیاڵیان خاوه چونكه) خوا سزای گاڵتهجارییهكهیان لێدهستێنێت و (دهیانكاته پهندو گاڵتهجاڕ)، ئهوه جارێ بهرهڵای كردوون تا كوێرانه مل بنێن و درێژه بهگومڕایی خۆیان بدهن.
أُولَٰئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الضَّلَالَةَ بِالْهُدَىٰ فَمَا رَبِحَت تِّجَارَتُهُمْ وَمَا كَانُوا مُهْتَدِينَ ( 16 )
ئهوانه گومڕاییان كڕی بهڕێنموویی و هیدایهت، بازرگانیهكهیان قازانجی نهكرد، سهرمایهكهشیان كه هیدایهته له دهستیانداو مایهپووچ بوون و وهرگری ڕێبازی هیدایهت نهبوون...
مَثَلُهُمْ كَمَثَلِ الَّذِي اسْتَوْقَدَ نَارًا فَلَمَّا أَضَاءَتْ مَا حَوْلَهُ ذَهَبَ اللَّهُ بِنُورِهِمْ وَتَرَكَهُمْ فِي ظُلُمَاتٍ لَّا يُبْصِرُونَ ( 17 )
نموونه و وێنهی ئهوانه وهك كهسێك وایه: ئاگرێك دابگیرسێنێت (بۆ سوودی خۆی و هاوڕێكانی) كهچی كاتێك ههڵگیرساو دهوروبهری خۆی ڕووناك كردهوه، خوا ڕووناكیهكهیان لێ بكوژێنێتهوه و له چهندهها تاریكیدا جێیان بهێڵێت و هیچ تروسكاییهك نابینین و ڕێ دهرناكهن.
صُمٌّ بُكْمٌ عُمْيٌ فَهُمْ لَا يَرْجِعُونَ ( 18 )
ئهوانه كهڕو لاڵ و كوێرن (له ئاستی حهق و ڕاستیداو)، ناشگهڕێنهوه (بۆ سهر هیدایهت).
أَوْ كَصَيِّبٍ مِّنَ السَّمَاءِ فِيهِ ظُلُمَاتٌ وَرَعْدٌ وَبَرْقٌ يَجْعَلُونَ أَصَابِعَهُمْ فِي آذَانِهِم مِّنَ الصَّوَاعِقِ حَذَرَ الْمَوْتِ وَاللَّهُ مُحِيطٌ بِالْكَافِرِينَ ( 19 )
یاخود وێنهیان وهك كهسانێك وایه به دهست بارانێكی لێزمهوه گیریان خواردبێت، كه پهڵه ههوری تاریك و ههوره تریشقه و بروسكهی ههبێت، له تاو دهنگی بروسكهكه پهنجهیان دهئاخنن بهگوێچكهیاندا له ترسی مردن، خوایش گهمارۆی كافرانی داوه (بارانهكه قورئانه و بروسكهكان، ترساندنی دووڕووهكانه كه حهز بهبیستنی ناكهن).
يَكَادُ الْبَرْقُ يَخْطَفُ أَبْصَارَهُمْ كُلَّمَا أَضَاءَ لَهُم مَّشَوْا فِيهِ وَإِذَا أَظْلَمَ عَلَيْهِمْ قَامُوا وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَذَهَبَ بِسَمْعِهِمْ وَأَبْصَارِهِمْ إِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ( 20 )
خهریكه تیشكی بروسكهكه بینایی چاویان بهرێت، ههر كاتێك بهر پێیان ڕۆشن دهكاتهوه، دهڕۆن، ههر كه تیشكهكه نهماو تاریك بوو لێیان، (دهسڵهمێنهوه و) ههڵوێسته دهكهن، خۆ ئهگهر خوا بیویستایه بیستن و بینینیانی لهناو دهبرد، بهڕاستی خوا دهسهڵاتی بهسهر ههموو شتێكدا ههیه.
يَا أَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ وَالَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ ( 21 )
ئهی خهڵكینه پهروهردگاری خۆتان بپهرستن، ئهو زاتهی كه ئێوه و پێشینانی ئێوهشی بهدی هێناوه، بۆ ئهوهی ڕێبازی خواناسی و تهقوا و پارێزكاری بگرنه بهر.
الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ فِرَاشًا وَالسَّمَاءَ بِنَاءً وَأَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرَاتِ رِزْقًا لَّكُمْ فَلَا تَجْعَلُوا لِلَّهِ أَندَادًا وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ ( 22 )
ههر ئهوزاته زهوی كردووه به فهرش و جێگای نیشتهجێ بوون و ژیان بۆتان، ئاسمانی وهكو سهقفێك بهسهرتانهوه ڕاگیر كردووه، له ئاسمانهوه ئاوی بۆ باراندوون، جا بههۆیهوه جۆرهها بهرههمی (درهخت و گژوگیای) بهدهرهێناوه تا ببێته ڕزق و ڕۆزی بۆتان، كهواته شهریك و هاوتا بۆ خوا بڕیار مهدهن، كه خۆشتان دهزانن پهرستراو دهبێت بهدیهێنهر بێت.
وَإِن كُنتُمْ فِي رَيْبٍ مِّمَّا نَزَّلْنَا عَلَىٰ عَبْدِنَا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِّن مِّثْلِهِ وَادْعُوا شُهَدَاءَكُم مِّن دُونِ اللَّهِ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ ( 23 )
جا ئهگهر ئێوه له دوو دڵیدان و گومانتان لهم (قورئانه پیرۆزه) ههیه كه دامانبهزاندووه بۆ بهندهی خۆمان محمد (صلی الله علیه وسلم) ئهگهر بۆتان دهكرێت ئێوهش ههوڵ بدهن سوورهتێكی وهك ئهو بهێنن، هاوپهیمان و هاوكارهكانیشتان جگه له خوا (بۆ ئهو مهبهسته) بانگ بكهن ئهگهر ئێوه ڕاست دهكهن.
فَإِن لَّمْ تَفْعَلُوا وَلَن تَفْعَلُوا فَاتَّقُوا النَّارَ الَّتِي وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ أُعِدَّتْ لِلْكَافِرِينَ ( 24 )
خۆ ئهگهر نهتانتوانی و ههرگیز نایشتوانن (كهواته باوهڕبهێنن و) خۆتان بپارێزن لهو ئاگرهی: سووتهمهنیهكهی خڵكی و بهرده، كه بۆ بێ باوهڕ و خوانهناسان ئاماده كراوه.
وَبَشِّرِ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ كُلَّمَا رُزِقُوا مِنْهَا مِن ثَمَرَةٍ رِّزْقًا قَالُوا هَٰذَا الَّذِي رُزِقْنَا مِن قَبْلُ وَأُتُوا بِهِ مُتَشَابِهًا وَلَهُمْ فِيهَا أَزْوَاجٌ مُّطَهَّرَةٌ وَهُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ( 25 )
(ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) مژده بده بهوانهی كه باوهڕیان هێناوه و كارو كردهوه چاكهكانیان ئهنجامداوه بهوهی باخهكانی بهههشت كه چهندهها ڕوبار بهژێردرهخت و بهناو باخهكانیدا دهڕوات، بهڕاستی بۆیان ئامادهیه، ههركاتێك له میوهو بهرههمێكی ئهو باخانهیان بۆ دههێنن، دهڵێن: ئێستا لهوهتان هێنا، تاوێك لهمهو پێش خواردمان، ههر دهیهێنین و لهیهكتریش دهچن، (له ڕهنگ و ڕواڵهتدا، بهڵام لهتام و بۆندا زۆر جیاوازن)، ههروهها لهوێدا هاوسهرانی پاك و بێ گهردیان بۆ ئامادهكراوه (ئهو بهختهوهرانه) ژیانی ههمیشهیی و نهبڕاوه لهو بهههشتهدا دهبهنه سهر.
إِنَّ اللَّهَ لَا يَسْتَحْيِي أَن يَضْرِبَ مَثَلًا مَّا بَعُوضَةً فَمَا فَوْقَهَا فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا فَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّهِمْ وَأَمَّا الَّذِينَ كَفَرُوا فَيَقُولُونَ مَاذَا أَرَادَ اللَّهُ بِهَٰذَا مَثَلًا يُضِلُّ بِهِ كَثِيرًا وَيَهْدِي بِهِ كَثِيرًا وَمَا يُضِلُّ بِهِ إِلَّا الْفَاسِقِينَ ( 26 )
بهڕاستی خوا باكی نیهو نهنگ نیه بهلایهوه ههر نموونهیهك بهێنێتهوه به مێشولهیهك، لهویش بچووكتر بێت یان گهورهتر، جا ئهوانهی ئیمان و باوهڕیان هێناوه، ئهوه چاك دهزانن ئهم نمونهیه ڕاسته و له لایهن پهروهردگاریانهوهیه، ئهوانهش كافرو بێ باوهڕن دهڵێن: خوا مهبهستی چی بوو لهم نموونهیهدا؟ (خوای گهورهش دهفهرموێت) زۆرێكی پێ گومڕا دهكات و زۆرێكی تریشی پێ هیدایهت و ڕێنمووی دهكات، بهڵام دیاره جگه له لارو وێرو یاخی و تاوانباران كهسی تر گومڕا ناكات...
الَّذِينَ يَنقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِن بَعْدِ مِيثَاقِهِ وَيَقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَن يُوصَلَ وَيُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ أُولَٰئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ ( 27 )
ئهوانهی پهیمانی خوا (كه له ڕووی فیترهت و سروشت و پهیامهكانی خواوه) ههیانه، (كه دهبێت خواناس بن) ههڵدهوهشێننهوه و پهیڕهوی ناكهن لهدوای بههێزو پتهو بوونی، ئهو پهیوهندییانهش دهپسێنن كه خوا فهرمانی گهیاندنی داوه، لهزهویشدا تاوان و خراپه دهچێنن، ئا ئهوانه خۆیان زهرهرمهند و خهسارهتمهندن.
كَيْفَ تَكْفُرُونَ بِاللَّهِ وَكُنتُمْ أَمْوَاتًا فَأَحْيَاكُمْ ثُمَّ يُمِيتُكُمْ ثُمَّ يُحْيِيكُمْ ثُمَّ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ ( 28 )
(خهڵكینه)، چۆن بێ بڕوا دهبن به خوا لهكاتێكدا ئێوه بێ گیان بوون (له توێی خاكدا) خوا (دروستی كردوون) و گیانی بهبهردا كردن، پاشان دهتانمرێنێت و دوایی زیندووتان دهكاتهوه، ئهوسا ههر بۆ لای ئهویش دهبرێنهوه.
هُوَ الَّذِي خَلَقَ لَكُم مَّا فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا ثُمَّ اسْتَوَىٰ إِلَى السَّمَاءِ فَسَوَّاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَهُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ( 29 )
ههر ئهوزاته ههموو شتێكی له زهویدا بۆ ئێوه دروست كردووه، پاشان ویستی ئاسمان دروست بكات، بۆیه به حهوت چین بهدی هێناو ڕێكی خستن، ههر خۆیشی به ههموو شتێك زاناو ئاگاداره.
وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً قَالُوا أَتَجْعَلُ فِيهَا مَن يُفْسِدُ فِيهَا وَيَسْفِكُ الدِّمَاءَ وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَنُقَدِّسُ لَكَ قَالَ إِنِّي أَعْلَمُ مَا لَا تَعْلَمُونَ ( 30 )
(ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) باسی ئهوه بكه له دێرین زهماندا) پهروهردگارت به فریشتهكانی وت: بهڕاستی من دهمهوێت له زهویدا جێنشینێك دابنێم (بۆ ئاوهدانی و دینداری)، فریشتهكان وتیان: ئایا كهسێكی تیادا دهكهیته جێنشین كه خراپهو تاوانی تیادا بچێنێت و خوێنرێژی تێدا ئهنجام بدات؟! لهكاتێكدا ئێمه تهسبیحات و سوپاس و ستایشت دهكهین و قهدرو ڕێزی تۆ چاك دهزانین و بهدوورت دهگرین لهو شتانهی شایستهی تۆ نین، (لهوهڵامیاندا) خوا فهرمووی: بێگومان ئهوهی ئێوه نایزانن من دهیزانم.
وَعَلَّمَ آدَمَ الْأَسْمَاءَ كُلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلَائِكَةِ فَقَالَ أَنبِئُونِي بِأَسْمَاءِ هَٰؤُلَاءِ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ ( 31 )
(ئینجا ئادهمی درووست كرد، ویستی توانایی و لێهاتووی بۆ فریشتهكان ڕوون بكاتهوه) ناوی ههرچی پێویستی دهوروبهر ههیه فێری كرد، لهوهودوا به فریشتهكانی ڕانواند و پێی فهرموون: ئادهی ئێوه ناوی ئهو شتانهم پێ بڵێن ئهگهر ڕاست دهكهن و (توانای ئاوهدانكردنهوهی زهویتان ههیه؟).
قَالُوا سُبْحَانَكَ لَا عِلْمَ لَنَا إِلَّا مَا عَلَّمْتَنَا إِنَّكَ أَنتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ ( 32 )
فریشتهكان وتیان: پاكی و بێگهردی و ستایش ههر شایستهی تۆیه، ئێمه هیچ زانستێكمان نیه، تهنها ئهوه دهزانین كه تۆ فێرت كردووین، بهڕاستی تۆ پهروهردگارێكی زاناو دانایت.
قَالَ يَا آدَمُ أَنبِئْهُم بِأَسْمَائِهِمْ فَلَمَّا أَنبَأَهُم بِأَسْمَائِهِمْ قَالَ أَلَمْ أَقُل لَّكُمْ إِنِّي أَعْلَمُ غَيْبَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَأَعْلَمُ مَا تُبْدُونَ وَمَا كُنتُمْ تَكْتُمُونَ ( 33 )
ئهوسا خوا فهرمووی ئهی ئادهم ئادهی تۆ ئاگاداریان بكه به ناوهكانیان، جا كاتێك ئادهم ههواڵی ناوهكانی پێدان.. خوا فهرمووی: ئهی پێم نهوتن بهڕاستی من خۆم ئاگادارم به نهێنی ئاسمانهكان و زهوی، دهشزانم ئێوه چی دهردهخهن و چی دهشارنهوه؟!
وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ أَبَىٰ وَاسْتَكْبَرَ وَكَانَ مِنَ الْكَافِرِينَ ( 34 )
كاتێكیش بهفریشتهكانمان وت: سوژده بهرن بۆ ئادهم (سوژدهی ڕێزو بهفهرمانی خوا، وهكو ڕووگهیهك) سوژدهیان برد، جگه ئیبلیس نهبێت كه سهرپێچی كردو خۆی به گهورهزانی و خۆی خسته ڕیزی كافرهكانهوه.
وَقُلْنَا يَا آدَمُ اسْكُنْ أَنتَ وَزَوْجُكَ الْجَنَّةَ وَكُلَا مِنْهَا رَغَدًا حَيْثُ شِئْتُمَا وَلَا تَقْرَبَا هَٰذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَكُونَا مِنَ الظَّالِمِينَ ( 35 )
ئینجا وتمان: ئهی ئادهم خۆت و هاوسهرت لهم بهههشتهدا ژیان بهرنهسهرو نیشتهجێ بن لهههر كوێ حهزدهكهن بخۆن و بخۆنهوه بهتێرو تهسهلی، بهڵام نزیكی ئهم درهخته مهكهون (درهختێكی دیاری كراو بۆ تاقی كردنهوه لێیان قهدهغه كرا) ئهگینا دهچنه ڕیزی ستهمكارانهوه.
فَأَزَلَّهُمَا الشَّيْطَانُ عَنْهَا فَأَخْرَجَهُمَا مِمَّا كَانَا فِيهِ وَقُلْنَا اهْبِطُوا بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ وَلَكُمْ فِي الْأَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَمَتَاعٌ إِلَىٰ حِينٍ ( 36 )
شهیتان (فرسهتی لێهێنان) و له خشتهی بردن (وای لێكردن له بهرو بوومی درهخته قهدهغه كراوهكه بخۆن) و لهو شوێنه (خۆش و پڕ له نازو نیعمهته) بهدهركردنی دان، ئهوسا پێمان وتن: (مادهم سهرپێچیتان كرد ئیتر لێره جێتان نابێتهوه)، دهبێت دابهزنه خوارهوه بۆ سهر زهوی، جا (لهوێ) ههنێدكتان دوژمنی ههندێكتانن (شهیتان دوژمنی ئێوهیه و بهردهوام ههوڵ دهدات دوژمنایهتی له نێوانتاندا بهرپا بكات)، تاماوهیهكی دیاری كراو نیشتهجێ دهبن لهزهویداو له نازو نیعمهتهكان سوود وهردهگرن و بههرهوهر دهبن.
فَتَلَقَّىٰ آدَمُ مِن رَّبِّهِ كَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَيْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ ( 37 )
پاشان ئادهم لهلایهن پهروهردگاریهوه چهند وشهو نزایهكی وهرگرت (بهدڵ و بهكوڵ پاڕایهوه خوای میهرهبانیش) نزاكهی وهرگرت و لێی خۆش بوو، چونكه بهڕاستی تهنها ئهو، زاتێكی ئێجگار میهرهبان و تۆبه وهرگره. (نزاكهش له ئایهتی 23 ی سوورهتی ئهعراف دا هاتووه).
قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْهَا جَمِيعًا فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُم مِّنِّي هُدًى فَمَن تَبِعَ هُدَايَ فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ ( 38 )
ئنجا وتمان: ههمووتان دهبێ دابهزن (بۆ سهر زهوی) جا ئهگهر ههركاتێك له لایهن منهوه ڕێنوماییتان بۆهات، ههركهس شوێن ڕێنوومایی من بكهوێت، ئهوه نه ترس و بیمیان لهسهر دهبێت، نه غهمگین و دڵتهنگ دهبن.
وَالَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا أُولَٰئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ( 39 )
ئهوانهش بێ باوهڕ بوون و باوهڕیان به ئایهتهكانی ئێمه نهبوو، ئهوانه نیشتهجێی دۆزهخن و بۆ ههتا ههتایی تیایدا دهمێننهوه.
يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ اذْكُرُوا نِعْمَتِيَ الَّتِي أَنْعَمْتُ عَلَيْكُمْ وَأَوْفُوا بِعَهْدِي أُوفِ بِعَهْدِكُمْ وَإِيَّايَ فَارْهَبُونِ ( 40 )
ئهی نهوهی ئیسرائیل (نهوهی حهزرهتی یهعقوب (سهلامی خوای لهسهر بێت) یادی نازو نیعمهتی من بكهنهوه كه بهسهرتاندا ڕژاندومهو بهوهفاو بهئهمهك بن و پهیمانهكهم جێبهجێ بكهن (كه ئیمان و كردهوهی چاك و باوهڕكردنه بهههموو پێغهمبهران بهبێ جیاوازی) ئهوسا منیش پهیمانی خۆم بهجێ دههێنم (كه جێنشین كردنتانه له دنیاداو، بهههشتی بهرینه له قیامهتدا) باترس و بیمتان تهنها له من ههبێت (تا ئاسوودهیی ڕههاتان پێ ببهخشم)...
وَآمِنُوا بِمَا أَنزَلْتُ مُصَدِّقًا لِّمَا مَعَكُمْ وَلَا تَكُونُوا أَوَّلَ كَافِرٍ بِهِ وَلَا تَشْتَرُوا بِآيَاتِي ثَمَنًا قَلِيلًا وَإِيَّايَ فَاتَّقُونِ ( 41 )
ههروهها ئیمان بهێنن بهو قورئانهی كه ناردومهته خواره كه پاڵپشتی پهیامهكهی لای ئێوهیه (تهورات و ئینجیلی دهستكاری نهكراو) مهبنه یهكهم بێ بڕوا پێی (له جیاتی یهكهم باوهڕدار) و ئایهتهكانم به نرخێكی كهم مهگۆڕنهوه (له پێناوی بهدهستهێنانی ههندێ مهرامی كهم نرخی دنیادا)، تهنها له من بترسن و خۆتان له خهشمی من بپارێزن.
وَلَا تَلْبِسُوا الْحَقَّ بِالْبَاطِلِ وَتَكْتُمُوا الْحَقَّ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ ( 42 )
نهكهن ڕاستی و بهتاڵ، حهق و ناحهق بهیهكهوه بئاڵێنن و حهق مهشارنهوه، درۆ دامهپۆشن بهڕاست لهكاتێكدا خۆشتان حهق و ڕاستی دهزانن كامهیه.
وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ ( 43 )
نوێژهكانتان بهچاكی ئهنجام بدهن به دروشمهكانیهوهو زهكاتیش بدهن، لهگهڵ كڕنووش بهراندا كڕنووش ببهن (بۆ پهروهردگارتان).
أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنسَوْنَ أَنفُسَكُمْ وَأَنتُمْ تَتْلُونَ الْكِتَابَ أَفَلَا تَعْقِلُونَ ( 44 )
(كهی ئهوه ڕاسته) فهرمانی چاكه بهخهڵكی بدهن و خۆتان فهرامۆش بكهن؟! لهكاتێكدا خۆ ئێوه كتێبی خوا ـ تهورات ـ دهخوێننهوه، (دهزانن سزای گوفتاری بێ ڕهفتار چۆنه) جا ئایا ژیریتان ڕێتان لێناگرێت لهو ههڵوێسته ناشرینه؟!
وَاسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخَاشِعِينَ ( 45 )
(ئێوه ههوڵ بدهن) پشت ببهستن بهئارامگرتن و نوێژكردن (بۆ گهیشتن به ئامانج) بهڕاستی نوێژ ئهركێكی گهورهو گرانه، مهگهر لهسهر ئهو كهسانهی كه به خۆشهویستی و سۆزهوه خواپهرستی ئهنجام دهدهن و (باوهڕی دامهزراویان ههیه)...
الَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلَاقُو رَبِّهِمْ وَأَنَّهُمْ إِلَيْهِ رَاجِعُونَ ( 46 )
ئهوانهی دهزانن بێگومان به دیداری پهروهردگاریان شاد دهبن و باوهڕی پتهویان ههیه و كه بۆ لای ئهو دهگهڕێنهوه.
يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ اذْكُرُوا نِعْمَتِيَ الَّتِي أَنْعَمْتُ عَلَيْكُمْ وَأَنِّي فَضَّلْتُكُمْ عَلَى الْعَالَمِينَ ( 47 )
ئهی نهوهی ئیسرائیل: یادی نازو نیعمهتهكانم بكهنهوه كه ڕشتومه بهسهرتاندا بێگومان من گرنگی زۆرم پێداون و نازونیعمهتی زۆرم پێبهخشیوون (لهخواردن و خواردنهوه له موعجیزهی جۆراوجۆر، لهچارهسهركردنی كێشهكانیان،... هتد) من زیاده ڕێزی ئێوهم داوه بهسهر ههموو خهڵكیدا (ئهڵبهته لهسهردهمی خۆیاندا و ئهوانهی كه پابهندی ئاینی خوا بوون، به تایبهتی پێغهمبهران و پیاوچاكان)...
وَاتَّقُوا يَوْمًا لَّا تَجْزِي نَفْسٌ عَن نَّفْسٍ شَيْئًا وَلَا يُقْبَلُ مِنْهَا شَفَاعَةٌ وَلَا يُؤْخَذُ مِنْهَا عَدْلٌ وَلَا هُمْ يُنصَرُونَ ( 48 )
خۆتان بپارێزن له ڕۆژێك كه كهس فریای كهس ناكهوێت و كهس هیچی لهدهست نایهت و تكاكاری كهسیش وهرناگیرێت و بارمتهو گۆڕانكاری تیادا ئهنجام نادرێت و ئهو كهسانهی خوانهناسن یارمهتی نادرێن و سهرناخرێن.
وَإِذْ نَجَّيْنَاكُم مِّنْ آلِ فِرْعَوْنَ يَسُومُونَكُمْ سُوءَ الْعَذَابِ يُذَبِّحُونَ أَبْنَاءَكُمْ وَيَسْتَحْيُونَ نِسَاءَكُمْ وَفِي ذَٰلِكُم بَلَاءٌ مِّن رَّبِّكُمْ عَظِيمٌ ( 49 )
بیری نیعمهتی ڕزگاربونیشتان بكهنهوه كاتێك ڕزگارمان كردن و لهدهست دارو دهستهی فیرعهون كه خراپترین سزاو ئازاریان دهدان، كوڕهكانتانیان سهردهبڕین و ئافرهتهكانتانیان دههێشتنهوه (بۆ كارهكهری و خزمهت) ئهوهش بۆ ئێوه توشهات و تاقیكردنهوهیهكی گهوره بوو بۆتان لهلایهن پهروهردگارتانهوه (تا پشت بهو زاته ببهستن و بڕوای تهواوتان پێی ههبێت).
وَإِذْ فَرَقْنَا بِكُمُ الْبَحْرَ فَأَنجَيْنَاكُمْ وَأَغْرَقْنَا آلَ فِرْعَوْنَ وَأَنتُمْ تَنظُرُونَ ( 50 )
یادی ئهو نیعمهته بكهنهوه كه لهبهر خاتری ئێوه دهریاكهمان لهت كرد، ئینجا ڕزگارمان كردن، دارو دهستهی فیرعهونمان نغرۆ كرد، لهكاتێكدا ئێوه بهچاوی خۆتان بینیتان و تهماشاتان دهكردن.
وَإِذْ وَاعَدْنَا مُوسَىٰ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِن بَعْدِهِ وَأَنتُمْ ظَالِمُونَ ( 51 )
یادی ئهو (نیعمهته) بكهنهوه كاتێك چل شهو وادهمان دانا بۆ موسا (بۆ پاڕانهوهو نزا) پاشان گوێرهكهكهتان كرده خواتان، بێگومان ئێوه ستهمكار بوون.
ثُمَّ عَفَوْنَا عَنكُم مِّن بَعْدِ ذَٰلِكَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ ( 52 )
پاشان (لهو ههموو ههڵانهتان) خۆشبووین بۆ ئهوهی سوپاسگوزاریی بكهن.
وَإِذْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ وَالْفُرْقَانَ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ ( 53 )
یادی ئهونیعمهته بكهنهوه كاتێك كتێبی (تهورات) و جیاكهرهوهی (رهواو، ناڕهوامان) بهخشی به موسا بۆ ئهوهی ڕێبازی هیدایهت بگرنهبهر (له گومڕایی ڕزگارتان ببێت).
وَإِذْ قَالَ مُوسَىٰ لِقَوْمِهِ يَا قَوْمِ إِنَّكُمْ ظَلَمْتُمْ أَنفُسَكُم بِاتِّخَاذِكُمُ الْعِجْلَ فَتُوبُوا إِلَىٰ بَارِئِكُمْ فَاقْتُلُوا أَنفُسَكُمْ ذَٰلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ عِندَ بَارِئِكُمْ فَتَابَ عَلَيْكُمْ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ ( 54 )
یادی ئهو نیعمهته بكهنهوه كاتێك موسا به قهوم و هۆزی خۆی وت: ئهی قهوم و هۆزهكهم بهڕاستی ئێوه بهو گوێرهكه پهرستی یه ستهمتان له خۆتان كردووه، دهی بگهڕێنهوه بۆ لای بهدیهێنهرتان و تهوبه بكهن و ئینجا خۆتان بكوژن (بێ تاوان تاوانبان بكوژێت)، ئهوه باشتره بۆتان (چونكه تاوانهكهتان زۆر گهورهیه) پاشان ئهویش (واته خوا دوای لهناوبردنی ههندێك له تاوانباران) تۆبهی وهرگرت (لهوانهی مابوون)، له ڕاستیدا تهنها ئهو زاته هێجگار تهوبه وهرگرو به ڕهحم و دلۆڤانه.
وَإِذْ قُلْتُمْ يَا مُوسَىٰ لَن نُّؤْمِنَ لَكَ حَتَّىٰ نَرَى اللَّهَ جَهْرَةً فَأَخَذَتْكُمُ الصَّاعِقَةُ وَأَنتُمْ تَنظُرُونَ ( 55 )
یادی ئهو نیعمهته بكهنهوه كه وتتان: ئهی موسا ههرگیز باوهڕت پێناهێنین تاوهكو به ئاشكراو به چاوی خۆمان خوا نهبینین، ئیتر یهكسهر ههورهبروسكهكه لێی دان، له كاتێكدا كه تهماشاتان دهكرد و بهدهورو بهری خۆتاندا دهتانڕوانی (بهسهرسامیهوه بیرتان دهكردهوه).
ثُمَّ بَعَثْنَاكُم مِّن بَعْدِ مَوْتِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ ( 56 )
پاشان زیندوومان كردنهوهو ژیانمان پێبهخشینهوه لهدوای ئهو مهرگهتان بۆ ئهوهی سوپاسگوزاریی بكهن.
وَظَلَّلْنَا عَلَيْكُمُ الْغَمَامَ وَأَنزَلْنَا عَلَيْكُمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوَىٰ كُلُوا مِن طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ وَمَا ظَلَمُونَا وَلَٰكِن كَانُوا أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ ( 57 )
(ههروهها) له نازو نیعمهتهكانی خوا بۆتان ئهوهیه: ئێمه ههورمان بۆ كردن به سێبهرو گهزۆمان بۆ باراندن و پهلهوهری شهلاقهمان بۆ ناردن، ده بخۆن لهو ڕزق و ڕۆزییه چاكانهی كه پێمان بهخشیوون (بهڵام لهبهر بێ دینی و ستهمیان تۆڵهمان لێسهندن)، جا وهنهبێت ئهوانه ستهمیان له ئێمه كرد بێت بهڵكو ههر ستهمیان له خۆیان دهكرد.
وَإِذْ قُلْنَا ادْخُلُوا هَٰذِهِ الْقَرْيَةَ فَكُلُوا مِنْهَا حَيْثُ شِئْتُمْ رَغَدًا وَادْخُلُوا الْبَابَ سُجَّدًا وَقُولُوا حِطَّةٌ نَّغْفِرْ لَكُمْ خَطَايَاكُمْ وَسَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ ( 58 )
یادی ئهو نیعمهته بكهنهوه كاتێك وتمان: بچنه ئهم شارهوه (كه قودسه)، جا ههرچی حهزی لێدهكهن لهوێ له ههر جێییهكی بهفراوانی و خۆشی بیخۆن، له دهروازهی شارهكه بهرێزو كڕنووشی (پێزانینیهوه) بچهنه ژورهوه و بڵێن: خوایه له تاوانهكانمان ببووره، ئهو كاته ئێمهش له ههڵه و تاوانهكانتان دهبوورین، ئێمه پاداشتی چاكهكاران له ئایندهدا زۆر به زیادهوه دهدهینهوه.
فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُوا قَوْلًا غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ فَأَنزَلْنَا عَلَى الَّذِينَ ظَلَمُوا رِجْزًا مِّنَ السَّمَاءِ بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ ( 59 )
كهچی ئهوانهی ستهمیان كردبوو یهكسهر گوفتارهكهیان گۆڕی بهشتێك بێجگه لهوهی پێیان وترا بوو (واته به لووت بهرزیهوه چوونه ژوورهوه)، جا ئێمهش له ئاسمانهوه سزایهكمان دابهزانده سهر ئهوانهی ستهمیان كرد بههۆی ئهوهی له فهرمانی خوا دهردهچوون.
وَإِذِ اسْتَسْقَىٰ مُوسَىٰ لِقَوْمِهِ فَقُلْنَا اضْرِب بِّعَصَاكَ الْحَجَرَ فَانفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُنَاسٍ مَّشْرَبَهُمْ كُلُوا وَاشْرَبُوا مِن رِّزْقِ اللَّهِ وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ ( 60 )
یادی ئهو نیعمهته بكهنهوه كاتێك موسا بۆ قهوم و گهلهكهی خۆی داوای بارینی بارانی كرد، ئێمهش پێمان وت: به گۆچانهكهت بده به (تاشه) بهردهكهدا (جا ههر ئهو كارهی ئهنجامدا) بهردهكه دوانزه كانی لێ ههڵقوڵا، بێگومان ههر هۆزێك چاوگهی خۆی ناسی (ئینجا پێمان وتن) ده بخۆن و بخۆنهوه له ڕزق و ڕۆزی و بهخششی خواو تاوان و خراپه مهكهن لهسهر زهویدا له كاتێكدا كه بهچاندنی تۆوی خراپهوه خهریكن.
وَإِذْ قُلْتُمْ يَا مُوسَىٰ لَن نَّصْبِرَ عَلَىٰ طَعَامٍ وَاحِدٍ فَادْعُ لَنَا رَبَّكَ يُخْرِجْ لَنَا مِمَّا تُنبِتُ الْأَرْضُ مِن بَقْلِهَا وَقِثَّائِهَا وَفُومِهَا وَعَدَسِهَا وَبَصَلِهَا قَالَ أَتَسْتَبْدِلُونَ الَّذِي هُوَ أَدْنَىٰ بِالَّذِي هُوَ خَيْرٌ اهْبِطُوا مِصْرًا فَإِنَّ لَكُم مَّا سَأَلْتُمْ وَضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ وَالْمَسْكَنَةُ وَبَاءُوا بِغَضَبٍ مِّنَ اللَّهِ ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ كَانُوا يَكْفُرُونَ بِآيَاتِ اللَّهِ وَيَقْتُلُونَ النَّبِيِّينَ بِغَيْرِ الْحَقِّ ذَٰلِكَ بِمَا عَصَوا وَّكَانُوا يَعْتَدُونَ ( 61 )
یادی ئهو نیعمهته بكهنهوه كاتێك به موساتان وت: ئێمه ههرگیز لهسهر یهك جۆر خۆراك ئۆقره ناگرین و بهتهنها جۆرێك خواردهمهنی ڕازی نین، لهبهرئهوه داوا له پهروهردگارت بكه له ڕزق و ڕۆزی و بهرو بوومی زهویمان بۆ بهرههم بهێنێت له ڕوهكی پاقلهیی وخهیارو سیرو نیسك و پیاز، موسا پێی وتن: باشه چۆن ئێوه شتی كهم و ئایهخ و ناتهواو وهردهگرن لهجیاتی شتی لهو چاكترو باشتر؟ ده دابهزن بۆ شارێك (بیابانی سینا، بهجێبهێڵن) ئینجا بهڕاستی ئهوهی داوای دهكهن دهستتان دهكهوێت. (جا بههۆی ئهو بیروباوهڕو بیانوو گرتن و لاسارییهیانهوه) سوكیی و ڕیسوایی و لاتی و زهبوونی درا بهسهریاندا و شایانی خهشم و قینی خوایش بوون، چونكه ئهوان بهڕاستی باوهڕیان نهدهكرد بهئایهتهكانی خواو، پێغهمبهرهكانیان بهناحهق دهكوشت، ئهوهش بههۆی ڕۆچوونیانهوه لهیاخی بوون و نافهرمانیدا، ههمیشه دهستدرێژیان دهكرد (ئێستهش بهردهوامن لهسهر بهرنامهی باوو باپیرانی خوانهناسیان).
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ هَادُوا وَالنَّصَارَىٰ وَالصَّابِئِينَ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ ( 62 )
بێگومان ئهوانهی باوهڕیان هێناوه (له ئوممهتی محمد (صلی الله علیه وسلم)، ئهوانهش كه بوونه جوولهكه (شوێنكهوتهی ڕاستهقینهی موسان)، گاورهكانیش (كه شوێنكهوتهی ڕاستهقینهی عیسان)، (ێابئه)ش كه شوێنكهوتهی ڕاستهقینهی داودن)، ئهوانه ههر دهستهیهكیان باوهڕی دامهزراوی هێنا بێت به خواو ڕۆژی دوایی و كارو كردهوهی چاكهی ئهنجام دابێت، جا ئهوانه پاداشتیان لای پهروهردگاریانه، نه ترس و بیمیان دهبێت، نه غهم و پهژارهش ڕوویان تێدهكات.
وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَكُمْ وَرَفَعْنَا فَوْقَكُمُ الطُّورَ خُذُوا مَا آتَيْنَاكُم بِقُوَّةٍ وَاذْكُرُوا مَا فِيهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ ( 63 )
یادی ئهو نیعمهتهش بكهنهوه كاتێك پهیمانمان لێوهرگرتن (كه پهیڕهوی تهورات بكهن) و كێوی گورمان بهڕاسهرتانهوه ڕاگرت و پێمان وتن: ئهو بهرنامهیهی پێمانداون به توندی بیگرن (ئهگینا ئهم چیایه دهدهین بهسهرتاندا)، ههمیشهش با له بیرتان بێت چی تێدایهو چیتان لێدهخوازێت، بۆ ئهوهی له خوا ترس و پارێزكاربن
ثُمَّ تَوَلَّيْتُم مِّن بَعْدِ ذَٰلِكَ فَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ لَكُنتُم مِّنَ الْخَاسِرِينَ ( 64 )
كهچی پاش ئهوانه ههمووی ڕووتان وهرچهرخاند له ڕێبازی خوا، (پهیمانهكهتان شكاند)، ئهوكاته ئهگهر بهزهیی و یارمهتی و فهزڵی خوا نهبوایه له سهرتان، ئهوه دهچوونه ڕیزی خهسارهتمهندانهوه.
وَلَقَدْ عَلِمْتُمُ الَّذِينَ اعْتَدَوْا مِنكُمْ فِي السَّبْتِ فَقُلْنَا لَهُمْ كُونُوا قِرَدَةً خَاسِئِينَ ( 65 )
سوێند به خوا بێگومان زانیووتانه و ئاگادارن چیمان بهسهر ئهوانهتاندا هێنا ڕۆژانی شهممه دهستدرێژییان دهكردو له سنوور دهردهچوون، (لهبهر ئهوه بڕیارمانداو) وتمان: ببنه مهیموونی دوورخراوه له ڕهحمهتی خوا (بڕیار بوو جوولهكهكانی شارهكهی قهراغ دهریا ـ ئیلیه ـ ڕۆژانی شهممه تهرخان بكهن بۆ خواپهرستی و ڕاوهماسی تیادانهكهن، دیاره ماسییهكانیش ههستیان بهوه كردووه، بۆیه لهو ڕۆژهدا خۆیان نواندووه، جولهكهش بهسروشت زۆر بهتهماعن، بیریان كردهوه له تهگبیرو فێڵێك، ئهویش بهوهی كه له ڕۆژی ههینیدا داوو تۆڕیان بۆ بنێنهوه تا له شهممهدا تێی بكهون، ڕۆژی یهك شهممه چی كهوتۆته داوو تۆڕهكانهوه دهری بهێنن (له تهفسیری ئایهتی ١٦٣ تا ١٦٦، له سوورهتی ـ الأعراف ـ دا ئهم ڕووداوه باسكراوه).
فَجَعَلْنَاهَا نَكَالًا لِّمَا بَيْنَ يَدَيْهَا وَمَا خَلْفَهَا وَمَوْعِظَةً لِّلْمُتَّقِينَ ( 66 )
ئینجا ئهو به مهیموون كردنهمان گێڕا به پهندو عیبرهت بۆ ئهوانهی كه: هاوچهرخی ڕووداوهكه بوون و بۆ ئهوانهش له دوای ئهوان دێن، ههروهها كردمانه ئامۆژگاری بۆ خواناس و پارێزكاران.
وَإِذْ قَالَ مُوسَىٰ لِقَوْمِهِ إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَن تَذْبَحُوا بَقَرَةً قَالُوا أَتَتَّخِذُنَا هُزُوًا قَالَ أَعُوذُ بِاللَّهِ أَنْ أَكُونَ مِنَ الْجَاهِلِينَ ( 67 )
یادی ئهو نیعمهته بكهنهوه كاتێك موسا به قهومهكهی وت: بێگومان خوا فهرمانتان پێدهدات كه مانگایهك سهر ببڕن (كاتێك یهكێكیان لێ كوژرا بوو، بكوژهكهش لای زۆربهیان نادیاربوو، هاناو هاواریان برد بۆموسا) وتیان: ئایا دهمانكهیته گاڵته جاڕی خۆت؟ موسا وتی: پهنا دهگرم بهخوا بچمه ڕیزی نهفامانهوه (گاڵته به خهڵكی بكهم).
قَالُوا ادْعُ لَنَا رَبَّكَ يُبَيِّن لَّنَا مَا هِيَ قَالَ إِنَّهُ يَقُولُ إِنَّهَا بَقَرَةٌ لَّا فَارِضٌ وَلَا بِكْرٌ عَوَانٌ بَيْنَ ذَٰلِكَ فَافْعَلُوا مَا تُؤْمَرُونَ ( 68 )
ئینجا وتیان: (جا كهوایه) له پهروهردگارت داوا بكه بۆمان ڕوون بكاتهوه ئهو مانگایه كامهیه؟ موسا وتی: بهڕاستی خوا دهفهرموێت: ئهو مانگایه نه پیرهو نه پارێنه بهڵكو میانه ساڵه، (ئیتر ئهوهنده قووڵی مهكهنهوهو لهسهری مهرۆن) چ فهرمانێكتان پێدراوه جێ بهجێی بكهن.
قَالُوا ادْعُ لَنَا رَبَّكَ يُبَيِّن لَّنَا مَا لَوْنُهَا قَالَ إِنَّهُ يَقُولُ إِنَّهَا بَقَرَةٌ صَفْرَاءُ فَاقِعٌ لَّوْنُهَا تَسُرُّ النَّاظِرِينَ ( 69 )
كهچی وتیان: له پهروهردگارت داوا بكه بزانین ڕهنگی چۆنه؟ موسا وتی: بێگومان خوا دهفهرموێت: ئهو مانگایه مانگایهكی ڕهنگ زهردی تۆخه، تهماشاكارانی دڵخۆش دهكات.
قَالُوا ادْعُ لَنَا رَبَّكَ يُبَيِّن لَّنَا مَا هِيَ إِنَّ الْبَقَرَ تَشَابَهَ عَلَيْنَا وَإِنَّا إِن شَاءَ اللَّهُ لَمُهْتَدُونَ ( 70 )
كهچی ههر وتیان: له پهروهردگارت داوا بكه تا بهتهواوی بۆمان ڕوون بكاتهوه بزانین كامهیه؟! چونكه بهڕاستی ئهم گا گهله سهری لێ تێك داوین و ڕهنگی زۆربهیان له یهك دهچێت، ئهو مانگایهمان بۆ نادۆزیرێتهوه، بهڕاستی ئێمه ـ ئهگهر خوا ویستی لهسهر بێت ـ ڕێنموویی وهردهگرین.
قَالَ إِنَّهُ يَقُولُ إِنَّهَا بَقَرَةٌ لَّا ذَلُولٌ تُثِيرُ الْأَرْضَ وَلَا تَسْقِي الْحَرْثَ مُسَلَّمَةٌ لَّا شِيَةَ فِيهَا قَالُوا الْآنَ جِئْتَ بِالْحَقِّ فَذَبَحُوهَا وَمَا كَادُوا يَفْعَلُونَ ( 71 )
موسا وتی: بهڕاستی خوا دهفهرموێت: ئهوه مانگایهكه هێشتا ڕانههێنراوه زهوی بكێڵێت و جووت بكات، ئاودێری كشتوكاڵیش ناكات، بێ عهیبهو یهك ڕهنگهو هیچ پهڵهیهكی تێدانی یه، ئهوسا وتیان: ئا ئێسته ئیتر ههواڵی ڕاستهقینهت پێداین (ئیتر دوای ههوڵ و كۆششێكی زۆر بهدهستیان هێنا) و سهریان بڕی، ههرچهنده خهریك بوو ئهو كارهش نهكهن.
وَإِذْ قَتَلْتُمْ نَفْسًا فَادَّارَأْتُمْ فِيهَا وَاللَّهُ مُخْرِجٌ مَّا كُنتُمْ تَكْتُمُونَ ( 72 )
(یادی نیعمهتی ئاشكرا بوونی بكوژهكه بكهنهوه) چۆن كاتێك كهسێكتان كوشت و یهكسهر ئاژاوه له نێوانتاندا بهرپابوو، خوایش ئهوهی دهتانشاردهوه دهریخست و ئاشكرای كرد (كه بكوژ كێیه).
فَقُلْنَا اضْرِبُوهُ بِبَعْضِهَا كَذَٰلِكَ يُحْيِي اللَّهُ الْمَوْتَىٰ وَيُرِيكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ ( 73 )
ئینجا وتمان: به پارچهیهك لهو مانگا سهربڕاوه بدهن به لاشهی كوژراوهكهدا (دیاره بهویستی خوا وهك موعجیزهیهك كوژراوهكه زیندوو بۆتهوهو ڕاستی بكوژهكهی خۆی وتووه)، جا ئا بهو شێوهیهو به ئاسانی، خوا مردوان زیندوو دهكاتهوهو دهسهڵاتی خۆیتان نیشان دهدات بۆ ئهوهی تێبگهن و ژیر بن.
ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُكُم مِّن بَعْدِ ذَٰلِكَ فَهِيَ كَالْحِجَارَةِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَةً وَإِنَّ مِنَ الْحِجَارَةِ لَمَا يَتَفَجَّرُ مِنْهُ الْأَنْهَارُ وَإِنَّ مِنْهَا لَمَا يَشَّقَّقُ فَيَخْرُجُ مِنْهُ الْمَاءُ وَإِنَّ مِنْهَا لَمَا يَهْبِطُ مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ ( 74 )
پاشان لهوهودوا دڵهكانتان ڕهق بوو، (ئهی جولهكهكان) ههر وهك بهرد، بهلچكو ڕهقتریش (چونكه) بهڕاستی بهرد ههیه ڕووباری لێ ههڵدهقوڵێت، ههشیانه لهت لهت دهبێت و ئاوی لێ دێته دهرهوه، ههشیانه له ترسی خوا له لوطكهی شاخهكان بهر دهبێتهوه، خوایش بێئاگا نیه لهو كارو كردهوانهی ئهنجامی دهدهن.
أَفَتَطْمَعُونَ أَن يُؤْمِنُوا لَكُمْ وَقَدْ كَانَ فَرِيقٌ مِّنْهُمْ يَسْمَعُونَ كَلَامَ اللَّهِ ثُمَّ يُحَرِّفُونَهُ مِن بَعْدِ مَا عَقَلُوهُ وَهُمْ يَعْلَمُونَ ( 75 )
ئایا ئێوه (ئهی گرۆی ئیمانداران) به تهمان و ئومێدهوارن كه جولهكه ئیمان و باوهڕ بهێنن به ئاینهكهی ئێوه، له كاتێكدا بێگومان دهستهیهك له شارهزاكانیان گوفتاری خوایان دهبیست له (تهورات)دا، لهوهودوا دهستكاریان دهكرد دوای ئهوهی كه تێی گهیشتبوون و دهیانزانی ڕاستیهكهی كامهیه.
وَإِذَا لَقُوا الَّذِينَ آمَنُوا قَالُوا آمَنَّا وَإِذَا خَلَا بَعْضُهُمْ إِلَىٰ بَعْضٍ قَالُوا أَتُحَدِّثُونَهُم بِمَا فَتَحَ اللَّهُ عَلَيْكُمْ لِيُحَاجُّوكُم بِهِ عِندَ رَبِّكُمْ أَفَلَا تَعْقِلُونَ ( 76 )
(له مهدینهدا جووهكان) ههر كاتێك تووشی ئیمانداران دههاتن دهیانوت: ئێمهش ئیمانمان هێناوهو (موسوڵمان بووین)، بهڵام كاتێك پێكهوه كۆ دهبوونهوه لهگهڵ (بهناو زاناو دڵرهقهكانیان) به یهكتریان دهوت: ئهوه بۆ ئێوه ئهو شتانهیان بۆ باس دهكهن كه خوا بۆ ئێوهی له (تهورات)دا باسكردووه (دهربارهی پێغهمبهرایهتی محمد (صلی الله علیه وسلم) تاوهكو بیكهنه بهڵگه بهسهرتانهوه لای پهروهردگارتان!! ئایا ئێوه عهقڵتان بهو شتانه ناشكێت و ژیریتان ناخهنهكار؟!
أَوَلَا يَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا يُسِرُّونَ وَمَا يُعْلِنُونَ ( 77 )
ئایا ئهوانه نازانن كه بهڕاستی خوا دهزانێت چی پهنهان دهكهن و چیش ئاشكرا دهكهن؟ (له گوفتارو كردارو نیهتیان).
وَمِنْهُمْ أُمِّيُّونَ لَا يَعْلَمُونَ الْكِتَابَ إِلَّا أَمَانِيَّ وَإِنْ هُمْ إِلَّا يَظُنُّونَ ( 78 )
ههندێ لهو جوولهكانه نهشارهزا و نهخوێندهوارن، وادهزانن كتێبی (تهورات) بێجگه له چهند ئاوات و هیوایهك هیچی تر نیه، ئهوانه ههر گومانیان كردۆته پیشهی خۆیان (وا دهزانن بهههشتیان بۆ خۆیان مسۆگهر كردووه).
فَوَيْلٌ لِّلَّذِينَ يَكْتُبُونَ الْكِتَابَ بِأَيْدِيهِمْ ثُمَّ يَقُولُونَ هَٰذَا مِنْ عِندِ اللَّهِ لِيَشْتَرُوا بِهِ ثَمَنًا قَلِيلًا فَوَيْلٌ لَّهُم مِّمَّا كَتَبَتْ أَيْدِيهِمْ وَوَيْلٌ لَّهُم مِّمَّا يَكْسِبُونَ ( 79 )
سا واوهیلا بۆ ئهو كهسانهی كتێب دهنووسن بهدهستی خۆیان و پاشان دهڵێن: ئا ئهمه لهلایهن خواوهیه، تا كهمێك له ماڵی دنیا بهدهست بهێنن، جا وهیل بۆ ئهو دهست و (قهڵهمانهی) كه شتی وا دهنووسن و وهیل بۆ ئهو كهسانهی كه كهسابهتی ئاوا ئهنجام دهدهن.
وَقَالُوا لَن تَمَسَّنَا النَّارُ إِلَّا أَيَّامًا مَّعْدُودَةً قُلْ أَتَّخَذْتُمْ عِندَ اللَّهِ عَهْدًا فَلَن يُخْلِفَ اللَّهُ عَهْدَهُ أَمْ تَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ ( 80 )
جوولهكهكان دهڵێن: (چهنده گوناهباربین) تهنها چهند ڕۆژیكی كهم له دۆزهخدا دهمێنینهوه!! پێیان بڵێ: باشه، ئێوه پهیمانتان له خوا وهرگرتووه، تا ههرگیز خوای گهوره پهیمان شكێنی نهكات؟! یان ههر دهتانهوێت شتێك بڵێن بهدهم خواوه كه هیچ بناغهیهكی نیهو ههر نازانن (چی دهڵێن)!!
بَلَىٰ مَن كَسَبَ سَيِّئَةً وَأَحَاطَتْ بِهِ خَطِيئَتُهُ فَأُولَٰئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ( 81 )
نهخێر وانییه، ئهو كهسهی گوناهو تاوان ئهنجام بدات و تاوانهكانی ههموولایهكی دابگرێت (ئاشكراو نادیاری) ئهو جۆره كهسانه نیشتهجێی ئاگری دۆزهخن و بۆ ههمیشهیی تیایدا دهمێننهوه (له ههر نهتهوهو هۆزو تیرهو تایهفهیهك بن).
وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَٰئِكَ أَصْحَابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ( 82 )
ئهو كهسانهش باوهڕیان هێناوهو كردهوه چاكهكان ئهنجام دهدهن، ههر ئهوانن نیشتهجێی بهههشتن و تیایدا ژیانی ههتا ههتایی دهبهنه سهر (له ههر چین و توێژو ڕهگهزێك بن).
وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَذِي الْقُرْبَىٰ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينِ وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ إِلَّا قَلِيلًا مِّنكُمْ وَأَنتُم مُّعْرِضُونَ ( 83 )
یادی ئهو نیعمهته بكهنهوه كاتێك پهیمانمان وهرگرت لهنهوهی ئیسرائیل كهجگه لهخوا كهسی تر نهپهرستن و لهگهڵ دایك و باوكدا چاكهكار بن، ههروهها لهگهڵ خزمان و ههتیوان و ههژارانیشداو گوفتاری چاك و جوان ڕوو به خهڵكی بڵێن، ههروهها نوێژهكانتان بهچاكی ئهنجام بدهن و زهكاتیش بدهن، پاشان ئێوه (لهجیاتی گوێڕایهڵی) پشتتان تێكرد، جگه لهكهمێكتان نهبێت، لهكاتێكدا زۆربهتان (لهو ههموو ئامۆژگارییه بهسوودانه) ڕوو وهردهچهرخێنن و پشتی تێدهكهن.
وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَكُمْ لَا تَسْفِكُونَ دِمَاءَكُمْ وَلَا تُخْرِجُونَ أَنفُسَكُم مِّن دِيَارِكُمْ ثُمَّ أَقْرَرْتُمْ وَأَنتُمْ تَشْهَدُونَ ( 84 )
یادیئهو نیعمهته بكهنهوه كاتێك پهیمانمان له ئێوه وهرگرت كه ئیتر خوێنی یهكتر (به ناحهق) نهڕێژن و یهكتر له ماڵ و حاڵی خۆتان دهربهدهر نهكهن، پاشان بڕیاریشتان لهسهر ئهوهداو لهكاتێكدا خۆیشتان شایهتی لهسهر ئهمه دهدهن.
ثُمَّ أَنتُمْ هَٰؤُلَاءِ تَقْتُلُونَ أَنفُسَكُمْ وَتُخْرِجُونَ فَرِيقًا مِّنكُم مِّن دِيَارِهِمْ تَظَاهَرُونَ عَلَيْهِم بِالْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَإِن يَأْتُوكُمْ أُسَارَىٰ تُفَادُوهُمْ وَهُوَ مُحَرَّمٌ عَلَيْكُمْ إِخْرَاجُهُمْ أَفَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ الْكِتَابِ وَتَكْفُرُونَ بِبَعْضٍ فَمَا جَزَاءُ مَن يَفْعَلُ ذَٰلِكَ مِنكُمْ إِلَّا خِزْيٌ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ يُرَدُّونَ إِلَىٰ أَشَدِّ الْعَذَابِ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ ( 85 )
لهوهودوا ئێوه ههر ئهوانهن (ئاماژهیه بۆ جوولهكهكانی سهردهمی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم)خهریكی یهكتركوشتنن، دهستهیهك له (خزمانی) خۆتان له ماڵ و حاڵی خۆیان دهربهدهر دهكهن پشتی یهكتر دهگرن دژ به دهستهیهكتان به تاوان و دوژمنایهتی، كهچی ئهگهر بهدیلی دهستی دوژمن بكهوتنایه ئهوا ئێوه فیدیهتان بۆ دهدان و ئازادتان دهكردن، له حاڵێكدا دهربهدهركردنهكهیان لهسهرتان حهرامه، كهوابوو چۆن دهبێت باوهڕتان به بهشێكی (تهورات) ههبێت و بهشێكی تری باوهڕتان نهبێت؟ ئایا پاداشتی ئهوهتان كه ئهوكاره دهكات جگه لهسهر شۆڕیی و سووكی نهبێت له ژیانی دنیادا هیچی تر ههیه؟ له ڕۆژی قیامهتیشدا دهگهڕێنرێنهوه بۆ ناو سهختترین سزا، خوایش بێ ئاگانیه لهو كارانهی كه ئێوه ئهنجامی دهدهن.
أُولَٰئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الْحَيَاةَ الدُّنْيَا بِالْآخِرَةِ فَلَا يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَلَا هُمْ يُنصَرُونَ ( 86 )
ئهوانه، ئهوانهن كه ژیانی دنیایان كڕی و گۆڕیویانهتهوه به ژیانی (بهههشت)و دوارۆژ، لهبهر ئهوه سزایان لهسهر كهم ناكرێتهوهو ئهوانه ههرگیز یارمهتی نادرێن و سهرناخرێن.
وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ وَقَفَّيْنَا مِن بَعْدِهِ بِالرُّسُلِ وَآتَيْنَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّنَاتِ وَأَيَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ أَفَكُلَّمَا جَاءَكُمْ رَسُولٌ بِمَا لَا تَهْوَىٰ أَنفُسُكُمُ اسْتَكْبَرْتُمْ فَفَرِيقًا كَذَّبْتُمْ وَفَرِيقًا تَقْتُلُونَ ( 87 )
سوێند بێت بێگومان ئێمه تهوراتمان بهخشی به موساو بهردهوام دوای ئهویش پێغهمبهرانمان ڕهوانه كردو به عیسای كوری مهریهم بهڵگهو نیشانهو موعجیزهی جۆراو جۆرمان بهخشی ههروهها پشتگیریمان كرد به فریشته (جبرئیل)، ئایا چۆن دهبێت ههر كاتێك پێغهمبهرێكمان ڕهوانه كردبێت، بهڵام لهگهڵ ئارهزووهكانی ئێوهدا نهگونجا بێت، خۆتان بهزل زانیوهو لووتتان بهرز كردۆتهوهو بڕواتان نههێناوه، ئهوسا دهستهیهكتان (بهرنامهی خواتان) به درۆ زانیووهو ههندێكیشتان پێغهمبهرانتان دهكوشت.
وَقَالُوا قُلُوبُنَا غُلْفٌ بَل لَّعَنَهُمُ اللَّهُ بِكُفْرِهِمْ فَقَلِيلًا مَّا يُؤْمِنُونَ ( 88 )
ههروهها (جولهكهكانی سهردهمی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) وتیان: دڵهكانمان داخراوه (له گوفتاری تۆ، تێناگهین) نهخێر وانی یه، ئهوانه خوا نفرینی لێكردوون بههۆی كوفرو خوانهناسیانهوه، كهوابوو به كهم شت بڕوا دهكهن.
وَلَمَّا جَاءَهُمْ كِتَابٌ مِّنْ عِندِ اللَّهِ مُصَدِّقٌ لِّمَا مَعَهُمْ وَكَانُوا مِن قَبْلُ يَسْتَفْتِحُونَ عَلَى الَّذِينَ كَفَرُوا فَلَمَّا جَاءَهُم مَّا عَرَفُوا كَفَرُوا بِهِ فَلَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الْكَافِرِينَ ( 89 )
كاتێك له لایهن خواوه كتێبێك (قورئان) هات بۆیان، كه: ئهو كتێبانهی ئهوانیش پهسهند دهكات و بهڕاستی دهزانێت، ئهوان پێشتر داوای سهركهوتن و زاڵ بونیان بهسهر ئهوانهی بێ باوهڕ بوون له خوا دهكرد به هۆی شوێنكهوتنیان بۆ پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم)، كهچی كاتێك ئهو پێغهمبهرهیان بۆ هات كه دهیانناسی، بڕوایان پێ نهكرد، كهواته با نهفرین و لهعنهتی خوا لهسهر كافران بێت.
بِئْسَمَا اشْتَرَوْا بِهِ أَنفُسَهُمْ أَن يَكْفُرُوا بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ بَغْيًا أَن يُنَزِّلَ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ عَلَىٰ مَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ فَبَاءُوا بِغَضَبٍ عَلَىٰ غَضَبٍ وَلِلْكَافِرِينَ عَذَابٌ مُّهِينٌ ( 90 )
(ئهو جوولهكانه) خۆیان بهشتێكی ناپهسهند فرۆشت (ههڵوێستێكی نادروستیان نواند) كاتێك كافر بوون بهو قورئانهی خوا ناردوویهتی، (له حهسوودی)و سهركهشیدا (رهخنهیان گرت و وتیان): بۆچی خوای گهوره دهرگای فهزڵ و لای ڕهحمهت دهكاتهوه له ههركهسێك بیهوێت له بهندهكانی!! ئهوسا ئیتر دووچاری یهك له دوای یهكی ڕق و خهشمی خوا بوون (چونكه وهنهبێت تهنها كافر بوو بن به محمد (صلی الله علیه وسلم) و بهقورئان، بهڵكو كافربوون به موساو تهوراتیش كه داوای شوێنكهوتنی محمدیان لێدهكات)و بۆ كافرو خوانهناسان سزایهكی ڕیسواكهر ئامادهیه.
وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ آمِنُوا بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ قَالُوا نُؤْمِنُ بِمَا أُنزِلَ عَلَيْنَا وَيَكْفُرُونَ بِمَا وَرَاءَهُ وَهُوَ الْحَقُّ مُصَدِّقًا لِّمَا مَعَهُمْ قُلْ فَلِمَ تَقْتُلُونَ أَنبِيَاءَ اللَّهِ مِن قَبْلُ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ ( 91 )
كاتێك پێیان دهوترێت باوهڕ بهێنن بهوهی كه له لایهن خواوه ڕهوانهكراوه، دهڵێن: ئێمه تهنها باوهڕمان بهوه ههیه كه بۆ ئێمه ڕهوانهكراوه و باوهڕ ناهێنن به ههموو ئهوانهی كه دوای (تهورات) هاتووه وهكو (ئینجیل و قورئان) لهكاتێكدا كه ههر ئهو قورئانه حهق و ڕاستی یهو بهڕاست دانهری (تهورات)ی ئهوانیشه، پێیان بڵێ: ئهی كهواته بۆچی پێشتر پێغهمبهرهكانی خواتان دهكوشت ئهگهر ئێوه ئیماندارن به تهورات؟!
وَلَقَدْ جَاءَكُم مُّوسَىٰ بِالْبَيِّنَاتِ ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِن بَعْدِهِ وَأَنتُمْ ظَالِمُونَ ( 92 )
سوێند به خوا بهڕاستی موسا نیشانهی فرهو موعجیزهی بۆ هێنان، كهچی (كاتێ كهچوو بۆ نزای پهروهردگار، له كێوی گور) ئێوه گوێرهكهكهتان پهرست، بهڕاستی ئێوه ستهمكارن.
وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَكُمْ وَرَفَعْنَا فَوْقَكُمُ الطُّورَ خُذُوا مَا آتَيْنَاكُم بِقُوَّةٍ وَاسْمَعُوا قَالُوا سَمِعْنَا وَعَصَيْنَا وَأُشْرِبُوا فِي قُلُوبِهِمُ الْعِجْلَ بِكُفْرِهِمْ قُلْ بِئْسَمَا يَأْمُرُكُم بِهِ إِيمَانُكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ ( 93 )
(یادیان بێنهرهوه ئهو سهردهمهی) كه پهیمانمان لێ وهرگرتن و كێوی گورمان بهسهردا بهرزكردنهوه و (فهرمانمان پێدان): ئهوهی پێمان بهخشیوون (له تهورات) به توندی بیگرن و لێی لامهدهن و گوێ بیستبن، (بهدهم) وتیان: گوێڕایهڵین، (بهڵام بهكردهوه) پێچهوانهیان كردو یاخی بوون و گوێرهكه پهرستی له دڵ و دهروونیاندا ڕوابوو به هۆی بێ باوهڕییانهوه، پێیان بڵێ: ئیمانهكهتان شتی ناڕهواتان پێ دهكات ئهگهر ئێوه ئیماندارن؟! (باوو باپیرانتان گوێرهكه پهرست و پێغهمبهر كوژ، ئێوهش سهرسهخت و بێ باوهڕ).
قُلْ إِن كَانَتْ لَكُمُ الدَّارُ الْآخِرَةُ عِندَ اللَّهِ خَالِصَةً مِّن دُونِ النَّاسِ فَتَمَنَّوُا الْمَوْتَ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ ( 94 )
(ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) پێیان) بڵێ: ئهگهر ڕاست دهكهن و باوهڕتان وایه كه ماڵی ئهو دنیا (بهههشت) لای خوا تایبهتمهنده به ئێوه نهك خهڵكی تر، ده ئاواتی مردن بخوازن ئهگهر ڕاست دهكهن (تا زوو بچنه ناو بهههشت)!!
وَلَن يَتَمَنَّوْهُ أَبَدًا بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِالظَّالِمِينَ ( 95 )
(بهڵام ئهوانه) ههرگیز بههۆی ڕهفتاری نادروست و دهست پێشخهری ناپهسهندیانهوه ئاواتی مهرگ ناخوازن، خوایش چاك ئاگاداره له حاڵی ستهمكاران.
وَلَتَجِدَنَّهُمْ أَحْرَصَ النَّاسِ عَلَىٰ حَيَاةٍ وَمِنَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا يَوَدُّ أَحَدُهُمْ لَوْ يُعَمَّرُ أَلْفَ سَنَةٍ وَمَا هُوَ بِمُزَحْزِحِهِ مِنَ الْعَذَابِ أَن يُعَمَّرَ وَاللَّهُ بَصِيرٌ بِمَا يَعْمَلُونَ ( 96 )
سوێند بێت ئهو جوولهكانه دهبینیت كه له ههموو خهڵك به پهرۆشترن لهسهر دنیاو ژیانی دنیا بهههر جۆرێك بێت، ههتا بگره له هاوهڵپهرست و موشریكهكانیش، ههریهك لهوانه ئاوات دهخوازێت كه: ههزار ساڵ تهمهنی ببێت، ههر چهنده وهنهبێت تهمهنی درێژیان له سزا ڕزگاریان بكات، خوایش زۆر بینایه بهو كردهوانهی كه ئهنجامی دهدهن.
قُلْ مَن كَانَ عَدُوًّا لِّجِبْرِيلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلَىٰ قَلْبِكَ بِإِذْنِ اللَّهِ مُصَدِّقًا لِّمَا بَيْنَ يَدَيْهِ وَهُدًى وَبُشْرَىٰ لِلْمُؤْمِنِينَ ( 97 )
(ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) پێیان بڵێ: ههر كهسێك دوژمنی جوبرهئیله، (با بزانێت) كه ههر ئهو جوبرهئیله به فهرمانی خوا ئهو قورئانهی دابهزاندۆته سهر دڵت كه كتێبه پێشووهكان بهڕاست دادهنێت و ڕێنموویی (بۆ چاكه) دهكات و مژده بهخشیشه به ئیمانداران.
مَن كَانَ عَدُوًّا لِّلَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَرُسُلِهِ وَجِبْرِيلَ وَمِيكَالَ فَإِنَّ اللَّهَ عَدُوٌّ لِّلْكَافِرِينَ ( 98 )
ئهو كهسهی دوژمن بێت به خواو فریشتهكانی و پێغهمبهرهكانی، بهتایبهت جوبرهئیل و میكائیل، ئهوه با بزانێت و دڵنیا بێت كه خوای گهوره دوژمنی كافرو بێباوهڕانه.
وَلَقَدْ أَنزَلْنَا إِلَيْكَ آيَاتٍ بَيِّنَاتٍ وَمَا يَكْفُرُ بِهَا إِلَّا الْفَاسِقُونَ ( 99 )
سوێند بێت به خوا ئێمه بێگومان نیشانهو ئایهتی ڕوونمان بۆ تۆ ناردووه (ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) كهس باوهڕی پێی لهق نابێت، جگه له دهروون نهخۆش و یاخی بووهكان.
أَوَكُلَّمَا عَاهَدُوا عَهْدًا نَّبَذَهُ فَرِيقٌ مِّنْهُم بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ ( 100 )
ئهوه بۆ ههر جارێك پهیمانێكیان بهستبێت (لهگهڵ خواو پێغهمبهرو موسوڵماناندا) خێرا دهستهیهكیان پهیمانهكهیان شكاندووه، بهڵكو زۆربهی زۆریان باوهڕ ناهێنن (ڕێزو قهدری پهیمان و ئیمان ناگرن).
وَلَمَّا جَاءَهُمْ رَسُولٌ مِّنْ عِندِ اللَّهِ مُصَدِّقٌ لِّمَا مَعَهُمْ نَبَذَ فَرِيقٌ مِّنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ كِتَابَ اللَّهِ وَرَاءَ ظُهُورِهِمْ كَأَنَّهُمْ لَا يَعْلَمُونَ ( 101 )
كاتێكیش كه پێغهمبهرێكیان له لایهن خواوه بۆ هات (مهبهست حهزرهتی محمد (صلی الله علیه وسلم) لهگهڵ ئهوهشدا كه پشتگیری له ڕاستی تهورات دهكات، دهستهیهك له خاوهن كتێبهكان (جووهكان) كتێبی خوایان پشتگوێ خست و خۆیان لێ گێل كرد، ههروهك ههواڵی وا نهزانن و (نهیان بیستبێت).
وَاتَّبَعُوا مَا تَتْلُو الشَّيَاطِينُ عَلَىٰ مُلْكِ سُلَيْمَانَ وَمَا كَفَرَ سُلَيْمَانُ وَلَٰكِنَّ الشَّيَاطِينَ كَفَرُوا يُعَلِّمُونَ النَّاسَ السِّحْرَ وَمَا أُنزِلَ عَلَى الْمَلَكَيْنِ بِبَابِلَ هَارُوتَ وَمَارُوتَ وَمَا يُعَلِّمَانِ مِنْ أَحَدٍ حَتَّىٰ يَقُولَا إِنَّمَا نَحْنُ فِتْنَةٌ فَلَا تَكْفُرْ فَيَتَعَلَّمُونَ مِنْهُمَا مَا يُفَرِّقُونَ بِهِ بَيْنَ الْمَرْءِ وَزَوْجِهِ وَمَا هُم بِضَارِّينَ بِهِ مِنْ أَحَدٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَيَتَعَلَّمُونَ مَا يَضُرُّهُمْ وَلَا يَنفَعُهُمْ وَلَقَدْ عَلِمُوا لَمَنِ اشْتَرَاهُ مَا لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ خَلَاقٍ وَلَبِئْسَ مَا شَرَوْا بِهِ أَنفُسَهُمْ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ ( 102 )
جا جووهكان (وازیان له كتێبی خوا ـ تهورات ـ هێناو) شوێنی ئهوه كهوتن، كه شهیتانهكان دهیانخوێندهوه دهربارهی دهسهڵات و حكومهتی سولهیمان، (ئاشكرایه كه) ههرگیز سولهیمان كافر نهبووه، بهڵكو شهیتانهكان كافربوون و خهڵكیان فێری سیحرو جادوو دهكرد، ههروهها مهردومیان فێری ئهوه دهكرد كه بۆ هاروت و ماروت دابهزی بوو (كه دوو فریشته بوون) له بابل (مهبهستیشیان تێگهیاندنی خهڵكی بوو له سیحرو جادوو). ئهوانیش كهسیان فێری هیچ شتێك نهدهكرد تا پێیان نهوتایه: ئهم كارهی ئێمه بۆ تاقی كردنهوهیهو خۆت كافر مهكه (كهچی ههندێك ههر كۆڵیان نهداو) لهو فریشتانهوه شتی وافێر دهبوون كه ژن و مێردی پێ له یهك جوودا بكهن، (ههر چهنده) ئهو جادووگهرانه ناتوانن هیچ زیانێك به كهس بگهیهنن، مهگهر ویستی خوای لهسهر بێت، ئهو خهڵكه سهرگهردانه ههمیشه فێری شتێك دهبن كه زیانیان لێدهداو سوودی نیه بۆیان، بێگومان دهشزانن ئهوهی كاڵای وای كڕی بێت و شتی وافێر ببێت لهو دونیا هیچ بههرهیهكی دهست ناكهوێت، (بهڕاستی) ئهو شتهی ئهوان خۆیان پێ فرۆشتووه و كهوتونهته داوییهوه شتێكی زۆر ناپهسهنده ئهگهر بزانن و تێبگهن (چونكه سیحرو جادوو چهواشه كاریه و كارێكی نادروسته).
وَلَوْ أَنَّهُمْ آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَمَثُوبَةٌ مِّنْ عِندِ اللَّهِ خَيْرٌ لَّوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ ( 103 )
خۆ ئهگهر بهڕاستی ئهو جوولهكانه ئیمان و باوهڕیان بهێنایه و خۆیان بپاڕاستایه و جوانكار بوونایه (كه بێگومان ئهمهش نایهته دی) ئهوا پاداشتێكیان له لایهن خوای گهورهوه كه چاكترو بهفهڕتر بوو دهست دهكهوت، ئهگهر بیانزانیایه (بیرو هۆشیان بهكار بهێنایه).
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَقُولُوا رَاعِنَا وَقُولُوا انظُرْنَا وَاسْمَعُوا وَلِلْكَافِرِينَ عَذَابٌ أَلِيمٌ ( 104 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه مهڵێن (راعِنا) (چونكه له زمانی عیبریدا واتاكهی ناشرینه بۆ توانج و پلار بهكار دێت، بهڵكو) بڵێن: (انڤرنا) چاوهڕێ و سهیرمان بكه و به چاكی ئهو فهرمانه لهگوێ بگرن، (چونكه) بۆ كافرو بێباوهران سزایهكی به ئێشمان ئاماده كردووه (بهتایبهت ئهوانهی گاڵته بهدین و ئیمان و موقهددهسات دهكهن).
مَّا يَوَدُّ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَلَا الْمُشْرِكِينَ أَن يُنَزَّلَ عَلَيْكُم مِّنْ خَيْرٍ مِّن رَّبِّكُمْ وَاللَّهُ يَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهِ مَن يَشَاءُ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ ( 105 )
چ ئهوانهی كه كافرن له خاوهن كتێبه ئاسمانیهكان، چ موشریك و هاوهڵگهران حهز ناكهن لهلایهن پهروهردگارتانهوه هیچ خێرو بهرهكهتێك دابارێت بۆتان و ڕوتان تێبكات، لهگهڵ ئهوهشدا خوا ڕهحمهتی خۆی تایبهت دهكات به ههر كهسێك (بیهوێت و شایسته بێت) ههر خوایش خاوهنی فهزڵ و بهخششی گهورهیه.
مَا نَنسَخْ مِنْ آيَةٍ أَوْ نُنسِهَا نَأْتِ بِخَيْرٍ مِّنْهَا أَوْ مِثْلِهَا أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ( 106 )
ههر ئایهتێكبسڕینهوه، یان بیخهینه بارودۆخی فهرامۆشییهوه و پشتگوێی بخهین، چاكتر لهو، یان وێنهی ئهو دهخهینه ڕوو، مهگهر نهتزانیوه كه خوا دهسهڵاتی بهسهر ههموو شتێكدا ههیه؟
أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا لَكُم مِّن دُونِ اللَّهِ مِن وَلِيٍّ وَلَا نَصِيرٍ ( 107 )
ئایا نهتزانیوه (ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم)، ئهی ئیماندار) كه بهڕاستی ههر خوا خاوهنی ههموو ئاسمانهكان و زهوییه، جگه لهو خوایه هیچ پشتیوان و یاریدهدهرێكتان نیه؟
أَمْ تُرِيدُونَ أَن تَسْأَلُوا رَسُولَكُمْ كَمَا سُئِلَ مُوسَىٰ مِن قَبْلُ وَمَن يَتَبَدَّلِ الْكُفْرَ بِالْإِيمَانِ فَقَدْ ضَلَّ سَوَاءَ السَّبِيلِ ( 108 )
(ئهی هاوهڵان) ئاخۆ ئێوهش دهتانهوێت داخوازی (گهورهو ناقۆڵا) له پێغهمبهرهكهتان (محمد (صلی الله علیه وسلم) بكهن، ههر وهك كاتی خۆی داخوازی له موسا كرا، جا ههر كهسێك ئیمان و باوهڕ بگۆرێتهوه به كوفر، ئهوه بێگومان ڕێبازی ڕاست و دروستی ون كردووه.
وَدَّ كَثِيرٌ مِّنْ أَهْلِ الْكِتَابِ لَوْ يَرُدُّونَكُم مِّن بَعْدِ إِيمَانِكُمْ كُفَّارًا حَسَدًا مِّنْ عِندِ أَنفُسِهِم مِّن بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمُ الْحَقُّ فَاعْفُوا وَاصْفَحُوا حَتَّىٰ يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ إِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ( 109 )
زۆرێك له خاوهن كتێبهكان ئاواته خوازن لهبهر حهسوودی و ناپاكی خۆیان ئهگهر بۆیان بكرێت بتانگێڕنهوه ڕیزی بێ باوهڕان ئهمهش دوای ئهوهی كه حهق و ڕاستییان به تهواوی بۆ ڕوون بۆتهوه، بهڵام ئێوه ههر لێیان ببورن و لێیان مهگرن و چاوپۆشییان لێ بكهن، تا خوا كاری خۆی ئهنجام دهدات و ویستی خۆی جێبهجێ دهكات، بێگومان خوا دهسهڵاتی بهسهر ههموو شتێكدا ههیه.
وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَمَا تُقَدِّمُوا لِأَنفُسِكُم مِّنْ خَيْرٍ تَجِدُوهُ عِندَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ ( 110 )
(كهواته ئهی ئیمانداران) نوێژهكانتان بهچاكی ئهنجام بدهن و زهكاتیش بدهن (به خاوهن مافهكان) و دڵنیا بن كه ههر كارێكی چاكه بۆ خۆتانی دهكهن، لای خوا بزر نابێت و دهستتان دهكهوێتهوه چونكه بهڕاستی خوا بیناو به ئاگایه بهو كارو كردهوانهی كه ئهنجامی دهدهن.
وَقَالُوا لَن يَدْخُلَ الْجَنَّةَ إِلَّا مَن كَانَ هُودًا أَوْ نَصَارَىٰ تِلْكَ أَمَانِيُّهُمْ قُلْ هَاتُوا بُرْهَانَكُمْ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ ( 111 )
(جوولهكه و گاورهكان) دهڵێن: ههرگیز كهس ناچێته بهههشتهوه بێجگه له جوولهكه یان گاور، جا ئهوه ئاوات و خهیاڵی خۆیانه (تۆش ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم)، یان ئهی ئیماندار) پێیان بڵێ: ئهگهر ڕاستگۆن، بهڵگهتان لهسهر ئهم قسهیه بهێننه مهیدانهوه (ئهگهر ئێوه بهههشتی بن، ئهوا موسوڵمانانیش بهههشتیه چونكه باوهڕیان به موسا و عیسا ههیه).
بَلَىٰ مَنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَلَهُ أَجْرُهُ عِندَ رَبِّهِ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ ( 112 )
نهخێر وانی یه، ههركهس بهڕاستی خۆی بداته دهست خواو لهههمان كاتدا چاكهكارو موسوڵمان بێت، ئهوه پاداشتی خۆی لای پهروهردگاری دهست دهكهوێت و نهترسیان دهبێت و نهغهم و پهژاره دایان دهگرێت.
وَقَالَتِ الْيَهُودُ لَيْسَتِ النَّصَارَىٰ عَلَىٰ شَيْءٍ وَقَالَتِ النَّصَارَىٰ لَيْسَتِ الْيَهُودُ عَلَىٰ شَيْءٍ وَهُمْ يَتْلُونَ الْكِتَابَ كَذَٰلِكَ قَالَ الَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ مِثْلَ قَوْلِهِمْ فَاللَّهُ يَحْكُمُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِيمَا كَانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ ( 113 )
جولهكه دهڵێن: گاورهكان لهسهر هیچ بنهماو ڕاستییهك نین، گاورهكانیش دهڵێن جوولهكه لهسهر هیچ بنهماو ڕاستییهك نین، له كاتێكدا ئهوانه كتێبی (تهورات و ئینجیلیش دهخوێننهوه) ههروهها ئهوانهش كه هیچ نازانن (له بتپهرستانی عهرهب) ههروا دهڵێن (بڕوایان بهئایینی ئیسلام و ئهوانهش نیه) خوایش له ڕۆژی قیامهتدا دادگایی نێوانیان دهكات لهوهی كه ناكۆكن تیایدا.
وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّن مَّنَعَ مَسَاجِدَ اللَّهِ أَن يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ وَسَعَىٰ فِي خَرَابِهَا أُولَٰئِكَ مَا كَانَ لَهُمْ أَن يَدْخُلُوهَا إِلَّا خَائِفِينَ لَهُمْ فِي الدُّنْيَا خِزْيٌ وَلَهُمْ فِي الْآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ ( 114 )
جا كێ لهوه تاوانبارترو ستهمكارتره مزگهوتهكانی خوا قهدهغه دهكات لهوهی ناوی پیرۆزی ئهوی تیادا ببرێت باسی ئاینی ئهوی تێدا بكرێت و ههوڵ بدات بۆ وێران كردنیان، ئهوانه بۆیان نیه بچنه مزگهوتهكانهوه مهگهر ترسی خوایان لهدڵدا بێت، ئهوانه تهنها سوكی و ڕیسوایی بهشیانه له دنیاداو له قیامهتیشدا سزای گهورهیان بۆ ههیه.
وَلِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ فَأَيْنَمَا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ وَاسِعٌ عَلِيمٌ ( 115 )
ڕۆژههڵات و ڕۆژئاواو (ههموولایهك) ههر خوا خاوهنیهتی، جا ڕوو بكهنه ههر لایهك خوا لهو جێ یه ئاگای لێتانه، بهڕاستی خوا فراوانگیرو زانایه.
وَقَالُوا اتَّخَذَ اللَّهُ وَلَدًا سُبْحَانَهُ بَل لَّهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ كُلٌّ لَّهُ قَانِتُونَ ( 116 )
(جوولهكهو گاورو بت پهرستان) دهڵێن: خوا منداڵی بۆ خۆی داناوهو فهراههمی هێناوه (لهكاتێكدا خوا پێویستی بهكهس نیه) نهخێر وانی یه، بێگومان ههرچی له ئاسمانهكان و زهویدا ههیه ههر خۆی خاوهنیهتی و ههر ههمووشیان ملكهچ و فهرمانبهرداری ئهوزاتهن.
بَدِيعُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَإِذَا قَضَىٰ أَمْرًا فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُ كُن فَيَكُونُ ( 117 )
(ههر ئهو زاته) بهدیهێنهری ئاسمانهكان و زهویه بهجوانترین شێوه، جا ههر كاتێك بڕیاری ههر شتێك بدات، تهنها ئهوهندهی بهسه كه فهرمانی بوون یان پێشهاتنی بدات، ئیتر خێرا ئهو شته، یان ئهو كاره، دهبێت و ئهنجام دهدرێت.
وَقَالَ الَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ لَوْلَا يُكَلِّمُنَا اللَّهُ أَوْ تَأْتِينَا آيَةٌ كَذَٰلِكَ قَالَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِم مِّثْلَ قَوْلِهِمْ تَشَابَهَتْ قُلُوبُهُمْ قَدْ بَيَّنَّا الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ ( 118 )
جا ئهوانهی نهفام و نهزانن دهیانگوت: بۆ خوا لهگهڵ ئێمه گفتوگۆ ناكات؟! یان موعجیزهو نیشانهیهكمان بۆ نایهت؟!! (شایانی باسه) كهسانی تریش پێش ئهمان ههمان شتیان دهوت، ئهمانه دڵهكانیان چوونیهكهو لهیهك دهچێت (شێوازی دهربڕینیان جیاوازه)، بێگومان ئێمه چهنندهها بهڵگهو نیشانهی ئاشكراو ڕوونمان دیاری كردووه بۆ ئهو كهسانهی كه ڕاستی خوازن و به شوێن حهقیقهتدا دهگهڕێن.
إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ بِالْحَقِّ بَشِيرًا وَنَذِيرًا وَلَا تُسْأَلُ عَنْ أَصْحَابِ الْجَحِيمِ ( 119 )
بهڕاستی (ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) ئێمه تۆمان هاوڕێ لهگهڵ حهق و ڕاستهقینهكاندا ڕهوانه كردووه تا مژدهدهر بیت به ئیمانداران و ترسێنهر بیت بۆ بێ باوهران، بێگومان تۆ ههرگیز بهرپرسیار نیت له نیشته جێكانی دۆزهخ.
وَلَن تَرْضَىٰ عَنكَ الْيَهُودُ وَلَا النَّصَارَىٰ حَتَّىٰ تَتَّبِعَ مِلَّتَهُمْ قُلْ إِنَّ هُدَى اللَّهِ هُوَ الْهُدَىٰ وَلَئِنِ اتَّبَعْتَ أَهْوَاءَهُم بَعْدَ الَّذِي جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ مَا لَكَ مِنَ اللَّهِ مِن وَلِيٍّ وَلَا نَصِيرٍ ( 120 )
ههرگیز جولهكه و گاورهكان له تۆ (ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم)، ئهی ئیماندار) ڕازی نابن، ههتا به تهواوی شوێن ئاین و بهرنامهیان نهكهویت، پێیان بڵێ: بهڕاستی ههر بهرنامهی خوا (ئاینی ئیسلام، شایستهی ئهوهیه كه ههموولایهكمان شوێنی بكهوین) هیدایهتی ڕاست و دروست ههر لای ئهوه، خۆ ئهگهر شوێن ئارهزووهكانی ئهوان بكهویت پاش ئهوهی زانیاری و زانستیت پێگهیشتووه، ئهوه بزانه كه له لایهن خواوه هیچ سهرپهرشتیاری و یارمهتییهكت دهست ناكهوێت.
الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَتْلُونَهُ حَقَّ تِلَاوَتِهِ أُولَٰئِكَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَمَن يَكْفُرْ بِهِ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ ( 121 )
دهستهیهك لهوانهی كتێبمان پێبهخشیون (قورئان) بهچاكی و بهوردی دهوری دهكهنهوه، ئهوانه باوهڕیان پێی ههیهو باوهڕی پێ دههێنن بهڵام ئهوهی بڕوای پێی نهبێت، ئا ئهو جۆره كهسانه له خهسارهتمهندو زهرهرمهندهكانن.
يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ اذْكُرُوا نِعْمَتِيَ الَّتِي أَنْعَمْتُ عَلَيْكُمْ وَأَنِّي فَضَّلْتُكُمْ عَلَى الْعَالَمِينَ ( 122 )
ئهی نهوهی ئیسرائیل یادی ئهو نازو نیعمهتانه بكهن كه بهسهرتاندا ڕژاندوومه و من كاتی خۆی ڕێزی ئێوهم دابوو بهسهر ههموو دانیشتوانی ئهم جیهانهدا.
وَاتَّقُوا يَوْمًا لَّا تَجْزِي نَفْسٌ عَن نَّفْسٍ شَيْئًا وَلَا يُقْبَلُ مِنْهَا عَدْلٌ وَلَا تَنفَعُهَا شَفَاعَةٌ وَلَا هُمْ يُنصَرُونَ ( 123 )
خۆتان بپارێزن له ڕۆژێك كه كهس له جیاتی كهس تۆڵهو پاداشت ناداتهوه، به هیچ شێوهیهك كهس فریای كهس ناكهوێت، كهس بارمتهی لێوهرناگیرێت و، تكاو پاڕانهوهی كهس بۆ كهسانی تر سوودی نابێت (یاخی و ستهمكارانیش) سهركهوتوونابن و سهرناخرێن...
وَإِذِ ابْتَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِن ذُرِّيَّتِي قَالَ لَا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ ( 124 )
(یادی ئهوه بكهنهوه) پهروهردگاری ئیبراهیم، ئیبراهیمی تاقیكردهوه به چهند فهرمان و بڕیارێك، ئهویش زۆر به جوانی ئهنجامیدان، دوایی (كه له ههموو تاقیكردنهوهكاندا سهركهوت) خوا فهرمووی: من بڕیارمداوه بتكهمه پێشهوای خهڵكی، ئیبراهیم وتی: حهز دهكهم نهوهكانیشم لهوكاره پیرۆزه بێ بههره نهبن، خوا فهرمووی: پهیام و پهیمانی من بۆ ستهمكاران نابێت (با نهوهی تۆش بن)
وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثَابَةً لِّلنَّاسِ وَأَمْنًا وَاتَّخِذُوا مِن مَّقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلًّى وَعَهِدْنَا إِلَىٰ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ أَن طَهِّرَا بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَالْعَاكِفِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ ( 125 )
(یادی ئهوهش بكهنهوه) چۆن ئهم ماڵهمان (كهعبه) كرده جێگای كۆبوونهوهی خهڵكی، كه بهوپهڕی هێمنی و ئاسایش و ئاسوودهییهوه لهوێ بهیهك بگهن (ده ئێوهش، خهڵكینه) مهقامی ئیبراهیم كه شوێنی تایبهتی خواپهرستی ئهو بوو، بیكهنه جێگای خواپهرستی و نوێژ، ئینجا فهرمانماندا به ئیبراهیم و ئیسماعیل كه ئهو ماڵهم خاوێن بكهنهوه (له چهپهڵی ماددی و مهعنهوی) بۆ ئهوانهی بهدهوریدا دهسوڕێنهوهو (طواف) دهكهن و تیایدا دهمێننهوهو (اعتكاف) دهكهن ههروهها بۆ كڕنووشبهران و سووژدهبهران.
وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ اجْعَلْ هَٰذَا بَلَدًا آمِنًا وَارْزُقْ أَهْلَهُ مِنَ الثَّمَرَاتِ مَنْ آمَنَ مِنْهُم بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ قَالَ وَمَن كَفَرَ فَأُمَتِّعُهُ قَلِيلًا ثُمَّ أَضْطَرُّهُ إِلَىٰ عَذَابِ النَّارِ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ ( 126 )
(یادی ئهوه بكهنهوه) كاتێك ئیبراهیم دۆعای كردو وتی: پهروهردگارا دهوروبهری ئهم ماڵهت بگێڕه بهشارێكی پڕ له ئاسایش و ڕزق و ڕۆزی ههمهجۆر ببهخشه بهدانیشتوانی، (بهتایبهت) بهوانهی باوهڕیان بهخواو ڕۆژیی دوایی هێناوه. (خوای گهوره وهڵامی دایهوه كه دۆعات گیرایهو) فهرمووی: بهڵام ئهوهش كافره بێ بهشی ناكهم له بهرههم و نازو نیعمهتی كهم تهمهنی ئهم دنیایه، بهڵام لهوهودوا به ناچاریی تووشی سزای ئاگری دهكهم كه سهرئهنجام و چارهنووسێكی خراپه.
وَإِذْ يَرْفَعُ إِبْرَاهِيمُ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَيْتِ وَإِسْمَاعِيلُ رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّكَ أَنتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ( 127 )
به یاد بهێنن ئهو كاتهی ئیبراهیم پایهكانی كهعبهی بهرز دهكردهوه لهگهڵ ئیسماعیلدا و (دهیانوت): پهروهردگارا ئهم كارهمان لێ وهربگرهو له ڕیزی چاكهكانماندا تۆماری بكه، چونكه بهڕاستی تۆ خوایهكی زۆر بیسهرو زانایت.
رَبَّنَا وَاجْعَلْنَا مُسْلِمَيْنِ لَكَ وَمِن ذُرِّيَّتِنَا أُمَّةً مُّسْلِمَةً لَّكَ وَأَرِنَا مَنَاسِكَنَا وَتُبْ عَلَيْنَا إِنَّكَ أَنتَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ ( 128 )
پهروهردگارا، ههردووكمان وا لێ بكه تهنها فهرمانبهردارو ملكهچی تۆبین و له نهوهكانیشمان ئوممهتێكی موسوڵمان و فهرمانبهردار بۆ خۆت فهراههم بهێنه و چۆنیهتی ڕێبازی بهندایهتیمان فێربكه و نیشانمان بدهو تهوبه و پهشیمانیمان لێ وهربگره، بێگومان تۆ خوایهكی زۆر تهوبه وهرگرو میهرهبان و دلۆڤانیت.
رَبَّنَا وَابْعَثْ فِيهِمْ رَسُولًا مِّنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِكَ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَيُزَكِّيهِمْ إِنَّكَ أَنتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ( 129 )
پهروهردگارا، بۆ ئهو خهڵكهی كه له ئایندهدا دێن پێغهمبهرێك له خۆیان ڕهوانه بكه، تا ئایهتهكانی تۆیان بهسهردا بخوێنێتهوهو فێری كتێبه پیرۆزهكهی تۆ (واته قورئان) و داناییان بكات، تا دڵ و دهروونیان له ژهنگ و كردهوهیان له ڕهوشتی ناپهسهند پاك بكاتهوه، بهڕاستی ههر تۆ خوایهكی باڵادهست و دانایت.
وَمَن يَرْغَبُ عَن مِّلَّةِ إِبْرَاهِيمَ إِلَّا مَن سَفِهَ نَفْسَهُ وَلَقَدِ اصْطَفَيْنَاهُ فِي الدُّنْيَا وَإِنَّهُ فِي الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ ( 130 )
ئایا كێ له ئاینی ئیبراهیم پشت ههڵ دهكات، جگه لهو كهسهی كهخۆی گێل و نهفام بكات، سوێندبێت بێگومان ئێمه ئیبراهیممان لهم دنیایهدا ههڵبژاردوهو (كردوومانه بهپێشهوا) بهڕاستی لهو دنیاش له ڕیزی پیاو چاكاندایه.
إِذْ قَالَ لَهُ رَبُّهُ أَسْلِمْ قَالَ أَسْلَمْتُ لِرَبِّ الْعَالَمِينَ ( 131 )
كاتێك پهروهردگاری پێی وت: ملكهچ و فهرمانبهردار به، (ئهویش خێرا) وتی: تهسلیمی پهروهردگاری ههموو جیهان بووم (باوهڕی پتهوم پێی ههیه).
وَوَصَّىٰ بِهَا إِبْرَاهِيمُ بَنِيهِ وَيَعْقُوبُ يَا بَنِيَّ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَىٰ لَكُمُ الدِّينَ فَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنتُم مُّسْلِمُونَ ( 132 )
جا ئیبراهیم و یهعقوب ئهم وهسێتهیان كرد بۆ كوڕهكان و نهوهكانیان، (ههریهك لهوان فهرموویهتی): ڕۆڵهكانم؛ بهڕاستی خوا ههر ئهم ئاینهی بۆ ئێوه بڕیارداوهو ههڵی بژاردووه، ئیتر ئێوهش ههوڵ بدهن به موسوڵمانی نهبێت مهمرن (تا دوا ههناسهتان پهیڕهوی بكهن).
أَمْ كُنتُمْ شُهَدَاءَ إِذْ حَضَرَ يَعْقُوبَ الْمَوْتُ إِذْ قَالَ لِبَنِيهِ مَا تَعْبُدُونَ مِن بَعْدِي قَالُوا نَعْبُدُ إِلَٰهَكَ وَإِلَٰهَ آبَائِكَ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ إِلَٰهًا وَاحِدًا وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ ( 133 )
ئایا ئێوه (ئهی جوولهكهو گاورانێك كه باوهڕ بهمحمد ناكهن و خۆشتان بهشوێنكهوتهی ئیبراهیم و یهعقوب دهزانن) ئامادهی سهرهمهرگی یهعقوب بوون؟ ئهو كاتهی بهكوڕهكانی وت: دوای مردنی من چی دهپهرستن؟! ههموو وتیان: خوای تۆ و باوو باپیرانت دهپهرستین، كه ئیبراهیم و ئیسماعیل و ئیسحاقن، خوایهكی تاك و تهنهایهو ئێمه ههموو تهسلیم و فهرمانبهرداری ئهوین.
تِلْكَ أُمَّةٌ قَدْ خَلَتْ لَهَا مَا كَسَبَتْ وَلَكُم مَّا كَسَبْتُمْ وَلَا تُسْأَلُونَ عَمَّا كَانُوا يَعْمَلُونَ ( 134 )
ئهوانه ئوممهتێك بوون ڕۆشتن بهخۆیان و كردهوهی چاكیانهوه، ئێوهش ههرچی دهیكهن له چاكه بۆ خۆتانه و بهرپرس نابن له كارو كردهوهی ئهوان.
وَقَالُوا كُونُوا هُودًا أَوْ نَصَارَىٰ تَهْتَدُوا قُلْ بَلْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ( 135 )
(كهچی هێشتا ئهوان به موسوڵمانان) دهڵێن: وهرن ببنه جولهكه یان گاور تا بكهونه سهر ڕێگهی ڕاست!! (ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) پێیان) بڵێ: (نهخێر وانابین) بهڵكو شوێن ئاین و بهرنامهی ئیبراهیم دهكهوین كه پاك و دروستهو ههرگیز له ڕیزی بت پهرستان و هاوهڵگهراندا نهبووه.
قُولُوا آمَنَّا بِاللَّهِ وَمَا أُنزِلَ إِلَيْنَا وَمَا أُنزِلَ إِلَىٰ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطِ وَمَا أُوتِيَ مُوسَىٰ وَعِيسَىٰ وَمَا أُوتِيَ النَّبِيُّونَ مِن رَّبِّهِمْ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِّنْهُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ ( 136 )
(ئهی پهیڕهوانی محمد (صلی الله علیه وسلم) ئێوه) بڵێن: ئێمه باوهڕمان به خوا هێناوهو بهو قورئانهش كه دابهزیوه بۆمان و بهوهش كه دابهزیوه بۆ ئیبراهیم و ئیسماعیل و ئیسحاق و یهعقوب و نهوهكانی یهعقوب، ههروهها بهو پهیامهی كه بۆ موساو عیسا هاتووه و بهو پهیامانهی كه بۆ پێغهمبهران بهگشتی ڕهوانه كراوه له لایهن پهروهردگاریانهوه و ئێمه جیاوازی ناكهین له نێوان هیچ كام لهو پێغهمبهرانهدا، ئێمه ههموومان تهنها تهسلیمی فهرمانی پهروهردگارین.
فَإِنْ آمَنُوا بِمِثْلِ مَا آمَنتُم بِهِ فَقَدِ اهْتَدَوا وَّإِن تَوَلَّوْا فَإِنَّمَا هُمْ فِي شِقَاقٍ فَسَيَكْفِيكَهُمُ اللَّهُ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ( 137 )
جا ئهگهر ئهوان (جولهكهو گاورهكان) باوهڕیان هێنا، وهك ئهوهی ئێوه باوهڕتان پێ هێناوه، ئهوه بهڕاستی مانای وایه ڕێبازی هیدایهتیان دۆزیوهتهوه، بهڵام ئهگهر پشتیان تێكرد، ئهوه بێگومان دهكهونه دژایهتی و دوبهرهكی یهوه (بهڵام دڵنیابه ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم)، ئهی ئیماندار) خوا تۆ دهپارێزێت له پیلان و تهڵهكهیان چونكه ئهو خوایه زۆر بیسهرو زانایه.
صِبْغَةَ اللَّهِ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَةً وَنَحْنُ لَهُ عَابِدُونَ ( 138 )
(ئهم ئاین و بهرنامهیه) ئهو ڕهنگ و نهخشهیهیه كه خوا دایڕشتووه، كێ ههیه له خوا چاكتر ڕهنگ و نهخشهی جوان بكێشێت و دایڕێژێت، له ههموو بارو دۆخێكدا ئێمهی ئیماندار ههر ئهو دهپهرستین.
قُلْ أَتُحَاجُّونَنَا فِي اللَّهِ وَهُوَ رَبُّنَا وَرَبُّكُمْ وَلَنَا أَعْمَالُنَا وَلَكُمْ أَعْمَالُكُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُخْلِصُونَ ( 139 )
(بهو جوولهكانه) بڵێ: ئایا ڕهوایه ئێوه دهربارهی ئاینی خوا قڕهو گاڵهو كێشهمان لهگهڵ دهكهن (دهتانهوێت پێغهمبهرایهتی ههر لهناو ئێوهدا بێت! لهكاتێكدا كه قهدری خوایش نازانن و كوڕو هاوسهری بۆ بڕیار دهدهن!!)، خۆ خۆتان چاك دهزانن كه ئهو خوایه پهروهردگاری ئێمه و ئێوهشه، كاروكردهوهی خۆمان بۆ خۆمان و كارو كردهوهی ئێوهش بۆ خۆتانه (ئێمه له بۆچوون و كاروكردهوهتان بهرین)، ئێمه تهنها دڵسۆزو ملكهچی ئهو پهروهردگارهین.
أَمْ تَقُولُونَ إِنَّ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطَ كَانُوا هُودًا أَوْ نَصَارَىٰ قُلْ أَأَنتُمْ أَعْلَمُ أَمِ اللَّهُ وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّن كَتَمَ شَهَادَةً عِندَهُ مِنَ اللَّهِ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ ( 140 )
چۆن دهڵێن كه: ئیبراهیم و ئیسماعیل و ئیسحاق و یهعقوب و كوڕهكانی، جولهكه یان گاور بوون؟!! پێیان بڵێ: باشه ئایا ئێوه دهزانن یان خوا؟ جا كێ لهوه ستهمكارتره كه شایهتیهكی خوایی لهلابێت و شاردبێتیهوه، بێگومان خوا بێ ئاگانیه لهو كاروكردهوانهی ئهنجامی دهدهن.
تِلْكَ أُمَّةٌ قَدْ خَلَتْ لَهَا مَا كَسَبَتْ وَلَكُم مَّا كَسَبْتُمْ وَلَا تُسْأَلُونَ عَمَّا كَانُوا يَعْمَلُونَ ( 141 )
ئهوانه ئوممهتێك بوون ڕۆشتن بهخۆیان و كردهوهی چاكیانهوه، ئێوهش ههرچی دهیكهن له چاكه بۆ خۆتانه و بهپرس نابن له كاروكردهوهی ئهوان.
سَيَقُولُ السُّفَهَاءُ مِنَ النَّاسِ مَا وَلَّاهُمْ عَن قِبْلَتِهِمُ الَّتِي كَانُوا عَلَيْهَا قُل لِّلَّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ يَهْدِي مَن يَشَاءُ إِلَىٰ صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ ( 142 )
نهفام و دهم بهتاڵهكان له خهڵكی (دوای گۆڕینی ڕووگه له قودسهوه بۆ كهعبه) دهڵێن: باشه چی وای لێكردن كه واز له ڕووگه پێشوهكه بهێنن؟! كه جاران ڕوویان تێدهكرد، پێیان بڵێ: ڕۆژههڵات و ڕۆژئاوا و (ههموولایهك) خوا خاوهنیهتی، ههر كهسێكی بوێت ڕێنموویی دهكات بۆ ڕێگهو ڕێبازی ڕاست و ڕهوان.
وَكَذَٰلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِّتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا وَمَا جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِي كُنتَ عَلَيْهَا إِلَّا لِنَعْلَمَ مَن يَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّن يَنقَلِبُ عَلَىٰ عَقِبَيْهِ وَإِن كَانَتْ لَكَبِيرَةً إِلَّا عَلَى الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُضِيعَ إِيمَانَكُمْ إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَءُوفٌ رَّحِيمٌ ( 143 )
بهو شێوهیهش ئێوهمان بهگهلێكی میانهڕهو گێڕاوه (له ههموو ڕوویهكهوه، له ڕووی عیبادهت و خواپهرستیهوه، له ڕووی دنیاو قیامهتهوه، له ڕووی داخوازیهكانی ڕۆح و نهفسهوه.. هتد) تا ببنه شایهت بهسهر خهڵكیهوه (تا بزانن ئهم ئاین و بهرنامهیه ههمووی مایهی خێرو سهربهرزیه بۆ تاك و كۆمهڵ له ههموو سهردهمێكدا و له ههموو بوارهكانی ژیاندا) و بۆ ئهوهی پێغهمبهریش (له ههموو ئهو بوارانهدا مامۆستاو ڕابهری ئێوه بێت و له ڕۆژی قیامهتدا) شایهتی بدات (بۆ دڵسۆزانی ئوممهتی لهسهر ئهوهی بهئهركی سهرشانی خۆیان ههستاون) و ئهو قیبلهو ڕووگهیهش ڕووت تێكردبوو (كه بیت المقدس بوو) گۆڕانكاریشمان بهسهردا هێنا تهنها بۆ ئهوه بوو بزانین و دهربكهوێت، كێ شوێنكهوتهی پێغهمبهر دهبێت و كێش پاشهو پاش ههڵدهگهڕێتهوه، ههرچهنده (گۆڕینی قیبله) بوو بههۆی ناڕهحهتییهكی گهوره، مهگهر لهسهر ئهوانهی خوا دڵیانی دامهزراندبوو و ڕێنموویی كردبوون، بێگومان خوا ئیمان و باوهڕداریی و (نوێژتان) زایه ناكات، چونكه بهڕاستی خوا بۆ خهڵكی، زۆر بهسۆزو به بهزهیی یه.
قَدْ نَرَىٰ تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَحَيْثُ مَا كُنتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ وَإِنَّ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ لَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّهِمْ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ ( 144 )
(ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم)) بهڕاستی چاوگێڕان و ههڵسورانی ڕووخسارت ڕوو بهئاسمان دهبینین (كه به هیوای ڕووگهیهكی تایبهتیت، ئێمهش ئاگاداری نیازی دڵت بووین) سوێند بهخوا ئێمهش ڕووت وهردهچهرخێنین بۆ ڕووگهیهك پێی ڕازی و خۆشنوود بیت، ده ڕووت وهربچهرخێنه بهرهو لای كهعبه (المسجد الحرام) و ئێوهش ئهی موسوڵمانان له ههر كوێ بوون، بهرهو لای ئهوێ ڕووتان وهربچهرخێنن، بهڕاستی ئهوانهش كتێبیان پێ گهیشتووه (له گاورو جوو) چاك دهزانن كه (ئهم گۆڕانی ڕووگهیه) حهقیقهت و ڕاستیه و فهرمانی پهروهردگاریانه (له تهورات و ئینجیلدا ئاماژهی بۆ كراوه) و خوا ههرگیز بێ ئاگا نیه لهو كارو كردهوانهی كه ئهنجامی دهدهن.
وَلَئِنْ أَتَيْتَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ بِكُلِّ آيَةٍ مَّا تَبِعُوا قِبْلَتَكَ وَمَا أَنتَ بِتَابِعٍ قِبْلَتَهُمْ وَمَا بَعْضُهُم بِتَابِعٍ قِبْلَةَ بَعْضٍ وَلَئِنِ اتَّبَعْتَ أَهْوَاءَهُم مِّن بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ إِنَّكَ إِذًا لَّمِنَ الظَّالِمِينَ ( 145 )
سوێند بهخوا ئهگهر بچیت بۆ لای ئهوانهی كتێبیان بۆ هاتووه، به ههر بهڵگهیهك بتهوێت شوێنی ڕاستی بكهون و ڕووبكهنه ڕووگهی تۆ، ڕووی تێناكهن و بهقسهت ناكهن، تۆش ههرگیز شوێنكهوتهی ڕووگهی ئهوان نابیت، ئهوانیش ههندێكیان شوێنكهوتهی ڕووگهی ههندێكی تریان نین، سوێند بهخوا ئهگهر تۆ شوێن ههواو ئارهزووی ئهوان بكهویت، دوای ئهوهی زانیاری تهواوت پێڕاگهیهنرا لهم بارهیهوه، بێگومان تۆ دهچیته ڕیزی ستهمكارانهوه (ئهستهمه تۆ وابیت، ئهی فرستادهی خوا).
الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَعْرِفُونَهُ كَمَا يَعْرِفُونَ أَبْنَاءَهُمْ وَإِنَّ فَرِيقًا مِّنْهُمْ لَيَكْتُمُونَ الْحَقَّ وَهُمْ يَعْلَمُونَ ( 146 )
ئهوانهیكتێبمان پێ بهخشیوون پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) دهناسن ههروهك چۆن نهوهكانی خۆیان دهناسن، بێگومان دهستهیهك لهوان ئهو ڕاستییه دهشارنهوه، لهكاتێكدا دهشزانن محمد (صلی الله علیه وسلم) فرستادهی خوایه.
الْحَقُّ مِن رَّبِّكَ فَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُمْتَرِينَ ( 147 )
حهق و ڕاستی ههر ئهوهیه لهلایهن پهروهردگارتهوه پێت ڕاگهیهنراوه، نهكهی له ڕیزی ئهو كهسانهدا بیت گومان و دوودڵی (بۆ خهڵكی) دروست دهكهن.
وَلِكُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّيهَا فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرَاتِ أَيْنَ مَا تَكُونُوا يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعًا إِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ( 148 )
بۆ ههر گهل و میللهتێك ڕوگهو قیبلهیهك ههیه، خوا ڕوویان وهردهچهرخێنێت بۆ لای، (ده ئێوهی موسوڵمان) پێشبڕكێ بكهن له چاكهكاندا، ڕوو له ههركوێ بن خوا ههمووتان كۆ دهكاتهوه چونكه بهڕاستی ئهو خوایه بهتوانایه بهسهر ههموو شتێكدا.
وَمِنْ حَيْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَإِنَّهُ لَلْحَقُّ مِن رَّبِّكَ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ ( 149 )
له ههر شوێنێكهوه دهرچویته دهرهوه (له ههركوێ بوویت له ماڵ یان سهفهر، لهكاتی نوێژهكاندا) ڕوو بكهره كهعبهی پیرۆز، بێگومان ئهو فهرمانه حهق و ڕاستیه و لهلایهن پهروهردگارتهوهیه، خوا غافل و بێ ئاگا نیه لهو كارو كردهوانهی كه ئهنجامی دهدهن.
وَمِنْ حَيْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَحَيْثُ مَا كُنتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ لِئَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَيْكُمْ حُجَّةٌ إِلَّا الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِي وَلِأُتِمَّ نِعْمَتِي عَلَيْكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ ( 150 )
له ههر لایهكهوه ڕۆیشتیته دهرهوه و له ههركوێ بوویت (لهكاتی نوێژهكاندا) ڕوو بكهره كهعبهی پیرۆز و ئێوهش (ئهی موسوڵمانان) له ههر كوێ بوون و ههن ڕووتان وهرچهرخێنن بهلای ئهودا، تا خهڵكی و میللهتانی تر هیچ بهڵگهیهكیان نهبێت بهسهرتانهوه، مهگهر ستهمكارانیان (كه بههیچ بهڵگهیهك قایل نابن و ههر ئاشووب و پیلان دهگێڕن)، جا لهو تاوانبارو پیلانگێڕانه مهترسن، بهڵكو تهنها له من بترسن، تا نازو نیعمهتی خۆمتان بهتهواوی بهسهردا بڕێژم (كه مانهوهیه لهسهر ڕێگهی ڕاست له دنیادا و بهههشتی بهرین و ڕهزامهندی خوایه له دواڕۆژدا) بۆ ئهوهی ههوڵ بدهن بهردهوام ڕێبازی هیدایهت بگرنهبهر.
كَمَا أَرْسَلْنَا فِيكُمْ رَسُولًا مِّنكُمْ يَتْلُو عَلَيْكُمْ آيَاتِنَا وَيُزَكِّيكُمْ وَيُعَلِّمُكُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَيُعَلِّمُكُم مَّا لَمْ تَكُونُوا تَعْلَمُونَ ( 151 )
ههر وهكو (بۆ تهواو كردنی نازو نیعمهتم) له نێوتاندا پێغهمبهرێكم له خۆتان بۆ ڕهوانه كردوون كه ئایهتهكانی منتان بهسهردا دهخوێنێتهوه، دڵ و دهروون و ڕواڵهت و ئاشكراتان خاوێن دهكاتهوه، فێری قورئان و حیكمهت و داناییتان دهكات، ئهو شتانهتان فێر دهكات كه ههرگیز خۆتان نهتاندهزانی.
فَاذْكُرُونِي أَذْكُرْكُمْ وَاشْكُرُوا لِي وَلَا تَكْفُرُونِ ( 152 )
(دهی كهواته) ئهی ئیمانداران ئهگهر یادی من بكهن، منیش یادی ئێوه دهكهم و سوپاسگوزاری من بن و سوپاس ناپهزێرو سپڵهیی بهرامبهرم مهكهن.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ ( 153 )
ئهی ئهوانهی ئیمان و باوهڕتان هێناوه داوای كۆمهك و یارمهتی له خوا بكهن بههۆی ئارامگرتن و نوێژ كردنهوو، دڵنیابن كه خوا یارو یاوهری خۆگرو ئارامگرانه.
وَلَا تَقُولُوا لِمَن يُقْتَلُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتٌ بَلْ أَحْيَاءٌ وَلَٰكِن لَّا تَشْعُرُونَ ( 154 )
جا ههرگیز بهو كهسانهی له ڕێگهی خوادا دهكوژرێن و شههید دهبن، مهڵێن: مردوون، نهخێر ئهوانه زیندوون و بهڵام ئێوه ههست به زیندوویهتی ئهوان ناكهن.
وَلَنَبْلُوَنَّكُم بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ ( 155 )
سوێند بهخوا تاقیتان دهكهینهوه به كهمێك له ترس و بیم و برسێتی و كهم بوونی ماڵ و سامان و مردنی كهس و كارو تیاچوونی بهرو بوومی كشتوكاڵ، جا مژده بده بهو كهسانهی خۆگرو ئارامگرن...
الَّذِينَ إِذَا أَصَابَتْهُم مُّصِيبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ ( 156 )
كه ئهوانهن ههر كاتێك تووشی بهڵاو ناخۆشیهك دهبن دهڵێن: ئێمه موڵكی خواین و ههرچی ههمانه بهخششی خوایه، سهر ئهنجامیش تهنها ههر بۆ لای ئهو زاتهیه گهڕانهوهمان.
أُولَٰئِكَ عَلَيْهِمْ صَلَوَاتٌ مِّن رَّبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ ( 157 )
ئا ئهوانه چهندهها ستایش و ڕهحمهت و میهرهبانی ههر بهسهر ئهواندا دهبارێت لهلایهن پهروهردگاریانهوه و ئهوانه ئهو كهسانهن ڕێبازی هیدایهتیان وهرگرتووه.
إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِن شَعَائِرِ اللَّهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِ أَن يَطَّوَّفَ بِهِمَا وَمَن تَطَوَّعَ خَيْرًا فَإِنَّ اللَّهَ شَاكِرٌ عَلِيمٌ ( 158 )
بهڕاستی سهفا و مهروه (كه دوو جێگهن له پاڵ كهعبهدا) له دروشمهكانی خوای پهروهردگارن، جا ئهوهی حهجی ماڵی خوا دهكات، یاخود عهمره ئهنجام دهدات (كه له ههموو كاتێكی ساڵدا دهكرێت) ئهوه هیچ گوناهێكی لهسهر نییه ئهگهر هاتوچۆو بكات له نێوانیاندا، ئهوهش خۆبهخشی دهكات و (عهمره و تهواف)ی زیاتر دهكات با بزانێت كه خوا سوپاسگوزارو زانایه.
إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنزَلْنَا مِنَ الْبَيِّنَاتِ وَالْهُدَىٰ مِن بَعْدِ مَا بَيَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِي الْكِتَابِ أُولَٰئِكَ يَلْعَنُهُمُ اللَّهُ وَيَلْعَنُهُمُ اللَّاعِنُونَ ( 159 )
بهڕاستی ئهوانهی كه بهرنامه و ڕێنمووییهكانی ئاشكرای ڕهوانه كراوی ئێمه دهشارنهوه كه ناردوومانه، دوای ئهوهی بۆ خهڵكیمان ڕوون كردۆتهوه له كتێبهكاندا، ئا ئهوانه خوا نهفرینیان لێدهكات و نهفرین كارانیش نهفرهتیان لێدهكهن...
إِلَّا الَّذِينَ تَابُوا وَأَصْلَحُوا وَبَيَّنُوا فَأُولَٰئِكَ أَتُوبُ عَلَيْهِمْ وَأَنَا التَّوَّابُ الرَّحِيمُ ( 160 )
جگه لهوانهی كه تهوبهیان كردووه و چاكسازیان ئهنجامداوهو ئهو حهقیقهت و ڕاستیان ڕوون كردۆتهوه كه جاران شاردبوویانهوه، ئا ئهوانه گهڕانهوهكهیان لێ وهردهگرم و تهنها منیشم زۆر تهوبه وهرگرو دلۆڤان و میهرهبانم.
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَمَاتُوا وَهُمْ كُفَّارٌ أُولَٰئِكَ عَلَيْهِمْ لَعْنَةُ اللَّهِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ ( 161 )
بهڕاستی ئهوانهی كه بێ باوهڕ بوون و به بێ باوهڕی مردوون، ئا ئهوانه لهعنهت و نهفرینی خواو فریشتهكان و ههموو خهڵكیان بهگشتی بهسهردا دادهبارێت...
خَالِدِينَ فِيهَا لَا يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَلَا هُمْ يُنظَرُونَ ( 162 )
ئهوانه بهو نهفرینهوه له ئاگری دۆزهخدا بۆ ههمیشه دهمێننهوه و ئهو سزایهیان لهسهر سووك ناكرێت و به چاوی سۆزهوه تهماشا ناكرێن.
وَإِلَٰهُكُمْ إِلَٰهٌ وَاحِدٌ لَّا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الرَّحْمَٰنُ الرَّحِيمُ ( 163 )
خوای ئێوه خوایهكی تاك و تهنهایه، جگه لهو زاته خوایهكی تر نیه، ههر ئهو خوایهش بهخشندهو میهرهبان و بهبهزهییه.
إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَالْفُلْكِ الَّتِي تَجْرِي فِي الْبَحْرِ بِمَا يَنفَعُ النَّاسَ وَمَا أَنزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِن مَّاءٍ فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَبَثَّ فِيهَا مِن كُلِّ دَابَّةٍ وَتَصْرِيفِ الرِّيَاحِ وَالسَّحَابِ الْمُسَخَّرِ بَيْنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَعْقِلُونَ ( 164 )
بهڕاستی له دروستكردنی ئاسمانهكان و زهوی و ئاڵو گۆڕی شهوو ڕۆژدا و لهو كهشتیانهدا كه دهگهڕێن به دهریادا و بههۆیهوه سوود به خهڵكی دهگهیهنن و لهو ئاوهی كه خوا له ئاسمانهوه دهیبارێنێت و ئینجا بههۆیهوه زهوی پێ زیندوو دهكاتهوه دوای وشك بوون و مردنی، ههروهها جۆرهها زیندهوهر و گیانلهبهر و مارو مێرووی لهسهر ڕووكاری زهویدا بڵاو كردۆتهوه و گۆڕاندن و هاتووچۆ پێكردنی باو شهماڵ و ڕاگیر كردنی ههورهكان له نێوان ئاسمان و زهویدا، ئهمانه ههموو بهڵگهو نیشانهی بههێزن بۆ ئهوانهی كه عهقڵ و بیروهۆشیان دهخهنهكارو بیر له دهسهڵاتی بێ سنووری خوا دهكهنهوه.
وَمِنَ النَّاسِ مَن يَتَّخِذُ مِن دُونِ اللَّهِ أَندَادًا يُحِبُّونَهُمْ كَحُبِّ اللَّهِ وَالَّذِينَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا لِّلَّهِ وَلَوْ يَرَى الَّذِينَ ظَلَمُوا إِذْ يَرَوْنَ الْعَذَابَ أَنَّ الْقُوَّةَ لِلَّهِ جَمِيعًا وَأَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعَذَابِ ( 165 )
(لهگهڵ ئهو ههموو بهڵگه ئاشكرایانهدا) ههندێك كهس ههیه لهجیاتی ئهوهی خواپهرست بێت، شتانی تر دادهتاشێت بۆ خۆی و (شوێن ڕێنمووییهكانی خوا ناكهوێت و) خۆشهویستی و سۆزی دهدات بهو بت و بهرنامۆلكهو تووله ڕێگهیانه و خۆشی دهوێن، وهك چۆن ئیمانداران خوایان خۆش دهوێت، بهڵام ئهوانهی ئیمان و باوهڕیان هێناوه زۆر زیاتر خوایان خۆش دهوێت (ههر بهراورد ناكرێت) جا ئهوانهی كه ستهمیان كردووه گهر دهیانزانی له كاتێكدا كه بهچاوی خۆیان ڕووبهڕووی ئهو سزایه دهبنهوه، كه بهڕاستی بۆیان دهردهكهوێت كه هێزو تواناو دهسهڵات ههر ههمووی به دهست خوایه و دڵنیا دهبوون كه ئهو خوایه سزاكهی زۆر به ئازاره (بۆ ستهمكاران).
إِذْ تَبَرَّأَ الَّذِينَ اتُّبِعُوا مِنَ الَّذِينَ اتَّبَعُوا وَرَأَوُا الْعَذَابَ وَتَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبَابُ ( 166 )
لهو كاتهدا سزای ڕۆژی دوایی دهبینن، ئهوانهی كه خهڵكی شوێنیان كهوتبوون خۆیان بهریی دهكهن و له شوێنكهوتهكانیان حاشا دهكهن، بهتایبهت كاتێك ئهو سزا توندو تیژه دهبینن، ههموو پهیوهندیهكان دهبچڕێت كه له نێوانیاندا ههبوو و هیچ بهڵگهو بیانویهكیان بهدهستهوه نامێنێت كه خۆیانی پێ ڕزگار بكهن.
وَقَالَ الَّذِينَ اتَّبَعُوا لَوْ أَنَّ لَنَا كَرَّةً فَنَتَبَرَّأَ مِنْهُمْ كَمَا تَبَرَّءُوا مِنَّا كَذَٰلِكَ يُرِيهِمُ اللَّهُ أَعْمَالَهُمْ حَسَرَاتٍ عَلَيْهِمْ وَمَا هُم بِخَارِجِينَ مِنَ النَّارِ ( 167 )
ئهوانهی كه شوێنكهوته بوون دهڵێن: خۆزگه نۆرهیهكمان بۆ بلوایه ئێمهش ئاوا خۆمان بهری دهكرد لهوان، ههروهك ئهوان خۆیان بهریی كرد له ئێمه، ئا بهو شێوهیه خوا سهرئهنجامی كارو كردهوهكانیان نیشان دهدات و بۆیان دهكاته ئاخ و حهسرهت لهسهریان، بهڕاستی ئهوانه ههرگیز له دۆزهخ دهرچوونیان نییه.
يَا أَيُّهَا النَّاسُ كُلُوا مِمَّا فِي الْأَرْضِ حَلَالًا طَيِّبًا وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُّبِينٌ ( 168 )
ئهی خهڵكینه! له ڕزق و ڕۆزی حهڵاڵ و پاكی زهوی بخۆن (توخنی قهدهغه كراوهكان مهكهون) و شوێن ههنگاوهكانی شهیتان مهكهون، چونكه بێگومان ئهو دوژمنێكی ئاشكراتانه.
إِنَّمَا يَأْمُرُكُم بِالسُّوءِ وَالْفَحْشَاءِ وَأَن تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ ( 169 )
بێگومان ئهو شهیتانه ههر فهرمان به خراپهو گوناهو تاوان دهكات و ههروهها هانتان دهدات بۆ وتنی ههندێك شت یان ههڵبهستنی ههندێك گوفتار بهدهم خواوه بێ ئهوهی بزانن (كه سهرئهنجامی ئهو كارهتان چهنده مهترسیداره).
وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا مَا أَنزَلَ اللَّهُ قَالُوا بَلْ نَتَّبِعُ مَا أَلْفَيْنَا عَلَيْهِ آبَاءَنَا أَوَلَوْ كَانَ آبَاؤُهُمْ لَا يَعْقِلُونَ شَيْئًا وَلَا يَهْتَدُونَ ( 170 )
ئهگهر بهو خهڵكه نادانه بوترێت: شوێنی ئهو بهرنامهیه بكهون كه لهلایهن خواوه ڕهوانه كراوه، دهڵێن: نهخێر، ههر شوێنی ئهوه دهكهوین كه باوو باپیرانمان پێوهی ئالووده بوون و لهسهری ڕاهاتوون، ئایا ئهگهر باوو باپیرانیشیان تێ نهگهیشتوو هیچ نهزان و ناشارهزاو ڕێنمووییش وهرنهگرن (ههر شوێنیان دهكهون؟!).
وَمَثَلُ الَّذِينَ كَفَرُوا كَمَثَلِ الَّذِي يَنْعِقُ بِمَا لَا يَسْمَعُ إِلَّا دُعَاءً وَنِدَاءً صُمٌّ بُكْمٌ عُمْيٌ فَهُمْ لَا يَعْقِلُونَ ( 171 )
نموونهی بێ باوهڕان (لهگهڵ پێغهمبهردا لهوهی كه سوود وهرناگرن لهم قورئانه) وهكو ئهو شوانه وایه: كه هاوار دهكات بهسهر ئاژهڵهكهیدا، بهڵام تێی ناگهن، تهنها ئهوهیه كه گوێیان له هات و هاوارێكه، ئهوانه كهڕو لاڵ و كوێرن و ژیری و هۆشمهندیان له دهستداوه.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُلُوا مِن طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ وَاشْكُرُوا لِلَّهِ إِن كُنتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ ( 172 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه، بخۆن لهو ڕزق و ڕۆزیه چاك و باشانهی كه پێمان بهخشیوون و بهردهوام سوپاسگوزاری خوا بكهن ئهگهر ئێوه تهنها ئهو دهپهرستن.
إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَالدَّمَ وَلَحْمَ الْخِنزِيرِ وَمَا أُهِلَّ بِهِ لِغَيْرِ اللَّهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلَا عَادٍ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 173 )
(خوای پهروهردگار) تهنها مردارهوه بوو و خوێن و گۆشتی بهراز و ئهو ماڵاتانهی كه ناوی غهیری خوایان لهكاتی سهربڕیندا لهسهر هێنراوه، حهرامی كردووه لێتان، جا ئهگهر كهسێك پێویستی ناچاری كرد بهخواردنیان بێ زیادهڕهوی و له سنوور دهرچوون، ئهوه هیچ گوناهێكی لهسهرنی یه، بهڕاستی خوا زۆر لێخۆشبوو به بهزهیی و دلۆڤانه.
إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنزَلَ اللَّهُ مِنَ الْكِتَابِ وَيَشْتَرُونَ بِهِ ثَمَنًا قَلِيلًا أُولَٰئِكَ مَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ إِلَّا النَّارَ وَلَا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلَا يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ( 174 )
بێگومان ئهوانهی نیگای خوا دهشارنهوه كه له كتێبهكانیاندا ڕهوانهی كردوون (تهورات و ئینجیل و قورئان) و بهو شاردنهوهیه نرخێكی كهم بهدهست دههێنن (ئهگهر ههموو دنیاشیان دهستكهوێت له بهرامبهریهوه ههركهمه)، ئا ئهوانه تهنها ئاگر دهخۆن و سكیانی لێ پڕ دهكهن و له ڕۆژی قیامهتدا خوای گهوره نایاندوێنێت و خاوێنیان ناكاتهوه (له چڵك و چهپهڵی گوناهیان) و ههر سزای بهئێشیان بۆ ههیه...
أُولَٰئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الضَّلَالَةَ بِالْهُدَىٰ وَالْعَذَابَ بِالْمَغْفِرَةِ فَمَا أَصْبَرَهُمْ عَلَى النَّارِ ( 175 )
ئا ئهوانه كهسانێكن كه گومڕاییان وهرگرتووه له باتی هیدایهت و سزایان كڕیوه له باتی چاوپۆشی و لێبووردن، ئای چهنده خۆگرن لهسهر ئاگری دۆزهخ!!
ذَٰلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ نَزَّلَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ وَإِنَّ الَّذِينَ اخْتَلَفُوا فِي الْكِتَابِ لَفِي شِقَاقٍ بَعِيدٍ ( 176 )
(ئهو ههڕهشهیه) لهبهر ئهوهیه بهڕاستی خوا كتێبه پیرۆزهكانی بهحهق و ڕاستی دابهزاندووه، بێگومان ئهوانهش كه ناكۆكیان لهسهری ههیهو ههر ڕایان جیاوازه له بهرامبهر كتێبه ئاسمانیهكانهوه، ئهوانه ههر له كێشمه كێش و بهربهرهكانیهكی دوور له ڕاستیدان.
لَّيْسَ الْبِرَّ أَن تُوَلُّوا وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَٰكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالْكِتَابِ وَالنَّبِيِّينَ وَآتَى الْمَالَ عَلَىٰ حُبِّهِ ذَوِي الْقُرْبَىٰ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَالسَّائِلِينَ وَفِي الرِّقَابِ وَأَقَامَ الصَّلَاةَ وَآتَى الزَّكَاةَ وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا وَالصَّابِرِينَ فِي الْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ وَحِينَ الْبَأْسِ أُولَٰئِكَ الَّذِينَ صَدَقُوا وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ ( 177 )
كرداری چاك و كاری باش تهنها بریتی نیه له ڕووكردنتان بهرهو ڕۆژههڵات و ڕۆژئاوا (چونكه جولهكه زۆر لهسهر گۆڕانی قیبله دووان و پڕو پاگهندهی زۆریان كرد)، بهڵكو كرداری چاك و كاری باش بریتیه لهوهی كه ئادهمیزاد باوهڕی هێنابێت به خواو به ڕۆژی دوایی و به فریشتهكان و بهكتێبهكان و به پێغهمبهران، ههروهها ماڵ و سامانی بهخشی بێت ـ لهگهڵ خۆشهویستیدا بۆی ـ بهخزمان و ههتیوان و ههژاران و ڕێبواران و داواكاران و له پێناوی ئازادكرنی بهندهكاندا؛ ههروهها نوێژی بهچاكی ئهنجام دابێت و زهكاتیشی له ماڵ و سامانی دهركردبێت و ئهوانهی وهفاداربن بهپهیمانهكانیان كاتێك پهیمانیان دابێت، ئهوانهش كه له كاتی نهداری و ههژاری و نهخۆشی و ناخۆشی و كاتی جهنگ و شهڕو شۆڕدا ئارامگرن، ئا ئهوانه كهسانێكن ڕاستیان كردووه و ههر ئهوانهشن پارێزكارو خواناس و دیندارن.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِصَاصُ فِي الْقَتْلَى الْحُرُّ بِالْحُرِّ وَالْعَبْدُ بِالْعَبْدِ وَالْأُنثَىٰ بِالْأُنثَىٰ فَمَنْ عُفِيَ لَهُ مِنْ أَخِيهِ شَيْءٌ فَاتِّبَاعٌ بِالْمَعْرُوفِ وَأَدَاءٌ إِلَيْهِ بِإِحْسَانٍ ذَٰلِكَ تَخْفِيفٌ مِّن رَّبِّكُمْ وَرَحْمَةٌ فَمَنِ اعْتَدَىٰ بَعْدَ ذَٰلِكَ فَلَهُ عَذَابٌ أَلِيمٌ ( 178 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه، پێویست كراوه لهسهرتان: تۆڵهسهندنهوه بۆ كوژراوهكان، كهسێكی ئازاد بهكهسێكی ئازاد و بهندهش له جیاتی بهنده و ئافرهت له جیاتی ئافرهت (واته ههر كهسێك به تاوانی كوشتنی ناحهق ههستا دهبێت بكوژرێتهوه)، جا ئهوهی چاوپۆشی شتێكی لێكرا لهلایهن براكهیهوه، با حهقداری كوژراوهكه چاك ڕهفتاربێت لهگهڵ بكوژهكهداو بكوژهكه بهجوانی خوێن بههای كوژراوهكه بدات و ئهوه كار ئاسانكردن و سۆزو میهرهبانیهكه لهلایهن پهروهردگارتانهوه (كه لهجیاتی كوشتنهوه خوێنبایی وهربگیرێت) ئهوسا ئیتر ئهوهی لهوهودوا دهستدرێژی بكات و له سنوور بترازێت سزای بهئێشی بۆ ئامادهكراوه.
وَلَكُمْ فِي الْقِصَاصِ حَيَاةٌ يَا أُولِي الْأَلْبَابِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ ( 179 )
ئهی هۆشمهندهكان ژیانتان تهنها له تۆڵهسهندنهوهدایه (لهو كهسانهی خهڵكی بهناحهق دهكوژن)، بۆ ئهوهی تهقواو له خوا ترسان ببێته پیشهتان و خۆ له دهستدرێژی و تاوان به دوور بگرن.
كُتِبَ عَلَيْكُمْ إِذَا حَضَرَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ إِن تَرَكَ خَيْرًا الْوَصِيَّةُ لِلْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَى الْمُتَّقِينَ ( 180 )
پێویستكراوه لهسهرتان كاتێك یهكێكتان مهرگی نزیك بوهوهو سامان و ماڵ و داراییهكی بهجێ دههێشت، با وهسیهت بكات كه ههندێكی بدرێت به دایك و باوكی و خزمانی بهشێوهیهكی جوان و لهبارو ئهمه پێویست و ئهركه لهسهر خواناس و پارێزكاران.
فَمَن بَدَّلَهُ بَعْدَمَا سَمِعَهُ فَإِنَّمَا إِثْمُهُ عَلَى الَّذِينَ يُبَدِّلُونَهُ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ( 181 )
جا ئهوهی ئهو وهسیهته دهگۆڕێت دوای ئهوهی بیستی و بهباشی وهری گرت، گوناهی تهنها لهسهر ئهوانهیه كه دهیگۆڕن، بهڕاستی خوای پهروهردگار بیسهرو زانایه (به گوفتار و نیهتیان).
فَمَنْ خَافَ مِن مُّوصٍ جَنَفًا أَوْ إِثْمًا فَأَصْلَحَ بَيْنَهُمْ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 182 )
جا ههر كهس دهترسا له وهسیهت كارهكه ههڵه یان گوناهێك یان ماف خۆرییهكی ئهنجام بدات (گیروگرفت بۆ وهرهسه دروست بكات) ئینجا ڕێكی خستن، ئهوه هیچ گوناهی لهسهرنیه (بهڵكو بهخێرخواز له قهڵهم دهدرێت) بهڕاستی خوا زۆر لێخۆشبوو میهرهبانه.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ( 183 )
ئهی ئهو كهسانهی باوهڕتان هێناوه ڕۆژووی ڕهمهزان لهسهرتان پێویست كراوه ههر وهكو لهسهر گهلانی پێش ئێوه پێویست كرابوو، بۆ ئهوهی خواناسی و پارێزكاری بكهن.
أَيَّامًا مَّعْدُودَاتٍ فَمَن كَانَ مِنكُم مَّرِيضًا أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَيَّامٍ أُخَرَ وَعَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فِدْيَةٌ طَعَامُ مِسْكِينٍ فَمَن تَطَوَّعَ خَيْرًا فَهُوَ خَيْرٌ لَّهُ وَأَن تَصُومُوا خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ ( 184 )
چهند ڕۆژێكی ژمێرراوی دیاریكراو (كه مانگی ڕهمهزانه) خۆ ئهگهر كهسێك له ئێوه نهخۆش بوو یان له سهفهردا بوو با به ئهندازهی ئهو ڕۆژانهی بۆی نهگیراوه له ڕۆژانێكی تردا بیانگێڕێتهوهو ئهوانهش كه به زهحمهت دهتوانن بهڕۆژوو بن (وهكو پیرهمێردو نهخۆشه بهردهوامهكان) ئهوه با ژهمێك خواردن ببهخشن به ههژارێك، ئهوهی زیاتر ببهخشێت ئهوه باشتره بۆی، بێگومان ئهگهر بهڕۆژوو بن چاكترهو پاداشتی زۆرتره ئهگهر بزانن و (بتوانن).
شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَىٰ وَالْفُرْقَانِ فَمَن شَهِدَ مِنكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ وَمَن كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَيَّامٍ أُخَرَ يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ وَلِتُكْمِلُوا الْعِدَّةَ وَلِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَىٰ مَا هَدَاكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ ( 185 )
مانگی ڕهمهزان (ئهو مانگهیه) كه قورئانی تیادا هاتۆته خوارهوه، لهكاتێكدا ئهم قورئانه ڕێنموویی بهخشه به خهڵكی و بهڵگهی زۆری تیادایه، له ڕێنموویی و جیاكردنهوهی ڕاست و ناڕاست و حهق و ناحهق، جا كهسێك له ئێوه مانگی ڕهمهزانی بینی (یان ههواڵی بینینی پێدرا)، دهبا ئهو مانگه بهڕۆژوو بێت، ئهوهش كه نهخۆش بێت یان له سهفهردا بێت با لهڕۆژانی تردا بهو ئهندازه بیگرێتهوه، چونكه خوا ئاسانكاری بۆ ئێوه دهوێت و نایهوێت (پهرستن و فهرزهكانتان) لهسهر قورس و گران بكات و بۆ ئهوهی ئهو ماوه دیاریكراوه تهواو بكهن و خوا بهگهوره بگرن و سوپاسگوزاریشی بكهن لهسهر ئهوهی كه ڕێنموویی كردوون (سروودی جهژن: الله اكبر الله اكبر الله اكبر، لا اله الا الله والله اكبر، الله اكبر ولله الحمد، بهجێهێنانی ئهم فهرمانه خواییهیه).
وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي وَلْيُؤْمِنُوا بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ ( 186 )
(ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) ئهگهر بهندهكانم پرسیارت لێبكهن دهربارهم، ئهوه من نزیكم لێیانهوه، به هاناو هاواری دۆعا گۆیانهوه دهچم ههر كاتێك لێم بپاڕێنهوهو نزا بكهن، دهبا ئهوانیش بهدهم بانگهوازی منهوه بێن و باوهڕی دامهزراو به من بهێنن، بۆ ئهوهی ڕێگای هۆشیاری و ئاگایی بگرنهبهر (بۆ بهدهستهێنانی سهربهرزی و سهرفرازی ههردوو جیهان).
أُحِلَّ لَكُمْ لَيْلَةَ الصِّيَامِ الرَّفَثُ إِلَىٰ نِسَائِكُمْ هُنَّ لِبَاسٌ لَّكُمْ وَأَنتُمْ لِبَاسٌ لَّهُنَّ عَلِمَ اللَّهُ أَنَّكُمْ كُنتُمْ تَخْتَانُونَ أَنفُسَكُمْ فَتَابَ عَلَيْكُمْ وَعَفَا عَنكُمْ فَالْآنَ بَاشِرُوهُنَّ وَابْتَغُوا مَا كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ وَكُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّىٰ يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّيَامَ إِلَى اللَّيْلِ وَلَا تُبَاشِرُوهُنَّ وَأَنتُمْ عَاكِفُونَ فِي الْمَسَاجِدِ تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ فَلَا تَقْرَبُوهَا كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ آيَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ ( 187 )
له شهوگاری ڕهمهزاندا تێكهڵ بوونتان لهگهڵ هاوسهرانتاندا حهڵاڵكراوه، ئهوان پۆشاكن بۆ ئێوه و ئێوهش پۆشاكن بۆ ئهوان، خوای گهوره دهیزانی كه ئێوه خۆتان دهخهڵهتاند (له نزیك بوونهوهتان له هاوسهرهكانتانهوه، چونكه دوودڵ بوون و نهتاندهزانی حهڵاڵه یان نا)، بهڵام خوای میهرهبان تۆبهی لێ وهرگرتن و لێتان خۆشبوو، كهوابوو له ئێسته بهدواوه (له شهوگاردا) نزیكییان بكهن و ئهوه داوابكهن خوا بۆی بڕیار داون (له نهوهی چاك و خواناس)، ده بخۆن و بخۆنهوه ههتا به ڕوونی بهرهبهیان و سپێدهتان بۆ دهردهكهوێت و له ڕۆژههڵاتهوه دیاردهدات و تاریكی شهو لادهبات، لهوهودوا ڕۆژووهكهتان ببهنه سهر تا شهو دادێت و (خۆرئاوا دهبێت) و نزیكیی لهگهڵ هاوسهرهكانتاندا مهكهن له كاتێكدا كه ئێوه بڕیاری مانهوهتان (بۆ خوا پهرستی) له مزگهوتهكاندا داوه، جا ئهوانهی كه باسكران چهند سنوورێكی خوان و مهیانبهزێنن و نزیكیان مهكهون، ئا بهوشێوهیه خوا ئایهت و ڕێنمووییهكانی خۆی ڕوون دهكاتهوه بۆ خهڵكی بۆ ئهوهی پارێزكاری بكهن.
وَلَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُم بَيْنَكُم بِالْبَاطِلِ وَتُدْلُوا بِهَا إِلَى الْحُكَّامِ لِتَأْكُلُوا فَرِيقًا مِّنْ أَمْوَالِ النَّاسِ بِالْإِثْمِ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ ( 188 )
نهكهن ماڵ و دارایی یهكتر له نێوانتاندا به ناحهق بخۆن (وهك بهرتیل و سوو، یان داگیركردن و فڕوفێڵ...) نهكهن ههندێكی بدهن بهكاربهدهستان بۆ ئهوهی ههندێك ماڵی خهڵكی بخۆن له ڕێگهی ناحهق و گوناههوه، له كاتێكدا خۆشتان دهزانن كه ئهو كاره ڕهوا نیه.
يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْأَهِلَّةِ قُلْ هِيَ مَوَاقِيتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجِّ وَلَيْسَ الْبِرُّ بِأَن تَأْتُوا الْبُيُوتَ مِن ظُهُورِهَا وَلَٰكِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقَىٰ وَأْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ أَبْوَابِهَا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ( 189 )
پرسیارت لێدهكهن دهربارهی نوێ بوونهوهی مانگهكان، پێیان بڵێ ئهوه بۆ دیاریكردنی كاتهكانه بۆ خهڵكی و بۆ زانینی كاتی حهج (خوای گهوره ڕێكی خستووه)، چاكه و چاكهكاریش ئهوه نیه كه له پشتهوه خۆتان بكهن به ماڵاندا (كه ئهمه كارێك بوو له سهردهمی نهفامیدا ئهنجام دهدرا دوای گهڕانهوه له حهج) بهڵكو چاكه ئهوهیه كه ئهو كهسه له خواترس و پارێزكار بێت، له دهرگای ماڵهكانهوه بچنه ژورهوه، له خوا بترسن بۆ ئهوهی سهرفراز بن.
وَقَاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ الَّذِينَ يُقَاتِلُونَكُمْ وَلَا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ ( 190 )
بجهنگن له پێناوی ڕێبازی خوادا دژی ئهوانهی كه دژتان دهجهنگن، نهكهن دهستدرێژی بكهن (دژی ژن و مناڵ و ماڵات و... هتد) چونكه بهڕاستی خوا ئهو دهستدرێژكهرانهی خۆش ناوێت.
وَاقْتُلُوهُمْ حَيْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ وَأَخْرِجُوهُم مِّنْ حَيْثُ أَخْرَجُوكُمْ وَالْفِتْنَةُ أَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ وَلَا تُقَاتِلُوهُمْ عِندَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ حَتَّىٰ يُقَاتِلُوكُمْ فِيهِ فَإِن قَاتَلُوكُمْ فَاقْتُلُوهُمْ كَذَٰلِكَ جَزَاءُ الْكَافِرِينَ ( 191 )
(دهستدرێژكهران) بكوژن له ههر كوێدا دهستان كهوتن و دهستان بهسهریاندا ڕۆیشت و دهریان بكهن لهو شوێنهی كه دهریان كردوون (كه شاری مهككه بوو)، بێگومان هاوهڵگهری و زۆر كردن له ئیماندار تا پاشگهز ببێتهوه له ئاینهكهی له كوشتن خراپتره، مهجهنگن دژی كافران له سنووری مزگهوتی حهرام و (كهعبه)دا ههتا ئهوان شهڕتان پێ نهفرۆشن و نه جهنگن دژتان، خۆ ئهگهر شهڕیان پێ فرۆشتن و جهنگان دژتان ئێوهش بجهنگن دژیان، چونكه ههر ئاوایه پاداشتی ئهو بێباوهڕانه.
فَإِنِ انتَهَوْا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 192 )
خۆ ئهگهر ئهوانه كۆڵیانداو شهڕیان وهستان، ئهوه خوا زۆر لێبورده و میهرهبانه.
وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّىٰ لَا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَيَكُونَ الدِّينُ لِلَّهِ فَإِنِ انتَهَوْا فَلَا عُدْوَانَ إِلَّا عَلَى الظَّالِمِينَ ( 193 )
(خۆ ئهگهر كافران كۆڵیان نهداو ههر جهنگان و پیلانیان گێڕا) ئێوهش بجهنگن دژیان تا وهكو هاوهڵگهری و ئاشوب و ناخۆشی نهمێنێت، ههروهها تا دین و ئاین و بهرنامهو فهرمانڕهوایی ههر بۆ خوای گهوره بێت، خۆ ئهگهر كۆڵیانداو وازیان هێنا، ئهوا هیچ جۆره دژایهتیهكیان نامێنێت تهنها دژ به ستهمكارهكانیان نهبێت.
الشَّهْرُ الْحَرَامُ بِالشَّهْرِ الْحَرَامِ وَالْحُرُمَاتُ قِصَاصٌ فَمَنِ اعْتَدَىٰ عَلَيْكُمْ فَاعْتَدُوا عَلَيْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدَىٰ عَلَيْكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِينَ ( 194 )
ڕێزی مانگی حهرام پهیوهسته به ڕێز گرتنی ئهوان بۆ مانگی حهرام (واته: ئهگهر لهو مانگانهدا جهنگان دژتان كه جهنگ تیایدا حهرامه ئێوه حهقی بهرگریتان ههیه) و دهستدرێژی بۆ سهر ههر شتێكی حورمهتدار دهبێت تۆڵهی بسهنرێت بهبێ زیادهڕهوی، جا ئهوهی كه دهستدرێژی دهكاته سهرتان، ئێوهش مافتان ههیه بهقهدهر دهست درێژییهكهی ئهو، تۆڵهی خۆتان بكهنهوه و له خوا بترسن و، چاك بزانن كه بهڕاستی خوا یارو یاوهری پارێزكارانه.
وَأَنفِقُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلَا تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ وَأَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ ( 195 )
له ڕێ و ڕێبازی خوادا بۆ ڕهزامهندی ئهو، ماڵ و سامانتان ببهخشن، بهدهستی خۆتان، خۆتان بهرهو تیاچوون مهبهن (چونكه ڕهزیلی و دهست نوقاوی مایهی تیاچوونه)، ههمیشه خێرو چاكه ئهنجام بدهن و چاكهخواز بن و (ماڵ و سامانتان له پێناوی خوادا ببهخشن) چونكه بهڕاستی خوا ئهو چاكه كارانهی خۆشدهوێت.
وَأَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلَّهِ فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ وَلَا تَحْلِقُوا رُءُوسَكُمْ حَتَّىٰ يَبْلُغَ الْهَدْيُ مَحِلَّهُ فَمَن كَانَ مِنكُم مَّرِيضًا أَوْ بِهِ أَذًى مِّن رَّأْسِهِ فَفِدْيَةٌ مِّن صِيَامٍ أَوْ صَدَقَةٍ أَوْ نُسُكٍ فَإِذَا أَمِنتُمْ فَمَن تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ فَمَن لَّمْ يَجِدْ فَصِيَامُ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ فِي الْحَجِّ وَسَبْعَةٍ إِذَا رَجَعْتُمْ تِلْكَ عَشَرَةٌ كَامِلَةٌ ذَٰلِكَ لِمَن لَّمْ يَكُنْ أَهْلُهُ حَاضِرِي الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ ( 196 )
حهج و عهمره بهچاكی و تهواوی بۆ بهدهستهێنانی ڕهزامهندی خوا ئهنجام بدهن، جا ئهگهر ڕێتان لێگیراو ئهركهكانتان بۆ ئهنجام نهدرا (بههۆی نهخۆشی یان ههر هۆیهكی تر) ئهوه دهتوانن ماڵاتێك بكهن بهقوربانی بهگوێرهی توانا، سهرتان مهتاشن و (ئیحرام مهشكێنن) تا قوربانییهكه ئهنجام نهدرێت و بهجێی خۆی نهگات، جا ههر كهسێكتان نهخۆش بوو یان برین و ئازارێك له سهریدا ههبوو (پێویست بوو مووی سهری یان ههندێكی لاببات) با فیدیه بدات (كه بریتیه لهوهی) بهڕۆژوو بێت، یان خێرێك یان قوربانیهك بكات، جا ههر كاتێك كه له ئاسوودهیی و ئاسایدا بوون، ئهوهی كه دهیهوێت نێوان حهج و عهمره (ئیحرام بشكێنێت و پۆشاكی ئاسایی لهبهر بكات) دهبێت به گوێرهی توانای خۆی قوربانییهك بكات، ئهوهش كه نهیبوو قوربانی بكات، با سێ ڕۆژ له حهج بهرۆژوو بێت و حهوت ڕۆژیش كه گهڕانهوه (ناو ماڵ و حاڵی خۆیان) ئهوه دهكاته، ده، ڕۆژی تهواو، جا ئهمه بۆ ئهو كهسانهیه كه خهڵكی مهككهو دهورو بهری نین، له خوا بترسن و پارێزكاربن و بزانن كه بهڕاستی خوا سزاو تۆڵهی زۆر سهخته (لهوانهی كه سهرپێچی دهكهن).
الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَّعْلُومَاتٌ فَمَن فَرَضَ فِيهِنَّ الْحَجَّ فَلَا رَفَثَ وَلَا فُسُوقَ وَلَا جِدَالَ فِي الْحَجِّ وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ يَعْلَمْهُ اللَّهُ وَتَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوَىٰ وَاتَّقُونِ يَا أُولِي الْأَلْبَابِ ( 197 )
حهج له چهند مانگێکی دیاریکراودایه و (خۆی بۆ ئاماده دهکرێت و نیهتی لێدههێنرێت) جا ئهوهی که لهو مانگانهدا دهستبهکار بوو و بڕیاریدا حهج بکات، ئهوه دهبێت نزیکی هاوسهری نهکهوێت و شهڕه چهپۆک و گوناهو موجادهله و گوفتاری نادروست ئهنجام نهدات، بێگومان ههر خێرو چاکهیهک ئهنجام بدهن خوا پێی دهزانێت و ئاگاداره لێی، بهردهوام ههوڵ بدهن که زهخیرهو توێشوو بخهن، بێگومان چاکترین زهخیرهش تهقواو پارێزکاریه، بهردهوامیش له من بترسن ئهی خاوهن بیرو هۆشهکان.
لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَن تَبْتَغُوا فَضْلًا مِّن رَّبِّكُمْ فَإِذَا أَفَضْتُم مِّنْ عَرَفَاتٍ فَاذْكُرُوا اللَّهَ عِندَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ وَاذْكُرُوهُ كَمَا هَدَاكُمْ وَإِن كُنتُم مِّن قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّالِّينَ ( 198 )
هیچ گوناهبار نابن ئهگهر له کاتی حهجدا له فهزڵی پهروهردگارتان، خۆتان بههرهوهر بکهن (وهک بازرگانی و شت کڕین) ههر کاتێک له عهرهفات دابهزین و گهڕانهوه، یادی خوا بکهن لهلای (مشعر الحرام که: کێوێکه له داوێنی مزدلفة دا) و یادیشی بکهن وهک چۆن ڕێنموویی کردوون و هیدایهتی داوون، چونکه بهڕاستی ئێوه پێش ئهم ئاین و ڕێنووماییه سهرگهردان و گومڕا بوون.
ثُمَّ أَفِيضُوا مِنْ حَيْثُ أَفَاضَ النَّاسُ وَاسْتَغْفِرُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 199 )
لهوهودوا (روو به قوڕهیش و سهرکرده و دهوڵهمهندان دهفهرموێت): خهڵکی له کوێوه دابهزین و گهڕانهوه ئێوهش لهوێوه دابهزن و بگهڕێنهوهو (خۆتان جیامهکهنهوه) و داوای لێخۆشبوون له خوا بکهن، چونکه بهڕاستی پهروهردگارتان زۆر لێخۆشبوو میهرهبانه.
فَإِذَا قَضَيْتُم مَّنَاسِكَكُمْ فَاذْكُرُوا اللَّهَ كَذِكْرِكُمْ آبَاءَكُمْ أَوْ أَشَدَّ ذِكْرًا فَمِنَ النَّاسِ مَن يَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا وَمَا لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ خَلَاقٍ ( 200 )
جا ههر کاتێک ئهرک و مهناسیکهکانتان بهجێ هێنا، ئهوکاته یادی خوا بکهن ههروهکو چۆن یادی باو وباپیرانتان دهکهن (کاتی خۆی عهرهب زۆر خۆیان ههڵکێشاوه به باوو باپیریانهوهو باسیان کردوون) یاخود زۆر زیاتریش لهوان، جا ههندێک له خهڵکی ههیه که دهڵێت: پهروهردگارا ههرچیمان پێ دهبهخشیت له دنیادا پێمان ببهخشه، بێگومان ئهو جۆره کهسه له قیامهتدا بێ بههرهو بێ بهش و بێ ڕێزه.
وَمِنْهُم مَّن يَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ ( 201 )
ههشیانه که دهڵێت: پهروهردگارا له دنیادا خێرو چاکهو نازو نیعمهتمان پێ ببهخشهو، له قیامهتیشدا له نازو نیعمهتهکانی بهههشت بههرهمهندمان بکهو، له سزای ئاگری دۆزهخ بمانپارێزه.
أُولَٰئِكَ لَهُمْ نَصِيبٌ مِّمَّا كَسَبُوا وَاللَّهُ سَرِيعُ الْحِسَابِ ( 202 )
ئا ئهوانه له ههندێک لهو کارو کردهوانهی که ئهنجامیانداوه بههرهوهر دهبن له دنیاو قیامهتدا و خوا زۆر به خێرایی لێپرسینهوه ئهنجام دهدات (ههرکهسه بهو شوێنه دهگهیهنێت که له دنیادا دهست پێشخهری بۆ کردووه).
وَاذْكُرُوا اللَّهَ فِي أَيَّامٍ مَّعْدُودَاتٍ فَمَن تَعَجَّلَ فِي يَوْمَيْنِ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ وَمَن تَأَخَّرَ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ لِمَنِ اتَّقَىٰ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّكُمْ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ ( 203 )
له ڕۆژانێکی دیاریکراودا (که ڕۆژانی جهژنی قوربانه) یادی خوا بکهن ئهوهی که پهله بکات و له دوو ڕۆژدا شهیتان ڕهجم بکات ئهوه هیچ گوناهی لهسهرنییه، ئهوهش دوای بخات و (به سێ ڕۆژ ئهنجامی بدات) ههرگوناهی لهسهر نییه، بهتایبهت بۆ ئهوانهی که خۆیان له نافهرمانی خوا دهپارێزن، جا له خوا بترسن و بزانن سهرئهنجام ئێوه بۆ لای ئهو دهگهڕێنهوه، (لهبهردهم دادگای ئهودا) کۆ دهکرێنهوه.
وَمِنَ النَّاسِ مَن يُعْجِبُكَ قَوْلُهُ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَيُشْهِدُ اللَّهَ عَلَىٰ مَا فِي قَلْبِهِ وَهُوَ أَلَدُّ الْخِصَامِ ( 204 )
ههندێ کهس ههن قسهو گوفتارو دهم پاراوییان له بارهی ژیانی ئهم دنیایهوه سهرسامت دهکات، خوایش به شایهت دهگرێت و دهڵێت: دڵ و زمانم یهکسانن، له کاتێکدا ئهو سهرسهختترین کهسه له ههموو جۆره دوژمنایهتیهکدا.
وَإِذَا تَوَلَّىٰ سَعَىٰ فِي الْأَرْضِ لِيُفْسِدَ فِيهَا وَيُهْلِكَ الْحَرْثَ وَالنَّسْلَ وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ الْفَسَادَ ( 205 )
ههر کاتێک ئهو جۆره کهسه پشتی ههڵکردو دهسهڵاتی پهیدا کرد؛ ههوڵ و کۆشش دهدات له زهویدا تا ئاشوب بهرپا بکات و خراپه بڕوێنێت و کشتوکاڵ لهناو ببات و پاکتاو کردنی ڕهگهزی ئهنجام بدات، بێگومان خوا فهسادو خراپه و تاوانی ناوێت.
وَإِذَا قِيلَ لَهُ اتَّقِ اللَّهَ أَخَذَتْهُ الْعِزَّةُ بِالْإِثْمِ فَحَسْبُهُ جَهَنَّمُ وَلَبِئْسَ الْمِهَادُ ( 206 )
خۆ ئهگهر پێی بوترێت: له خوا بترسه، (ههروا بۆت نالوێت)، غهڕڕایی دهیگرێت و شانازیی به گوناهو تاوانهوه دهکات و سوور دهبێت لهسهری، تۆڵه له ئیمانداره دڵسۆزهکه دهسێنێت و تاوانباریشی دهکات، جا ئهو خوانهناسه دۆزهخی بهسه، سوێند بهخوا ئهو دۆزهخه شوێن و جێگهو لانکهیهکی نالهباره.
وَمِنَ النَّاسِ مَن يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ ( 207 )
ههندێ خهڵکیش ههن (پێچهوانهی ئهوانهی باسکران) خۆیان دهفرۆشن بۆ بهدهستهێنانی ڕهزامهندی بهخوا، خوای گهورهش بهسۆزو میهرهبانه بهرامبهر بهرامبهر ئهو جۆره بهندانهی.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ادْخُلُوا فِي السِّلْمِ كَافَّةً وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُّبِينٌ( 208 )
ئهی ئهوانهی ئیمان و باواڕتان هێناوه ههر ههمووتان خۆتان بخهنه ژێر سایهی ئیسلامهوه و به تهواوی پهیڕهوی بکهن و شوێنی ههنگاوهکانی شهیتان مهکهون، چونکه بهڕاستی ئهو دوژمنی ئاشکراتانه (ههمیشه دهیهوێت شهڕو جهنگ له نێوان خهڵکیدا بهرپا بکات و له ئیسلام دووریان بخاتهوه).
فَإِن زَلَلْتُم مِّن بَعْدِ مَا جَاءَتْكُمُ الْبَيِّنَاتُ فَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ ( 209 )
خۆ ئهگهر لاتانداو ههڵهو گوناهتان کرد دوای ئهوهی که ههموو شتێکتان بۆ ڕوون کرابۆوه، ئهوه چاک بزانن که خوا بهدهسهڵاته (تۆڵهتان لێ بسێنێت)و دانایه (پهله ناکات بهڵکو بگهڕێنهوه بۆ سهر ڕاسته شهقام).
هَلْ يَنظُرُونَ إِلَّا أَن يَأْتِيَهُمُ اللَّهُ فِي ظُلَلٍ مِّنَ الْغَمَامِ وَالْمَلَائِكَةُ وَقُضِيَ الْأَمْرُ وَإِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ ( 210 )
ئایا ئهوانهی که ڕێبازی ئیسلامیان ناوێت چاوهڕێی چی دهکهن؟ جگه له هاتنی خوای گهوره بۆ لایان له نێو سێبهری پهڵه ههوری سپی لهگهڵ فریشتهکاندا، ئهوکاته ههموو شتێک کۆتایی پێ هێنرا (دهرگای تهوبه داخراو کۆتایی به دنیا هات)، ئهوسا ههموو کارو فرمانێک ههر بۆ لای خوای پهروهردگار دهگهڕێتهوه.
سَلْ بَنِي إِسْرَائِيلَ كَمْ آتَيْنَاهُم مِّنْ آيَةٍ بَيِّنَةٍ وَمَن يُبَدِّلْ نِعْمَةَ اللَّهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَتْهُ فَإِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ ( 211 )
(ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) له نهوهی ئیسرائیل بپرسه: چهنده بهڵگهی ڕوون و ئاشکرامان پێ بهخشیوون؟ جا ئهوهی نیعمهتی خوا بگۆڕێت، (له یهکخواناسی لابدات) دوای ئهوهی بۆی هاتووه، ئهوه بهڕاستی خوا تۆڵهی زۆر سهخت و به ئازاره (لهو جۆره کهسانه).
زُيِّنَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَيَسْخَرُونَ مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ اتَّقَوْا فَوْقَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَاللَّهُ يَرْزُقُ مَن يَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ ( 212 )
ژیانی دنیا ڕازێنراوهتهوه بۆ بێ باوهڕان (بهڵام لهباتی سوپاسگوزاری) گاڵته دهکهن به باوهڕداران (لهبهر ههژاری و نهداری و کهم دهسهڵاتی)، بێگومان ئهوانهی که خاوهنی تهقواو له خوا ترسان بوون له ڕۆژی قیامهتدا له سهرویانهوهن (له بهههشتی بهرزو بهریندا، ئهوانیش له ناخی دۆزهخدان) و خوا (له دنیادا) ڕزق و ڕۆزی دهبهخشێت به ههموو کهس بێ ئهوهی گوێ بداته بیرو باوهڕیان.
كَانَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِيِّينَ مُبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَ وَأَنزَلَ مَعَهُمُ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِيَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ فِيمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ وَمَا اخْتَلَفَ فِيهِ إِلَّا الَّذِينَ أُوتُوهُ مِن بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَيِّنَاتُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ فَهَدَى اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا لِمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِهِ وَاللَّهُ يَهْدِي مَن يَشَاءُ إِلَىٰ صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ ( 213 )
(له سهرهتای پهیدابونی خهڵکیدا، پێش تۆفانهکهی نوح) خهڵکی یهک ئوممهت بوون و خاوهنی تهنها بیروباوهڕی یهکتاناسین بون، (بهڵام بهرهبهره لایاندا) خوایش وێڵی نهکردن و پێغهمبهرانی ڕهوانهکرد، تا مژدهدهرو ترسێنهربن هاوڕێ لهگهڵ کتێبی ئاسمانیدا، بۆ ڕوون کردنهوهی حهق و ڕاستی، تا لهنێوان خهڵکیدا فهرمانڕهوایی و دادوهری ئهنجام بدات لهسهر ئهو شتانهی که بۆته کێشهیان و ڕاو بۆچوونیان لهسهری جیاوازه، کهسیش جیاوازی و کێشهی لهسهر بهرپا نهکرد جگه لهوانهی که ئهو کتێبانهیان پێ بهخشراوه (که گاورو جولهکهن) دوای ئهوهی بهڵگهو نیشانهی ڕوون و ئاشکرایان بۆ هات (که قورئانه، ئینجا کێشه و دووبهرهکیان تێدا دروست بوو)، ئهمهش بههۆی حهسادهت و ستهم کردنیانهوه (بۆیه پهیڕهوی حهق و ڕاستیان نهکرد)، ئهوسا خوا هیدایهت و ڕێنمووی ئیماندارانی کرد بۆ دۆزینهوهی حهق و پهیڕهوی کردنی له نێوان ئهو مهسهلانهی که ئهوان کێشهیان له سهری ههبوو و خوا ڕێنموویی ههرکهسێک دهکات که بیهوێت و (شایسته بێت) بۆ ڕێگه و ڕێبازی ڕاست و دروست.
أَمْ حَسِبْتُمْ أَن تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَلَمَّا يَأْتِكُم مَّثَلُ الَّذِينَ خَلَوْا مِن قَبْلِكُم مَّسَّتْهُمُ الْبَأْسَاءُ وَالضَّرَّاءُ وَزُلْزِلُوا حَتَّىٰ يَقُولَ الرَّسُولُ وَالَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ مَتَىٰ نَصْرُ اللَّهِ أَلَا إِنَّ نَصْرَ اللَّهِ قَرِيبٌ ( 214 )
ئایا لاتان وایه ههروا به ئاسانی دهچنه بهههشتهوه (بێ تهنگانه و ناخۆشی)؟! مهگهر نموونهی ئیماندارانی پێشووتان بۆ باس نهکراوه، که تووشی شهڕو ناخۆشی و تهنگانهو گرانی و نهداری بوون و تهکانیان خواردوه و زۆریان بۆ هاتووه بهڕادایهک، ههتا پیغهمبهرهکهیان و ئهوانهی باوهڕیان هێناوه لهگهڵیدا، دهیانوت: کهی پهروهردگار سهرکهوتن دهبهخشێت؟! ئیتر کهی خوا یارمهتی دهنێرێت؟! ئاگاداربن و دڵنیابن بهڕاستی یارمهتی خوایی زۆر نزیکه. له تۆ دهپرسن (ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم)کهچی ببهخشن و بهکێی ببهخشن؟ پێیان بڵێ: ههر خێرێک دهکهن سهرهتا دایک و باوکتان فهرامۆش مهکهن، ههروهها خزمان و ههتیوان و ههژاران و ڕێبوارانی نهداریش، ههر خێرو چاکهیهکیش ئهنجام دهدهن، دڵنیابن که خوا زانا و ئاگاداره لێی.
يَسْأَلُونَكَ مَاذَا يُنفِقُونَ قُلْ مَا أَنفَقْتُم مِّنْ خَيْرٍ فَلِلْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ ( 215 )
جهنگ لهسهرتان بڕیار دراوه کهشتێکی گرانه لاتان (ئیماندار به جهسته لای گرانه بهڵام ڕۆحی پێی ئاسوودهیه بۆ بهرگری له ئیسلام و لابردنی کۆسپهکان) بهڵام لهوانهیه شتێکتان لا ناخۆش بێت کهچی خێر لهوهدا بێت، ههروهها لهوانهیه شتێکتان پێ خۆش بێت کهچی شهڕ لهوهدا بێت، بێگومان ههر خوا خۆی دهزانێت (خێر له چیدایه)، ئێوه نایزانن. (جهنگ له ئیسلامدا بۆ بهرههڵستی کردنی دوژمنانی داگیرکهرو دوژمنانی دینه و بۆ لابردنی ئهو کۆسپانهیه که نایهڵن خهڵک ئازادانه بژین و ئازادانه ئهو ڕێبازه ههڵبژێرن که خۆیان قهناعهتیان پێیهتی، ههرگیز بۆ ئهوه نیه که به زۆر خهڵک موسوڵمان ببێت و مێژووی ئیسلام شایهتی حاڵهو ئهگهر کارێکی وا ڕووی دابێت ئهوه ئاینی ئیسلام لێی بهرییه).
كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِتَالُ وَهُوَ كُرْهٌ لَّكُمْ وَعَسَىٰ أَن تَكْرَهُوا شَيْئًا وَهُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ وَعَسَىٰ أَن تُحِبُّوا شَيْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَّكُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ ( 216 )
جهنگ لهسهرتان بڕیار دراوه کهشتێکی گرانه لاتان (ئیماندار به جهسته لای گرانه بهڵام ڕۆحی پێی ئاسوودهیه بۆ بهرگری له ئیسلام و لابردنی کۆسپهکان) بهڵام لهوانهیه شتێکتان لا ناخۆش بێت کهچی خێر لهوهدا بێت، ههروهها لهوانهیه شتێکتان پێ خۆش بێت کهچی شهڕ لهوهدا بێت، بێگومان ههر خوا خۆی دهزانێت (خێر له چیدایه)، ئێوه نایزانن. (جهنگ له ئیسلامدا بۆ بهرههڵستی کردنی دوژمنانی داگیرکهرو دوژمنانی دینه و بۆ لابردنی ئهو کۆسپانهیه که نایهڵن خهڵک ئازادانه بژین و ئازادانه ئهو ڕێبازه ههڵبژێرن که خۆیان قهناعهتیان پێیهتی، ههرگیز بۆ ئهوه نیه که به زۆر خهڵک موسوڵمان ببێت و مێژووی ئیسلام شایهتی حاڵهو ئهگهر کارێکی وا ڕووی دابێت ئهوه ئاینی ئیسلام لێی بهرییه).
يَسْأَلُونَكَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرَامِ قِتَالٍ فِيهِ قُلْ قِتَالٌ فِيهِ كَبِيرٌ وَصَدٌّ عَن سَبِيلِ اللَّهِ وَكُفْرٌ بِهِ وَالْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَإِخْرَاجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَكْبَرُ عِندَ اللَّهِ وَالْفِتْنَةُ أَكْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ وَلَا يَزَالُونَ يُقَاتِلُونَكُمْ حَتَّىٰ يَرُدُّوكُمْ عَن دِينِكُمْ إِنِ اسْتَطَاعُوا وَمَن يَرْتَدِدْ مِنكُمْ عَن دِينِهِ فَيَمُتْ وَهُوَ كَافِرٌ فَأُولَٰئِكَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَأُولَٰئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ( 217 )
پرسیارت لێدهکهن دهربارهی جهنگ له مانگی حهرامدا (که بریتین له ـ ذوالعقدة ـ ذوالحجة ـ محرم ـ ڕجب)، بڵێ: جهنگ لهو جۆره مانگانهدا کارهسات و ههڵهیهکی گهورهیه، بهرههڵستی ڕێبازی خواو بێ باوهڕی پێی، جهنگ لهمزگهوتی حهرامدا و دهربهدهر کردنی خهڵکهکهی زۆر گهورهتره لای خوا (له کوشتنی کهسێک یان چهند کهسێک له مانگی حهرامدا) ههروهها ئازاردانی ئیماندار تا هاوهڵگهر بێت پاشگهز بێتهوه تاوانێکه له کوشتن گهورهتره، (بێگومان بێ باوهڕان) بهردهوام دژتان دهجهنگن ههتا واتان لێبکهن له دین و ئاینتان پاشگهز ببنهوه، ئهگهر بۆیان بکرێت، جا ههر کهس له ئێوه پاشگهز بێتهوه له ئاینهکهی و به کافریش بمرێت، ئا ئهو جۆره کهسانه کارهکانیان پووچهڵ دهبێت له دنیاو قیامهتدا و ئهوانه جێنشینی ناو ئاگری دۆزهخن و ژیانی ههمیشهیی تیایدا دهبهنه سهر.
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ هَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أُولَٰئِكَ يَرْجُونَ رَحْمَتَ اللَّهِ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 218 )
بهڕاستی ئهوانهی که باوهڕیان هێناوهو ئهوانهی کۆچ و جیهادو تێکۆشانیان کردووه له پێناو ڕێبازی خوادا، ئا ئهوانه بههیوا و بهتهمای ڕهحمهت و میهرهبانی خوای پهروهردگارن، بهڕاستی خوایش زۆر لێخۆشبوو و دلۆڤانه.
يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ قُلْ فِيهِمَا إِثْمٌ كَبِيرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَإِثْمُهُمَا أَكْبَرُ مِن نَّفْعِهِمَا وَيَسْأَلُونَكَ مَاذَا يُنفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ ( 219 )
پرسیارت لێ دهکهن دهربارهی عهرهق و قومار، پێیان بڵێ: لهو دووانهدا تاوان و گوناهێکی گهوره ههیه، ههر چهنده چهند سوودێکیشان تێدایه بۆ خهڵکانێک، بێگومان گوناههکهیان گهورهتره له کهڵک و سوودیان، پرسیارت لێدهکهن که چی ببهخشن؟ پێیان بڵێ: ههرچیتان لێ زیاده دهتوانن بیبهخشن، ئا بهو شێوهیه خوای گهوره ئهم بهڵگهو فهرمانانهتان بۆ ڕوون و ئاشکرا دهکات بۆ ئهوهی بیر بکهنهوهو (واز لهو شتانه بهێنن که زیانیان زۆرتره له سوودیان، وهچی بۆ ههردوو جیهانتان چاکه ئهوه بکهن)...
فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الْيَتَامَىٰ قُلْ إِصْلَاحٌ لَّهُمْ خَيْرٌ وَإِن تُخَالِطُوهُمْ فَإِخْوَانُكُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ الْمُفْسِدَ مِنَ الْمُصْلِحِ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَأَعْنَتَكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ ( 220 )
(ئهوهی بهرژهوهندی ئێوهی تێدایه) له دنیاو قیامهتدا (خوا ڕوونی کردۆتهوه)، ههروهها پرسیارت لێدهکهن دهربارهی ههتیوان (که چۆن بن بۆیان) پێیان بڵێ: چاکسازی و پهروهردهکردنیان له ههمووشت چاکترو پهسهندتره، خۆ ئهگهر تێکهڵاویان بکهن و بیانهێننه ماڵتان ئهوانه براتانن (دهبێت بهچاکی چاودێری خۆیان و ماڵیان بکهن) خوایش کهسانی خراپساز (ئهوانهی تۆوی خراپه دهچێنن) و چاکسازتان دهزانێ و جیای دهکاتهوه، ئهگهر خوا بیویستایه باری گران دهکردن و مهرجی سهختی دادهنا (دهربارهی چاودێری ههتیوان)، چونکه بهڕاستی خوا باڵادهست و داناو کاربهجێ یه.
وَلَا تَنكِحُوا الْمُشْرِكَاتِ حَتَّىٰ يُؤْمِنَّ وَلَأَمَةٌ مُّؤْمِنَةٌ خَيْرٌ مِّن مُّشْرِكَةٍ وَلَوْ أَعْجَبَتْكُمْ وَلَا تُنكِحُوا الْمُشْرِكِينَ حَتَّىٰ يُؤْمِنُوا وَلَعَبْدٌ مُّؤْمِنٌ خَيْرٌ مِّن مُّشْرِكٍ وَلَوْ أَعْجَبَكُمْ أُولَٰئِكَ يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ وَاللَّهُ يَدْعُو إِلَى الْجَنَّةِ وَالْمَغْفِرَةِ بِإِذْنِهِ وَيُبَيِّنُ آيَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ ( 221 )
ئافرهتانی موشریک و خواناس ماره مهکهن ههتا ئیمان و باوهڕ دههێنن، بێگومان کهنیزهکێکی ئیماندار چاکتره له ئافرهتێکی موشریک و خوانهناس، ههرچهنده (جوانییهکهی، یان سامانهکهی، یان پلهو پایهکهی) سهرسامی کردبن و ژن ماره مهبڕن له پیاوانی موشریک و خوانهناس ههتا ئیمان و باوهڕ دههێنن و بهڕاستی بهندهیهکی ئیماندار چاکتره له موشریک و خوانهناسێک، ههرچهنده سهرسامی کردبن (قهدو قیافهو پلهوپایهو سامانهکهی)، ئائهو خوانهناسانه بانگهوازی مهردوم دهکهن بهرهو دۆزهخ، خوایش بانگهێشتی مهردومان دهکات بهرهو بهههشت و لێخۆشبوون به فهرمان و ئیزنی خۆی (که گوێڕایهڵی ڕێبازهکهیهتی) و خوا ئایهتهکانی (قورئانهکهی) بهروونی دهخاته بهرچاو بۆ خهڵکی، بۆ ئهوهی یاداوهری وهربگرن و تێبگهن.
وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الْمَحِيضِ قُلْ هُوَ أَذًى فَاعْتَزِلُوا النِّسَاءَ فِي الْمَحِيضِ وَلَا تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّىٰ يَطْهُرْنَ فَإِذَا تَطَهَّرْنَ فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ أَمَرَكُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ ( 222 )
(ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) پرسیارت لێدهکهن دهربارهی (عادهتی مانگانهی ئافرهت) پێیان بڵێ: ئهوه ئازارو زهرهره، کهوابوو خۆتان به دوور بگرن له هاوسهرهکانتان که لهو حاڵهتهدا بن و نزیکیان مهکهون تا پاک دهبنهوه، جاکاتێک پاک و خاوێن بوونهوهو خۆیان شت بچنه لایان، بهو شێوهیهی که خوا فهرمانی داوه، بهڕاستی خوا تهوبهکاران و پاکانی خۆشدهوێت (ئهوانهی ڕواڵهت و ناوهڕۆکیان پاکه).
نِسَاؤُكُمْ حَرْثٌ لَّكُمْ فَأْتُوا حَرْثَكُمْ أَنَّىٰ شِئْتُمْ وَقَدِّمُوا لِأَنفُسِكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّكُم مُّلَاقُوهُ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ ( 223 )
ژنانی هاوسهرتان کێڵگهن بۆتان و شوێنی چاندنی وهچهن، جا به ههر شێوهیهک دهتانهوێت تۆو بوهشێننه ناو کێڵگهکهتانهوه (به هیوای بهرههم) و بۆ خۆتان دهست پێشکهری بکهن (سهرهتا هاوسهری خواناس و چاک ههڵبژێرن، لهوهودواش دوعاو نزاو خواپهرستی بهردهوام فهرامۆش مهکهن)و له خوابترسن و خۆتان له خراپه بپارێزن و چاک بزانن و دڵنیابن که به دیداری خوا شاد دهبن و ئهم مژدهیهش بده به ئیمانداران.
وَلَا تَجْعَلُوا اللَّهَ عُرْضَةً لِّأَيْمَانِكُمْ أَن تَبَرُّوا وَتَتَّقُوا وَتُصْلِحُوا بَيْنَ النَّاسِ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ( 224 )
نهکهن سوێند خواردن بهخوا بکهنه کۆسپ لهبهرامبهر چاکهکاری و ئاینداری و ڕێکخستنی خهڵکیدا (واته کهفارهتی سوێندهکانتان بدهن و له چاکهو چاکهکاری درێغی مهکهن) چونکه خوا زۆر بیسهرو زانایه.
لَّا يُؤَاخِذُكُمُ اللَّهُ بِاللَّغْوِ فِي أَيْمَانِكُمْ وَلَٰكِن يُؤَاخِذُكُم بِمَا كَسَبَتْ قُلُوبُكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ حَلِيمٌ ( 225 )
خوای گهوره ئهو سوێندانهتان لێناگرێت که له دهمتان دهردهچێت و لهسهری ڕاهاتوون، بهڵکو لهسهرئهوه لێتان دهگرێت و موحاسهبهتان دهکات که نیهتی دڵتانی لهسهره و خوا لێخۆشبووه (له گوناههکهتان) و ئارامگرو خۆڕاگره (زوو تۆڵه له یاخی و سوێند خۆران ناسێنێت).
لِّلَّذِينَ يُؤْلُونَ مِن نِّسَائِهِمْ تَرَبُّصُ أَرْبَعَةِ أَشْهُرٍ فَإِن فَاءُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 226 )
بۆ ئهوانهی که سوێند دهخۆن نزیکی هاوسهریان نهکهون، بۆیان ههیه تا چوار مانگ چاوهروانی بکهن (دهبێت لهو ماوهیهدا بڕیاری یهکجاری بدهن)، خۆ ئهگهر ئاشت بوونهوه و ڕێککهوتن، ئهوه خوا لێخۆشبوو و میهرهبانه.
وَإِنْ عَزَمُوا الطَّلَاقَ فَإِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ( 227 )
خۆ ئهگهر سوور بوون لهسهر تهڵاق دانیان، ئهوه بهڕاستی خوا بیسهری (بڕیاریانه)و زانایه (به نیهتیان).
وَالْمُطَلَّقَاتُ يَتَرَبَّصْنَ بِأَنفُسِهِنَّ ثَلَاثَةَ قُرُوءٍ وَلَا يَحِلُّ لَهُنَّ أَن يَكْتُمْنَ مَا خَلَقَ اللَّهُ فِي أَرْحَامِهِنَّ إِن كُنَّ يُؤْمِنَّ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَبُعُولَتُهُنَّ أَحَقُّ بِرَدِّهِنَّ فِي ذَٰلِكَ إِنْ أَرَادُوا إِصْلَاحًا وَلَهُنَّ مِثْلُ الَّذِي عَلَيْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ وَلِلرِّجَالِ عَلَيْهِنَّ دَرَجَةٌ وَاللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ ( 228 )
ژنانی تهڵاقدراو، دهبێت تا سێ جار عادهتی مانگانه چاوهڕێ بکهن و (شوونهکهنهوه) و حهڵاڵ نیه بۆیان ئهوهی خوا له منداڵدانیاندا دروستی کردووه (منداڵ یان حهیز) بیشارنهوه، ئهگهر باوهڕیان به خواو بهرۆژی دوایی دامهزراوه، (لهو ماوهیهدا) هاوسهرهکانیان شایستهن بهگێڕانهوهیان له ماوهی چاوهروانی و عیدهدا، ئهگهر ویستیان چاکسازی له ژیانی خۆیاندا بکهن (ئهمهش بۆ تهڵاقی ڕهجعی یه)، ژنان مافیان ههیه بهسهر پیاوانهوه بهوێنهی ئهو مافانهی که بۆ پیاوانه لهسهر ژنان بهگوێرهی باو و نهریتێک که پهسهنده له ئیسلامدا و پیاوان بهسهر ئافرهتانهوه یهک پلهیان ههیه (ئهویش دهسهڵاتی گێڕانهوهی ژنهکانیانه لهکاتی تهڵاقی ڕهجعیدا)و خوا باڵادهست و دانایه (باڵادهسته بهسهر ههموواندا و دانایه له دابهشکردنی ماف و ئهرکهکاندا).
الطَّلَاقُ مَرَّتَانِ فَإِمْسَاكٌ بِمَعْرُوفٍ أَوْ تَسْرِيحٌ بِإِحْسَانٍ وَلَا يَحِلُّ لَكُمْ أَن تَأْخُذُوا مِمَّا آتَيْتُمُوهُنَّ شَيْئًا إِلَّا أَن يَخَافَا أَلَّا يُقِيمَا حُدُودَ اللَّهِ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا يُقِيمَا حُدُودَ اللَّهِ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِمَا فِيمَا افْتَدَتْ بِهِ تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ فَلَا تَعْتَدُوهَا وَمَن يَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ ( 229 )
تهڵاقێک (که پیاو بتوانێت هاوسهرهکهی تێدا بگێڕێتهوه) دووجاره، دووکهڕهته (پیاو بۆی ههیه تهڵاقی هاوسهرهکهی بدات و چاکترین شێوازی ئهوهیه که له سوننهتی پێغهمبهردا (صلی الله علیه وسلم) ڕوون کراوهتهوه)، لهوهودوا واته بۆ سێههم جار ئیتر ئهگهر دهیهوێت ژیانی هاوسهریی بباته سهر (نابێت تهڵاق بێت بهدهمیداو ئهگهر هات) دهبێت بهچاکی و بهڕێک و پێکی دهست بهرداری ببێت و بۆتان حهڵاڵ نیه هیچ شتێکیان لێ بسێننهوه له مارهیی و ئهو شتانهی پێتان بهخشیوون، مهگهر بترسن لهوهی که نهتوانن سنوورهکانی خوا چاودێری بکهن و (ستهم له یهک بکهن)، خۆ ئهگهر (ئهی قازییهکان، ئهی خێرخوازان) ترسان لهوهی که ژن ومێردهکه سنووری خوا ڕاناگرن و (خۆیان گوناهبار دهکهن) ئهوه ئێوه هیچ گوناهبار نابن کاتێک که دڵنیان ئافرهتهکه دهیهوێت (به ههندێک سامان، یان دهست ههڵگرتن له ههندێک مارهیی) خۆی ڕزگار بکات، دڵنیابن ئهو شتانهی که باسکران سنوورهکانی خوای پهروهردگارن، لێی مهترازێن و سنوورشکێنی مهکهن، ئهوهی دهستدرێژی بکاته سهر سنوورهکانی خوا، ئا ئهو جۆره کهسانه ستهمکارن.
فَإِن طَلَّقَهَا فَلَا تَحِلُّ لَهُ مِن بَعْدُ حَتَّىٰ تَنكِحَ زَوْجًا غَيْرَهُ فَإِن طَلَّقَهَا فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِمَا أَن يَتَرَاجَعَا إِن ظَنَّا أَن يُقِيمَا حُدُودَ اللَّهِ وَتِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ يُبَيِّنُهَا لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ ( 230 )
خۆ ئهگهر (بۆ جاری سێههم، پیاو ژنهکهی خۆی) تهڵاقدا، ئهوه ئیتر جارێکی تر بۆی حهڵاڵ نابێت مهگهر دوای ئهوهی شوویهکی تر بکات و (هاوسهری دووههمی بهشێوهیهکی ئاسایی تهڵاقی بدات، یان بمرێت)، ئهوه بۆیان ههیه بگهڕێنهوه بۆ لای یهکترو (ژیانی ژن و مێردایهتی دهست پێبکهنهوه)، ئهگهر گومان و ڕایان وابوو دهتوانن سنوورهکانی خوا ڕاگرن و (ژیانێکی ئاسودهیی ببهنه سهر)، جا ئهوهی که باسکرا سنوورهکانی خوای گهورهن، ڕوونیان دهکاتهوه بۆ گهلێک که بزانن و تێبگهن.
وَإِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاءَ فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَأَمْسِكُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ أَوْ سَرِّحُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ وَلَا تُمْسِكُوهُنَّ ضِرَارًا لِّتَعْتَدُوا وَمَن يَفْعَلْ ذَٰلِكَ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ وَلَا تَتَّخِذُوا آيَاتِ اللَّهِ هُزُوًا وَاذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَمَا أَنزَلَ عَلَيْكُم مِّنَ الْكِتَابِ وَالْحِكْمَةِ يَعِظُكُم بِهِ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ( 231 )
کاتێک ژنانی هاوسهرتان تهڵاقداو ئهوانیش گهیشتنه کۆتایی (عیددهیان) ئهوسا یان بیانهێڵنهوه لای خۆتان بهچاکه و ڕێزهوه، یان دهست بهرداریان ببن به چاکه و ڕێزهوه، مهیان هێڵنهوه به ئێش و ئازارهوه بۆ ئهوهی دهست درێژی و ستهمیان لێبکهن، ههرکهس ئهوه بکات ئهوه ستهمی له خۆی کردووه، نهکهن ئایهت و ڕێنمووییهکانی خوا بهگاڵته بگرن، یادی نازو نیعمهتی خوا بکهنهوه لهسهرتان، ههروهها یادی ئهو شتانه بکهنهوه که له قورئاندا بۆتان ڕهوانه کراوه که پڕه له دانایی، لهکاتێکدا ئامۆژگاریتان دهکات بهوانه و ههوڵ بدهن خواناس و ئاین پهروهر بن و چاک بزانن که: بهڕاستی، خوا به ههموو شتێک زانایه.
وَإِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاءَ فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَلَا تَعْضُلُوهُنَّ أَن يَنكِحْنَ أَزْوَاجَهُنَّ إِذَا تَرَاضَوْا بَيْنَهُم بِالْمَعْرُوفِ ذَٰلِكَ يُوعَظُ بِهِ مَن كَانَ مِنكُمْ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ذَٰلِكُمْ أَزْكَىٰ لَكُمْ وَأَطْهَرُ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ ( 232 )
ههروهها ئهگهر ژنانتان تهڵاقداو گهیشتنه کۆتایی عادهی مانگانهیان، ئێوه (ئهی کهسوکاری ژن) مهبنه کۆسپ له ڕێگهیاندا ئهگهر ویستیان شوو بکهنهوه به هاوسهرهکانیان، (یاخود ویستیان شوویهکی تر بکهن)، کاتێک ئهوان له نێوان خۆیاندا ڕهزامهندییان نواند به شێوهیهکی جوان، ئهم (فهرمان و ڕێنمووییانه) ئامۆژگاری ئهو کهسانهی پێ دهکرێت له ئێوه که باوهڕی به خواو ڕۆژی قیامهت ههبێت، ئهو جۆره ڕهفتار و کردهوانهتان جوانترو پهسهندترو خاوێنتره، خوای پهروهردگاریش چاک دهزانێرت (چی خێره بۆتان) و ئێوه نایزانن و دهرکی ناکهن.
وَالْوَالِدَاتُ يُرْضِعْنَ أَوْلَادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كَامِلَيْنِ لِمَنْ أَرَادَ أَن يُتِمَّ الرَّضَاعَةَ وَعَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَكِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ لَا تُكَلَّفُ نَفْسٌ إِلَّا وُسْعَهَا لَا تُضَارَّ وَالِدَةٌ بِوَلَدِهَا وَلَا مَوْلُودٌ لَّهُ بِوَلَدِهِ وَعَلَى الْوَارِثِ مِثْلُ ذَٰلِكَ فَإِنْ أَرَادَا فِصَالًا عَن تَرَاضٍ مِّنْهُمَا وَتَشَاوُرٍ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِمَا وَإِنْ أَرَدتُّمْ أَن تَسْتَرْضِعُوا أَوْلَادَكُمْ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِذَا سَلَّمْتُم مَّا آتَيْتُم بِالْمَعْرُوفِ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ ( 233 )
دایکان (تهڵاقدراو بن یان نهء) دوو ساڵی تهواو با شیر به منداڵهکانیان بدهن بۆ ههر کهس که دهیهوێت شیری تهواو بدات و پێویسته لهسهر ئهو کهسهی خاوهنی منداڵهکهیه (واته باوکی یان بهخێوکهری) ڕزق و ڕۆزی و پۆشاک به شێوهیهکی جوان و پهسهندی ئایین ئاماده بکات، ئهرک لهسهر هیچ کهس دانانرێت جگه له توانای خۆی، نابێت هیچ دایکێک زیانی پێ بگهیهنرێت بههۆی منداڵهکهیهوه، ههروهها باوکیشی نابێت زیانی پێ بگهیهنرێت بههۆیمنداڵهکهیهوه و لهسهر میراتگری منداڵهکهشه وێنهی ئهو مافانهی که باسکران، خۆ ئهگهر دایک و باوک ههر کاتێک به ڕهزامهندی و پرس و ڕای ههردوولایان ویستیان منداڵهکهیان له شیر ببڕنهوه، ئهوه قهیناکات و هیچ گوناهیان لهسهر نی یه لهو بارهیهوه، خۆ ئهگهر ویستتان دایهن بۆ شیر پێدانی منداڵهکانتان بگرن، ئهوهش قهیناکات و هیچ گوناهتان لهسهر نی یه، بهمهرجێک ماف و کرێیان بهجوانی و شایسته پێ بدهن، له خوا بترسن و پارێزکاربن و چاک بزانن بهڕاستی خوا زۆر بینایه بهو کارو کردهوانهی که ئهنجامی دهدهن.
وَالَّذِينَ يُتَوَفَّوْنَ مِنكُمْ وَيَذَرُونَ أَزْوَاجًا يَتَرَبَّصْنَ بِأَنفُسِهِنَّ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ وَعَشْرًا فَإِذَا بَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ فِيمَا فَعَلْنَ فِي أَنفُسِهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ ( 234 )
ئهو پیاوانهتان که دهمرن و هاوسهران بهجێ دههێڵن، پێویسته ئهو هاوسهرانه چوارمانگ و ده شهو خۆیان بگرن و چاوهڕێ بکهن (شوو نهکهنهوه)، جا که گهیشتنه کۆتایی ماوهی عیددهکهیان، ئهوه ئیتر هیچ گوناهتان لهسهر نی یه ئهی کهس و کاری ژن که ڕێ بدهن ئهو ئافرهتانه بچنهوه دۆخی جارانیان لهوهی که شهرع حهڵاڵی کردووه بۆیان پێش عیدده، خوای پهروهردگاریش زۆر ئاگاداره بهو کارو کردهوانهی ئهنجامی دهدهن.
وَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ فِيمَا عَرَّضْتُم بِهِ مِنْ خِطْبَةِ النِّسَاءِ أَوْ أَكْنَنتُمْ فِي أَنفُسِكُمْ عَلِمَ اللَّهُ أَنَّكُمْ سَتَذْكُرُونَهُنَّ وَلَٰكِن لَّا تُوَاعِدُوهُنَّ سِرًّا إِلَّا أَن تَقُولُوا قَوْلًا مَّعْرُوفًا وَلَا تَعْزِمُوا عُقْدَةَ النِّكَاحِ حَتَّىٰ يَبْلُغَ الْكِتَابُ أَجَلَهُ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا فِي أَنفُسِكُمْ فَاحْذَرُوهُ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ غَفُورٌ حَلِيمٌ ( 235 )
هیچ گوناهێکیشتان لهسهر نی یه لهوهی به ناڕاستهوخۆ خوازبێنی ژنانی مێرد مردوو بکهن (که هێشتا ماوهی دیاریکراویان تهواو نهبووه و دروست نیه شوو بکهنهوه)، یاخود له دڵی خۆتاندا بڕیاری خوازبێنیتان دابێت، خوای گهوره بهڕاستی زانیویهتی که ئێوه لهمهودوا ناویان دهبهن و باسیان دهکهن، بهڵام نهکهن به نهێنی بهڵێنیان لێ واربگرن، مهگهر بهشێوازی گوفتارێکی چاک و دروست و باو نهبێت، نهکهن بڕیاری تهواوی مارهبڕینیان بدهن ههتا ماوهی دیاری کراو تهواو نهبێت و چاکیش بزانن بهڕاستی خوا دهزانێت بهوهی که له دڵ و دهروونتاندایه، کهواته خۆتان بپارێزن (له قهدهغه کراوهکانی خوا)، دڵنیابن و چاک بزانن که خوا زۆر لێخۆشبوو و خۆڕاگرو لهسهرخۆیه.
لَّا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِن طَلَّقْتُمُ النِّسَاءَ مَا لَمْ تَمَسُّوهُنَّ أَوْ تَفْرِضُوا لَهُنَّ فَرِيضَةً وَمَتِّعُوهُنَّ عَلَى الْمُوسِعِ قَدَرُهُ وَعَلَى الْمُقْتِرِ قَدَرُهُ مَتَاعًا بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَى الْمُحْسِنِينَ ( 236 )
هیچ گوناهتان لهسهرنی یه ئهگهر ژنانێک تهڵاق بدهن که هێشتا نهچووبنه لایان، یاخود مارهیتان بۆ دیاری نهکرد بوون، پێویسته لهسهرتان ههندێک سامانیان بدهنێ، جا ئهوهی دهوڵهمهندهو زۆری ههیه و ئهوهی که ههژارو کهم دهسته (ههرکهس) بهپێی توانای خۆی، ئهم دیاری و یارمهتییانه بهشێوهیهک بێت که باوو پهسهندی شهرع بێت، ئهمهش ئهرکێکی پێویسته لهسهر چاکهکاران.
وَإِن طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِن قَبْلِ أَن تَمَسُّوهُنَّ وَقَدْ فَرَضْتُمْ لَهُنَّ فَرِيضَةً فَنِصْفُ مَا فَرَضْتُمْ إِلَّا أَن يَعْفُونَ أَوْ يَعْفُوَ الَّذِي بِيَدِهِ عُقْدَةُ النِّكَاحِ وَأَن تَعْفُوا أَقْرَبُ لِلتَّقْوَىٰ وَلَا تَنسَوُا الْفَضْلَ بَيْنَكُمْ إِنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ ( 237 )
خۆ ئهگهر ژنانتان تهڵاقدا پێش ئهوهی بچنه لایان، له ههمان کاتیشدا مارهییتان بۆ دیاری کردبوون، ئهوه دهبێت نیوهی مارهییه دیاری کراوهکهیان بدهنێ، مهگهر خۆیان نهیانهوێت و چاوپۆشی لێبکهن، یان ئهو کهسه چاوپۆشی بکات که ماره بڕینهکهی بهدهسته، چاوپۆشی و لێبووردنتان له مافی خۆتان له پارێزکاریهوه نزیکترهو چاکهو پیاوهتی نێوان یهکتر فهرامۆش مهکهن، بهڕاستی خوا بینایه بهو کارو کردهوانهی که ئهنجامی دهدهن.
حَافِظُوا عَلَى الصَّلَوَاتِ وَالصَّلَاةِ الْوُسْطَىٰ وَقُومُوا لِلَّهِ قَانِتِينَ ( 238 )
کهمتهرخهمی مهکهن و پارێزگاری له ئهنجامدانی نوێژهکاندا بکهن بهتایبهتی نوێژی ناوهند (که نوێژی عهسره) ههمیشهو بهردهوامیش ههستن به ئهنجامدانی فهرمانهکان بۆ خوا بهگهردن کهچیهوه.
فَإِنْ خِفْتُمْ فَرِجَالًا أَوْ رُكْبَانًا فَإِذَا أَمِنتُمْ فَاذْكُرُوا اللَّهَ كَمَا عَلَّمَكُم مَّا لَمْ تَكُونُوا تَعْلَمُونَ ( 239 )
ئینجا ئهگهر ترسان (که نوێژهکهتان وهکو پێویست ئهنجام نهدهن بههۆی جهنگ یان مهترسیهکهوه) دهتوانن بهدهم ڕۆیشتنهوه یان به سواری ئهنجامی بدهن، ههرکاتێک ئهمین بوونهوه و ههستتان به هێمنی کرد، ئینجا یادی خوا بکهن و (نوێژهکانتان بهچاکی ئهنجام بدهن) بهو شێوهیهی که فێری کردوون پێشتر نهتاندهزانی.
وَالَّذِينَ يُتَوَفَّوْنَ مِنكُمْ وَيَذَرُونَ أَزْوَاجًا وَصِيَّةً لِّأَزْوَاجِهِم مَّتَاعًا إِلَى الْحَوْلِ غَيْرَ إِخْرَاجٍ فَإِنْ خَرَجْنَ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ فِي مَا فَعَلْنَ فِي أَنفُسِهِنَّ مِن مَّعْرُوفٍ وَاللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ ( 240 )
ئهو پیاوانهتان که دهمرن و هاوسهران بهجێ دههێڵن، (دهبێت بهفهرمانی خوا) وهسیهت بکهن بۆ هاوسهرانیان که تا ساڵێک له ماڵی هاوسهریاندا ڕێزیان لێبگیرێت و بهخێو بکرێن و دهرنهکرێن، خۆ ئهگهر بهویستی خۆیان دهرچوون ئهوه ئیتر هیچ گوناهتان لهسهرنی یه ئهی کهس و کاری ژن که ڕێ بدهن ئهو ئافرهتانه بچنهوه دۆخی جارانیان لهوهی که شهرع حهڵاڵی کردووه بۆیان پێش عیدده، دڵنیاش بن که خوا باڵادهسته (ئهگهر ستهمیان لێبکهن)و دانایه (له ڕێنموویی و دانانی سنوورهکانیدا).
وَلِلْمُطَلَّقَاتِ مَتَاعٌ بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَى الْمُتَّقِينَ ( 241 )
بۆ ژنانی تهڵاقدراو بڕێک سامان و پاره پێویسته لهسهر پیاوانی له خواترس و پارێزکار.
كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ ( 242 )
ئا بهو شێوهیه خوا فهرمانهکانی خۆیتان بۆ ڕوون دهکاتهوه (دهربارهی مافی ژنان) بۆ ئهوهی ژیربن و بیرو هۆشتان بخهنهکار.
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ خَرَجُوا مِن دِيَارِهِمْ وَهُمْ أُلُوفٌ حَذَرَ الْمَوْتِ فَقَالَ لَهُمُ اللَّهُ مُوتُوا ثُمَّ أَحْيَاهُمْ إِنَّ اللَّهَ لَذُو فَضْلٍ عَلَى النَّاسِ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَشْكُرُونَ ( 243 )
ئایا نهتبیستووه و نهتڕوانیوهته ئهوانهی له ترسی مردن له ماڵ و شوێنهواریان دهرچوون، لهکاتێکدا که ههزارهها کهسیش بوون، (ترسان له بهرهنگار بوونهوهی دوژمن)، خوایش فهرمووی پێیان: بمرن! (دوای ئهوهی مردن) پاشان زیندووی کردنهوه (تا بزانن ڕاکردن و خۆشاردنهوه له جیهادو بهرهنگار بوونهوهی دوژمن مانای ڕزگار بوون له مردن نیه)، بهڕاستی خوا خاوهنی چاکهو بهخشش و فهزڵی زۆره بهسهر خهڵکییهوه (چاوپۆشی له کهم تهرخهمییان دهکات و مۆڵهتیان دهدات)، ههرچهنده زۆربهی خهڵکی سوپاسی خوا ناکهن و سپڵهن.
وَقَاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ( 244 )
کهواته ئیتر مهترسن و) له ڕێگهی خوادا بجهنگن، چاک بزانن و دڵنیابن بهڕاستی خوا بیسهرو زانایه (به ههموو گفتوگۆو ههوڵ و کۆشش و چالاکی و جیهادو خهباتتان).
مَّن ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَيُضَاعِفَهُ لَهُ أَضْعَافًا كَثِيرَةً وَاللَّهُ يَقْبِضُ وَيَبْسُطُ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ ( 245 )
کێیه ئهو کهسه قهرز دهدات بهخوای پهروهردگار به قهرزێکی چاک (بهخشراوهکه له ماڵی حهڵاڵ و بێ منهت و نازدار بێت)، خوایش بهو هۆیهوه بۆی چهند بهرامبهر دهکات و پاداشتی بێ سنووری پێ دهبهخشێت، (بهڕاستی خوایهکی بهڕێزو دلۆڤانمان ههیه، جێگهی سهرسوڕمان و سهرنجه ئهو شێوازهی که هانی ئیماندارانی پێ دهدات، بۆ بهخشین به یهکترو بۆ بهخشین بۆ ڕزگاری گرۆی ئادهمیزاد)، خوایش ڕزق و ڕۆزیی و دهرامهت دهگرێتهوه و فراوانی دهکات (به حیکمهت و ویستی خۆی) ههر بۆ لای ئهو زاتهش دهگهڕێنهوه.
أَلَمْ تَرَ إِلَى الْمَلَإِ مِن بَنِي إِسْرَائِيلَ مِن بَعْدِ مُوسَىٰ إِذْ قَالُوا لِنَبِيٍّ لَّهُمُ ابْعَثْ لَنَا مَلِكًا نُّقَاتِلْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ قَالَ هَلْ عَسَيْتُمْ إِن كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِتَالُ أَلَّا تُقَاتِلُوا قَالُوا وَمَا لَنَا أَلَّا نُقَاتِلَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَقَدْ أُخْرِجْنَا مِن دِيَارِنَا وَأَبْنَائِنَا فَلَمَّا كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقِتَالُ تَوَلَّوْا إِلَّا قَلِيلًا مِّنْهُمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِالظَّالِمِينَ ( 246 )
ئایا نهتبیستووه و نهتڕوانیوهته بهسهرهاتی دهستهیهک له گهوره پیاوانی نهوهی ئیسرائیل له دوای موسا لهکاتێکدا به پێغهمبهرهکهی خۆیانیان وت: پاشایهک، سهرکردهیهکمان بۆ دیاری بکه و بینێره تا له پێناوی خوادا بجهنگین، پێغهمبهرهکه وتی: باشه؛ ئهی ئهگهر جهنگتان لهسهر بڕیاردراو خهریک بوو یهخهتان بگرێت و پهشیمان بوونهوه و نهجهنگان؟ (له وهڵامدا) وتیان: چیمانه که له پێناوی خوادا نهجهنگین، له کاتێکیشدا ئهوهته دهربهدهرکراوین و له ماڵ و منداڵ و وڵاتمان بووین، کهچی کاتێک جهنگیان لهسهر بڕیاردا، تهنها کهمێکیان نهبێت ئهوانی تر ههموویان پشتیان ههڵکردو پهشیمان بوونهوه، خوایش زاناو بهئاگایه به ستهمکاران.
وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ اللَّهَ قَدْ بَعَثَ لَكُمْ طَالُوتَ مَلِكًا قَالُوا أَنَّىٰ يَكُونُ لَهُ الْمُلْكُ عَلَيْنَا وَنَحْنُ أَحَقُّ بِالْمُلْكِ مِنْهُ وَلَمْ يُؤْتَ سَعَةً مِّنَ الْمَالِ قَالَ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاهُ عَلَيْكُمْ وَزَادَهُ بَسْطَةً فِي الْعِلْمِ وَالْجِسْمِ وَاللَّهُ يُؤْتِي مُلْكَهُ مَن يَشَاءُ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ ( 247 )
ئینجا پێغهمبهرهکهیان (بهوانهی که ئامادهی جهنگ بوون) وتی: ئهوه ئیتر خوا به ڕاستی بڕیاری داوهو طالوطی ڕهوانه کردووه که پاشا و سهرکردهتان بێت، کهچی (ههندێکیان) وتیان: چۆن ئهو ببێته سهرکرده بهسهرمانهو، ئێمه شایستهترین به سهرکردهیی لهو، ئهو ماڵ و سامانێکی زۆری نیه! (جوولهکه ههمیشه ماڵ و سامان دهکهنه پێوهر له ههموو شتێکدا)، (پێغهمبهرهکه له وهڵامیاندا) وتی: بهڕاستی خوا (طالوط)ی ههڵبژاردووه و پهسهندی کردووه بهسهرتانداو زانست و زانیاری زۆرو لاشهیهکی بههێزو گهورهشی داوهتێ، خوای گهورهش پاشایهتی دهبهخشێت به ههر کهس که بیهوێت و (شایسته بێت) و خوا فراوانگیرو زانایه.
وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ آيَةَ مُلْكِهِ أَن يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ فِيهِ سَكِينَةٌ مِّن رَّبِّكُمْ وَبَقِيَّةٌ مِّمَّا تَرَكَ آلُ مُوسَىٰ وَآلُ هَارُونَ تَحْمِلُهُ الْمَلَائِكَةُ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لَّكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ ( 248 )
ئهوسا پێغهمبهرهکهیان پێی وتن: بهڕاستی نیشانهی پاشایهتی طالوط ئهوهیه: سندووقهکهتان بۆ دێتهوهو، ئاسوودهیی و ئارامی تێدایه له لایهن پهروهردگارتانهوهیه، ههروهها ههندێک پاشماوهی بهنرخ و کهلپوری تێدایه لهوهی که بنهماڵهی موسا و بنهماڵهی هاروون بهجێیان هێشتووهو لهکاتێکدا که فریشته ههڵیدهگرن و دهیهێننهوه بۆتان، بهڕاستی ههر لهوهدا بهڵگهو نیشانهی تهواو ههیه بۆتان ئهگهر باوهڕدارن.
فَلَمَّا فَصَلَ طَالُوتُ بِالْجُنُودِ قَالَ إِنَّ اللَّهَ مُبْتَلِيكُم بِنَهَرٍ فَمَن شَرِبَ مِنْهُ فَلَيْسَ مِنِّي وَمَن لَّمْ يَطْعَمْهُ فَإِنَّهُ مِنِّي إِلَّا مَنِ اغْتَرَفَ غُرْفَةً بِيَدِهِ فَشَرِبُوا مِنْهُ إِلَّا قَلِيلًا مِّنْهُمْ فَلَمَّا جَاوَزَهُ هُوَ وَالَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ قَالُوا لَا طَاقَةَ لَنَا الْيَوْمَ بِجَالُوتَ وَجُنُودِهِ قَالَ الَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلَاقُو اللَّهِ كَم مِّن فِئَةٍ قَلِيلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثِيرَةً بِإِذْنِ اللَّهِ وَاللَّهُ مَعَ الصَّابِرِينَ ( 249 )
ئینجا لهکاتێکدا طالوط سهربازانی جیاکردهوهو پێی وتن (وا ئێمه دهڕۆین)، بێگومان خوا (له ڕێ گوزهرماندا) تاقیتان دهکاتهوه به ڕووبارێک (دوای ماندوو بوون و تینوویهتی)، جا ئهوهی لێی بخواتهوه (ئهوه سهربازی) من نیه و (بگهڕێتهوه) و ئهوهی ئهیچێژێت یان تهنها لوێچێک بهدهستی خۆی بخواتهوه ئهوه بهڕاستی سهربازی منه و (دهپهڕێتهوهو دهڕۆین، جا لهگهڵ ئهو ڕوون کردنهوهیهشدا) زۆربهیان (له ئاوی ڕووبارهکهیان) خواردهوه، کهمێکیان نهبێت، جا کاتێک لێی پهڕینهوه خۆی و ئهوانهی باوهڕیان هێنابوو لهگهڵیدا (ههندێکیان) وتیان: ئهمڕۆ (زهحمهته بهم ژماره کهمهوه) دهرهقهتی جالوط و سهربازانی بێین، (بهڵام) ئهوانهی دڵنیا بوون به خزمهتی پهروهردگاریان دهگهن وتیان: (مهترسن) چونکه چهندهها جار دهستهی کهم، زاڵ بوون بهسهر دهستهی زۆردا بهفهرمانی خواو خوا یارو یاوهری خۆگرو ئارامگرانه.
وَلَمَّا بَرَزُوا لِجَالُوتَ وَجُنُودِهِ قَالُوا رَبَّنَا أَفْرِغْ عَلَيْنَا صَبْرًا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ ( 250 )
کاتێک له بهرامبهر جالوط و سهربازانیهوه وهستان (نزایان کردو) وتیان: پهروهردگارا خۆگری و ئارامگریمان پێ ببهخشه، (دڵ و دهروون و) پێکانمان دامهزراو بکه و سهرمان بخه بهسهر قهوم و هۆزی بێباوهڕاندا.
فَهَزَمُوهُم بِإِذْنِ اللَّهِ وَقَتَلَ دَاوُودُ جَالُوتَ وَآتَاهُ اللَّهُ الْمُلْكَ وَالْحِكْمَةَ وَعَلَّمَهُ مِمَّا يَشَاءُ وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لَّفَسَدَتِ الْأَرْضُ وَلَٰكِنَّ اللَّهَ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْعَالَمِينَ ( 251 )
ئهوسا ئیتر به فهرمانی خوا لهشکری جالوطیان بهزاند و داود (که یهکێک بوو له سهربازانی طالوط) جالوطی کوشت، لهوهودوا خوای گهوره پاشایهتی و دانایی پێبهخشی و ههرچی ویستی بوو فێری کرد، خۆ ئهگهر خوا ههندێک له خهڵکانی به ههندێکی تری لهناو نهبات، ههر ههموو سهر زهوی پڕ دهبێت له تاوان و خراپه، بهڵام خوا فهزڵ و ڕێزی زۆره بۆ ههموو گرۆی ئادامیزاد (بهشێوهیهکی گشتی).
تِلْكَ آيَاتُ اللَّهِ نَتْلُوهَا عَلَيْكَ بِالْحَقِّ وَإِنَّكَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ ( 252 )
ئا ئهوانهی که باسکران ئایات و بهڵگهو موعجیزهی خوای گهورهن بهڕاستی و دروستی بهسهر تۆدا دهیخوێنینهوه و بهڕاستی تۆ (ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) یهکێکیت له پێغهمبهرانی خاوهن پهیام.
تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَىٰ بَعْضٍ مِّنْهُم مَّن كَلَّمَ اللَّهُ وَرَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجَاتٍ وَآتَيْنَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّنَاتِ وَأَيَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا اقْتَتَلَ الَّذِينَ مِن بَعْدِهِم مِّن بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَيِّنَاتُ وَلَٰكِنِ اخْتَلَفُوا فَمِنْهُم مَّنْ آمَنَ وَمِنْهُم مَّن كَفَرَ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا اقْتَتَلُوا وَلَٰكِنَّ اللَّهَ يَفْعَلُ مَا يُرِيدُ ( 253 )
ئهو پێغهمبهرانهی (باسکران) ڕێزی ههندێکیانمان داوه بهسهر هاندێکی تریاندا، ههیانه خوا گفتوگۆی (یهکسهری) لهگهڵدا کردووه (وهک موسا) و پلهوپایهی ههندێکیانی بهرز کردۆتهوه به چهندهها پله (وهک محمد (صلی الله علیه وسلم) و چهندهها بهڵگهی ڕوون و ئاشکرامان بهخشیووه بهعیسای کوڕی مهریهم، (وهک زیندووکردنهوهی مردوو، چاکردنهوهی نهخۆشی زگماک،.. هتد بهویستی خوا) و پشتگیریمان کردووه به فریشتهی سرووش که (جوبرهئیل)ه، خۆ ئهگهر خوا ویستی لهسهر بوایه (ئهو خهڵکه ههمووی باوهڕدار دهبوون)، دوای هاتنی پێغهمبهرهکانیان جهنگیان دژبهیهک نهدهکرد، پاش ئهوهی چهندهها بهڵگهی ئاشکرایان (لهسهردهستی پێغهمبهران) بۆ هاتبوو، بهڵام دووبهرهکی کهوته نێوانیانهوه، ههندێکیان ئیمان و باوهڕی هێناو، ههندێکیشیان بێ باوهڕ بوو، ئهگهر خوا ویستی لهسهر بوایه جهنگیان دژ بهیهک نهدهکردو یهکتریان نهدهکوشت، بهڵام خوا ههرچیهکی بوێت ههر ئهوه ئهنجام دهدات ههر ئهوه پێش دههێنێت.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَنفِقُوا مِمَّا رَزَقْنَاكُم مِّن قَبْلِ أَن يَأْتِيَ يَوْمٌ لَّا بَيْعٌ فِيهِ وَلَا خُلَّةٌ وَلَا شَفَاعَةٌ وَالْكَافِرُونَ هُمُ الظَّالِمُونَ ( 254 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه لهوماڵ و سامان ودارایی و (عیلم و زانست و تواناییه)ی که پێمان بهخشیوون؛ ببهخشن، پێش ئهوهی ڕۆژێک بێت که کڕین و فرۆشتن ودۆستایهتی و تکاکاری تیادانیه، (ئهو ڕۆژه) بێ باوهڕان ههر خۆیان له ڕیزی ستهمکاراندان.
اللَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ لَا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلَا نَوْمٌ لَّهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ مَن ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِندَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلَا يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِّنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِمَا شَاءَ وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَلَا يَئُودُهُ حِفْظُهُمَا وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ ( 255 )
خوا زاتێکه جگه ئهو هیچ خوایهکی ترنیه که شایهنی پهرستن بێت و ئهو ههمیشه زیندووه و ڕاگرو سهرپهرشتیاری (ههموو دروست کراوهکانیهتی)، نه وهنهوز دهیگرێت و نه خهو (چونکه ڕاگرو سهرپهرشتیاری بوونهوهره)، ههرچی له ئاسمانهکان و ههرچی له زهویدا ههیه ههر ئهوزاته خاوهنیانه، کێ یه ئهوهی (دهتوانێت) تکا بکات له لای ئهو، بهبێ مۆڵهتی خۆی، دهشزانێت چی له ئێستاو داهاتوو و ڕابووردودا ڕوویداوهو ڕوودهدات، هیچ کام له دروستکراوانی زانست و زانیاری تهواویان نیه دهربارهی زانیاری و زانستهکانی ئهو، مهگهر بهوهی که خۆی بیهوێت فێریان بکات (ئهم پێشکهوتن و زانستهی سهردهم بهشێکی کهمن له بهخششهکانی خوا)، فهرمانڕهوایی و دهسهڵات و زانینی ئهوزاته ههموو ئاسمانهکان و زهوی گرتۆتهوه و پارێزگاریان بهلای خواوه هیچ گران نیه و ماندووی ناکات و ههر ئهو خوایهکی بهرزو بڵند و گهورهیه.
لَا إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ قَد تَّبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ فَمَن يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَيُؤْمِن بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَىٰ لَا انفِصَامَ لَهَا وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ( 256 )
بههیچ جۆرێک زۆر کردن نیه له وهرگرتنی بیروباوهڕی ئیسلامدا (دینداری بهزۆر نابێت بکرێت و دین بهزۆر نادرێت بهسهر کهسدا)، چونکه بهڕاستی ڕێبازی چاک و دروست؛ ڕوون و ئاشکرا بووه و جیابۆتهوه له گومڕایی و سهرکهشی، جا ئهوهی باوهڕی نهبێت به ـ تاغوت ـ (که بریتیه له: ههموو ڕێگهو ڕێبازو هێزو بهرنامهو لادان و بتێک)و باوهڕی دامهزراو بهێنێت بهخوا، جا بێگومان ئهوکهسه دهستی گرتووه به بههێزترین هۆکاری ڕزگارییهوه، شوێن دامهزراوترین بیروباوهڕ کهوتووه، که هیچ پسان و ههڵوهشاندنهوهیهکی بۆ نی یه و ههمیشه پتهو و دامهزراوه، خوای گهورهش بیسهرو زانایه.
اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَالَّذِينَ كَفَرُوا أَوْلِيَاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُم مِّنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ أُولَٰئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ( 257 )
خوا پشت و پهنا و خاوهنی ئهو کهسانهیه باوهڕیان هێناوه، له تاریکاییهکانی (گومان و ستهم) دهریان دههێنێت و دهیانبات بهرهو نوورو ڕووناکی، ئهوانهش که ڕێبازی کوفریان گرتۆتهبهر، یارمهتی دهرهکانیان تهنها ـ تاغوتهکانه، له نوورو ڕووناکی دهریان دههێنن و بهرهو تاریکاییهکان دهیانبهن، ئا ئهوانه نیشتهجێی ناو ئاگری دۆزهخن و بۆ ههمیشه تیایدا دهمێننهوه.
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِي حَاجَّ إِبْرَاهِيمَ فِي رَبِّهِ أَنْ آتَاهُ اللَّهُ الْمُلْكَ إِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّيَ الَّذِي يُحْيِي وَيُمِيتُ قَالَ أَنَا أُحْيِي وَأُمِيتُ قَالَ إِبْرَاهِيمُ فَإِنَّ اللَّهَ يَأْتِي بِالشَّمْسِ مِنَ الْمَشْرِقِ فَأْتِ بِهَا مِنَ الْمَغْرِبِ فَبُهِتَ الَّذِي كَفَرَ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ ( 258 )
ئایا نهتبیستووه و نهتڕوانیوهته ئهو کهسهی دهمهقاڵهی دهکرد لهگهڵ ئیبراهیمدا له بارهی پهروهردگاریهوه لهبهر ئهوهی خوا پاشایهتی پێبهخشی بوو، (له جیاتی باوهڕهێنان و سوپاسگوزاری کهچی دهمه دهمێی دهکرد لهگهڵ ئیبراهیمدا)، (ئهم لووت بهرزیهشی کاتێک بوو به ههواو فیزاوه پرسیوویهتی له ئیبراهیم که پهروهردگاری تۆ کێیه؟ ئهویش له وهڵامدا وتی: پهروهردگاری من ئهوزاتهیه که ژیان دهبهخشێت و مردنیشی بهدهسته، (نهمروود له وهڵامیدا) وتی: جا منیش ژیان دهبهخشم و مردنیشم بهدهسته، (ئینجا فهرمانیدا ههندێک له نهیارانی بکوژن گوایه ئهوه دهیانمرێنێت، ههندێکیشی نهکوشت گوایه ئهوه ژیانی پێبهخشین!!)، ئهوسا ئیبراهیم وتی: بهڕاستی خوا خۆر له ڕۆژههڵاتهوه دههێنێت جا (ئهگهر تۆ دهتوانیت) له ڕۆژئاواوه بیهێنه، ئینجا ئهو بێ باوهڕه ڕهنگی پهڕی و دهمکوت کراو وهڵامی نهما، بێگومان خوا هیدایهتی قهومی زاڵم و ستهمکار نادات.
أَوْ كَالَّذِي مَرَّ عَلَىٰ قَرْيَةٍ وَهِيَ خَاوِيَةٌ عَلَىٰ عُرُوشِهَا قَالَ أَنَّىٰ يُحْيِي هَٰذِهِ اللَّهُ بَعْدَ مَوْتِهَا فَأَمَاتَهُ اللَّهُ مِائَةَ عَامٍ ثُمَّ بَعَثَهُ قَالَ كَمْ لَبِثْتَ قَالَ لَبِثْتُ يَوْمًا أَوْ بَعْضَ يَوْمٍ قَالَ بَل لَّبِثْتَ مِائَةَ عَامٍ فَانظُرْ إِلَىٰ طَعَامِكَ وَشَرَابِكَ لَمْ يَتَسَنَّهْ وَانظُرْ إِلَىٰ حِمَارِكَ وَلِنَجْعَلَكَ آيَةً لِّلنَّاسِ وَانظُرْ إِلَى الْعِظَامِ كَيْفَ نُنشِزُهَا ثُمَّ نَكْسُوهَا لَحْمًا فَلَمَّا تَبَيَّنَ لَهُ قَالَ أَعْلَمُ أَنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ( 259 )
یاخود وهک ئهو کهسهی تێپهڕی بهلای شارۆچکهیهکدا که ههموو خانووهکانی بهسهر سهقفهکانیدا تهپی بوون، لهبهر خۆیهوه وتی: ئاخۆ خوای گهوره چۆن خهڵکی ئهم شارۆچکهیه دوای مردنیان زیندوو دهکاتهوه؟! (ئهو کهسه عوزهیر پێغهمبهر بوو (صلی الله علیه وسلم) یهکسهر خوای گهوره سهد ساڵ مراندی و پاشان زیندووی کردهوه و پێی فهرموو: چهند مایتهوه؟ (عوزهیر) وتی: ڕۆژێک یان کهمتر له ڕۆژێک ماومهتهوه، (خوا) فهرمووی: نهخێر ئهوه سهد ساڵت پێچووه، جا تهماشای خواردن و خواردنهوهکهت بکه (لهو ماوه درێژهدا) نهگۆڕاوه و تێک نهچووه، تهماشای گوێدرێژهکهشت بکه، (بۆیه ئهمهمانکرد) تا بهم بهسهرهاته بتکهینه موعجیزه بۆ خهڵکی، جا سهیری ئێسکهکانی (گوێدرێژهکهت بکه) چۆن بهرزیان دهکهینهوه و بهیهکهوهیان دهبهستین و پاشان بهگۆشت دایاندهپۆشین، کاتێک بینی و بۆی دهرکهوت وتی: چاک دهزانم و دڵنیام بهڕاستی خوا دهسهڵاتی بهسهر ههموو شتێکدا ههیه.
وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ أَرِنِي كَيْفَ تُحْيِي الْمَوْتَىٰ قَالَ أَوَلَمْ تُؤْمِن قَالَ بَلَىٰ وَلَٰكِن لِّيَطْمَئِنَّ قَلْبِي قَالَ فَخُذْ أَرْبَعَةً مِّنَ الطَّيْرِ فَصُرْهُنَّ إِلَيْكَ ثُمَّ اجْعَلْ عَلَىٰ كُلِّ جَبَلٍ مِّنْهُنَّ جُزْءًا ثُمَّ ادْعُهُنَّ يَأْتِينَكَ سَعْيًا وَاعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ ( 260 )
به یاد بهێنه، کاتێک ئیبراهیم وتی: پهروهردگارا نیشانم بده چۆن مردوو زیندوو دهکهیتهوه؟ خوا فهرمووی: ئایا باوهڕت نههێناوه؟ ئیبراهیم وتی: بهڵێ (باوهڕم ههیه) بهڵام حهزدهکهم (بهچاوی خۆم بیبینم) تا دڵم ئارام بگرێت، خوا فهرمووی: جا کهواته چوار باڵنده بهێنهو جوان سهرنجیان بدهو دوایی ههر چواریان سهربڕهو گۆشت و پهڕ و خوێنیان تێکهڵ بکه، ئهوسا لهسهر لوطکهی ههر شاخێک ههندێک لهو تێکهڵهیه دابنێ، پاشان بانگیان بکه، بهگورجی و بهپهله ههموویان دێنهوه بۆ لات و چاک بزانه و دڵنیابه بهڕاستی خوا باڵاداست و کار بهجێ یه.
مَّثَلُ الَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِي كُلِّ سُنبُلَةٍ مِّائَةُ حَبَّةٍ وَاللَّهُ يُضَاعِفُ لِمَن يَشَاءُ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ ( 261 )
نمونهی ئهوانهی که ماڵ و سامانیان دهبهخشن له پێناوی خوادا، وهکو تۆوێک وایه که بڕوێت و حهوت گوڵی گرتبێت، له ههر گوڵێکدا سهد دانهی تیادا بێت، خوایش بۆ ههر کهس که بیهوێت (به گوێرهی نیهتی و جێگرتنی خێرهکهی) پاداشت چهند بهرامبهر دهکات و خوا فراوانگیر و زانایه.
الَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ ثُمَّ لَا يُتْبِعُونَ مَا أَنفَقُوا مَنًّا وَلَا أَذًى لَّهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ ( 262 )
ئهوانهی ماڵ و داراییان دهبهخشن له ڕێگهی خوادا، بهدوای ئهوهی بهخشیوویانه هیچ جۆره منهتێک نانێن و هیچ جۆره ئازارێک ناگهیهنن، (ئهوانه) تهنها پاداشتیان لای پهروهردگاریانه، هیچ ترس و بیمیان لهسهرنیه (له کهم و کووڕیی پاداشت و تهنگانهی قیامهت)، غهم و پهژارهش ڕوویان تێ ناکات.
قَوْلٌ مَّعْرُوفٌ وَمَغْفِرَةٌ خَيْرٌ مِّن صَدَقَةٍ يَتْبَعُهَا أَذًى وَاللَّهُ غَنِيٌّ حَلِيمٌ ( 263 )
قسهو گوفتاری جوان و چاوپۆشیهک (له ههڵه)، چاکتره له بهخشینێک که ئازاری بهدوادا بێت و منهت بکرێت، خوایش دهوڵهمهندو بێ نیازه (له بهخشینی بهمنهت) و خۆڕاگرو لهسهرخۆیه (زوو تۆڵه ناسێنێت له سهرکهش و یاخییهکان).
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُبْطِلُوا صَدَقَاتِكُم بِالْمَنِّ وَالْأَذَىٰ كَالَّذِي يُنفِقُ مَالَهُ رِئَاءَ النَّاسِ وَلَا يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ صَفْوَانٍ عَلَيْهِ تُرَابٌ فَأَصَابَهُ وَابِلٌ فَتَرَكَهُ صَلْدًا لَّا يَقْدِرُونَ عَلَىٰ شَيْءٍ مِّمَّا كَسَبُوا وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ ( 264 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه، نهکهن خێرو پاداشتی چاکهکانتان پووچ بکهنهوه به منهت نان و دڵ ئازاردانی (ههژاران)، وهکو ئهو کهسهی ماڵ و سامانی خۆی لهبهر چاوی خهڵکی ببهخشێت بۆ ڕیاکاریی و خۆنواندن و ئیمان و باوهڕی بهخواو ڕۆژی دوایی نهبێت، جا نموونهی ئهو جۆره کهسانه وهک بهردێکی ساف وایه که خۆڵێکی به سهرهوه بێت، لهوهودوا بارانێکی لێزمه ببارێت بهسهریداو هیچی بهسهرهوه نههێڵێت و بهرهق و تهقی بهجێی بهێڵێت و حهقیقهتی دهربکهوێت، (ئینجا ئهو جۆره ڕیابازو بێ باوهڕ منهتنهرانه) هیچ جۆره بههرهیهک لهو بهخشینهیان بهدهست ناهێنن، بێگومان خوای گهوره ڕێنموویی قهومی بێ باوهڕو کافران ناکات.
وَمَثَلُ الَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَتَثْبِيتًا مِّنْ أَنفُسِهِمْ كَمَثَلِ جَنَّةٍ بِرَبْوَةٍ أَصَابَهَا وَابِلٌ فَآتَتْ أُكُلَهَا ضِعْفَيْنِ فَإِن لَّمْ يُصِبْهَا وَابِلٌ فَطَلٌّ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ ( 265 )
نموونهی ئهوانهی ماڵ و سامانیان دهبهخشن له پێناوی بهدهستهێنانی ڕهزامهندی خوادا و بۆ دامهزراندن و ڕاهێنانی خۆیان لهسهر چاکهکاری، وهکو باخچهیهک وایه: له بهرزاییهکدا بێت و بارانێکی دڵۆپ گهوره بیگرێتهوه و ببێته هۆی ئهوهی که دوو بهرامبهر بهرههمی ههبێت، خۆ ئهگهر بارانی دڵۆپ گهورهش نهیگرێتهوه، ئهوه نمه باران پاراوی دهکات، خوای گهورهش بینایه بهو کارو کردهوانهی دهیکهن.
أَيَوَدُّ أَحَدُكُمْ أَن تَكُونَ لَهُ جَنَّةٌ مِّن نَّخِيلٍ وَأَعْنَابٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ لَهُ فِيهَا مِن كُلِّ الثَّمَرَاتِ وَأَصَابَهُ الْكِبَرُ وَلَهُ ذُرِّيَّةٌ ضُعَفَاءُ فَأَصَابَهَا إِعْصَارٌ فِيهِ نَارٌ فَاحْتَرَقَتْ كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ ( 266 )
ئایا هیچ کهس له ئێوه حهز دهکات باخێکی ههبێت له دارخورماو چهندهها جۆر ڕهزه ترێ پێک هاتبێت و چهند جۆگهو ڕووبارێک بهژێر درهختهکانیدا بڕوات و ههموو جۆره بهروبوومێکی تێدا بێت بۆ خاوهنهکهی و خۆی دووچاری پیری بووبێت و چهند نهوهو منداڵێکی لاوازی ههبێت، کهچی لهناکاو گهردهلولێک گڕوگهرمیهکی بههێزی تێدابێت و ههڵکاتهسهری و یهکسهربسووتێت؟! (ئهمه زۆر جێی داخ و نیگهرانیه چونکه نهخۆی لهبهر پیری، نهمنداڵی، لهبهر بێ هێزی، ناتوانن باخهکه ئاوهدان بکهنهوه)، ئا بهو شێوهیه خوا ئایهت و بهڵگهو نیشانهکان دهخاته بهرچاوتان بۆ ئهوهی تێفکرن و بیربکهنهوه (خۆتان مایهپووچ و ڕهنج بهخهسار نهکهن).
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَنفِقُوا مِن طَيِّبَاتِ مَا كَسَبْتُمْ وَمِمَّا أَخْرَجْنَا لَكُم مِّنَ الْأَرْضِ وَلَا تَيَمَّمُوا الْخَبِيثَ مِنْهُ تُنفِقُونَ وَلَسْتُم بِآخِذِيهِ إِلَّا أَن تُغْمِضُوا فِيهِ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ ( 267 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه: ببهخشن له باشترین بهروبووم و بهرههمێک که بهدهستان هێناوه و لهو بهروبوومانهی که له زهویدا بۆمان دهرهێناون و ڕواندوومانه، نهکهن نیازی بهخشینی شتی ناپوخت و بێ کهڵک بکهن و لهو ببهخشن، لهکاتێکدا خۆتان ئهو جۆره شتانه وهرناگرن و پێی ڕازی نابن (ئهگهر بتاندرێتێ) مهگهر چاوی لێ بنوقێنن و بزانن که خوا دهوڵهمهندو بێ نیازه و شایستهی سوپاسه (پێویستی بهبهخشینی بێ نرخ نیه).
الشَّيْطَانُ يَعِدُكُمُ الْفَقْرَ وَيَأْمُرُكُم بِالْفَحْشَاءِ وَاللَّهُ يَعِدُكُم مَّغْفِرَةً مِّنْهُ وَفَضْلًا وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ ( 268 )
(کاتێ ئێوه له ماڵ و داراییتان دهبهخشن) شهیتان بهڵێنی ههژاری و نهداریتان پێ دهدات (دهتانترسێنێت به ههژاری) و فهرمانتان پێ دهدات بهگوناهو تاوان و خراپه و نهبهخشین، خوای گهورهش بهڵێنی لێخۆشبوونێکی تایبهتی خۆیتان پێدهدات لهگهڵ زۆری ڕۆزی و بههرهی فراوانداو خوا فراوانگیرو زانایه.
يُؤْتِي الْحِكْمَةَ مَن يَشَاءُ وَمَن يُؤْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ أُوتِيَ خَيْرًا كَثِيرًا وَمَا يَذَّكَّرُ إِلَّا أُولُو الْأَلْبَابِ ( 269 )
ئهوزاته بهههر کهس بیهوێت و (شایسته بێت) حیکمهت و دانایی پێ دهبهخشێت و ههر کهس حیکمهتی پێ ببهخشرێت، ئهوه بێگومان خێرێکی زۆری پێدراوه، جا بێجگه له ژیر و هۆشمهندهکان کهسانی تر لهو بههرهیه تێناگهن و پهند وهرناگرن.
وَمَا أَنفَقْتُم مِّن نَّفَقَةٍ أَوْ نَذَرْتُم مِّن نَّذْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُهُ وَمَا لِلظَّالِمِينَ مِنْ أَنصَارٍ ( 270 )
ههرشتێکتان بهخشی بێت یان ههر نهزرو بڕیارێکتان دابێت، ئهوه خوا پێی دهزانێت و بۆ ستهمکاران هیچ جۆره پشتیوانیهک نیه (که بیانپارێزێ له تۆڵهی خوا).
إِن تُبْدُوا الصَّدَقَاتِ فَنِعِمَّا هِيَ وَإِن تُخْفُوهَا وَتُؤْتُوهَا الْفُقَرَاءَ فَهُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ وَيُكَفِّرُ عَنكُم مِّن سَيِّئَاتِكُمْ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ ( 271 )
ئهگهر خێرو چاکه و بهخشینهکانتان به ئاشکرا ئهنجام بدهن ئهوه شتێکی چاکه، خۆ ئهگهر بیشارنهوه و بیدهن به ههژاران به نهێنی ئهوه چاکتره بۆتان، جا (بهو بهخشینه) خوا ههندێک له گوناههکانتان دهسڕێتهوه و خوا ئاگایه بهو کارو کردهوانهی که ئهنجامی دهدهن.
لَّيْسَ عَلَيْكَ هُدَاهُمْ وَلَٰكِنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَن يَشَاءُ وَمَا تُنفِقُوا مِنْ خَيْرٍ فَلِأَنفُسِكُمْ وَمَا تُنفِقُونَ إِلَّا ابْتِغَاءَ وَجْهِ اللَّهِ وَمَا تُنفِقُوا مِنْ خَيْرٍ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنتُمْ لَا تُظْلَمُونَ ( 272 )
ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) هیدایهت و ڕێنموویی و موسوڵمان کردنی ئهو خهڵکه لهسهر تۆ نیه (چونکه تۆ تهنها گهیاندنی پهیامهکهت لهسهره) بهڵام خوا هیدایهت و ڕێنموویی ههر کهسێکی بوێت دهکات، (به مهرجێک ئهو کهسهش ڕووی دڵی بکاته ئیمان) ههر خێرێکیش ئهنجام بدهن، ئهوه قازانجهکهی بۆ خۆتانه، ئێوه (ئهی بڕواداران) هیچ شتێک نابهخشن مهگهر بۆ ڕهزامهندی خوا نهبێت و ههر خێرو چاکهیهکیش ئهنجام بدهن پاداشتهکهیتان دهستتان دهکهوێتهوه، ئهوسا ئێوه بههیچ شێوهیهک ستهمتان لێناکرێت.
لِلْفُقَرَاءِ الَّذِينَ أُحْصِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ لَا يَسْتَطِيعُونَ ضَرْبًا فِي الْأَرْضِ يَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِيَاءَ مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُم بِسِيمَاهُمْ لَا يَسْأَلُونَ النَّاسَ إِلْحَافًا وَمَا تُنفِقُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ( 273 )
(ئهو جۆره بهخشینانه پێشکهش بکهن) بهو ههژارانهی له پێناوی خوادا لێبڕاون و ناتوانن بگهڕێن به زهویدا و بازرگانی و کاسبی بکهن (بههۆی خهریک بوونیان بهگهیاندنی پهیامی خوا)، ئهوهی نهیانناسێت، (ئهو ههژارانه ئهوهنده کهسایهتی خۆیان ڕادهگرن و نهفس بهرزن)، وادهزانێت دهوڵهمهندن، تۆ ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) (یا ئهی ئیماندار) به ڕهنگ و ڕوخسارو سیمایاندا دهیانناسیت، داواناکهن له خهڵکی بهزۆر شتی لێبسهنن و ڕووگیریان بکهن، ههر خێرێک ئهنجام بدهن ئهوه بێگومان خوا زانایه پێی.
الَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُم بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ سِرًّا وَعَلَانِيَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ ( 274 )
ئهوانهی ماڵ و سامانیان دهبهخشن، بهشهو و به ڕۆژ، به نهێنی و به ئاشکرا، ئا ئهوانه ههر پاداشتیان لای پهروهردگاریانه، ترس و بیمیان لهسهر نییه و ئهوان خهفهتبار نابن (له ڕۆژی قیامهت و لێپرسینهوهدا).
الَّذِينَ يَأْكُلُونَ الرِّبَا لَا يَقُومُونَ إِلَّا كَمَا يَقُومُ الَّذِي يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطَانُ مِنَ الْمَسِّ ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُوا إِنَّمَا الْبَيْعُ مِثْلُ الرِّبَا وَأَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا فَمَن جَاءَهُ مَوْعِظَةٌ مِّن رَّبِّهِ فَانتَهَىٰ فَلَهُ مَا سَلَفَ وَأَمْرُهُ إِلَى اللَّهِ وَمَنْ عَادَ فَأُولَٰئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ( 275 )
ئهوانهی سوو دهخۆن، ههڵسوکهوت ناکهن و ڕاست نابنهوه (له گۆڕدا) مهگهر وهک ئهو کهسهی که شهیتان دهستی لێوهشاندبێت (ههر له دنیادا سروشتی نین، له قیامهتیشدا وهک شێت دهبن) چونکه ئهوانه دهڵێن: کڕین و فرۆشتن وهک سوو وایه (له حاڵێکدا): خوا کڕین و فرۆشتنی حهڵال کردوهو سووی حهرام کردووه، جا ئهوهی ئامۆژگاری پهروهردگاری پێگهیشت و وازی هێنا، ئهوهی دهستی کهوتووه، بۆ خۆی، کاری (له لێ پرسینهوهشی) دهکهوێتهلای خوا، بهڵام ئهوهی دهست بکاتهوهبهسوو خۆریی، ئا ئهوانه جێنشینی ناو ئاگری دۆزهخن و ژیانی ههمیشهیی تیادا دهبهنهسهر.
يَمْحَقُ اللَّهُ الرِّبَا وَيُرْبِي الصَّدَقَاتِ وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ كُلَّ كَفَّارٍ أَثِيمٍ ( 276 )
خوا، سوو، تهفروتونا دهکات و بهرهکهتی لێ ههڵدهگرێت، بهڵام پاداشتی خێر و سامان بهخشین برهو پێ دهدات و بهرهکهتی تێ دهخات بێگومان خوا هیج کافرێکی تاوانباری خۆشناوێت.
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ ( 277 )
بهڕاستی ئهوانهی که باوهڕیان هێناوه و کردهوه چاکهکانیان ئهنجامداوه و نوێژهکانیان بهچاکی بهجێهێناوه و زهکاتیان داوه، تهنها پاداشتیان لای پهروهردگاریانه، ئهوسا نه ترس و بیمیان لهسهره، نهغهم و پهژاره دهیان گرێتهوه.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَذَرُوا مَا بَقِيَ مِنَ الرِّبَا إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ ( 278 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه، پارێزکارو خواناس بن و واز له پاشماوهی سوو بهێنن ئهگهر ئیماندارن.
فَإِن لَّمْ تَفْعَلُوا فَأْذَنُوا بِحَرْبٍ مِّنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَإِن تُبْتُمْ فَلَكُمْ رُءُوسُ أَمْوَالِكُمْ لَا تَظْلِمُونَ وَلَا تُظْلَمُونَ ( 279 )
خۆ ئهگهر وانهکهن، ئهوه جهنگ لهگهڵ خواو پێغهمبهرهکهیدا ڕابگهیهنن (که سهرئهنجامهکهی زۆر سامناکه)، خۆ ئهگهر تهوبه بکهن و (له سوو خۆری واز بهێنن) ئهوه تهنها سهرمایهکانتان بۆ ههیه وهری بگرنهوه، نه ستهم دهکهن (له قهرزارهکان) نه ستهمتان لێ دهکرێت.
وَإِن كَانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلَىٰ مَيْسَرَةٍ وَأَن تَصَدَّقُوا خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ ( 280 )
خۆ ئهگهر قهرزارهکه نهدار بوو، ئهوه مۆڵهتی بدرێ تا دهرووی لێ دهکرێتهوه و دهیبێت، خێر کردنتان به قهرزارهکه و ئازاد کردنی و بهخشینی، چاکتره بۆتان ئهگهر ئێوه بزانن (چهنده پاداشتی خوایی بێ سنووره).
وَاتَّقُوا يَوْمًا تُرْجَعُونَ فِيهِ إِلَى اللَّهِ ثُمَّ تُوَفَّىٰ كُلُّ نَفْسٍ مَّا كَسَبَتْ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ ( 281 )
(خهڵکینه) له سزاو تۆڵهی ڕۆژێک بترسن که تیایدا بۆ لای خوا دهگهڕێنهوه، لهوهودوا ههموو کهس پاداشتی کاروکردهوهی خۆی وهردهگرێت و ستهمیان لێ ناکرێت.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا تَدَايَنتُم بِدَيْنٍ إِلَىٰ أَجَلٍ مُّسَمًّى فَاكْتُبُوهُ وَلْيَكْتُب بَّيْنَكُمْ كَاتِبٌ بِالْعَدْلِ وَلَا يَأْبَ كَاتِبٌ أَن يَكْتُبَ كَمَا عَلَّمَهُ اللَّهُ فَلْيَكْتُبْ وَلْيُمْلِلِ الَّذِي عَلَيْهِ الْحَقُّ وَلْيَتَّقِ اللَّهَ رَبَّهُ وَلَا يَبْخَسْ مِنْهُ شَيْئًا فَإِن كَانَ الَّذِي عَلَيْهِ الْحَقُّ سَفِيهًا أَوْ ضَعِيفًا أَوْ لَا يَسْتَطِيعُ أَن يُمِلَّ هُوَ فَلْيُمْلِلْ وَلِيُّهُ بِالْعَدْلِ وَاسْتَشْهِدُوا شَهِيدَيْنِ مِن رِّجَالِكُمْ فَإِن لَّمْ يَكُونَا رَجُلَيْنِ فَرَجُلٌ وَامْرَأَتَانِ مِمَّن تَرْضَوْنَ مِنَ الشُّهَدَاءِ أَن تَضِلَّ إِحْدَاهُمَا فَتُذَكِّرَ إِحْدَاهُمَا الْأُخْرَىٰ وَلَا يَأْبَ الشُّهَدَاءُ إِذَا مَا دُعُوا وَلَا تَسْأَمُوا أَن تَكْتُبُوهُ صَغِيرًا أَوْ كَبِيرًا إِلَىٰ أَجَلِهِ ذَٰلِكُمْ أَقْسَطُ عِندَ اللَّهِ وَأَقْوَمُ لِلشَّهَادَةِ وَأَدْنَىٰ أَلَّا تَرْتَابُوا إِلَّا أَن تَكُونَ تِجَارَةً حَاضِرَةً تُدِيرُونَهَا بَيْنَكُمْ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَلَّا تَكْتُبُوهَا وَأَشْهِدُوا إِذَا تَبَايَعْتُمْ وَلَا يُضَارَّ كَاتِبٌ وَلَا شَهِيدٌ وَإِن تَفْعَلُوا فَإِنَّهُ فُسُوقٌ بِكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَيُعَلِّمُكُمُ اللَّهُ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ( 282 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه ئهگهر قهرزێکتان کرد له یهکتر تا ماوهیهکی دیاری کراو، ئهوه بینوسن و با نووسهرێک که دادپهروهربێت بهڕاستی و دروستی له نێوانتاندا بینوسێت، با هیچ نوسهرێک سهرپێچی نهکات له نوسین، ههر وهک چۆن خوا فێری کردووه با بنووسێت، (خۆ ئهگهر کهسێک خوێندهوار نهبێت) ئهوهی که حهقهکهی بهسهرهوهیه و قهرزهکهی لایه با بهدهمی خۆی (ئهندازهی قهرزهکهی) به کاتبهکه بڵێت و له خوای پهروهردگاری بترسێت و چاوپۆشی له هیچی نهکات و لێی کهم نهکاتهوه، خۆ ئهگهر ئهوهی قهرزهکهی لهسهره ههڵهشه بوو، یا لاواز بوو (منداڵ یان بهساڵاچوو بوو) یا نهیدهتوانی دان به حهقهکهدا بنێت (کهڕوڵاڵ بوو) با بهخێوکهر، یا سهرپهرشتیارهکهی دادگهرانه حهقیقهت و ڕاستی قهرزهکهی بڵێت و با دوو پیاو له خۆتان شایهتی لهسهر (قهرزو مامهڵه)بگرن، ئهگهر دووپیاو دهستنهکهوتن بۆ شایهتی، با پیاوێک و دوو ئافرهت شایهتییهکه بدهن لهو کهسانهی که ڕازین به شایهتیدانیان، نهوهکو یهکێک له (ئافرهتهکان) بیری بچێت، با ئهوی تریان بیری بهێنێتهوه و شایهتهکان نابێت که کاتێک داواکران خۆ وێڵ بکهن و ئاماده نهبن، بێزار مهبن لهوهی که (قهرز) بنووسن، کهم بێت یان زۆر و تا ماوهی دیاری کراوی، به ڕوونی با یاداشت بکرێت، ئهنجامدانی مهسهلهی قهرزتان بهو شێوه دادپهروهرانهیه و پهسهندتره لای خوا (له نهنووسین)، ئهوسا چاکتر دهتوانن شایهتی ڕاگرن و نزیکترن لهوهی گومان و دوودڵی به یهکتر نهبهن (مافی کهس تیا نهچێت)، مهگهر بازرگانیهک بێت لهبهر دهستانداو له نێو خۆتاندا بیگێڕن و کڕین و فرۆشتن ئهنجام بدهن، ئهوه گوناهتان ناگات که ناینووسن، (چونکه ئاسان نیهو مامهڵه دوادهخات، ههتا بۆتان دهکرێت) شایهت بگرن کاتێک کڕین و فرۆشتنتان ئهنجامدا و نابێت نووسهرو شایهت ئازار بدرێن و بێزار بکرێن، خۆ ئهگهر شتی وابکهن ئهوه بهڕاستی مانای وایه ئێوه له چهندهها فهرمانبهرداری دهرچوون، جا له خوا بترسن و خۆ پارێزبن و خوا فێری ئهو شتانهتان دهکات (که خێری تیایه بۆ دنیاو پاداشتی قیامهتی له دوایه) و خوا به ههموو شتێک زانایه.
وَإِن كُنتُمْ عَلَىٰ سَفَرٍ وَلَمْ تَجِدُوا كَاتِبًا فَرِهَانٌ مَّقْبُوضَةٌ فَإِنْ أَمِنَ بَعْضُكُم بَعْضًا فَلْيُؤَدِّ الَّذِي اؤْتُمِنَ أَمَانَتَهُ وَلْيَتَّقِ اللَّهَ رَبَّهُ وَلَا تَكْتُمُوا الشَّهَادَةَ وَمَن يَكْتُمْهَا فَإِنَّهُ آثِمٌ قَلْبُهُ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ عَلِيمٌ ( 283 )
خۆ ئهگهر له سهفهردا بوون و نووسهرێکتان دهست نهکهوت، ئهوه بارمتهکان وهردهگیرێن (لهباتی قهباڵه و سهنهدهکه)، خۆ ئهگهر له یهکتری دڵنیا بوون با ئهوهی به ئهمین و دهستپاک دادهنرێت ئهمانهتهکهی (قهرزهکه) بداتهوه و با له خوای پهروهردگاری بترسێت، نهکهن شایهتی بشارنهوه، ئهوهی شایهتی بشارێتهوه ئهوه بهڕاستی دڵی ژهنگاوی و ناپوخت گوناهباره، خوایش به ههموو ئهو کردهوانهی که دهیکهن زانایه.
لِّلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَإِن تُبْدُوا مَا فِي أَنفُسِكُمْ أَوْ تُخْفُوهُ يُحَاسِبْكُم بِهِ اللَّهُ فَيَغْفِرُ لِمَن يَشَاءُ وَيُعَذِّبُ مَن يَشَاءُ وَاللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ( 284 )
ههرچی له ئاسمانهکان و ههرچی له زهویدا ههیه ههر خوا خاوهنیانه و ئهگهر ئهوهی له دڵ و دهرونتاندا جێگیر بووه، دهری بخهن، یان بیشارنهوه خوا دهربارهی لێتان دهپرسێتهوه، ئهوسا له ههر کهس بیهوێت خۆش دهبێت و ههرکهس بیهوێت سزای دهدات و خوایش بهسهر ههموو شتێکدا دهسهڵاتی ههیه (ئهوهی چرپهی دهروونیه دێت و دهڕوات و جێگیر نابێت لێپرسینهوهی لهسهر نیه).
آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنزِلَ إِلَيْهِ مِن رَّبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِّن رُّسُلِهِ وَقَالُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا غُفْرَانَكَ رَبَّنَا وَإِلَيْكَ الْمَصِيرُ ( 285 )
پێغهمبهرو ئیمانداران باوهڕیان ههیه بهوهی له لایهن پهروهردگاریانهوه هاتۆته خوارهوه، ههموویان باوهڕیان ههیه به خواو فریشتهکانی و کتێبهکانی و پێغهمبهرهکانی (دهڵێن) هیچ جۆره جیاوازیهک ناکهین له نێوان هیچ پێغهمبهرێ له پێغهمبهرهکانی خوادا (له باوهڕدا)، ههروهها وتیان: گوێڕایهڵ و ملکهچین (بۆ بهدیهێنهرمان) پهروهردگارا لێخۆش بوونی تۆمان دهوێت و سهرئهنجام ههر بۆ لای تۆیه گهڕانهوه.
لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا لَهَا مَا كَسَبَتْ وَعَلَيْهَا مَا اكْتَسَبَتْ رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذْنَا إِن نَّسِينَا أَوْ أَخْطَأْنَا رَبَّنَا وَلَا تَحْمِلْ عَلَيْنَا إِصْرًا كَمَا حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِنَا رَبَّنَا وَلَا تُحَمِّلْنَا مَا لَا طَاقَةَ لَنَا بِهِ وَاعْفُ عَنَّا وَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا أَنتَ مَوْلَانَا فَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ ( 286 )
خوای گهوره ئهرک ناخاته سهر هیچ کهسێک مهگهر به قهدهر توانایی خۆی نهبێت، ههر کارێکی چاک ئهنجام بدات قازانجی تهنها بۆ خۆیهتی و ههر خراپهیهکی کردبێت تهنها یهخهی خۆی دهگرێت و لهسهر خۆیهتی (ههر بۆیه ئیمانداران دهڵێن): پهروهردگارا؛ لێمان مهگره ئهگهر فهرامۆشیمان بهسهردا هات یان گوناهو ههڵهیهکمان له دهست قهوما، پهروهردگارا؛ ئهرکی سهخت و کاری گران مهده بهسهرماندا وهکو ئهوهی داوته بهسهر ئهوانهی پێش ئێمهدا، پهروهردگارا؛ ئهرکێک مهده بهسهرماندا له تواناماندا نهبێت، تووشی بهڵاو ناخۆشیهکمان مهکه تواناو هێزو ههناومان لێ ببڕێت، گوناهمان بسڕهوه و چاوپۆشی بکه له ههڵهو تاوانهکانمان و دای پۆشه، (داواکارین) بهزهییت بێتهوه پیاماندا، ڕهحممان پێ بکه، ههر تۆ پشت و پهناو یاریدادهری ئێمهیت، جا بۆیه داوا دهکهین سهرمان بخهیت بهسهر قهومی کافرو خوانهناساندا، (ئا بهو شێوهیه پهروهردگاری مهزن فێری نزای ڕێک و پێکمان دهکات، ئومێده که لێشمان وهربگرێت..) کاتێک ئایهتی (٢٨٤) دابهزیووه هاوهڵانی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) سهغڵهت بوون و چوون بۆ خزمهتی.. ئهویش فهرموویهتی: بڵێن گوێڕایهڵ و ملکهچین.. ئینجا خوای گهوره ئایهتی (٢٨٥، ٢٨٦)ی دابهزاند بۆ دڵدانهوهیان). خوای گهوره ئهرک ناخاته سهر هیچ کهسێک مهگهر به قهدهر توانایی خۆی نهبێت، ههر کارێکی چاک ئهنجام بدات قازانجی تهنها بۆ خۆیهتی و ههر خراپهیهکی کردبێت تهنها یهخهی خۆی دهگرێت و لهسهر خۆیهتی (ههر بۆیه ئیمانداران دهڵێن): پهروهردگارا؛ لێمان مهگره ئهگهر فهرامۆشیمان بهسهردا هات یان گوناهو ههڵهیهکمان له دهست قهوما، پهروهردگارا؛ ئهرکی سهخت و کاری گران مهده بهسهرماندا وهکو ئهوهی داوته بهسهر ئهوانهی پێش ئێمهدا، پهروهردگارا؛ ئهرکێک مهده بهسهرماندا له تواناماندا نهبێت، تووشی بهڵاو ناخۆشیهکمان مهکه تواناو هێزو ههناومان لێ ببڕێت، گوناهمان بسڕهوه و چاوپۆشی بکه له ههڵهو تاوانهکانمان و دای پۆشه، (داواکارین) بهزهییت بێتهوه پیاماندا، ڕهحممان پێ بکه، ههر تۆ پشت و پهناو یاریدادهری ئێمهیت، جا بۆیه داوا دهکهین سهرمان بخهیت بهسهر قهومی کافرو خوانهناساندا، (ئا بهو شێوهیه پهروهردگاری مهزن فێری نزای ڕێک و پێکمان دهکات، ئومێده که لێشمان وهربگرێت..) کاتێک ئایهتی (٢٨٤) دابهزیووه هاوهڵانی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) سهغڵهت بوون و چوون بۆ خزمهتی.. ئهویش فهرموویهتی: بڵێن گوێڕایهڵ و ملکهچین.. ئینجا خوای گهوره ئایهتی (٢٨٥، ٢٨٦)ی دابهزاند بۆ دڵدانهوهیان).
قورئانی پیرۆز » كوردی » سورهتی آل عمران
كوردی
سورهتی آل عمران -
الم ( 1 )
چهند پیتێك له سهرهتای ههندێ له سوورهتهكانی قورئاندا هاتوون ژمارهیان (١٤) پیته، نیوهی كۆی پیتهكانی زمانی عهرهبین، بۆ سهلماندنی (اعجاز) و مهزنی و گرنگی قورئان كه له توانای هیچ كهسدا نیه بهو پیتانه كتێبێكی ئاوا بێ وێنه دابنێت، بهرادهیهك ههتا ئهگهر ههموو گرۆی ئادهمیزاد و پهری كۆببنهوه بۆ ئهو مهبهسته بێگومان ناتوانن، ههروهها چهندهها نهێنی تریشی تێدایه، زاناكان له ههندێكی دواون، ههندێكیشیان وتوویانه: ههر خوا خۆی زانایه به نهێنی ئهو پیتانه.
اللَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ ( 2 )
خوا زاتێکه جگه ئهو هیچ خوایهکی تر نی یه شایهنی پهرستن بێت و ئهو ههمیشه زیندووه و ڕاگرو سهرپهرشتیاری ههموو دروستکراوهکانیهتی.
نَزَّلَ عَلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقًا لِّمَا بَيْنَ يَدَيْهِ وَأَنزَلَ التَّوْرَاةَ وَالْإِنجِيلَ ( 3 )
ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) خوا قورئانی بۆ تۆ بهڕاست و دروست (به چهند قۆناغێک) دابهزاندووه، بهڕاست دانهری سهرجهم کتێبه پێشووهکانی پیش خۆیهتی (پێش دهستکاری کردنیان)، ههروهها تهوراتی بۆ (موسا) و ئینجیلی بۆ (عیسا) ڕهوانه کردووه له پێش قورئاندا...
مِن قَبْلُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَأَنزَلَ الْفُرْقَانَ إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بِآيَاتِ اللَّهِ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ وَاللَّهُ عَزِيزٌ ذُو انتِقَامٍ ( 4 )
لهکاتێکدا هیدایهت و ڕێنموویی بهخشی خهڵکی بوون، ههروهها جیاکهرهوهی حهق و بهتاڵی نارده خوارهوه (که قورئانه)، بێگومان ئهوانهی بڕوایان نههێنا به ئایاتهکانی خوا، بۆ ئهوان سزایهکی سهخت (له دواڕۆژدا) ههیه، بێگومان خوای گهوره باڵادهستهو خاوهنی تۆڵهو سزایه (له بێ باوهڕان).
إِنَّ اللَّهَ لَا يَخْفَىٰ عَلَيْهِ شَيْءٌ فِي الْأَرْضِ وَلَا فِي السَّمَاءِ ( 5 )
بێگومان هیچ شتێک له خوا ون نابێت نه له زهوی و نه له ئاسماندا.
هُوَ الَّذِي يُصَوِّرُكُمْ فِي الْأَرْحَامِ كَيْفَ يَشَاءُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ( 6 )
ئهو خوایه زاتێکه نهخشهی ڕووخسارتان له منداڵدانهکاندا دهکێشێت چۆن بیهوێت، هیچ پهرستراوێکی بهڕاست نی یه جگه لهو خوایه و ئهو زاته باڵادهست و دانا و کاربهجێ یه.
هُوَ الَّذِي أَنزَلَ عَلَيْكَ الْكِتَابَ مِنْهُ آيَاتٌ مُّحْكَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ فَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاءَ الْفِتْنَةِ وَابْتِغَاءَ تَأْوِيلِهِ وَمَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ يَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ كُلٌّ مِّنْ عِندِ رَبِّنَا وَمَا يَذَّكَّرُ إِلَّا أُولُو الْأَلْبَابِ ( 7 )
ئهو خوایه زاتێکه که قورئانی بۆ سهر تۆ (ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) نارده خوارهوه، بهشێک له ئایهتهکانی دامهزراو و پایهدارو ڕوون و ئاشکران، ئهوانه بنچینهو بناغهی قورئانهکهن و ههندێکی تریشی واتای جۆراوجۆر ههڵدهگرن و به ئاسانی نازانرێن، جا ئهوانهی که له دڵیاندا لاری و لادان ههیه، حهز له حهق و ڕاستی ناکهن، ئهوانه شوێنی ئهو ئایهتانه دهکهون که مانای جۆراو جۆر و فراوانیان ههیه، بۆ ئهوهی فیتنه و ئاشوب و ناکۆکی و دووبهرهکی دروست بکهن، یان بۆ ئهوهی لێکدانهوهی ههڵهی بۆ ههڵبهستن، له حاڵێکدا که لێکدانهوهی ئهو جۆره ئایهتانه ههر خوا خۆی به تهواوی دهیزانێت، جا ئهو کهسانهی کهله زانستدا ڕۆچوون دهڵێن: ئێمه باوهڕی دامهزراومان بهههر ههموو (ئهو ئایهتانه)ههیه که لهلایهن پهروهردگارمانهوهیه و فهرمایشی ئهوه، (لهڕاستیدا) بێجگه له خاوهن بیر و ژیرهکان یاداوهری وهرناگرن و بیرناکهنهوه (لهم قورئانه).
رَبَّنَا لَا تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنَا وَهَبْ لَنَا مِن لَّدُنكَ رَحْمَةً إِنَّكَ أَنتَ الْوَهَّابُ ( 8 )
(ئهوانه دهڵێن) پهروهردگارا.. دوای ئهوهی که هیدایهت و ڕێنمووییت کردین، دڵهکانمان لامهده له ڕێگهی ڕاست و له ڕهحمهت و بهخششی تایبهتی خۆت بههرهوهرمان بکه، چونکه بهڕاستی تۆ بهخشنده و بهخشێنهری.
رَبَّنَا إِنَّكَ جَامِعُ النَّاسِ لِيَوْمٍ لَّا رَيْبَ فِيهِ إِنَّ اللَّهَ لَا يُخْلِفُ الْمِيعَادَ ( 9 )
پهروهردگارا بهڕاستی تۆ کۆکهرهوهی ههموو خهڵکیت له ڕۆژێکدا که هیچ گومانی تێدانیه، بێگومان خوا (زاتێک نیه) که بهڵێنی خۆی نهباته سهر....
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا لَن تُغْنِيَ عَنْهُمْ أَمْوَالُهُمْ وَلَا أَوْلَادُهُم مِّنَ اللَّهِ شَيْئًا وَأُولَٰئِكَ هُمْ وَقُودُ النَّارِ( 10 )
(لهو ڕۆژهدا) بهڕاستی ئهوانهی که بێ باوهڕن ههرگیز ماڵ و منداڵیان هیچ جۆره بهرگریهکیان لێ ناکهن له سزای خوا، ئا ئهوانه سووتهمهنی ئاگری دۆزهخن.
كَدَأْبِ آلِ فِرْعَوْنَ وَالَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا فَأَخَذَهُمُ اللَّهُ بِذُنُوبِهِمْ وَاللَّهُ شَدِيدُ الْعِقَابِ ( 11 )
ئهوانه داب و نهریتیان وهکو داب و نهریتی دارودهستهی فیرعهون و ئهوانهی که پێشیان هاتوون وایه، ئایهت و موعجیزهکانی ئێمهیان بهدرۆ دانا، خوایش ئهوانی بههۆی گوناهو تاوانیانهوه بهتوندی سزادا و گرفتاری کردن و خوا تۆڵهسێنهرێکی بههێز و بهزهبره.
قُل لِّلَّذِينَ كَفَرُوا سَتُغْلَبُونَ وَتُحْشَرُونَ إِلَىٰ جَهَنَّمَ وَبِئْسَ الْمِهَادُ ( 12 )
(ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) بڵێ بهوانهی که بڕوایان نههێناوه: سهرئهنجام تێکدهشکێن و ژێردهست دهخرێن (له دنیادا، له ڕۆژی دوایشدا) کۆ دهکرێنهوه و ڕاپێچ دهکرێن بۆ ناو دۆزهخ که ناخۆشترین جێگهیه.
قَدْ كَانَ لَكُمْ آيَةٌ فِي فِئَتَيْنِ الْتَقَتَا فِئَةٌ تُقَاتِلُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَأُخْرَىٰ كَافِرَةٌ يَرَوْنَهُم مِّثْلَيْهِمْ رَأْيَ الْعَيْنِ وَاللَّهُ يُؤَيِّدُ بِنَصْرِهِ مَن يَشَاءُ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَعِبْرَةً لِّأُولِي الْأَبْصَارِ ( 13 )
(ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) بهو خهڵکه بڵێ) بێگومان لهو دوو دهستهیهی که له (جهنگی بهدردا) ڕوو به ڕووی یهکتر وهستان نیشانهو پهندێکی گهوره بوو بۆتان، دهستهیهکیان له پێناوی خوادا دهجهنگان، دهستهکهی تریان بێ باوهڕ بوون، ئیمانداران لهبهر چاوی ئهواندا دوو ئهوهندهیان دهنواند (له مهیدانی جهنگدا بهچاوی بینایی و بینین)، (خوا فریشتهیشی دابهزاند بۆ یارمهتی ئیمانداران)، خوا پشتگیری (ههر دهستهیهک)و ههرکهسێک بیهوێت دهیکات، بهڕاستی ئا لهو یارمهتیهدا پهند و ئامۆژگاری ههیه بۆ ئهوانهی که بینایی خۆیان بهکاردههێنن و بهوردیی بیردهکهنهوه (که چۆن کۆمهڵێکی کهم زاڵ بوون بهسهر کۆمهڵێکی زۆردا).
زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَوَاتِ مِنَ النِّسَاءِ وَالْبَنِينَ وَالْقَنَاطِيرِ الْمُقَنطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ وَالْفِضَّةِ وَالْخَيْلِ الْمُسَوَّمَةِ وَالْأَنْعَامِ وَالْحَرْثِ ذَٰلِكَ مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَاللَّهُ عِندَهُ حُسْنُ الْمَآبِ ( 14 )
ئارهزووی ئافرهت و بوونی نهوهی نێرینه و خاوهنێتی ئاڵتون و زێڕو زیووی زۆرو زهبهنده و ئهسپی چاک و ڕهسهن و (هۆکارهی هاتووچۆ) ههروهها ماڵات و زهوی و زاری کشتوکاڵ بۆ خهڵکی ڕازێنراوهتهوه، ئهوانه ههمووی نازو نیعمهتی ژیانی دنیان، خوایش (بۆ چاکان) شوێنی گهڕانهوهی ڕازاوهو خۆشی لای خۆی ئاماده کردووه (که بهههشته).
قُلْ أَؤُنَبِّئُكُم بِخَيْرٍ مِّن ذَٰلِكُمْ لِلَّذِينَ اتَّقَوْا عِندَ رَبِّهِمْ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَأَزْوَاجٌ مُّطَهَّرَةٌ وَرِضْوَانٌ مِّنَ اللَّهِ وَاللَّهُ بَصِيرٌ بِالْعِبَادِ ( 15 )
(ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) بهو خهڵکه) بڵێ: ئایا ههواڵی چاکتر لهو نازو نیعمهتانهتان پێ ڕابگهیهنم؟! (ئهویش ئهمهیه که): بۆ ئهوانهی پارێزکارو خواناسن، لای پهروهردگاریان باخهکانی بهههشت ئامادهیه بۆیان که: چهندهها ڕووبار بهژێر درهختهکانیداو بهبهردهم کۆشکهکانیدا دهڕوات، هاوڕێ لهگهڵ ژیانی نهبڕاوه لهگهڵ هاوسهرانی پاکیزهدا و بهدهم ههست کردنی بهردهوام بهڕهزامهندیی پهروهردگاری ئازیز، بێگومان ئهو خوایه بینایه بهبهندهکانی.
الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا إِنَّنَا آمَنَّا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ ( 16 )
ئهوانهی که دهڵێن: پهروهردگارا، بهڕاستی ئێمه ئیمان و باوهڕمان هێناوه، ده له گوناههکانمان خۆش ببه و له ئاگری دۆزهخ بمانپارێزه.
الصَّابِرِينَ وَالصَّادِقِينَ وَالْقَانِتِينَ وَالْمُنفِقِينَ وَالْمُسْتَغْفِرِينَ بِالْأَسْحَارِ ( 17 )
(جا ئهو ئیماندارانه، ئهمه سیفهتیانه) خۆگرو ئارامگرن (له بهرامبهر ناسۆر و ناخۆشیهکانی ژیانهوه)، ڕاستگۆو خواپهرستن، ماڵ و سامان دهبهخشن و، له بهرهبهیانهکاندا داوای لێخۆشبوون (له پهروهردگاریان دهکهن چونکه واههست دهکهن که وهک پێویست خواپهرستیان نهکردووه).
شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ وَالْمَلَائِكَةُ وَأُولُو الْعِلْمِ قَائِمًا بِالْقِسْطِ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ( 18 )
خوای گهوره (له ڕێگهی دروست کراوانیهوه، که ههمووی نیشانهی دهسهڵاتی دهنوێنێت) خۆی شایهتی داوه و دهریخستووه و سهلماندویهتی که بهڕاستی جگه لهو هیچ خوایهکی تر نی یه که شایانی پهرستن بێت، ههروهها فریشتهکان و خاوهن زانستهکانیش (له پێغهمبهران و زانایان) که بهڕێگهیهکی ڕاست و دروست دهیسهلمێنن خوا ههمیشه داد پهروهری ڕههایه و جگه لهوزاته خوایهکی تر نیه و ئهو خوایهکی باڵادهست و دانایه.
إِنَّ الدِّينَ عِندَ اللَّهِ الْإِسْلَامُ وَمَا اخْتَلَفَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ إِلَّا مِن بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ وَمَن يَكْفُرْ بِآيَاتِ اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسَابِ ( 19 )
بهڕاستی دین و ئاینی پهسهند لای خوا تهنها ئاینی ئیسلامه، ئهوانهش که کتێبه (ئاسمانیهکانیان) دراوهتێ، جیاوازیان له نێواندا پهیدا نهبووه مهگهر له دوای ئهوهی زانستی و زانیاری تهواویان بۆ هاتووه (دهربارهی ڕاستی محمد (صلی الله علیه وسلم) و ئیسلام)، ئهمهش بههۆی دنیاپهرستی و حهسوودی و ستهم کردنیان له نێو خۆیان (چونکه ڕازی نهبوون به پێغهمبهرێک له غهیری خۆیان)، جا ئهوهی باوهڕی به فهرمان و ئایهتهکانی خوا نهبێت، ئهوه بێگومان خوا بهخێرایی حسابی خۆی دهکات لهگهڵیاندا (ههر زوو بهدۆزهخیان دهگهیهنێت).
فَإِنْ حَاجُّوكَ فَقُلْ أَسْلَمْتُ وَجْهِيَ لِلَّهِ وَمَنِ اتَّبَعَنِ وَقُل لِّلَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ وَالْأُمِّيِّينَ أَأَسْلَمْتُمْ فَإِنْ أَسْلَمُوا فَقَدِ اهْتَدَوا وَّإِن تَوَلَّوْا فَإِنَّمَا عَلَيْكَ الْبَلَاغُ وَاللَّهُ بَصِيرٌ بِالْعِبَادِ ( 20 )
خۆ ئهگهر موجادهله و گفتوگۆی سهختیان لهگهڵدا کردیت، ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) تۆس بڵێ: من و ئهوانهی که شوێنم کهوتوون ڕوومان کردۆته خواو تهنها ملکهچی ئهوین، بهوانهی که کتێبیان پێدراوه و ئهوانهش نهخوێندهوارن له (موشریکانی عهرهب) بڵێ: ئایا ئێوه تهسلیم بوون بهخواو موسوڵمان بوون؟ خۆ ئهگهر تهسلیم بوون، ئهوه مانای وایه بهڕاستی ئهوه هیدایهتیان وهرگرتووه، خۆ ئهگهر پشت ههڵکهن و باوهڕنههێنن، ئهوه تهنها گهیاندنی پهیامهکه لهسهرتۆیه، خوای گهورهش بینایه بهبهندهکانی.
إِنَّ الَّذِينَ يَكْفُرُونَ بِآيَاتِ اللَّهِ وَيَقْتُلُونَ النَّبِيِّينَ بِغَيْرِ حَقٍّ وَيَقْتُلُونَ الَّذِينَ يَأْمُرُونَ بِالْقِسْطِ مِنَ النَّاسِ فَبَشِّرْهُم بِعَذَابٍ أَلِيمٍ ( 21 )
بهڕاستی ئهوانهی باوهڕ ناهێنن بهئایهت و فهرمانهکانی خوا و پێغهمبهرانیش بهبێ هیچ حهقێک دهکوژن و ئهو خهڵکانهش دهکوژن که فهرمان به دادپهروهری دهدهن، کهواته مژدهی سزایهکی پڕ ئێشیان پێ بده!!
أُولَٰئِكَ الَّذِينَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَمَا لَهُم مِّن نَّاصِرِينَ ( 22 )
ئا ئهوانه کهسانێکن کردهوهکانیان پووچ بۆتهوه له دنیاو قیامهتدا، کهسیش نیه پشتیوانی لهوان بکات.
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُوا نَصِيبًا مِّنَ الْكِتَابِ يُدْعَوْنَ إِلَىٰ كِتَابِ اللَّهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ يَتَوَلَّىٰ فَرِيقٌ مِّنْهُمْ وَهُم مُّعْرِضُونَ ( 23 )
ئایا نابینی ئهو کهسانهی بهشێک له کتێبی ئاسمانیان پێدراوه کاتێک بانگ دهکرێن بۆ لای کتێبی خوا (تهورات) تا فهرمانڕهوایی بکات له نێوانیاندا، پاشان دهستهیهکیان پشت ههڵدهکهن و له کاتێکدا ئهوان سهرپێچیکهرن.
ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُوا لَن تَمَسَّنَا النَّارُ إِلَّا أَيَّامًا مَّعْدُودَاتٍ وَغَرَّهُمْ فِي دِينِهِم مَّا كَانُوا يَفْتَرُونَ ( 24 )
بۆیهش (وادهکهن) چونکه بهڕاستی ئهوان دهیانووت: ههرگیز ئاگری دۆزهخ چهند ڕۆژێکی کهم نهبێت بهر لهشمان ناکهوێت و ئهوهی له ئاینهکانیاندا بۆ خۆیان ههڵبهستبوو، سهری لێ شێواندن و تهفرهی دان.
فَكَيْفَ إِذَا جَمَعْنَاهُمْ لِيَوْمٍ لَّا رَيْبَ فِيهِ وَوُفِّيَتْ كُلُّ نَفْسٍ مَّا كَسَبَتْ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ ( 25 )
ئاخۆ حاڵیان چۆن بێت کاتێ لهو ڕۆژهدا کۆیان دهکهینهوه که هیچ گومانێک له هاتنیدا نیه و ههموو کهس پاداشتی کارو کردهوهی خۆی پێدهدرێت، لهکاتێکدا ئهوان ستهمیان لێناکرێت.
قُلِ اللَّهُمَّ مَالِكَ الْمُلْكِ تُؤْتِي الْمُلْكَ مَن تَشَاءُ وَتَنزِعُ الْمُلْكَ مِمَّن تَشَاءُ وَتُعِزُّ مَن تَشَاءُ وَتُذِلُّ مَن تَشَاءُ بِيَدِكَ الْخَيْرُ إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ( 26 )
(ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم)، ئهی ئیماندار) بڵێ: خوایه تۆ خاوهنی ههموو شتێکیت، دهسهڵات دهبهخشیت بهههر کهسێک بتهوێت و دهسهڵات وهردهگرێتهوه له ههر کهسێک بتهوێت ههر کهس بتهوێت باڵادهستی دهکهیت، ههرکهسێکیش بتهوێت زهلیل و بێ دهسهڵات و ژێربهدهستی دهکهیت، ههرچی خێر ههیه ههر به دهست تۆیه، بێگومان تۆ دهسهڵاتداری بهسهر ههموو شتێکدا.
تُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهَارِ وَتُولِجُ النَّهَارَ فِي اللَّيْلِ وَتُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَتُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ وَتَرْزُقُ مَن تَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ ( 27 )
شهو تێکههڵکێشی ڕۆژ دهکهیت، ڕۆژ تێکههڵکێشی شهو دهکهیت، زیندوو له مردوو دهردێنیت، مردوو له زیندوو دهردێنیت، ڕزق و ڕۆزی بێ حساب و بێ شومار دهبهخشیت به ههر کهس بتهوێت (کارهکانت ههر ههمووی پڕه له حیکمهت و دانایی، بهندهکانت سهرسام و سهر سووڕماوون له کهماڵی تۆ).
لَّا يَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْكَافِرِينَ أَوْلِيَاءَ مِن دُونِ الْمُؤْمِنِينَ وَمَن يَفْعَلْ ذَٰلِكَ فَلَيْسَ مِنَ اللَّهِ فِي شَيْءٍ إِلَّا أَن تَتَّقُوا مِنْهُمْ تُقَاةً وَيُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَإِلَى اللَّهِ الْمَصِيرُ ( 28 )
نابێت ئیمانداران، کافران بکهنه پشت و پهناو یارو یاوهری خۆیان لهجیاتی ئیمانداران، ئهوهی کاری وا بکات، ئهوکارهی دهبێته هۆی ئهوهی هیچ پهیوهندییهکی ئیمانیی بهخواوه نهمێنێت، مهگهر لهبهر ئهوهی خۆتان به بێگومان له شهڕیان بپارێزن و قوتاربن (ئهویش بهوهی بهدهم ڕازییان بکهن، نهک بهدڵ و کردهوه)، خوای گهورهش بێدارتان دهکاتهوه بهسیفهتی تۆڵهسهندنهوهی خۆی دهتانترسێنێت (تا کاری ناڕهوای وانهکهن)، سهرئهنجام و گهڕانهوهتان ههر بۆ لای خوایه.
قُلْ إِن تُخْفُوا مَا فِي صُدُورِكُمْ أَوْ تُبْدُوهُ يَعْلَمْهُ اللَّهُ وَيَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَاللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ( 29 )
پێیان بڵێ: ئهگهر ئهوهی له سینهتاندا جێگیره بیشارنهوه یاخود ئاشکرای بکهن، ئهوه خوا پێی دهزانێت، ههرچیش له ئاسمانهکان و زهویدا ههیه ههر پێی دهزانێت و خوا دهسهڵاتی بهسهر ههموو شتێکدا ههیه.
يَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ مَّا عَمِلَتْ مِنْ خَيْرٍ مُّحْضَرًا وَمَا عَمِلَتْ مِن سُوءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَيْنَهَا وَبَيْنَهُ أَمَدًا بَعِيدًا وَيُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَاللَّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ ( 30 )
ڕۆژێک دێت ههمووکهس، کاروکردهوهکانی خۆی دهبینێت ئاماده کراون بهخێرو شهڕیهوه، تاوانبار ئاوات دهخوازێت که له نێوان خۆی و کردهوه خراپهکانیدا مهودایهکی دوورو درێژ ههبوایه، خوای گهورهش بێدارتان دهکاتهوه به سیفهتی تۆڵهسهندنهوهی خۆی دهتانترسێنێت (لهوهی که کاری ناڕهوا بکهن) و خوا بهسۆز و به بهزهییه بۆ ئهو بهندانهی (که بهم ئاگاداریانه دڵیان ڕادهچڵهکێت پێش هاتنی ئهو ڕۆژه).
قُلْ إِن كُنتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 31 )
(ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) به ئیمانداران) بڵێ: ئهگهر ئێوه خواتان خۆش دهوێت ده شوێنی من بکهون و له فهرمانی من دهرمهچن، ئهوکاته خوایش ئێوهی خۆش دهوێت و له گوناهو ههڵهکانیشتان خۆش دهبێت، ئهو خوایه لێخۆشبوو و میهرهبانه.
قُلْ أَطِيعُوا اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَإِن تَوَلَّوْا فَإِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْكَافِرِينَ ( 32 )
(دووباره) پێیان بڵێ: فهرمانبهرداری خواو پێغهمبهر بن، خۆ ئهگهر سهپێچی بکهن و پشتی تێبکهن ئهوه دڵنیابن خوا بێ باوهڕانی خۆش ناوێت.
إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَىٰ آدَمَ وَنُوحًا وَآلَ إِبْرَاهِيمَ وَآلَ عِمْرَانَ عَلَى الْعَالَمِينَ ( 33 )
بهڕاستی خوا ئادهم و نوح و نهوهکانی ئیبراهیم و نهوهکانی عیمرانی ههڵبژاردووهو ڕێزی داوون بهسهر خهڵکی ههموو جیهاندا.
ذُرِّيَّةً بَعْضُهَا مِن بَعْضٍ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ( 34 )
ئهوانه نهوهیهکن یهک ڕهچهڵن، ههندێکیان له ههندێکی تریان بوون، خوا خۆی بیسهرو زانایه (چاک دهیزانی که شایستهن بۆ ئهو کاره پیرۆزه).
إِذْ قَالَتِ امْرَأَتُ عِمْرَانَ رَبِّ إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ مَا فِي بَطْنِي مُحَرَّرًا فَتَقَبَّلْ مِنِّي إِنَّكَ أَنتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ( 35 )
(بهیاد بێنه) کاتێک هاوسهری عیمران وتی: پهروهردگارا؛ بهڕاستی من بڕیارم داوهو نهزرم کردووه ئهو منداڵهی له سکمدایه ئازاد کراوبێت له ههموو ئهرک و ئیش و کارێک (تا ههر له خزماتی بیت المقدس دا بێت) ده تۆش لێم وهربگره، چونکه بهڕاستی تۆ خوایهکی بیسهرو زانایت.
فَلَمَّا وَضَعَتْهَا قَالَتْ رَبِّ إِنِّي وَضَعْتُهَا أُنثَىٰ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا وَضَعَتْ وَلَيْسَ الذَّكَرُ كَالْأُنثَىٰ وَإِنِّي سَمَّيْتُهَا مَرْيَمَ وَإِنِّي أُعِيذُهَا بِكَ وَذُرِّيَّتَهَا مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ ( 36 )
بهڵام کاتێک منداڵهکهی بوو (به دڵشکاویهوه) وتی: پهروهردگارا خۆ من کچم بوو، بێگومان خوا خۆی چاک دهزانێت که چی بووه، (خۆ ئاشکرایه) کوڕیش وهکو نی یه (لهگهلێ ڕووهوه و ههریهکه ئهرک و فرمانی خۆی ههیه، ئهوهی به ئافرهت دهکرێت بهپیاو ناکرێت، بهپێچهوانهشهوه، ژن و پیاو تهواوکاری یهکترن و هیچیان لای خوا کهم ڕێزنین ئهرکی خزمهتکاری بیت المقدسیش بهو ناکرێت)، منیش بهڕاستی ناوم نا مهریهم و من ئهیپارێزم بهتۆ خۆی و وهچهکهی له شهیتانی ڕهجم کراو.
فَتَقَبَّلَهَا رَبُّهَا بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَأَنبَتَهَا نَبَاتًا حَسَنًا وَكَفَّلَهَا زَكَرِيَّا كُلَّمَا دَخَلَ عَلَيْهَا زَكَرِيَّا الْمِحْرَابَ وَجَدَ عِندَهَا رِزْقًا قَالَ يَا مَرْيَمُ أَنَّىٰ لَكِ هَٰذَا قَالَتْ هُوَ مِنْ عِندِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَرْزُقُ مَن يَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ ( 37 )
ئینجا پهروهردگاری بهشێوهیهکی جوان و پهسهند مهریهمی وهرگرت، زۆر بهجوانی پێی گهیاند، زهکهریای کرده مامۆستاو سهرپهرشتی (که ههم خزم و ههم پێغهمبهر بوو، تا بهچاکی دینداری فێر بکات، پاشان که مهریهم گهوره بوو) ههر کاتێک زهکهریا دهچوو بۆ سهردانی له شوێنی خواپهرستیهکهیدا دهیبینی ڕزق و ڕۆزیی و نازو نیعمهتی جۆراوجۆری لایه، زهکهریا: وتی ئهی مهریهم ئهم ههموو ڕزق و ڕۆزییهت لهکوێ بوو؟!، مهریهم له وهڵامیدا وتی: ئهوه له لایهن خواوهیه، ئهو بۆم دهنێرێت، بهڕاستی خوا به ههر کهس بیهوێت ڕزق و ڕۆزیی بێ سنوورو بێ هۆکار دهبهخشێت.
هُنَالِكَ دَعَا زَكَرِيَّا رَبَّهُ قَالَ رَبِّ هَبْ لِي مِن لَّدُنكَ ذُرِّيَّةً طَيِّبَةً إِنَّكَ سَمِيعُ الدُّعَاءِ ( 38 )
ئا لهو کات و شوێنهدا، زهکهریا هانا و نزای بۆ پهروهردگاری لێ بهرز بۆوه و وتی: پهروهردگارا نهوهی چاک و پاکم پێ ببهخشه، بهڕاستی تۆ بیسهری دوعا و نزایت.
فَنَادَتْهُ الْمَلَائِكَةُ وَهُوَ قَائِمٌ يُصَلِّي فِي الْمِحْرَابِ أَنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكَ بِيَحْيَىٰ مُصَدِّقًا بِكَلِمَةٍ مِّنَ اللَّهِ وَسَيِّدًا وَحَصُورًا وَنَبِيًّا مِّنَ الصَّالِحِينَ ( 39 )
جا یهکسهر فریشته جبرئیل بانگی کرد لهکاتێکدا زهکهریا له میحرابهکهدا وهستا بوو، نوێژی دهکرد، (وتی) بهڕاستی خوای گهوره مژدهت دهداتێ به بهخشینی کوڕێک ناوی یهحیایه، بهڕاستدانهری فهرمانی تایبهتی خوایه و گهوره و ڕێزداره و خۆپارێزه له گوناهان و پێغهمبهرێکه له چاکان.
قَالَ رَبِّ أَنَّىٰ يَكُونُ لِي غُلَامٌ وَقَدْ بَلَغَنِيَ الْكِبَرُ وَامْرَأَتِي عَاقِرٌ قَالَ كَذَٰلِكَ اللَّهُ يَفْعَلُ مَا يَشَاءُ ( 40 )
زاکهریا وتی: پهروهردگارا؛ ئاخۆ چۆن منداڵم پێ دهبهخشیت خۆ من پیری تهنگی پێ ههڵچنیووم، هاوسهرهکهشم سک ناکات، خوای گهورهش فهرمووی: کاری خوا ههر ئاوایه و ههر چیهکی بوێت، دهیکات.
قَالَ رَبِّ اجْعَل لِّي آيَةً قَالَ آيَتُكَ أَلَّا تُكَلِّمَ النَّاسَ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ إِلَّا رَمْزًا وَاذْكُر رَّبَّكَ كَثِيرًا وَسَبِّحْ بِالْعَشِيِّ وَالْإِبْكَارِ ( 41 )
ئینجا زهکهریا وتی: پهروهردگارا نیشانهیهکم بۆ دیاری بکه تا دڵنیابم که خێزانم سکی بووه، خوای گهوره فهرمووی: نیشانهکهت ئهوهیهکه توانای قسه کردنت تا سێ ڕۆژ لهگهڵ خهڵکیدا نابێت (زمانت دهبهسترێت) مهگهر به ئیشارهت و ئاماژه نهبێت، تۆش زۆر یادی پهروهردگارت و تهسبیحات و ستایشی بکه بهتایبهتی له دهمه و ئێواره و بهرهبهیاندا.
وَإِذْ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصْطَفَاكِ عَلَىٰ نِسَاءِ الْعَالَمِينَ ( 42 )
(ههروهها یادیان بهێنه کاتێک) جبرئیلی فریشته وتی: ئهی مهریهم بهڕاستی خوا تۆی ههڵبژاردوه و خاوێن و پاکیزهی کردویت، ههڵی بژاردویت و ڕێزی داویت بهسهر ههموو ئافرهتانی جیهاندا.
يَا مَرْيَمُ اقْنُتِي لِرَبِّكِ وَاسْجُدِي وَارْكَعِي مَعَ الرَّاكِعِينَ ( 43 )
ئهی مهریهم ملکهچ و فهرمانبهرداری پهروهردگارت به، سوژده و کڕنووشی بۆ ببه لهگهڵ کڕنووشبهراندا.
ذَٰلِكَ مِنْ أَنبَاءِ الْغَيْبِ نُوحِيهِ إِلَيْكَ وَمَا كُنتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يُلْقُونَ أَقْلَامَهُمْ أَيُّهُمْ يَكْفُلُ مَرْيَمَ وَمَا كُنتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يَخْتَصِمُونَ ( 44 )
ئهوشتانهی باسکران چهند ههواڵێک بوون له غهیبهوه، ئێمه لهڕێگهی (وهحی) و سروشهوه بهتۆی دهگهیهنین، خۆ تۆ (ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) لهوێ نهبوویت کاتێک پێنوسهکانیان ههڵئهدایه (ئاوهوه، پێنوسی کێ سهرکهوت و ئاو نهیبرد) ئهوهیان مهریهم پهروهرده بکات، تۆ لهوێش نهبوویت کاتێک کێشهیان ههبوو (لهسهر ئهوهی کێ بهخێوی بکات).
إِذْ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكِ بِكَلِمَةٍ مِّنْهُ اسْمُهُ الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ وَجِيهًا فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَمِنَ الْمُقَرَّبِينَ ( 45 )
(ههروهها یادیان بهێنه) کاتێک فریشهکه به مهریهمی وت: ئهی مهریهم بهڕاستی خوا مژدهت دهداتێ: به وشهیهکی خۆی (که فرمانی ـ کن فیکون ـ ه، ڕۆڵهیهکت پێ ببهخشێت) که ناوی (المسیح)ه، عیسای کوڕی مهریهمه، که پیاو ماقووڵ و پایه بهرزه لهم دنیادا، له قیامهتیشدا له دهستهی نزیکانه (له ئێمهوه).
وَيُكَلِّمُ النَّاسَ فِي الْمَهْدِ وَكَهْلًا وَمِنَ الصَّالِحِينَ ( 46 )
جا عیسا له بێشکهداو بهگهورهییش قسه دهکات بۆ خهڵکی، له پیاو چاکانیشه.
قَالَتْ رَبِّ أَنَّىٰ يَكُونُ لِي وَلَدٌ وَلَمْ يَمْسَسْنِي بَشَرٌ قَالَ كَذَٰلِكِ اللَّهُ يَخْلُقُ مَا يَشَاءُ إِذَا قَضَىٰ أَمْرًا فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُ كُن فَيَكُونُ ( 47 )
ئهوسا مهریهم وتی: پهروهردگارا، جا چۆن من منداڵم دهبێت: خۆ کهس توخنم نهکهوتووه، (جوبرهئیل فهرمووی): ویست و فهرمانی خوا ههروایه و چی بوێت، دروستی دهکات، ههر کاتێک شتێکی بوێت تهنها پێی بڵێ ببه، دهستبهجێ دهبێت.
وَيُعَلِّمُهُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَالتَّوْرَاةَ وَالْإِنجِيلَ ( 48 )
ههروهها خوای گهوره فێری کتێب و نووسین و دانایی و تهورات و ئینجیلی دهکات.
وَرَسُولًا إِلَىٰ بَنِي إِسْرَائِيلَ أَنِّي قَدْ جِئْتُكُم بِآيَةٍ مِّن رَّبِّكُمْ أَنِّي أَخْلُقُ لَكُم مِّنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ فَأَنفُخُ فِيهِ فَيَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِ اللَّهِ وَأُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَالْأَبْرَصَ وَأُحْيِي الْمَوْتَىٰ بِإِذْنِ اللَّهِ وَأُنَبِّئُكُم بِمَا تَأْكُلُونَ وَمَا تَدَّخِرُونَ فِي بُيُوتِكُمْ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لَّكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ ( 49 )
(له ئایندهدا ڕایدهگهیهنێت) بهنهوهی ئیسرائیل که من پێغهمبهرێکم، بۆ لای ئێوه ڕهوانهکراوم، بهڵگه و نیشانهیهکیشم پێ یه له لایهن پهروهردگارتانهوه، (ئهویش ئهمهیه که): من له قوڕ شێوهی باڵندهتان بۆ دروست دهکهم، ئینجا فووی پێدا دهکهم، بهفرمانی خوا یهکسهر، دهبێته باڵندهیهکی زیندوو و کوێری زکماک و نهخۆشی بهڵهکیی چاک دهکهمهوه بهویستی خوا و مردووانیش زیندوو دهکهمهوه بهفرمانی خوا و ههواڵی ئهو شتانهی که دهیخۆن و ههڵی دهگرن له ماڵهکانتاندا پێتان ڕادهگهیهنم، بهڕاستی لهو شتانهدا بهڵگهو نیشانه ههیه بۆتان ئهگهر ئیماندارن.
وَمُصَدِّقًا لِّمَا بَيْنَ يَدَيَّ مِنَ التَّوْرَاةِ وَلِأُحِلَّ لَكُم بَعْضَ الَّذِي حُرِّمَ عَلَيْكُمْ وَجِئْتُكُم بِآيَةٍ مِّن رَّبِّكُمْ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِيعُونِ ( 50 )
ههروهها بهڕاستدانهری ئهو تهوراتهم که لهبهر دهستمدایه، هاتووم بۆ ئهوهی ههندێک لهو شتانهی لهسهرتان حهرامکراوه (بهفهرمانی خوا) حهڵاڵی بکهم و بهڵگهشم بۆ هێناون لهلایهن پهروهردگارتانهوه (لهسهر ڕاستی پێغهمبهرایهتیم) کهواته له خوا بترسن و فهرمانبهرداری من بن و به قسهم بکهن.
إِنَّ اللَّهَ رَبِّي وَرَبُّكُمْ فَاعْبُدُوهُ هَٰذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِيمٌ ( 51 )
بهڕاستی ههر خوا پهروهردگاری منیش و ئێوهشه، کهواته تهنها ئهو بپهرستن و ملکهچی ئهو بن، ئهمهیه ڕێبازی ڕاست و دروست.
فَلَمَّا أَحَسَّ عِيسَىٰ مِنْهُمُ الْكُفْرَ قَالَ مَنْ أَنصَارِي إِلَى اللَّهِ قَالَ الْحَوَارِيُّونَ نَحْنُ أَنصَارُ اللَّهِ آمَنَّا بِاللَّهِ وَاشْهَدْ بِأَنَّا مُسْلِمُونَ ( 52 )
جا کاتێک عیسا ههستی به کوفرو بێ دینی ئهوانه کرد وتی: کێ پشتیوانمه بۆ لای خوا، (کێ دێت تا پێکهوه بهرنامهی خوا بگهیهنین)، حهوارییهکان وتیان: ئێمهین پشتیوانانی دین و ئاینی خوا، باوهڕی تهواومان بهو خوایه هێناوه، تۆش شایهتی بده که بهڕاستی ئێمه موسڵمان و ملکهچ و فهرمانبهردارین.
رَبَّنَا آمَنَّا بِمَا أَنزَلْتَ وَاتَّبَعْنَا الرَّسُولَ فَاكْتُبْنَا مَعَ الشَّاهِدِينَ ( 53 )
(ئهوسا وتیان): پهروهردگارا ئێمه باوهڕمان هێناوه، بهوهی داتبهزاندووه و ڕهوانهت کردووه، شوێنکهوتهی پێغهمبهرهکهشتین، ده تۆیش له ڕیزی شایهتهکانی (گهیاندنی بهرنامهکهتدا) تۆمارمان بکه.
وَمَكَرُوا وَمَكَرَ اللَّهُ وَاللَّهُ خَيْرُ الْمَاكِرِينَ ( 54 )
(بهڵام دوژمنانی خوا) پیلانیان گێڕا، خوایش پیلانهکانی پووچ کردنهوه، چونکه خوا چاکترین و بهدهسهڵاترین زاتێکهله ههڵوهشاندنی نهخشه و پیلانی دوژمنانیدا.
إِذْ قَالَ اللَّهُ يَا عِيسَىٰ إِنِّي مُتَوَفِّيكَ وَرَافِعُكَ إِلَيَّ وَمُطَهِّرُكَ مِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا وَجَاعِلُ الَّذِينَ اتَّبَعُوكَ فَوْقَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِلَىٰ يَوْمِ الْقِيَامَةِ ثُمَّ إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأَحْكُمُ بَيْنَكُمْ فِيمَا كُنتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ ( 55 )
(بهیادیان بهێنه) کاتێک خوا فهرمووی: ئهی عیسا من (بهشێوهیهکی ئاسایی) تۆ دهمرێنم پاشان تۆ پایهدارو بڵند دهکهمهوه لای خۆم، له دهستی ناپاکی ئهوانهی کهبێ باوهرن ڕزگارت دهکهم و پاک ڕاتدهگرم و بهرزیی و بڵندیی دهبهخشم بهوانهی که شوێنکهوتهی تۆن بهسهر کافراندا ههتا ڕۆژی قیامهت، لهوهودواش گهڕانهوهتان ههر بۆلای منه، ئهوسا دادوهریی و فهرمانڕهوایی دادپهروهرانه دهکهم له نێوانتاندا لهو شتانهدا که کێشهتان لهسهری ههبووه و ڕاتان دهربارهی جیاواز بووه.
فَأَمَّا الَّذِينَ كَفَرُوا فَأُعَذِّبُهُمْ عَذَابًا شَدِيدًا فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَمَا لَهُم مِّن نَّاصِرِينَ ( 56 )
جا ئهوانهی بێ باوهڕ بوون سزای توند و تیژیان دهدهم له دنیادا (به شکستی و سهرشۆڕیان)، له قیامهتیشدا (به ژیانی سهختی ناو دۆزهخ)، جا لهوێ کهسیان دهست ناکهوێت که یاریدهدهرو پشتیوانیان بێت (له سزای من بیانپارێزێت).
وَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَيُوَفِّيهِمْ أُجُورَهُمْ وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ الظَّالِمِينَ ( 57 )
ئهوانهش که باوهڕیان هێناوه (به ئاینی ئیسلام) و کارو کردهوه چاکهکانیان ئهنجام داوه، ئهوه خوا به تهواوی پاداشتیان دهداتهوه، بهڕاستی خوا ستهمکارانی خۆشناوێت.
ذَٰلِكَ نَتْلُوهُ عَلَيْكَ مِنَ الْآيَاتِ وَالذِّكْرِ الْحَكِيمِ ( 58 )
ئهو ههواڵ و بهسهرهاتانهی که بهسهرتدا دهیخوێنینهوه (ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) له ئایهتهکانی خوایه و له یادو باسه پڕداناییهکانه.
إِنَّ مَثَلَ عِيسَىٰ عِندَ اللَّهِ كَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِن تُرَابٍ ثُمَّ قَالَ لَهُ كُن فَيَكُونُ ( 59 )
بهڕاستی نموونهی دروست بوونی عیسا لهلایهن خواوه؛ وهک نموونهی ئادهم وایه که له خاک دروستی کرد و لهوهودوا فهرمانی داو پێی وت: ببه (به ئینسان) ئهویش بوو، (عیسا دایکی ههبوو، ئادهم دایک و باوکیشی نهبوو).
الْحَقُّ مِن رَّبِّكَ فَلَا تَكُن مِّنَ الْمُمْتَرِينَ ( 60 )
حهقیقهت و ڕاستی ههر ئهوهیه لهلایهن پهروهردگارتهوهیه، کاواته نهکهیت بچیته ڕیزی ئهوانهی که گومان کارکردی ههیه لهسهریان.
فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنفُسَنَا وَأَنفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ ( 61 )
(دوای ئهوهی که ههموو ئهو ڕاستیانهت پێگهیشت دهربارهی عیسا)، جا ئهگهر کهسانێک ههر موجادهلهیان کردوو لهسهری ڕۆیشتن و شتی ناڕهوایان دهربارهی عیسا وت، تۆیش پێیان بڵێ: وهرن با کوڕانی ئێمه و کوڕانی ئێوه، ئافرهتانی ئێمه و ئافرهتانی ئێوه، خۆمان و خۆشتان بانگ بکهین و ئامادهبین (له شوێنێکی تایبهتدا)، پاشان له خوا بپاڕێنهوه و ئینجا داوا بکهین نهفرین و لهعنهتی خوا داببارێته سهر درۆزنهکان.
إِنَّ هَٰذَا لَهُوَ الْقَصَصُ الْحَقُّ وَمَا مِنْ إِلَٰهٍ إِلَّا اللَّهُ وَإِنَّ اللَّهَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ( 62 )
بهڕاستی ههر ئهمهیه بهسهرهاتی ڕاست و دروست (دهربارهی عیسا و دایکی)، هیچ خوایهک نیه جگه له (الله)، بێگومان ئهو (الله) یه ههر خۆی باڵادهست و دانایه.
فَإِن تَوَلَّوْا فَإِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِالْمُفْسِدِينَ ( 63 )
(لهگهڵ ئهم ههموو بهڵگه و ڕاستیانهدا) ئهگهر ههر ڕوویان وهرگێڕاو پشتیان تێکرد (ئهوه بزانه ئهوانه ڕاستیخوازنین)، خوایش زاناو ئاگایه بهوانهی که تۆوی تاوان و خراپه دهچێنن.
قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَوْا إِلَىٰ كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِكَ بِهِ شَيْئًا وَلَا يَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِّن دُونِ اللَّهِ فَإِن تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ ( 64 )
(ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) بڵێ: ئهی ئهوانهی کتێبتان بۆ ڕهوانهکراوه وهرن بهدهم بانگهواز و بهرنامهیهکهوه که هاوبهش و هاوسهنگه له نێوان ئێمهش و ئێوهشدا (ئهویش ئهمهیه): جگه له (الله) کهسی تر نهپهرستین، هیچ جۆره هاوهڵێکی بۆ بڕیار نهدهین، هیچ لایهکمان لاکهی ترمان (بهپیرۆز و فهرمانڕهوا دانهنێین) لهجیاتی ئهو زاته و نهیپهرستین (خۆ ئهگهر لهم بانگهوازدا) سهرپێچیان کردو گوێیان پێنهدا، ئهوه پێیان بڵێ: که ئێوه بهشایهت بن که ئێمه موسڵمانین و ملکهچی فهرمانی پهروهردگارین.
يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تُحَاجُّونَ فِي إِبْرَاهِيمَ وَمَا أُنزِلَتِ التَّوْرَاةُ وَالْإِنجِيلُ إِلَّا مِن بَعْدِهِ أَفَلَا تَعْقِلُونَ ( 65 )
ئهی خاوهن کتێبهکان، ئێوه بۆ له ئیبراهیم دهدوێن و (ههریهکهتان وادادهنێت که لهسهر ئاینی ئهوه) خۆ تهورات و ئینجیل دوای ئهو ڕهوانه کراون، ئهوه بۆ عهقڵ و ژیرتان ناخهنهکارو تاکهی ژیرنابن؟!
هَا أَنتُمْ هَٰؤُلَاءِ حَاجَجْتُمْ فِيمَا لَكُم بِهِ عِلْمٌ فَلِمَ تُحَاجُّونَ فِيمَا لَيْسَ لَكُم بِهِ عِلْمٌ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ ( 66 )
ئهوه ئێوهن موجادهلهو باس و خواستان لهسهر ئهو شتانه دهکرد که زانیاریتان دهربارهی ههبوو.. کهوابوو بۆچی دهم لهو شتانهشهوه دهدهن که هیچ زانیاریتان دهربارهی نی یه؟ دیاره ههر خوا ئهو شتانه دهزانێت، ئێوه نایزانن.
مَا كَانَ إِبْرَاهِيمُ يَهُودِيًّا وَلَا نَصْرَانِيًّا وَلَٰكِن كَانَ حَنِيفًا مُّسْلِمًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ( 67 )
(ئاشکرایه) که ئیبراهیم نه جوولهکه بووه و نهگاور، بهڵکو ملکهچ و فهرمانبهردارو موسڵمان بووه و له دهستهی موشریک و هاوهڵگهران نهبووه.
إِنَّ أَوْلَى النَّاسِ بِإِبْرَاهِيمَ لَلَّذِينَ اتَّبَعُوهُ وَهَٰذَا النَّبِيُّ وَالَّذِينَ آمَنُوا وَاللَّهُ وَلِيُّ الْمُؤْمِنِينَ ( 68 )
نزیکترین کهس له ئیبراهیمهوه: ئهو کهسانهن که له سهردهمی خۆیدا شوێنی کهوتبوون، ههروهها ئهم پێغهمبهرهش (صلی الله علیه وسلم) و ئهوانهی که باوهڕیان هێناوه (به پێغهمبهرایهتی ئیبراهیم و موسا و عیسا و محمد و ههموو پێغهمبهران بهگشتی علیهم السلام)، بێگومان خوا یارو یاوهرو پشتگیری ئیماندارانه.
وَدَّت طَّائِفَةٌ مِّنْ أَهْلِ الْكِتَابِ لَوْ يُضِلُّونَكُمْ وَمَا يُضِلُّونَ إِلَّا أَنفُسَهُمْ وَمَا يَشْعُرُونَ ( 69 )
دهستهیهک لهخاوهن کتێبهکان ئاواتهخوازن و (له ههوڵدان) که گومڕاتان بکهن، لهکاتێکدا ئهوانه ههر خۆیان گومڕا دهکهن و ههستیشی پێناکهن و (خۆیان دهخهڵهتێنن).
يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تَكْفُرُونَ بِآيَاتِ اللَّهِ وَأَنتُمْ تَشْهَدُونَ ( 70 )
ئهی خاوهن کتێبهکان بۆ بڕواتان نی یه بهئایهتهکانی خوا (که ههمووی بهڵگهن لهسهر ڕاستی پێغهمبهرایهتی محمد (صلی الله علیه وسلم) لهکاتێکدا ئێوه بهئاشکرا (نیشانهی پێغهمبهرایهتی ئهو) دهبینن (له کتێبهکانتاندا).
يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تَلْبِسُونَ الْحَقَّ بِالْبَاطِلِ وَتَكْتُمُونَ الْحَقَّ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ ( 71 )
ئهی خاوهن کتێبهکان بۆچی بهرگی بهتاڵ و ناحهقی دهکهن بهبهری حهق و ڕاستیداو حهق و ڕاستی دهشارنهوه، لهکاتێکدا خۆتان چاک دهزانن (کهحهق و ڕاستی کامهیه).
وَقَالَت طَّائِفَةٌ مِّنْ أَهْلِ الْكِتَابِ آمِنُوا بِالَّذِي أُنزِلَ عَلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَجْهَ النَّهَارِ وَاكْفُرُوا آخِرَهُ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ ( 72 )
دهستهیهک له خاوهن کتێبهکان (جووهکان) وتیان بهتاقمێکیان: ئێوه له سهرهتای ڕۆژدا (بهدرۆوه) ئیمان و باوهڕ بهێنن بهو (قورئانهی) بۆ ئیمانداران ڕهوانه کراوه، بهڵام لهکۆتایی ڕۆژداو دهمهو ئێواره پهشیمان ببنهوه (تا دوودڵی و گومانیان تێدا دروست ببێت) بۆ ئهوهی پاشگهز ببنهوه.
وَلَا تُؤْمِنُوا إِلَّا لِمَن تَبِعَ دِينَكُمْ قُلْ إِنَّ الْهُدَىٰ هُدَى اللَّهِ أَن يُؤْتَىٰ أَحَدٌ مِّثْلَ مَا أُوتِيتُمْ أَوْ يُحَاجُّوكُمْ عِندَ رَبِّكُمْ قُلْ إِنَّ الْفَضْلَ بِيَدِ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَن يَشَاءُ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ ( 73 )
(ههروهها دهڵێن): بڕوا مهکهن و متمانه مهکهن بهکهس جگه بهوکهسانهی که شوێنی ئاینی ئێوه کهوتوون! (ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) پێیان) بڵێ: که بهڕاستی ههر هیدایهت و ڕێنموویی خوایی هیدایهت و ڕێنمویی یه، (کهچی جووهکان بهیهکتر دهڵێن): دان بهوهدا مهنێن کهکهس وهکو ئێوهی پێبهخشراوه، باسی (تهورات و دواههمین پێغهمبهریش مهکهن)!! تا لای پهروهردگارتان (سبهی له قیامهتدا) قسهیان زاڵ نهبێت بهسهرتاندا!! (ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) تۆش) بڵێ: بهڕاستی ههرچی ڕێزو بهخشش و فهزڵ ههیه بهدهست خوایهو دهیبهخشێت بهو کهسانهی که دهیهوێت و (شایستهن) و خوا فراوانگیرو زانایه.
يَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهِ مَن يَشَاءُ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ ( 74 )
ئهو خوایه ڕهحمهت و میهرهبانی خۆی تایبهت دهکات بۆ ههر کهسێک بیهوێت و (شایسته بێت) و خوا خاوهنی ڕێزو بهخشش و فهزڵی زۆر گهوره و بێ ئهندازهیه.
وَمِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مَنْ إِن تَأْمَنْهُ بِقِنطَارٍ يُؤَدِّهِ إِلَيْكَ وَمِنْهُم مَّنْ إِن تَأْمَنْهُ بِدِينَارٍ لَّا يُؤَدِّهِ إِلَيْكَ إِلَّا مَا دُمْتَ عَلَيْهِ قَائِمًا ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُوا لَيْسَ عَلَيْنَا فِي الْأُمِّيِّينَ سَبِيلٌ وَيَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ وَهُمْ يَعْلَمُونَ ( 75 )
له شوێنکهوتووانی کتێبه ئاسمانیهکان کهسانێک ههن ئهگهر ماڵ و داراییهکی زۆری بهئهمانهت لهلا دابنێیت (ههر کاتێک داوای بکهیت) بۆت دهگێڕێتهوه بهتهواویی، ههشیانه ئهگهر دینارێکی بهئهمانهت لادابنێیت بۆت نایگێڕێتهوه مهگهر به سهریهوه ڕاوهستابیت و کۆڵی لێنهدهیت، ئهوانه بۆیه وادهکهن چونکه دهڵێن: له بهرامبهر دهستهی نهخوێندهواراندا (مهبهستیان موسڵمانانه) لێپرسراو نابین (ئهگهر فێڵیان لێبکهین و ماڵیان بخۆین)، ئهوانه بهدهم خواوه درۆ ههڵدهبهستن و دهشزانن که درۆ دهکهن...
بَلَىٰ مَنْ أَوْفَىٰ بِعَهْدِهِ وَاتَّقَىٰ فَإِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ ( 76 )
نهخێر وانیه؛ ههر کهس ئهو پهیمانهی که داویهتی بهخوا جێبهیێی کردبێت و خۆی پاڕاستبێت له حهرام، ئهوه بهڕاستی خوا پارێزکاران و دیندارانی خۆشدهوێت.
إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَأَيْمَانِهِمْ ثَمَنًا قَلِيلًا أُولَٰئِكَ لَا خَلَاقَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ وَلَا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَلَا يَنظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلَا يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ( 77 )
بهڕاستی ئهوانهی که پهیمانی خواو سوێندهکانیان بهنرخێکی کهم دهفرۆشن (له پلهو پایهی دنیایی، پارهوپول و سامان، ئهڵبهته ههرچهنده بێت ههرکهمه) ئهوانه له دواڕۆژدا هیچ بهشێکیان نابێت (له سۆزو میهرهبانی خوا)، ههروهها له ڕۆژی قیامهتدا خوا نایاندوێنێت و تهماشایان ناکات (له چڵک و پیسی گوناهـ) خاوێنیان ناکات و سزای پڕ ئێش و ئازاریش بۆیان ئامادهیه.
وَإِنَّ مِنْهُمْ لَفَرِيقًا يَلْوُونَ أَلْسِنَتَهُم بِالْكِتَابِ لِتَحْسَبُوهُ مِنَ الْكِتَابِ وَمَا هُوَ مِنَ الْكِتَابِ وَيَقُولُونَ هُوَ مِنْ عِندِ اللَّهِ وَمَا هُوَ مِنْ عِندِ اللَّهِ وَيَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ وَهُمْ يَعْلَمُونَ ( 78 )
بهڕاستی دهستهیهکیش لهوانهی (که له چهند ئایهتی پێشوودا باسکران واته جووهکان) زمانیان بادهدهن و بهجۆرێک شت دهڵێن، گوایه (تهورات) دهخوێننهوه، بۆ ئهوهی (ئێوه چهواشه بکهن و) وا بنوێنن که ئهو کتێبه دهور دهکهنهوه، لهحاڵێکدا ئهوهی دهیخوێننهوه لهو کتێبه نیه (زۆر جار) دهڵێن: ئهوهی که دهیخوێنین ههر ئهوهیه خوا ڕهوانهی کردووه، له ڕاستیدا ههرگیز ئهوه لهلایهن خواوه نیه و بهدهم خواوه درۆ ههڵدهبهستن و دهشزانن که درۆ و بوختان دهکهن.
مَا كَانَ لِبَشَرٍ أَن يُؤْتِيَهُ اللَّهُ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ ثُمَّ يَقُولَ لِلنَّاسِ كُونُوا عِبَادًا لِّي مِن دُونِ اللَّهِ وَلَٰكِن كُونُوا رَبَّانِيِّينَ بِمَا كُنتُمْ تُعَلِّمُونَ الْكِتَابَ وَبِمَا كُنتُمْ تَدْرُسُونَ ( 79 )
بۆ هیچ ئادهمیزاد و کهسێک نهگونجاوه که خوا کتێبی ئاسمانی و فهرمانڕهوایی و پێغهمبهرایهتی پێببهخشێت، لهوهودوا بهخهڵکی بڵێت: وهرن ببنه عهبد و بهندهی من له جیاتی ئهوهی بهنده و عهبدی خوا بن، بهڵکو (بهخهڵکیان وتووه) ههوڵ بدهن بۆ خوا بژین و لێبڕاو بن، بۆ ڕهزامهندی پهروهردگار ههوڵ بدهن، بهوهش دهبنه خواناس و ڕهبانی که بهرنامهی خوا فێری خهڵکی بکهن و خۆشتان بهردهوام ههوڵ بدهن فێری ببن.
وَلَا يَأْمُرَكُمْ أَن تَتَّخِذُوا الْمَلَائِكَةَ وَالنَّبِيِّينَ أَرْبَابًا أَيَأْمُرُكُم بِالْكُفْرِ بَعْدَ إِذْ أَنتُم مُّسْلِمُونَ ( 80 )
(هیچ پێغهمبهرێک) فرمانی ئهوهی نهداوه که فریشتهکان و پێغهمبهران بکهن به پهروهردگار (ههرگیز کاری لهو جۆره لهوان ناوهشێتهوه) ئایا ڕاسته فرمانی بێ باوهڕیی و کوفرتان پێ بدات دوای ئهوهی که ئێوه موسڵمانن و ملکهچی پهروهردگارن؟!
وَإِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ النَّبِيِّينَ لَمَا آتَيْتُكُم مِّن كِتَابٍ وَحِكْمَةٍ ثُمَّ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مُّصَدِّقٌ لِّمَا مَعَكُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَلَتَنصُرُنَّهُ قَالَ أَأَقْرَرْتُمْ وَأَخَذْتُمْ عَلَىٰ ذَٰلِكُمْ إِصْرِي قَالُوا أَقْرَرْنَا قَالَ فَاشْهَدُوا وَأَنَا مَعَكُم مِّنَ الشَّاهِدِينَ ( 81 )
(یادیان بێنه) کاتێک خوا پهیمانی له یهکه یهکهی پێغهمبهران وهرگرت کاتێک کتێب و دانایی پێبهخشین بهوهی که ئهگهر: له ئایندهدا پێغهمبهرێکم بۆ ڕهوانه کردن و بهڕاستدانهری ئهوهی ئێوهش بوو، ئهوه دهبێت باوهڕی پێ بهێنن و پشتگیری بکهن، ئینجا خوا فهرمووی: ئایا بڕیارتانداو پهیمانی منتان بهو جۆره وهرگرت که پێم ڕاگهیاندن؟ وتیان: بڕیارمانداو (ههروا دهکهین) ئهوسا خوا پێی فهرموون: ده بهشایهت بن و منیش لهگهڵتان یهکێکم له شایهتهکان.
فَمَن تَوَلَّىٰ بَعْدَ ذَٰلِكَ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ ( 82 )
جا ئهوهی پشتی ههڵکردو سهرپێچی کرد دوای ئهو پهیمانه، ئهوه ئیتر ههر ئهوانهن فاسق و گوناهکار.
أَفَغَيْرَ دِينِ اللَّهِ يَبْغُونَ وَلَهُ أَسْلَمَ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ طَوْعًا وَكَرْهًا وَإِلَيْهِ يُرْجَعُونَ ( 83 )
ئایا ئهوانه بێجگه له ئاینی خوا ئاینێکی تریان دهوێت؟! لهکاتێکدا که ههرچی لهئاسمانهکان و زهویدایه به ڕهزامهندی بێت یان بهناچاریی تهسلیم و ملکهچی پهروهردگارن، ههمووانیش ههر بۆ لای ئهو دهگهڕێنهوه.
قُلْ آمَنَّا بِاللَّهِ وَمَا أُنزِلَ عَلَيْنَا وَمَا أُنزِلَ عَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطِ وَمَا أُوتِيَ مُوسَىٰ وَعِيسَىٰ وَالنَّبِيُّونَ مِن رَّبِّهِمْ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِّنْهُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ ( 84 )
(ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) ئهی ئیماندار) بڵێ: باوهڕمان هێناوهبهخواو بهوهی بۆمان نێرراوهته خوارهوه و بهوهش که نێرراوهته خوارهوه بۆ سهر ئیبراهیم و ئیسماعیل و ئیسحاق و یهعقوب و نهوهکانی و بهوهش که دراوه به موساو عیساو پێغهمبهران لهلایهن پهروهردگاریانهوه و ئێمه جیاوازیی ناکهین لهنێوان هیچ کامیانداو ههموومان تهسلیم و ملکهچی ئهو پهروهردگارهین.
وَمَن يَبْتَغِ غَيْرَ الْإِسْلَامِ دِينًا فَلَن يُقْبَلَ مِنْهُ وَهُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِينَ ( 85 )
جائهوهی بێجگه له ئاینی ئیسلام پهیڕهوی ههر ئاینێکی تر بکات لێی وهرناگیرێت، لهقیامهتیشدا له خهسارهتمهندو زهرهرمهندانه.
كَيْفَ يَهْدِي اللَّهُ قَوْمًا كَفَرُوا بَعْدَ إِيمَانِهِمْ وَشَهِدُوا أَنَّ الرَّسُولَ حَقٌّ وَجَاءَهُمُ الْبَيِّنَاتُ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ ( 86 )
چۆن خوا گهلێک هیدایهت دهدات که دوای ئهوهی باوهڕیان هێنا، ههڵگهڕانهوه و کافر بوون؟ له حاڵێکدا شایهتییان دابوو کهئهم پێغهمبهره حهقهو چهندهها بهڵگهو نیشانهشیان بۆ هاتبوو (لهسهر ڕاستی محمد (صلی الله علیه وسلم)، خوای گهورهش هیدایهت و ڕێنموویی ئهو دهستهو تاقمه ستهمکاره نادات.
أُولَٰئِكَ جَزَاؤُهُمْ أَنَّ عَلَيْهِمْ لَعْنَةَ اللَّهِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ ( 87 )
ئا ئهو ستهمکارانه پاداشت و تۆڵهیان ئهوهیه: نهفرینی خواو فریشته و ههموو خهڵکییان لهسهره بهگشتی..
خَالِدِينَ فِيهَا لَا يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَلَا هُمْ يُنظَرُونَ ( 88 )
لهناو ئهو خهشم و نهفرینهدا دهمێننهوه و سزا لهسهریان سووک ناکرێت و موڵهتیش نادرێن.
إِلَّا الَّذِينَ تَابُوا مِن بَعْدِ ذَٰلِكَ وَأَصْلَحُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 89 )
مهگهر کهسانێک که فریای خۆیان کهوتبن و تهوبهیان کردبێت له دوای ئهو لادان و یاخیی بوونهیان و چاکسازیشیان کردبێت، ئهوه بهڕاستی خوا بۆ ئهوانه لێخۆشبوو و میهرهبانه.
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بَعْدَ إِيمَانِهِمْ ثُمَّ ازْدَادُوا كُفْرًا لَّن تُقْبَلَ تَوْبَتُهُمْ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الضَّالُّونَ ( 90 )
بهڕاستی ئهوانهی دوای باوهڕ هێنانیان کافر بوون و لهوهودوا زیاتر ڕۆچوون له کوفرو بێ دینیدا، ئهوانه پهشیمانی و تهوبهیان ههرگیز لێ وهرناگیرێت، ئا ئهوانه دهستهی گومڕاو سهر لێشێواوهکانن.
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَمَاتُوا وَهُمْ كُفَّارٌ فَلَن يُقْبَلَ مِنْ أَحَدِهِم مِّلْءُ الْأَرْضِ ذَهَبًا وَلَوِ افْتَدَىٰ بِهِ أُولَٰئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ وَمَا لَهُم مِّن نَّاصِرِينَ ( 91 )
بهڕاستی ئهوانهی بێ باوهڕ بوون و بهبێ باوهڕیی مردوون، (ئهگهر) ههریهکهیان بتوانێت پڕ بهپڕی زهوی ئاڵتون بهێنێت و بیکات بهفیدیهی خۆی ههرگیز لێی وهرناگیرێت، ئهوانه سزای به ئێش و ئازار بۆیان ئامادهیه و کهسیش نی یه پشتیوانییان لێ بکات و فریایان بکهوێت.
لَن تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّىٰ تُنفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ وَمَا تُنفِقُوا مِن شَيْءٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ ( 92 )
ئێوه ههرگیز ناگهنه پلهی چاکیی و چاکهکاری ههتا لهو شتانهی که خۆشتان دهوێت نهبهخشن، ههر شتێکیش ببهخشن ئهوه خوا ئاگاو زانایه پێی (لێی ون نابێت و بێ پاداشت نابێت).
كُلُّ الطَّعَامِ كَانَ حِلًّا لِّبَنِي إِسْرَائِيلَ إِلَّا مَا حَرَّمَ إِسْرَائِيلُ عَلَىٰ نَفْسِهِ مِن قَبْلِ أَن تُنَزَّلَ التَّوْرَاةُ قُلْ فَأْتُوا بِالتَّوْرَاةِ فَاتْلُوهَا إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ ( 93 )
ههرچی خۆراک ههیه بۆ نهوهی ئیسرائیل حهڵاڵ بوو مهگهر ئهوهی که یهعقوب خۆی لهسهر خۆی حهرام کردبوو پێش ناردنی تهورات، پێیان بڵێ: ده ئێوه تهورات بهێنن و بیخوێننهوه ئهگهر ڕاستگۆن (دیارهکه جولهکه ههر له خۆیانهوه دهمبازی دهکهن و قسه ڕێکدهخهن و شت حهرامدهکهن).
فَمَنِ افْتَرَىٰ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ مِن بَعْدِ ذَٰلِكَ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ ( 94 )
جائیتر دوای ئهو ههموو ڕوونکردنهوانه ئهوهی بهدهم خواوه درۆ ههڵدهبهستێت، ئائهوانه ههر ستهمکارن.
قُلْ صَدَقَ اللَّهُ فَاتَّبِعُوا مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ( 95 )
(ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) پێیان) بڵێ: خوای گهوره له ههموو فهرمایشتهکانیدا ڕاستی فهرمووه، کهواته شوێنی ئاین و بهرنامهی ئیبراهیم بکهون که پاکو دروست و فهرمانبهرداره و ئهو ههرگیز له موشریک و هاوهڵگهران نهبووه.
إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبَارَكًا وَهُدًى لِّلْعَالَمِينَ ( 96 )
بهڕاستی یهکهم خانه و ماڵ و مهنزڵگهیهک که بۆ خهڵکی دانرا لهسهر زهوی (بۆ خواپهرستی) ئهوهیه له مهککهدایه، که پیرۆزه و هیدایهت و ڕێنموویی بهخشه بۆ ههموو خهڵکی جیهان.
فِيهِ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ مَّقَامُ إِبْرَاهِيمَ وَمَن دَخَلَهُ كَانَ آمِنًا وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلًا وَمَن كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعَالَمِينَ ( 97 )
لهو ماڵهدا (کهعبه) نیشانهو بهڵگهی زۆر و ئاشکرا ههیه، که یهکێکیان شوێنی تایبهتی خواپهرستیی ئیبراهیمه، ههروهها ئهوهی بچێته ناوی پێویسته ئهمین و ئاسودهبێت، له ههموو دهستدرێژیهک، جا خوای گهورهش بڕیاریداوه لهسهر خهڵکی حهج و سهردانی (بیت الحرام) بکهن به تهنها ئهوانهی که توانای (دارایی و تهندروستیان) ههیه، جا ئهوهی که باوهڕی نههێناوه، ئهوه با بزانێت بهڕاستی خوا بێ نیازه له ههموو خهڵکان (پێویستی به چاکه و پهرستنی کهس نیه).
قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تَكْفُرُونَ بِآيَاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ شَهِيدٌ عَلَىٰ مَا تَعْمَلُونَ ( 98 )
ئهی پیغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) به خاوهنانی کتێب بڵێ: بۆچی ئێوه باوهڕ ناکهن به ئایهتهکانی خوا، خۆ خوا شایهته لهسهر ههموو ئهو کارو کردهوانهی که ئهنجامی دهدهن.
قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ اللَّهِ مَنْ آمَنَ تَبْغُونَهَا عِوَجًا وَأَنتُمْ شُهَدَاءُ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ ( 99 )
(ههروهها) بڵێ: ئهی خاوهنانی کتێب بۆ ڕێدهگرن له بڵاو بوونهوهی ئایینی خواو دهتانهوێت ئهوهی باوهڕی هێناوه ڕێبازی دینداری به چهوتی بگرێت؟ لهکاتێکدا خۆتان شایهتن و چاک دهزانن (ئهوه ڕاست نی یه و چهوته) دڵنیاش بن که خوا غافڵ و بێ ئاگا نیه لهو شتانهی که دهیکهن.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِن تُطِيعُوا فَرِيقًا مِّنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ يَرُدُّوكُم بَعْدَ إِيمَانِكُمْ كَافِرِينَ( 100 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه ئهگهر گوێڕایهڵی ههندێک لهوانه ببن که کتێبی (ئاسمانییان) پێدراوه، دوای ئهوهی که ئێوه باوهڕتان هێناوه، دهتانگێڕنهوه سهر ڕێبازی کوفرو بێ باوهڕی.
وَكَيْفَ تَكْفُرُونَ وَأَنتُمْ تُتْلَىٰ عَلَيْكُمْ آيَاتُ اللَّهِ وَفِيكُمْ رَسُولُهُ وَمَن يَعْتَصِم بِاللَّهِ فَقَدْ هُدِيَ إِلَىٰ صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ ( 101 )
جا ئێوه چۆن کافر دهبن له کاتێکدا که ئایهتهکانی خواتان بهسهردا دهخوێنرێتهوه و پێغهمبهرهکهی لهناوتاندایه (دوای وهفاتیشی (صلی الله علیه وسلم) بهسیرهتی پاک و بێگهردی ههر لهناوماندایه) جا ئهوهی پشت بهخوا ببهستێت و پیڕهوی له بهرنامهکهی بکات، ئهوه بهڕاستی بۆ ڕێگهو ڕێبازێکی ڕاست و دروست هیدایهت دراوه.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنتُم مُّسْلِمُونَ ( 102 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه، له خوا بترسن و پارێزکاربن بهشێوهیهکی وا که شایستهی ئهو زاتهیه و ههمیشه پابهند و دامهزراو بن لهسهر ئیسلامهتی، بۆ ئهوهی ههر کاتێک مردن به ئیمان و ئیسلامهتی نهبێت نهمرن.
وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا وَاذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُم بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَكُنتُمْ عَلَىٰ شَفَا حُفْرَةٍ مِّنَ النَّارِ فَأَنقَذَكُم مِّنْهَا كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ ( 103 )
(ههوڵ بدهن) ههر ههموتان به توندی دهست بگرن به ئاینی خواوهو پهرت و بڵاو مهب، یادی نازو نیعمهتی خوا بکهنهوه لهسهرتان، (چونکه) کاتی خۆی دوژمنی یهکتر بوون، ئهوه بوو دڵهکانتانی بههۆی نیعمهتی (ئیسلامهوه) پهیوهست کرد بهیهکهوه و ههموو بوونه برای یهکتر (ههروهها ئهو کاته) ئێوه لهسهر لێواری چاڵێکی ئاگر وهستا بوون و (خهریک بوو بکهونه ناوی)، باڵام خوا (بهڕهحم و میهرهبانی خۆی) لهو ئاگره ڕزگاری کردن، ئابهو شێوهیه خوا ئایهتهکانی خۆیتان بۆ ڕوون دهکاتهوه، بۆ ئهوهی هیدایهت وهربگرن.
وَلْتَكُن مِّنكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ( 104 )
پێویسته له ئێوه ئومهتێک پێک بێت، یاخود با ههمووتان ئومهتێک بن که بانگهواز بکهن بۆ خێرو چاکه، فهرمان بدهن بهههموو کارێکی باوو دروست، قهدهغهی ههموو نادروستیهک بکهن، ئا ئهوانه ههر سهرفرازن.
وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ تَفَرَّقُوا وَاخْتَلَفُوا مِن بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْبَيِّنَاتُ وَأُولَٰئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ ( 105 )
نهکهن وهکو ئهوکهسانه بن که ناکۆکی و دووبهرهکیان لهناودا بهرپابوو، لهیهکتر دابڕان، دوای ئهوهی ئهو ههموو بهڵگهو نیشانه ڕوونهیان بۆ هاتبوو (که سهرکهوتن له یهک ڕیزیدایه)، ئا ئهوانه سزایهکی گهوره و سهخت چاوهڕێیانه.
يَوْمَ تَبْيَضُّ وُجُوهٌ وَتَسْوَدُّ وُجُوهٌ فَأَمَّا الَّذِينَ اسْوَدَّتْ وُجُوهُهُمْ أَكَفَرْتُم بَعْدَ إِيمَانِكُمْ فَذُوقُوا الْعَذَابَ بِمَا كُنتُمْ تَكْفُرُونَ ( 106 )
ڕۆژێک دێت ڕووخسارانێک سپی دهبن و ڕووخسارانێک ڕهش ههڵدهگهڕێن، جا ئهوانهی که ڕووخساریان ڕهش ههڵگهڕاوه (پێیان دهوترێت): باشه، ئهوه ئێوه پاش ئیمانداریی، پهشیمان بوونهوه و ڕێبازی کوفرتان گرتهبهر؟! ده بچێژن سزاو ئازار بههۆی کافر بوونتانهوه.
وَأَمَّا الَّذِينَ ابْيَضَّتْ وُجُوهُهُمْ فَفِي رَحْمَةِ اللَّهِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ( 107 )
بهڵام ئهوانهی ڕووخساریان سپی و گهش و جوانه لهناو ڕهحمهت و میهرهبانی خوادا ژیان دهبهنه سهر بۆ ههمیشه و بۆ ههتا ههتایی.
تِلْكَ آيَاتُ اللَّهِ نَتْلُوهَا عَلَيْكَ بِالْحَقِّ وَمَا اللَّهُ يُرِيدُ ظُلْمًا لِّلْعَالَمِينَ ( 108 )
ئهوانه ئایهتهکانی خوای گهورهن که بهڕاست و دروستی بهسهرتا دهیخوێنینهوه ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم)، خوایش هیچ ستهمی ناوێت و لای پهسهند نیه (له دروست کراوانی و) له هیچ خهڵکێک بکرێت.
وَلِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَإِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ ( 109 )
ههرچی له ئاسمانهکان و ههرچی له زهویدا ههیه، ههر خوا خاوهنیانه و گهڕانهوهی ههموو شتێک ههر بۆ لای خوایه.
كُنتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَلَوْ آمَنَ أَهْلُ الْكِتَابِ لَكَانَ خَيْرًا لَّهُم مِّنْهُمُ الْمُؤْمِنُونَ وَأَكْثَرُهُمُ الْفَاسِقُونَ ( 110 )
(بهڕاستی) ئێوه چاکترین ئوممهتێکن که (بۆ سوودی) خهڵکی هێنراونهته مهیدانهوه، چونکه فهرمان بهچاکه دهدهن و قهدهغهی خراپه دهکهن و باوهڕی دامهزراوتان بخوا دههێنن، خۆ ئهگهر خاوهنانی کتێب باوهڕیان بهێنایه (به ئاینی ئیسلام) ئهوه چاکتر بوو بۆیان ههیانه ئیماندارن، بهڵام زۆربهیان گوناهبارو تاوانکارن.
لَن يَضُرُّوكُمْ إِلَّا أَذًى وَإِن يُقَاتِلُوكُمْ يُوَلُّوكُمُ الْأَدْبَارَ ثُمَّ لَا يُنصَرُونَ ( 111 )
ههرگیز ناتوانن زیان (له بیرو باوهڕتان) بدهن مهگهر ئازارێکی کهم و ئهگهر بجهنگن دژتان پشتتان لێههڵدهکهن و ههڵدێن، لهوهودواش سهرکهوتوو نابن.
ضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ أَيْنَ مَا ثُقِفُوا إِلَّا بِحَبْلٍ مِّنَ اللَّهِ وَحَبْلٍ مِّنَ النَّاسِ وَبَاءُوا بِغَضَبٍ مِّنَ اللَّهِ وَضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الْمَسْكَنَةُ ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ كَانُوا يَكْفُرُونَ بِآيَاتِ اللَّهِ وَيَقْتُلُونَ الْأَنبِيَاءَ بِغَيْرِ حَقٍّ ذَٰلِكَ بِمَا عَصَوا وَّكَانُوا يَعْتَدُونَ ( 112 )
(جوولهکه) زهلیلیی و ڕیسواییان بۆ بڕیاردراوه له ههر کوێ جێگیر بن مهگهر له سایهی ئاینی خوادا بحهوێنهوه و (زوڵمیان لێنهکرێت کاتێک ئیسلام فهرمانڕهوا بێت) یان بهخۆ ههڵواسین بهخهڵکیدا بۆ یارمهتیدانیان، یان پشتگرتنیان (لهو سهردهمانهدا که ئیسلام فهرمانڕهوا بووه بهئاسوودهیی ژیاون، ههرچهند له ژێرهوه ههر خهریکی پیلانگێڕان بوون، له سهدهی بیستهمیشدا توانییان ئهمریکاو وڵاتانی ڕۆژئاواو ههندێ وڵاتی تریش، بکهنه پشتیوان و داردهستی خۆیان). ئهوانه شایستهی خهشم و قینهی خوا بوون و زهلیلی و خهجاڵهتی بهشیانه، چونکه ئهوانه بڕوایان نیه بهئایهتهکانی خواو پێغهمبهرانیش به ناحهق دهکوژن، ئهم یاخی بوون و سهرشۆڕیهیان، بههۆی سهرپێچی و گوناهباریانهوهیه، ئهوانه ههمیشه له سنوور دهردهچوون و دهردهچن.
لَيْسُوا سَوَاءً مِّنْ أَهْلِ الْكِتَابِ أُمَّةٌ قَائِمَةٌ يَتْلُونَ آيَاتِ اللَّهِ آنَاءَ اللَّيْلِ وَهُمْ يَسْجُدُونَ ( 113 )
(گاور و جوو) ههموویان یهکسان و چوونیهک نین، بهڵکو له خاوهنانی کتێب دهستهیهک له ئیماندارانیان ههن، ئایهتهکانی خوا لهکاتهکانی شهودا دهخوێننهوهو نوێژدهکهن و سوژده دهبهن (موسڵمانن بهههموو واتایهک).
يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَيُسَارِعُونَ فِي الْخَيْرَاتِ وَأُولَٰئِكَ مِنَ الصَّالِحِينَ ( 114 )
ئهوانه ئیمان و باوهڕیان بهخواو به ڕۆژی دوایی ههیه و فهرمان دهدهن به چاکه و قهدهغهی خراپه دهکهن و به پهله و تاڵوکهن بۆ ئهنجامدانی ههموو خێرو چاکهیهک، بێگومان ئهوانه له ڕیزی چاکهکار و چاکهخوازاندان.
وَمَا يَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ فَلَن يُكْفَرُوهُ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِالْمُتَّقِينَ ( 115 )
(ئهو ئیماندارانه) ههر چاکهیهک ئهنجام بدهن بهفیڕۆ ناچێت، خوایش زانایه به پارێزکارو دینداران.
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا لَن تُغْنِيَ عَنْهُمْ أَمْوَالُهُمْ وَلَا أَوْلَادُهُم مِّنَ اللَّهِ شَيْئًا وَأُولَٰئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ( 116 )
بهڕاستی ئهوانهی کافرن ههرگیز ماڵ و منداڵیان فریایان ناکهوێت و له دهست خهشم و قینی خوا ڕزگاریان نابێت، ئهوان نیشتهجێی ناو دۆزهخن و تیایدا ژیانی ههمیشهیی دهبهنهسهر.
مَثَلُ مَا يُنفِقُونَ فِي هَٰذِهِ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا كَمَثَلِ رِيحٍ فِيهَا صِرٌّ أَصَابَتْ حَرْثَ قَوْمٍ ظَلَمُوا أَنفُسَهُمْ فَأَهْلَكَتْهُ وَمَا ظَلَمَهُمُ اللَّهُ وَلَٰكِنْ أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ ( 117 )
نمونهی (ئهو ماڵ و داراییهی که) دهیبهخشن لهم ژیانی دنیایهدا وهک ڕهشهبایهکی زۆر سارد وایه بدات بهسهر کێڵگهی کهسانێکدا که ستهمیان له خۆیان کردبێت (بههۆی گوناهو تاوانهوه)، ههمووی تیا بهرێت، جا وهنهبێت خوا ستهمی لێکردبن بهڵکو ههر خۆیان ستهمیان له خۆیان کردووه.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا بِطَانَةً مِّن دُونِكُمْ لَا يَأْلُونَكُمْ خَبَالًا وَدُّوا مَا عَنِتُّمْ قَدْ بَدَتِ الْبَغْضَاءُ مِنْ أَفْوَاهِهِمْ وَمَا تُخْفِي صُدُورُهُمْ أَكْبَرُ قَدْ بَيَّنَّا لَكُمُ الْآيَاتِ إِن كُنتُمْ تَعْقِلُونَ ( 118 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه، به کهسانێکی تر جگه له خۆتان متمانه مهکهن و نهێنی خۆتان لایان مهدرکێنن، چونکه ئهوان کۆڵنادهن له دروستکردنی تهنگانهو گیروگرفت و ناخۆشی بۆتان، ئاواتیان ئهوهیه دووچاری ئازارو کێشه ببن، بهئاشکرا ڕق و کینه له دهم و دویاندا دیاره، ئهوهی له سینهیاندا شاردویانهتهوه زۆر گهورهتره لهوهی که دهریدهخهن، بێگومان ئێمه نیشانهو بهڵگهمان بۆ دیاری کردوون (تا دۆست له دوژمن جیابکهنهوه)، ئهگهر عهقڵ و ژیریتان بخهنهکار.
هَا أَنتُمْ أُولَاءِ تُحِبُّونَهُمْ وَلَا يُحِبُّونَكُمْ وَتُؤْمِنُونَ بِالْكِتَابِ كُلِّهِ وَإِذَا لَقُوكُمْ قَالُوا آمَنَّا وَإِذَا خَلَوْا عَضُّوا عَلَيْكُمُ الْأَنَامِلَ مِنَ الْغَيْظِ قُلْ مُوتُوا بِغَيْظِكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ ( 119 )
ئاگاداربن! ئێوه ئهوانتان خۆش دهوێت، بهڵام ئهوان ئێوهیان خۆش ناوێت و باوهڕتان بهههموو کتێبه ئاسمانیهکانیش ههیه (بهڵام ئهوان باوهڕیان به محمد (صلی الله علیه وسلم) و به قورئان نیه)، کاتێکیش پێتان دهگهن دهڵێن: ئێمه ئیماندارین بهڵام کاتێک به تهنها دهبن، پهنجهی خۆیان دهگهزن ئهوهنده ڕق ئهستوور و داخ له دڵن، پێیان بڵێ: دهک بمرن له داخا، بهڕاستی خوا خۆی زانایه بهوهی که له دڵ و دهروون و سینهکاندا حهشاردراوه و (چاکتان دهناسێت).
إِن تَمْسَسْكُمْ حَسَنَةٌ تَسُؤْهُمْ وَإِن تُصِبْكُمْ سَيِّئَةٌ يَفْرَحُوا بِهَا وَإِن تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا لَا يَضُرُّكُمْ كَيْدُهُمْ شَيْئًا إِنَّ اللَّهَ بِمَا يَعْمَلُونَ مُحِيطٌ ( 120 )
ئهگهر چاکهیهکتان تووش بوو، یان خێرێک ڕووی تێکردن، ئهوان پێی غهمبار دهبن و پێیان ناخۆشه، خۆ ئهگهر بهڵاو ناخۆشییهکتان بۆ پێش بێت، ئهوان پێی دڵخۆش دهبن، جا ئهگهر خۆگر بن و پارێزکار بن، پیلان و تهڵهکهی ئهوانه هیچ زیانێکتان پێناگهیهنێت، چونکه بهڕاستی خوا دهوری پیلان و پلانیانی داوهو ئاگایه به ههموو کارو کردهوهو نهخشهیهکیان.
وَإِذْ غَدَوْتَ مِنْ أَهْلِكَ تُبَوِّئُ الْمُؤْمِنِينَ مَقَاعِدَ لِلْقِتَالِ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ( 121 )
(لێرهوه قورئان له غهزای ئوحود دهدوێت: یادی ئیمانداران بخهرهوه) کاتێک بهیانی زوو له ماڵ دهرچوویت، شوێنی جهنگت بۆ ئیمانداران دیاری کرد (تیر ئهندازانی لهسهر گردهکه دامهزراندو فهرمووی پێیان: ئێمه سهرکهوتوو بووین، یان شکستمان هێنا، ئێوه شوێنی خۆتان بهجێ مههێڵن) و شوێنی تریشی بۆ ئهوانی تر دیاری کرد، خوای گهورهش بیسهره، (بهگوفتارتان) زانایه (به بیرو بۆچوونتان)...
إِذْ هَمَّت طَّائِفَتَانِ مِنكُمْ أَن تَفْشَلَا وَاللَّهُ وَلِيُّهُمَا وَعَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ ( 122 )
ئهوسا خهریکبوو دوو دهسته له ئێوه پهشیمان بنهوهو (له نیوهی ڕێ بگهڕێنهوه)، بهڵام خوا یارو یاوهریان بوو (دڵیانی دهمهزراند لهسهر فهرمانبهرداری) دهبا ئیمانداران ههر پشت به خوا ببهستن.
وَلَقَدْ نَصَرَكُمُ اللَّهُ بِبَدْرٍ وَأَنتُمْ أَذِلَّةٌ فَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ ( 123 )
بێگومان خوا له غهزای بهدردا سهرکهوتوی کردن، ههرچهنده ئێوه (له ژماره و چهکدا) لاوازو کهم بوون، دهی کهواته له خوا بترسن، بۆ ئهوهی سوپاسگوزار بن.
إِذْ تَقُولُ لِلْمُؤْمِنِينَ أَلَن يَكْفِيَكُمْ أَن يُمِدَّكُمْ رَبُّكُم بِثَلَاثَةِ آلَافٍ مِّنَ الْمَلَائِكَةِ مُنزَلِينَ ( 124 )
(یادیان بهێنه) کاتێک به ئیماندارانت دهوت: ئایا ئهوهنده بهس نیه که پهروهردگارتان به سێ ههزار فریشته کۆمهکتان بکات و دایانبهزێنێت؟!
بَلَىٰ إِن تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا وَيَأْتُوكُم مِّن فَوْرِهِمْ هَٰذَا يُمْدِدْكُمْ رَبُّكُم بِخَمْسَةِ آلَافٍ مِّنَ الْمَلَائِكَةِ مُسَوِّمِينَ ( 125 )
بهڵێ ئهگهر خۆڕاگر بن و پارێزکار بن ههر ئێستا دێن بۆ لاتان و پهروهردگارتان پێنج ههزار فریشتهی نیشانهدارتان بۆ ڕهوانه دهکات، بۆ ئهوهی کۆمهکیتان بکهن.
وَمَا جَعَلَهُ اللَّهُ إِلَّا بُشْرَىٰ لَكُمْ وَلِتَطْمَئِنَّ قُلُوبُكُم بِهِ وَمَا النَّصْرُ إِلَّا مِنْ عِندِ اللَّهِ الْعَزِيزِ الْحَكِيمِ ( 126 )
جا ئهو (هاوکاری) فریشتانه لهلایهن خواوه تهنها مژدهیهک بوو بۆ ئێوه، تادڵهکانتان پێی دامهزراوتر بێت، ئهگینا سهرکهوتن تهنها لهلایهن خوای باڵادهست و داناوهیهو ههر ئهو دهیبهخشێت.
لِيَقْطَعَ طَرَفًا مِّنَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَوْ يَكْبِتَهُمْ فَيَنقَلِبُوا خَائِبِينَ ( 127 )
(ئهو یاریدهی فریشتانه) لهبهرئهوه بوو که: لایهک له هێزی کافرهکان دابڕێت، تا سهرکوت و نابووتیان بکات و ئهوسا به نائومێدیی و خهجاڵهتییهوه بگهڕێنهوه.
لَيْسَ لَكَ مِنَ الْأَمْرِ شَيْءٌ أَوْ يَتُوبَ عَلَيْهِمْ أَوْ يُعَذِّبَهُمْ فَإِنَّهُمْ ظَالِمُونَ ( 128 )
بێگومان تۆ هیچ شتێکت له کاروباری بهندهکان بهدهست نیه (بهڵکو ههمووشت بهدهست خوا خۆیهتی) ئهگهر تهوبهو پهشیمانیان لێ وهربگرێت، یان سزاو ئازاریان بدات، (سهربهسته)، چونکه ئهوانه ستهمکارن.
وَلِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ يَغْفِرُ لِمَن يَشَاءُ وَيُعَذِّبُ مَن يَشَاءُ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 129 )
ههرچی له ئاسمانهکان و زهویدا ههیه خوای گهوره خاوهنیانه، له ههر کهس بیهوێت خۆش دهبێت و (چاو پۆشی زۆره)، ههرکهسیش (شایستهی سزابێت) سزای دهدات، خوای گهورهش لێخۆشبوو میهرهبانه.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَأْكُلُوا الرِّبَا أَضْعَافًا مُّضَاعَفَةً وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ( 130 )
(ئهم ئایهته تێکههڵکێشی باسی غهزای ئوحود کراوه بۆ ئهوهی بسهلمێت که ئهم ئاینه ههموو چهمکهکانی ژیان دهگرێتهوه، بۆیه ڕوو بهئیمانداران دهفهرموێت): ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه سوو بهچهند قات وچهند بهرامبهر مهخۆن (ئهمهش قۆناغێک بوو له حهرامکردنی یهکجاریی)، له خوا بترسن، بۆ ئهوهی سهرفراز بن.
وَاتَّقُوا النَّارَ الَّتِي أُعِدَّتْ لِلْكَافِرِينَ ( 131 )
(ههوڵبدهن) خۆتان بپارێزن لهو ئاگرهی که ئاماده کراوه بۆ کافرو بێ باوهڕان.
وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَالرَّسُولَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ ( 132 )
گوێڕایهڵ و فهرمانبهرداری خواو پێغهمبهرهکهی بن بۆ ئهوهی ڕهحمتان پێ بکرێت.
وَسَارِعُوا إِلَىٰ مَغْفِرَةٍ مِّن رَّبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّمَاوَاتُ وَالْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِينَ ( 133 )
بهپهله بن و پێشبڕکێ بکهن تا دهگهنه لێخۆشبوونی پهروهردگارتان و بهههشتێک که پاناییهکهی ئاسمان و زهوی گرتۆتهوهو ئاماده کراوه بۆ پارێزکاران، (پێغهمبهریش (صلی الله علیه وسلم) دهفهرموێت: مهنزڵگای ههندێ دهبینن وهکو چۆن ئهستێرهی گهش دهبینن له دوورهوه، فهرموویانه ئهی پێغهمبهری خوا: ڕهنگه ئهوانه مهنزڵگای پێغهمبهران بن، فهرمویهتی: نهخێر، بهڵکو مهنزڵگای کهسانێکن که باوهڕیان به خواو پێغهمبهرهکهی هێناوه، جا لهم سهردهمانهی دوایدا زانراوه ئهستێرهی چهنده گهوره گهوره ههیه که خۆر لهئاستیاندا زۆر بچوکه چ جای زهوی!!)
الَّذِينَ يُنفِقُونَ فِي السَّرَّاءِ وَالضَّرَّاءِ وَالْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ ( 134 )
ئهوانهی له خۆشی و ناخۆشیدا، له ههرزانی و گرانیدا ماڵ و سامانیان دهبهخشن، ڕق و کینهی خۆیان دهخۆنهوهو خۆگرن، له خهڵکی خۆش دهبن و لێبووهردهن، خوای میهرهبانیش چاکهکارو چاکهخوازانی خۆش دهوێت.
وَالَّذِينَ إِذَا فَعَلُوا فَاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنفُسَهُمْ ذَكَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَمَن يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللَّهُ وَلَمْ يُصِرُّوا عَلَىٰ مَا فَعَلُوا وَهُمْ يَعْلَمُونَ ( 135 )
ئهوانهش که تاوان یان گوناهێک ئهنجام دهدهن، یاخود ستهم له خۆیان دهکهن (دوایی به خۆیاندا دێنهوهو سزای) خوا دێتهوه یادیان، ئهوسا داوای لێخۆشبوون دهکهن، جا کێ ههیه که له گوناهان خۆش ببێت جگه له خوا؟! ههروهها لهسهر گوناهو تاوانیان بهردهوام نابن، له کاتێکدا دهزانن (ئهوه تاوانه).
أُولَٰئِكَ جَزَاؤُهُم مَّغْفِرَةٌ مِّن رَّبِّهِمْ وَجَنَّاتٌ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَنِعْمَ أَجْرُ الْعَامِلِينَ ( 136 )
ئا ئهوانه پاداشتیان لێخۆشبوون و لێبووردنه له لایهن پهروهردگاریانهوه لهگهڵ باخهکانی بهههشتدا که چهندان ڕووبار بهژێر درهخت و به بهردهم کۆشکهکانیاندا دهڕوات و ژیانی ههمیشهیی تیایدا دهبهنهسهر، ئهم بههرهیه پاداشتێکی زۆر چاکی کۆششکارانه (چونکه دوای تهوبهکهیان له ههوڵ و کۆششی بهدهست هێنانی ڕهزامهندیی خوادا دهبن).
قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِكُمْ سُنَنٌ فَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ ( 137 )
بهڕاستی پێش ئێوه چهندان یاساو بهرنامه تێپهڕیوه (لهلایهن خواوه که سهرئهنجام ئیماندارانی سهرخستووه و کافرانی لهناو بردووه) ده ئێوهش به زهویدا بگهڕێن و تهماشا بکهن و ئینجا سهرنج بدهن و وردببنهوه: بزانن سهرئهنجامی ئهوانه چۆن بووه که بهرنامهی پێغهمبهرانی خوایان به درۆ زانیوه.
هَٰذَا بَيَانٌ لِّلنَّاسِ وَهُدًى وَمَوْعِظَةٌ لِّلْمُتَّقِينَ ( 138 )
ئا ئهمهی که باسکرا بهیاننامهو ڕوونکردنهوهیه بۆ خهڵکی به گشتی و ڕێنمووبهخش و ئامۆژگاریشه بۆ پارێزکاران به تایبهتی.
وَلَا تَهِنُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَنتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ ( 139 )
(ئهی ئیمانداران) کۆڵ مهدهن و ساردمهبنهوه و خهفهت مهخۆن، چونکه ههر ئێوه سهربهرزو سهرفرازو سهرکهوتووترن ئهگهر ئیمانداری چاک و ڕاست و دروست بن.
إِن يَمْسَسْكُمْ قَرْحٌ فَقَدْ مَسَّ الْقَوْمَ قَرْحٌ مِّثْلُهُ وَتِلْكَ الْأَيَّامُ نُدَاوِلُهَا بَيْنَ النَّاسِ وَلِيَعْلَمَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَيَتَّخِذَ مِنكُمْ شُهَدَاءَ وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ الظَّالِمِينَ ( 140 )
ئهگهر زام و سهختی و ناخۆشیهک (له جهنگی ئوحودا)دا تووشی ئێوه هاتووه، ئهو خهڵکهش (لهجهنگی بهدردا) تووشی ههمان زام و سهختی و ناخۆشی هاتن، ئێمه ئهو ڕۆژگارانه دهستاو دهست پێ دهکهین لهناو خهڵکیدا (تا له جیهانی واقعیشدا) ئهوانهی باوهڕیان هێناوه خوا دهریان بخات و ههندێکتان بکات به شایهت و به پلهی شههیدی بگهن، بێگومان خوا ستهمکارانی خۆش ناوێت.
وَلِيُمَحِّصَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَيَمْحَقَ الْكَافِرِينَ ( 141 )
بێگومان خوای پهروهردگار (تاقی کردنهوه پێش دههێنێت) تا ئهوانهی ئیماندارن پاک و بێگهردیان بکات، کافرانیش نابووت و ڕیسوا بکات.
أَمْ حَسِبْتُمْ أَن تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَلَمَّا يَعْلَمِ اللَّهُ الَّذِينَ جَاهَدُوا مِنكُمْ وَيَعْلَمَ الصَّابِرِينَ ( 142 )
یان واگومانتان دهبرد (ههروا بهئاسانی) دهچنه بهههشتهوه؟! که هێشتا خوا (له جیهانی واقعدا) دهریشی نهخستووه کامتان ههوڵ و کۆشش و جیهادی کردووهو کامتان خۆڕاگرو ئارامگر بووه...
وَلَقَدْ كُنتُمْ تَمَنَّوْنَ الْمَوْتَ مِن قَبْلِ أَن تَلْقَوْهُ فَقَدْ رَأَيْتُمُوهُ وَأَنتُمْ تَنظُرُونَ ( 143 )
لهڕاستیدا ئێوه ئاواتی مردنتان دهخواست پێش ئهوهی پێی بگهن (دهتانوت: کهی جهنگ دهبێت تا شههید ببین) خۆ له ڕاستیدا مهرگتان بهچاوی خۆتان بینی له کاتێکدا ئێوه چاوهڕوانی مهرگ بوون.
وَمَا مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَفَإِن مَّاتَ أَوْ قُتِلَ انقَلَبْتُمْ عَلَىٰ أَعْقَابِكُمْ وَمَن يَنقَلِبْ عَلَىٰ عَقِبَيْهِ فَلَن يَضُرَّ اللَّهَ شَيْئًا وَسَيَجْزِي اللَّهُ الشَّاكِرِينَ ( 144 )
(محمد (صلی الله علیه وسلم) تهنها پێغهمبهرێک نهبووه وهفات بکات، بێگومان پێغهمبهرانی پێش ئهمیش (وهفاتیان کردووه)، ئایا ئهگهر وهفاتی کرد یان کوژراو شههید بوو، ئێوه پاشگهز دهبنهوه و ههڵدهگهڕێنهوه؟! (لهو دین و ئاینهی که پێی ڕاگهیاندوون) خۆ ئهوهی ههڵگهڕێتهوه و پاشگهزبێتهوه، ئهوه ههرگیز زیان بهخوا ناگهیهنێت، له داهاتویهکی نزیکدا خوای گهوره پاداشتی سوپاسگوزاران دهداتهوه.
وَمَا كَانَ لِنَفْسٍ أَن تَمُوتَ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ كِتَابًا مُّؤَجَّلًا وَمَن يُرِدْ ثَوَابَ الدُّنْيَا نُؤْتِهِ مِنْهَا وَمَن يُرِدْ ثَوَابَ الْآخِرَةِ نُؤْتِهِ مِنْهَا وَسَنَجْزِي الشَّاكِرِينَ ( 145 )
هیچ کهسێکیش نامرێت مهگهر بهویستی خوا نهبێت، له کات و وهختی دیاری کراودا (ئهمهش خۆی هاندهرێکه بۆ ئیماندار که له مهرگ نهترسێت) جا ئهوهی پاداشتی دنیای دهوێت ههندێکی پێدهبهخشین، ئهوهش قیامهتی دهوێت ههندێکی پێدهبهخشین، له داهاتویهکی نزیکیشدا پاداشتی سوپاسگوزاران دهدهینهوه.
وَكَأَيِّن مِّن نَّبِيٍّ قَاتَلَ مَعَهُ رِبِّيُّونَ كَثِيرٌ فَمَا وَهَنُوا لِمَا أَصَابَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَمَا ضَعُفُوا وَمَا اسْتَكَانُوا وَاللَّهُ يُحِبُّ الصَّابِرِينَ ( 146 )
چهندهها پێغهمبهر ههبوون که خواناس و پیاوچاکانی زۆر لهگهڵیدا بوون و دژ به دوژمنان جهنگاون، جا ئهوانه هیچ کات سستی و بێزاری و بێتاقهتی ڕووی تێنهکردوون بههۆی ئهوهی که تووشیان هاتووه له پێناو ڕێبازی خوادا، لاوازو بێ هێزو سهرشۆریش نهبوون بۆ دوژمنان، خوای گهورهش ئهو ئارامگرو خۆڕاگرانهی خۆشدهوێت.
وَمَا كَانَ قَوْلَهُمْ إِلَّا أَن قَالُوا رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَإِسْرَافَنَا فِي أَمْرِنَا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ ( 147 )
ئهوکاته گوفتاریان تهنها ئهمه بووه که وتویانه: پهروهردگارا له گوناهو ههڵهکانمان ببورهو له زیادهڕهوی کاروبارمان خۆش ببه، دامهزراومان بکه، سهرمان بخه بهسهر ئهم گهله بێباوهڕهدا.
فَآتَاهُمُ اللَّهُ ثَوَابَ الدُّنْيَا وَحُسْنَ ثَوَابِ الْآخِرَةِ وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ ( 148 )
ئهوسا ئیتر خوا پاداشتی دنیای پێبهخشین (بهسهرکهوتن و پایهداریی) پاداشتی چاکی قیامهتیشی بۆ مسۆگهر کردن و خوا ئهو چاکهکارانهی خۆش دهوێت.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِن تُطِيعُوا الَّذِينَ كَفَرُوا يَرُدُّوكُمْ عَلَىٰ أَعْقَابِكُمْ فَتَنقَلِبُوا خَاسِرِينَ ( 149 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه ئهگهر ملکهچ و گوێڕایهڵی ئهوانه بن که کافر و بێ دینن، ئهوه بهرهودوا دهتانگێڕنهوه و پاشگهزتان دهکهنهوه و له دین وهرتاندهگێڕن، ئهوسا ئیتر به دۆڕاوی دهگهڕێنهوه.
بَلِ اللَّهُ مَوْلَاكُمْ وَهُوَ خَيْرُ النَّاصِرِينَ ( 150 )
(دڵنیابن که خوانهناسان یارو یاوهری ئێوه نین) بهڵکو خوا یارو یاوهرتانه، بێگومان ئهو زاته چاکترین پشتیوان و یاریدههرتانه.
سَنُلْقِي فِي قُلُوبِ الَّذِينَ كَفَرُوا الرُّعْبَ بِمَا أَشْرَكُوا بِاللَّهِ مَا لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَانًا وَمَأْوَاهُمُ النَّارُ وَبِئْسَ مَثْوَى الظَّالِمِينَ ( 151 )
(ئهی گرۆی ئیمانداران دڵنیابن) که لهمهودوا ئێمه: ترس و بیم فڕێ دهدهینه دڵی ئهوانهی که بێ باوهڕن، بههۆی ئهوهی شهریک و هاوهڵیان بۆ خوا بڕیارداوه بێ ئهوهی خوا هیچ دهسهڵاتێکی پێدابن (بۆ دانانی هاوهڵگهری)، ئهوانه سهرهنجامی گهڕانهوهیان ئاگری دۆزهخه که چهند ناخۆش و خراپه جێگهی ستهمکاران.
وَلَقَدْ صَدَقَكُمُ اللَّهُ وَعْدَهُ إِذْ تَحُسُّونَهُم بِإِذْنِهِ حَتَّىٰ إِذَا فَشِلْتُمْ وَتَنَازَعْتُمْ فِي الْأَمْرِ وَعَصَيْتُم مِّن بَعْدِ مَا أَرَاكُم مَّا تُحِبُّونَ مِنكُم مَّن يُرِيدُ الدُّنْيَا وَمِنكُم مَّن يُرِيدُ الْآخِرَةَ ثُمَّ صَرَفَكُمْ عَنْهُمْ لِيَبْتَلِيَكُمْ وَلَقَدْ عَفَا عَنكُمْ وَاللَّهُ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ ( 152 )
سوێند بێت، خوا بهڵێنی خۆی بۆ ئێوه بهڕاستی بردهسهر (لهسهرهتای جهنگی ئوحود)دا، ههر بهمۆڵهت و یارمهتی ئهو، (دوژمنانتان) بهگیر هێناو تێکتان شکاندن، ههتا ئهوکاتهی که ساردیی ڕووی تێکردن و بوو به کێشهتان لهسهر ههندێک شت و یاخی بوون (له فهرمانی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) سهنگهرتان چۆڵ کرد) دوای ئهوهی ههندێک شتی نیشاندان که حهزتان لێدهکرد، ههتانه دنیای دهوێت و ههتانه قیامهتی مهبهسته، لهوهودوا دهستی ئێوهی کۆتاکرد (له دوژمنان) تا تاقیتان بکاتهوه، سوێند بێت، بهڕاستی خوا چاوپۆشی لێکردن و لێتان خۆشبوو و خوا فهزڵ و ڕێزی ههیه بۆ ئیمانداران.
إِذْ تُصْعِدُونَ وَلَا تَلْوُونَ عَلَىٰ أَحَدٍ وَالرَّسُولُ يَدْعُوكُمْ فِي أُخْرَاكُمْ فَأَثَابَكُمْ غَمًّا بِغَمٍّ لِّكَيْلَا تَحْزَنُوا عَلَىٰ مَا فَاتَكُمْ وَلَا مَا أَصَابَكُمْ وَاللَّهُ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ ( 153 )
ئیتر ئهوهبوو که (بهگیرهاتن و کشانهوه و شپرزه و پهرت و بڵاوبوون) خۆتان ههڵدهگێڕا بهکێوی ئوحود و دهورو بهریداو ئاوڕتان له کهس نهدهدایهوه، لهکاتێکدا پێغهمبهریش بهدواتاندا بانگی دهکردن له لاکهی ترهوه: (ئهی بهندهکانی خوا بگهڕێنهوه و ڕامهکهن)، جا ئهوهبوو ئێوه خهم و خهفهتتان کرده دڵی پێغهمبهرهوه (به نافهرمانیتان خوای گهورهش) خهم و پهژارهی کرده دڵی ئێوهوه (بهدهنگو باسی بریندار بوونی پێغهمبهرو شههید بوونی) تاوهکو خهفهت نهخۆن بۆ ئهوهی له دهستتان چووه و ئهوهش که خوا تووشی کردوون و بهسهری هێنان (دیاره هاوهڵان پێغهمبهریان لهخۆیان و له ههموو شت لاخۆشهویستتر بووه) خواش ئاگاداره لهو کاروکردهوانهی که ئهنجامی دهدهن.
ثُمَّ أَنزَلَ عَلَيْكُم مِّن بَعْدِ الْغَمِّ أَمَنَةً نُّعَاسًا يَغْشَىٰ طَائِفَةً مِّنكُمْ وَطَائِفَةٌ قَدْ أَهَمَّتْهُمْ أَنفُسُهُمْ يَظُنُّونَ بِاللَّهِ غَيْرَ الْحَقِّ ظَنَّ الْجَاهِلِيَّةِ يَقُولُونَ هَل لَّنَا مِنَ الْأَمْرِ مِن شَيْءٍ قُلْ إِنَّ الْأَمْرَ كُلَّهُ لِلَّهِ يُخْفُونَ فِي أَنفُسِهِم مَّا لَا يُبْدُونَ لَكَ يَقُولُونَ لَوْ كَانَ لَنَا مِنَ الْأَمْرِ شَيْءٌ مَّا قُتِلْنَا هَاهُنَا قُل لَّوْ كُنتُمْ فِي بُيُوتِكُمْ لَبَرَزَ الَّذِينَ كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقَتْلُ إِلَىٰ مَضَاجِعِهِمْ وَلِيَبْتَلِيَ اللَّهُ مَا فِي صُدُورِكُمْ وَلِيُمَحِّصَ مَا فِي قُلُوبِكُمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ ( 154 )
پاشان، دوای ئهو غهم و پهژارایه ئارامیی و هێمنیی بهسهردا دابهزاندن که وهنهوزێک بوو دهستهیهکتانی داگرتبوو، دهستهیهکی تریش بهڕاستی خهمی خۆیان بوو، گومانی ناڕهوایان دهبرد بهخوای گهوره به گومانی نهفامانه، دهیانوت: ئایا ئێمه لهم کارهدا (له بهدهستهێنانی سهرکهوتن) هیچ شتێکمان ههیه؟! (ئهوپشتیوانهی کهخوا بهڵێنی پێدابووین بۆ نههات؟!) ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) پێیان بڵێ: بێگومان ههموو شتێک بهدهست خوایه، ئهوانه ههندێک شت دهشارنهوه له دهروونی خۆیاندا و بۆ تۆی دهرناخهن، ههروهها دهڵێن: ئهگهر (بهڵێنی سهرکهوتن ڕاست بوایه) ئێمه شتێکمان بهدهست بوایه ئالێرهدا نهدهکوژراین!! پێیان بڵێ: ئهگهر لهماڵی خۆشتاندا بوونایه، ئهوانهی که بڕیاره بکوژرانایه، دهبوا ههروایان بهسهر بهاتایهو له شوێنی کوژرانیاندا ڕاکشانایه بێگومان خوا ئهم شتانهتان بهسهر دههێنێت تا ئهوهی له دهروونتاندا ههیه تاقی بکاتهوه و چی لهدڵهکانتاندا ههیه خاوێنی بکاتهوه و حهقیقهتی دهربخات، ئهو خوایهش زانایه بهوهی که له ناخی سینهکاندا حهشار دراوه.
إِنَّ الَّذِينَ تَوَلَّوْا مِنكُمْ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعَانِ إِنَّمَا اسْتَزَلَّهُمُ الشَّيْطَانُ بِبَعْضِ مَا كَسَبُوا وَلَقَدْ عَفَا اللَّهُ عَنْهُمْ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ حَلِيمٌ ( 155 )
بێگومان ئهوانهی پشتیان ههڵکرد (له جهنگی ئوحود) له ڕۆژی بهیهکگهیشتنی ههردوو ئۆردوو (ئۆردووی ئیمانداران و ئۆردووی بێ باوهڕان)، ئهوانه تهنها شهیتان تووشی ههڵهی کردن له خشتهی بردن بههۆی ههندێک گوناههوه که ئهنجامیان دابوو، بهڕاستی خوا لێیان خۆشبوو چونکه بێگومان خوا لێخۆشبووه (له گوناههکهتان) و ئارامگرو خۆڕاگره (زوو تۆڵه له یاخی بوان ناسێنێت).
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ كَفَرُوا وَقَالُوا لِإِخْوَانِهِمْ إِذَا ضَرَبُوا فِي الْأَرْضِ أَوْ كَانُوا غُزًّى لَّوْ كَانُوا عِندَنَا مَا مَاتُوا وَمَا قُتِلُوا لِيَجْعَلَ اللَّهُ ذَٰلِكَ حَسْرَةً فِي قُلُوبِهِمْ وَاللَّهُ يُحْيِي وَيُمِيتُ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ ( 156 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه وهکو ئهوانه مهبن که بێ باوهڕ بوون، لهکاتی سهفهر بهسهر زهویدا، یاخود کاتی جهنگ، بهبرایانی (هاوبیریان) دهوت: ئهگهر لای ئێمه بوونایه نه دهمردن، نه دهکوژران!! بۆ ئهوهی خوا ئهوه بکاته خهفهت و ناخۆشی له دڵیاندا، خۆ ههر خوا ژیان بهخشه و مرێنهره، خوا بینایه بهو کارو کردهوانهی که ئهنجامی دهدهن.
وَلَئِن قُتِلْتُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوْ مُتُّمْ لَمَغْفِرَةٌ مِّنَ اللَّهِ وَرَحْمَةٌ خَيْرٌ مِّمَّا يَجْمَعُونَ ( 157 )
خۆ ئهگهر بکوژرێن له پێناوی خوادا یاخود بمرن، لێخۆش بوون لهلایهن خواوه هاوڕێ لهگهڵ ڕهحمهت، چاکتره لهوهی که خهڵکی کۆی دهکهنهوه.
وَلَئِن مُّتُّمْ أَوْ قُتِلْتُمْ لَإِلَى اللَّهِ تُحْشَرُونَ ( 158 )
سوێند بێت ئهگهر بمرن یان بکوژرێن ههر بۆ لای خوا کۆ دهکرێنهوه.
فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللَّهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ ( 159 )
کهوابوو (ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) بههۆی ڕهحمهتی خواوهیه تۆ نهرم و هێمن بویت لهگهڵیاندا، خۆ ئهگهر توڕهو قسه ڕهق و بێ بهزهیی بوویتایه، ئهوه ههموو له دهورت بڵاوهیان دهکرد، کهواته چاوپۆشیان لێبکه و لێیان ببورهو داوای لێخۆش بوونیان بۆ بکه، له کارو پێشهاتدا پرس و ڕایان پێ بکه، (دوای مهشورهت و پرس و ڕا) ئهگهر بڕیارتدا (کارێک ئهنجام بدهیت، ئهنجامی بدهو) پشت بهخوا ببهسته، چونکه بهڕاستی خوا ئهوانهی خۆشدهوێت که پشتی پێدهبهستن.
إِن يَنصُرْكُمُ اللَّهُ فَلَا غَالِبَ لَكُمْ وَإِن يَخْذُلْكُمْ فَمَن ذَا الَّذِي يَنصُرُكُم مِّن بَعْدِهِ وَعَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ ( 160 )
ئهگهر خوا سهرکهوتنتان پێ ببهخشێت ئهوه هیچ کهس ناتوانێت سهرکهوێت بهسهرتاندا، خۆ ئهگهر پشتتان بهربدات، ئهوه کێ ههیه دوای ئهو کۆمهکتان بکات و سهرتان بخات، ده با ئهوانهی ئیماندارن ههر پشت بهخوا ببهستن.
وَمَا كَانَ لِنَبِيٍّ أَن يَغُلَّ وَمَن يَغْلُلْ يَأْتِ بِمَا غَلَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ثُمَّ تُوَفَّىٰ كُلُّ نَفْسٍ مَّا كَسَبَتْ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ ( 161 )
(ههندێک گومانیان برد که پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) له دابهشکردنی دهسکهوتدا نادادیی دهکات) بێگومان بۆ هیچ پێغهمبهرێک نهبووه که نادادی و خیانهت بکات، ههر کهس ناحهقی و نادادی بکات له ڕۆژی قیامهتدا نادادیهکهی (یهخهی پێ دهگرێت و) بهکۆڵیهوهیهتی، لهوهودوا پاداشتی ههر کهسێک بهگوێرهی کردهوهکانی دهدرێتهوه و ئهوانه ستهمیان لێناکرێت.
أَفَمَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَ اللَّهِ كَمَن بَاءَ بِسَخَطٍ مِّنَ اللَّهِ وَمَأْوَاهُ جَهَنَّمُ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ ( 162 )
ئایا ئهو کهسهی (به پهرستن و چاکهکاری) شوێنی ڕهزامهندیی خوا کهوتبێت، وهکو ئهو کهسه وایه (که بههۆی گوناهو تاوانهوه) شایستهی خهشم و قینی خوا بێت؟ بێگومان شوێنی ئهو جۆره کهسانه دۆزهخه که سهرنجامێکی ناخۆشه.
هُمْ دَرَجَاتٌ عِندَ اللَّهِ وَاللَّهُ بَصِيرٌ بِمَا يَعْمَلُونَ ( 163 )
ههریهک لهو (دوو دهستهیه) پلهو پایهی خۆی ههیه لای خوا (له بهههشتی بهریندا یاخود له ناخی دۆزهخدا)، بهڕاستی خوا بینایه بهو کارو کردهوانهی که ئهنجامی دهدهن.
لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولًا مِّنْ أَنفُسِهِمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِن كَانُوا مِن قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ ( 164 )
سوێند بێت بێگومان خوا منهتی ناوهته سهر ئیمانداران کاتێک پێغهمبهرێکی بۆ ڕهوانه کردوون له خۆیان ئایهتهکانی ئهویان بهسهردا دهخوێنێتهوه، دڵ و دهروونیان پاک و پوخت دهکاتهوه، ههروهها فێری قورئان و داناییان دهکات، بهڕاستی پێشتر له گومڕاییهکی ئاشکرادا ڕۆچوو بوون.
أَوَلَمَّا أَصَابَتْكُم مُّصِيبَةٌ قَدْ أَصَبْتُم مِّثْلَيْهَا قُلْتُمْ أَنَّىٰ هَٰذَا قُلْ هُوَ مِنْ عِندِ أَنفُسِكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ( 165 )
ئایا کاتێک بهڵاو ناخۆشیهکتان تووشهات (له جهنگی ئوحود)دا بۆ دهڵێن: ئهمه چی بوو؟ بۆ وامان بهسهر هات؟ لهکوێوه ئهمهمان بۆهات؟ (ئهی بۆ لهیادیان چوو، خۆ لهجهنگی بهدردا) بهڕاستی ئێوه دووئهوهندهتان بهوان کرد؟! ئینجا پێیان بڵێ: ئهو بهڵایه لهلایهن خۆتانهوه توشتان هات (کاتێک نافهرمانی پێغهمبهرتان کردو تهماعی دنیا له دهروونتاندا جووڵا) بهڕاستی خوا دهسهڵاتی بهسهر ههموو شتێکدا ههیه، (بهنده چاکهکانیشی کاتێک ههڵه بکهن تووشی بهڵایان دهکات)...
وَمَا أَصَابَكُمْ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعَانِ فَبِإِذْنِ اللَّهِ وَلِيَعْلَمَ الْمُؤْمِنِينَ ( 166 )
ئهوهش که تووشتان بوو له ڕۆژی بهیهک گهیشتنی ههردوو ئۆردووهکه (له جهنگی ئوحود)دا ئهوه به فرمان و ویستی خوا بوو، تا ئیمانی باوهڕداران دهربخات...
وَلِيَعْلَمَ الَّذِينَ نَافَقُوا وَقِيلَ لَهُمْ تَعَالَوْا قَاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوِ ادْفَعُوا قَالُوا لَوْ نَعْلَمُ قِتَالًا لَّاتَّبَعْنَاكُمْ هُمْ لِلْكُفْرِ يَوْمَئِذٍ أَقْرَبُ مِنْهُمْ لِلْإِيمَانِ يَقُولُونَ بِأَفْوَاهِهِم مَّا لَيْسَ فِي قُلُوبِهِمْ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا يَكْتُمُونَ ( 167 )
دووڕوویی و نالهباریی دووڕووهکانیش دهربخات، کاتێک پێیان وترا: وهرن بجهنگن له پێناوی خوادا، یان (هیچ نهبێت) بهرگری له خۆتان و ماڵ و منداڵتان بکهن، وتیان: ئهگهر بمانزانیایه شهڕو جهنگ بهرپا دهبێت ئهوه شوێنتان دهکهوتین و دهجهنگاین، ئهوانه ئهو ڕۆژه له کوفرهوه نزیکترن تا له ئیمان، بهدهمیان شتێک دهڵێن که له دڵ و دهروونیاندا نییه، خوایش زانایه بهوهی که دهیشارنهوه...
الَّذِينَ قَالُوا لِإِخْوَانِهِمْ وَقَعَدُوا لَوْ أَطَاعُونَا مَا قُتِلُوا قُلْ فَادْرَءُوا عَنْ أَنفُسِكُمُ الْمَوْتَ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ ( 168 )
ئهوانهی بۆی دانیشتن و (نهچوون بۆ جهنگ) بهبراکانی خۆیانیان وت: ئهگهر ئهوانه (واته شههیدهکان) بهقسهی ئێمهیان بکردایه نه دهکوژران، ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) پێیان بڵێ: دهی کهواته مردن له خۆتان دووربخهنهوه ئهگهر ڕاست دهکهن؟! ههرگیز وامهزانن و وادامهنێن ئهوانهی لهپێناوی خوادا شههید بوون و کوژران، مردوون، نهخێر وانیه، بهڵکو ئهوانه زیندوون، لای پهروهردگاریان له ڕزق و ڕۆزیی (ههمه جۆرو تایبهت) بههرهوهرن.
وَلَا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتًا بَلْ أَحْيَاءٌ عِندَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ ( 169 )
ههرگیز وامهزانن و وادامهنێن ئهوانهی لهپێناوی خوادا شههید بوون و کوژران، مردوون، نهخێر وانیه، بهڵکو ئهوانه زیندوون، لای پهروهردگاریان له ڕزق و ڕۆزیی (ههمه جۆرو تایبهت) بههرهوهرن.
فَرِحِينَ بِمَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ وَيَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذِينَ لَمْ يَلْحَقُوا بِهِم مِّنْ خَلْفِهِمْ أَلَّا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ ( 170 )
زۆر دڵخۆش و شادمانن بهو بهخشش و زیاده فهزڵهی که خوا پێی بهخشیوون، مژدهش دهدهن بهوانهی هێشتا بهوان نهگهیشتوون و (شههید نهبوون) که بێگومان هیچ ترس و بیمێکیان لهسهر نییه، هیچ غهم و پهژارهیهکتان بۆ پێش نایهت (له بهجێ هێشتنی دنیا).
يَسْتَبْشِرُونَ بِنِعْمَةٍ مِّنَ اللَّهِ وَفَضْلٍ وَأَنَّ اللَّهَ لَا يُضِيعُ أَجْرَ الْمُؤْمِنِينَ ( 171 )
مژده دهدهن بهنازو نیعمهتانی تایبهتی و فهزڵ و ڕێزی بێ سنوور لهلایهن خوای میهرهبانهوه، بهڕاستی خوایش پاداشتی ئیمانداران زایه ناکات و (رهنج بهخهسار نابن)...
الَّذِينَ اسْتَجَابُوا لِلَّهِ وَالرَّسُولِ مِن بَعْدِ مَا أَصَابَهُمُ الْقَرْحُ لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا مِنْهُمْ وَاتَّقَوْا أَجْرٌ عَظِيمٌ ( 172 )
ئهوانهی که بهدهم بانگهوازی خواو پێغهمبهرهوه (صلی الله علیه وسلم) چوون، دوای ئهوهی که تووشی ناخۆشی و زام و ئێش بوون، بۆ ئهوانهیان که چاکهیان کردو پارێزکار بوون، پاداشتی زۆر گهوره و بێ سنوور ئامادهیه...
الَّذِينَ قَالَ لَهُمُ النَّاسُ إِنَّ النَّاسَ قَدْ جَمَعُوا لَكُمْ فَاخْشَوْهُمْ فَزَادَهُمْ إِيمَانًا وَقَالُوا حَسْبُنَا اللَّهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ ( 173 )
ئهوانهی که خهڵکی (باوهڕ لاواز) پێیان دهڵێن: بهڕاستی خهڵکی بێ باوهڕو خوانهناس خۆیان بۆ ئێوه کۆ کردۆتهوه و خۆیان بۆ ئێوه مهڵاس داوه، لێیان بترسن (خۆتان تووشی بهڵا مهکهن) بهڵام ئهوان (واته ئیمانداران بهو پڕوپاگهندهیه) باوهڕیان زیاتر دامهزراو، وتیان: خوامان بهسه که یاریدهدهرو یارمهتیدهرێکی چاکه.
فَانقَلَبُوا بِنِعْمَةٍ مِّنَ اللَّهِ وَفَضْلٍ لَّمْ يَمْسَسْهُمْ سُوءٌ وَاتَّبَعُوا رِضْوَانَ اللَّهِ وَاللَّهُ ذُو فَضْلٍ عَظِيمٍ ( 174 )
ئهوسا ئیتر موسوڵمانان گهڕانهوه هاوڕێ لهگهڵ فهزڵ و نازو نیعمهتی خوایی دا، هیچ ناخۆشیهکیشیان بۆ پێش نههات، چونکه شوێنی ڕهزامهندی خوا کهوتبوون و (ههر ئهوهشیان مهبهست بوو)، خوای گهورهش ههر خۆی خاوهنی فهزڵ و ڕێزێکی زۆر گهورهیه.
إِنَّمَا ذَٰلِكُمُ الشَّيْطَانُ يُخَوِّفُ أَوْلِيَاءَهُ فَلَا تَخَافُوهُمْ وَخَافُونِ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ ( 175 )
ئهوه بهڕاستی تهنها شهیتانه یاوهرهکانی خۆی دهترسێنێت، ئێوهی (ئیماندار) لێیان مهترسن، بهڵکو ههر له من بترسن ئهگهر ئیماندارن (بێگومان ترسان له خوا ئاسوودهیی و ئارامیی دهبهخشێت به ئیماندار).
وَلَا يَحْزُنكَ الَّذِينَ يُسَارِعُونَ فِي الْكُفْرِ إِنَّهُمْ لَن يَضُرُّوا اللَّهَ شَيْئًا يُرِيدُ اللَّهُ أَلَّا يَجْعَلَ لَهُمْ حَظًّا فِي الْآخِرَةِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ ( 176 )
(ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) ئهوانهی که پێشبڕکێ دهکهن له بێ باوهڕیدا خهمبارت نهکهن، چونکه بهڕاستی ئهوانه ههرگیز هیچ زیانێک بهخوا ناگهیهنن، خوا دهیهوێت هیچ بهشێکیان له قیامهتدا پێ نهبهخشێت، سزای سهخت و زۆر ناسۆریش بۆیان ئامادهیه.
إِنَّ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الْكُفْرَ بِالْإِيمَانِ لَن يَضُرُّوا اللَّهَ شَيْئًا وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ( 177 )
بهڕاستی ئهوانهی بێ باوهڕییان ههڵبژارد له جیاتی ئیمان، بێ باوهڕییان کڕی لهجیاتی باوهڕ، بههیچ جۆرێک زیان بهخوا ناگهیهنن بهڵکو سزای بهئێش چاوهڕێیانه.
وَلَا يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّمَا نُمْلِي لَهُمْ خَيْرٌ لِّأَنفُسِهِمْ إِنَّمَا نُمْلِي لَهُمْ لِيَزْدَادُوا إِثْمًا وَلَهُمْ عَذَابٌ مُّهِينٌ ( 178 )
ئهوانه ڕێبازی کوفریان گرتۆتهبهر، وا گومان نهبهن که مۆڵهتمان داون و (نازو نیعمهتی دنیامان پێبهخشیوون) ئهوه خێره بۆیان، ئێمه تهنها بۆیه مۆڵهتیان دهدهین تا زیاتر گوناهبار ببن و سزایهکی ڕیسواکهر چاوهڕێیانه.
مَّا كَانَ اللَّهُ لِيَذَرَ الْمُؤْمِنِينَ عَلَىٰ مَا أَنتُمْ عَلَيْهِ حَتَّىٰ يَمِيزَ الْخَبِيثَ مِنَ الطَّيِّبِ وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُطْلِعَكُمْ عَلَى الْغَيْبِ وَلَٰكِنَّ اللَّهَ يَجْتَبِي مِن رُّسُلِهِ مَن يَشَاءُ فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ وَإِن تُؤْمِنُوا وَتَتَّقُوا فَلَكُمْ أَجْرٌ عَظِيمٌ ( 179 )
خوا ئیمانداران واز لێناهێنێت ههر وهکو ئهوهی که ئێستا ئێوه لهسهری ههن (دڵسۆزو نادڵسۆز، خهمخۆرو بێ باک تێکهڵن)، ههتا پیس و پاک لهیهک جیانهکاتهوه (بههۆی جۆرهها تاقی کردنهوه و پێشهاتهوه)، بێگومان خوا جیهانی شاراوهتان نیشان نادات (تا ئاینده بزانن)، بهڵکو خوا له پێغهمبهرهکانی کهسانێک ههڵدهبژێرێت که بیهوێت (تا له ههندێک نهێنی ئاگاداربن بهو ڕادهیهی که پێویسته)، جا باوهڕ بهخواو پێغهمبهرانی بهێنن، خۆ ئهگهر باوهڕی دامهزراو بهێنن و پارێزکاری بکهن و له خوا ترس بن، ئهوه پاداشتی بێ سنوور و نهبڕاوه چاوهڕێتانه.
وَلَا يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ يَبْخَلُونَ بِمَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ هُوَ خَيْرًا لَّهُم بَلْ هُوَ شَرٌّ لَّهُمْ سَيُطَوَّقُونَ مَا بَخِلُوا بِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلِلَّهِ مِيرَاثُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ ( 180 )
واگومان نهبهن ئهوانهی که بهخیلی و ڕهزیلی دهکهن، لهو نازو نیعمهتانهی خوا پێی بهخشیوون، نابهخشن، کارێکی چاکه بۆیان، نهخێر ئهوه کارێکی خراپ و نادروسته بۆیان، چونکه ئهو شتانهی که نهیاندهبهخشی له ڕۆژی قیامهتدا دهست دهنێته بینیان و دهبنه کۆت له گهردنیاندا، (بێگومان) ههرچی له ئاسمانهکان و زهویدا ههیه ههر خوا خاوهنیانهو خوا ئاگایه به ههموو ئهو کارو کردهوانهی که ئێوه ئهنجامی دهدهن.
لَّقَدْ سَمِعَ اللَّهُ قَوْلَ الَّذِينَ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ فَقِيرٌ وَنَحْنُ أَغْنِيَاءُ سَنَكْتُبُ مَا قَالُوا وَقَتْلَهُمُ الْأَنبِيَاءَ بِغَيْرِ حَقٍّ وَنَقُولُ ذُوقُوا عَذَابَ الْحَرِيقِ ( 181 )
سوێند بێت بێگومان خوای پهروهردگار گوفتاری (نابهجێی) ئهو (جولهکانهی) بیست که وتیان: خوا ههژاره و ئێمه دهوڵهمهندین!! ئێمه ئهو گوفتارانه یاداشت و تۆمار دهکهین لهسهریان، ههروهها کوشتنی پێغهمبهران به دهستی ئهوان به ناحهق، (له دۆزهخیشدا) پێیان دهڵێین: بچێژن سزای ئاگری سوتێنهر...
ذَٰلِكَ بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيكُمْ وَأَنَّ اللَّهَ لَيْسَ بِظَلَّامٍ لِّلْعَبِيدِ ( 182 )
ئهو سزایه له دهرهنجامی دهست پێشخهری خۆتاندایه، چونکه بهڕاستی خوا هیچ جۆره ستهمێک له بهندهکان ناکات.
الَّذِينَ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ عَهِدَ إِلَيْنَا أَلَّا نُؤْمِنَ لِرَسُولٍ حَتَّىٰ يَأْتِيَنَا بِقُرْبَانٍ تَأْكُلُهُ النَّارُ قُلْ قَدْ جَاءَكُمْ رُسُلٌ مِّن قَبْلِي بِالْبَيِّنَاتِ وَبِالَّذِي قُلْتُمْ فَلِمَ قَتَلْتُمُوهُمْ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ ( 183 )
(ئهو جوولهکانهی) دهڵێن: خوا پهیمانی داوه به ئێمه که به هیچ پێغهمبهرێک باوهڕ نهکهین تاقوربانیهکمان بۆ نههێنێت و (نهیبینین) ئاگر دهیخوات و دهیسوتێنێت و له ناوی دهبات، (ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) پێیان بڵێ: خۆ ژمارهیهک پێغهمبهر له پێش منهوه ڕهوانهکران بۆتان بهچهندهها بهڵگهو نیشانهی ئاشکراوه و بهو داخوازیهشهوه کهوتتان، جا بۆ کوشتانن و (شههیدتان کردن) ئهگهر ئێوه ڕاستگۆن؟!
فَإِن كَذَّبُوكَ فَقَدْ كُذِّبَ رُسُلٌ مِّن قَبْلِكَ جَاءُوا بِالْبَيِّنَاتِ وَالزُّبُرِ وَالْكِتَابِ الْمُنِيرِ ( 184 )
خۆ ئهگهر بڕوایان پێنهکردیت، ئهوه بهڕاستی زۆرێک له پێغهمبهرانی پێش تۆ بروایان پێ نهکراوه ههرچهنده جۆرهها موعجیزه و نامهی پڕ له ستایش و ئامۆژگاری و کتێبی ڕووناککهرهوهیان هێنابوو.
كُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ وَإِنَّمَا تُوَفَّوْنَ أُجُورَكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَمَن زُحْزِحَ عَنِ النَّارِ وَأُدْخِلَ الْجَنَّةَ فَقَدْ فَازَ وَمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا مَتَاعُ الْغُرُورِ ( 185 )
ههموو کهسێک دهبێت بمرێت و مردن بچێژێت، تهنها له ڕۆژی قیامهتدا کرێ و پاداشتان بهتهواوی پێ دهدرێت (دهرئهنجامی کردهوهکانتان دێتهوه ڕێتان) ئهوسا ئهوهی دوور خرایهوه له ئاگری دۆزهخ و خرایه بهههشتهوه، ئهوه بهڕاستی سهرفراز بووه، ژیانی دنیاش بێجگه لهوهی که ڕابواردنێکی خهڵهتێنهره شتێکی تر نیه.
لَتُبْلَوُنَّ فِي أَمْوَالِكُمْ وَأَنفُسِكُمْ وَلَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِن قَبْلِكُمْ وَمِنَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا أَذًى كَثِيرًا وَإِن تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا فَإِنَّ ذَٰلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ ( 186 )
سوێند بێت بێگومان تاقی دهکرێنهوه له ماڵ و دارایی و خۆیشتاندا (زیان له ساماندا دهکهن، خۆتان توشی ناخۆشی و ئازار دهبن) ههروهها سوێند بێت له خاوهنانی کتێبی پێش خۆتان و له موشریک و هاوهڵگهرانهوه ئازارێکی زۆر دهبیسن (ئهوهنده بوختان و قسهی نابهجێتان بۆ ههڵدهبهستن، وهک ئازار بهرگوێتان بکهوێت وایه)، بهڵام ئهگهر خۆڕاگر بن و پارێزکار بن و له خوا بترسن (له سنوور دهرنهچن)، بهڕاستی ئهو ههڵوێسته لهکاره پهسهندو کردهوه پایهدارهکانه.
وَإِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ لَتُبَيِّنُنَّهُ لِلنَّاسِ وَلَا تَكْتُمُونَهُ فَنَبَذُوهُ وَرَاءَ ظُهُورِهِمْ وَاشْتَرَوْا بِهِ ثَمَنًا قَلِيلًا فَبِئْسَ مَا يَشْتَرُونَ ( 187 )
(یاد بێنهرهوه) کاتێک خوا پهیمانی وهرگرت لهوانهی کتێبیان پێ بهخشراوه که ڕوونی بکهنهوه بۆ خهڵکی و مهرامهکانی باس بکهن و نهیشارنهوه، کهچی خستیانه پشت خۆیان و به نرخێکی ههرزان فرۆشتیان (ئهگهر ههموو دنیاش بێت، دینی بۆ بفرۆشی ههرزان فرۆشراوه و زهرهرێکی بێ سنووره) ئای که شتێکی بێ نرخیان کڕیوه و دهستیان کهوتووه.
لَا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ يَفْرَحُونَ بِمَا أَتَوا وَّيُحِبُّونَ أَن يُحْمَدُوا بِمَا لَمْ يَفْعَلُوا فَلَا تَحْسَبَنَّهُم بِمَفَازَةٍ مِّنَ الْعَذَابِ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ( 188 )
وا گومان مهبه بهوانهی دڵخۆشن بهوهی که ههیانهو حهزدهکهن باس بکرێن و خهڵکی سوپاسیان بکات لهسهر کارو چاکهیهک که نهیانکردووه، ئهوه ههرگیز وامهزانه ئهوانه له دهست سزا ڕزگاریان دهبێت، بهڵکو سزایهکی به ئێش چاوهڕێیانه.
وَلِلَّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ( 189 )
ههرچی له ئاسمانهکان و زهویدا ههیه ههر خوا خاوهنیانه و ئهو خوایه دهسهڵاتی بهسهر ههموو شتێکدا ههیه.
إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لَآيَاتٍ لِّأُولِي الْأَلْبَابِ ( 190 )
بهڕاستی له دروستکردنی ئاسمانهکان و زهویدا و له ئاڵو گۆڕی شهو و ڕۆژدا بهڵگه و نیشانهی زۆر ههن بۆ کهسانی ژیر و هۆشمهند...
الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللَّهَ قِيَامًا وَقُعُودًا وَعَلَىٰ جُنُوبِهِمْ وَيَتَفَكَّرُونَ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَٰذَا بَاطِلًا سُبْحَانَكَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ ( 191 )
ئهوانهی یادی خوا دهکهن لهکاتێکدا که بهپێوهن یان دانیشتوون یان ڕاکشاوون (له هیچ حاڵهتێکدا یادی ئهوزاته فهرامۆش ناکهن)، ههمیشه بیردهکهنهوه له دروست بوونی ئاسمانهکان و زهوی (بیردهکهنهوه له ههموو وردهکاریهک، سهرنجی ههموو دیاردهیهک دهدهن، سهرئهنجام دهڵێن): پهروهردگارا تۆ ئهم ههموو دروست کراوانهت بێ هوده و بێ ئامانج دروست نهکردووه، پاکیی و بێگهردیی شایستهی تۆیه، ده تۆش بمانپارێزه له سزای ئاگری دۆزهخ.
رَبَّنَا إِنَّكَ مَن تُدْخِلِ النَّارَ فَقَدْ أَخْزَيْتَهُ وَمَا لِلظَّالِمِينَ مِنْ أَنصَارٍ ( 192 )
پهروهردگارا بهڕاستی تۆ ههرکهس بخهیته ناو ئاگری دۆزهخهوه، ئهوه ئیتر شهرمهزارو ڕیسواو خهجاڵهتت کردووه، (جا بێگومان لهوێ) ستهمکاران هیچ جۆره پشتیوانێکیان نیه.
رَّبَّنَا إِنَّنَا سَمِعْنَا مُنَادِيًا يُنَادِي لِلْإِيمَانِ أَنْ آمِنُوا بِرَبِّكُمْ فَآمَنَّا رَبَّنَا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَكَفِّرْ عَنَّا سَيِّئَاتِنَا وَتَوَفَّنَا مَعَ الْأَبْرَارِ ( 193 )
پهروهردگارا؛ بهڕاستی ئێمه گوێمان له بانگخوازێک بوو، بانگی کردین بۆ ئیمان و (دهیفهرموو): ئیمان بهێنن به پهروهردگارتان جا ئێمهش (بێ دوودڵی)، خێرا باوهڕمان هێناو (وتمان): پهروهدگارا؛ دهتۆش لهگوناهو ههڵهکانمان خۆش ببه، چاوپۆشی بکه لهکرداره ناپهسهندهکانمان و (لهسهر ڕێبازی) چاکان و (بهختهوهران) بمانمرێنه و لهگهڵ ئهواندا کۆمان بکهرهوه.
رَبَّنَا وَآتِنَا مَا وَعَدتَّنَا عَلَىٰ رُسُلِكَ وَلَا تُخْزِنَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّكَ لَا تُخْلِفُ الْمِيعَادَ ( 194 )
پهروهردگارا؛ ئهو بهڵێنانهشمان بۆ ئهنجام بده که لهسهر زاری پێغهمبهرانتدا بهئێمهت داوه (که سهرکهوتنه له دنیاداو بهههشتی بهرینه له داهاتوودا) و له ڕۆژی قیامهتیشدا خهجاڵهت و ڕوو زهردمان مهکه، بێگومان تۆ بهڵێن شکێن نیت و بهڵێنی خۆت دهبهیته سهر.
فَاسْتَجَابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ أَنِّي لَا أُضِيعُ عَمَلَ عَامِلٍ مِّنكُم مِّن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَىٰ بَعْضُكُم مِّن بَعْضٍ فَالَّذِينَ هَاجَرُوا وَأُخْرِجُوا مِن دِيَارِهِمْ وَأُوذُوا فِي سَبِيلِي وَقَاتَلُوا وَقُتِلُوا لَأُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ وَلَأُدْخِلَنَّهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ ثَوَابًا مِّنْ عِندِ اللَّهِ وَاللَّهُ عِندَهُ حُسْنُ الثَّوَابِ ( 195 )
(کاتێک ئیمانداران بهم شێوهیه نزایان کرد، که پهروهردگاری ئازیزیان فێریان دهکات) بێگومان ئهو زاته دوعاکانیان لێوهردهگرێت (به هاناو هاواریانهوه دهچێت بۆیه دهفهرموێت): بهڕاستی من ههوڵ و کۆشش و کارو کردهوهی هیچ کام له ئێوه بهزایه نادهم، چ نێرینه و پیاوتان، چ مێینه و ئافرهتتان (چونکه)هاوکاری یهکتر بوون (له چاکهو چاکهکاریدا)، جا ئهوانهی کۆچیان کردو له شوێنهواری خۆیان دهربهدهرکران و ئازارو ئهشکهنجهدران له پێناوی مندا و جهنگان و شههیدکران، بهڕاستی سوێند بێت چاوپۆشی دهکهم له ههڵهو گوناههکانیان و دهیانخهمه باخهکانی بهههشتهوه که چهندهها ڕووبار بهژێر درهختهکانیداو بهردهم کۆشکهکانیدا دهڕوات، ئهمهش پاداشتێکه له لایهن خواوه (پێشکهشیان دهکرێت) خوا پاداشتی چاک و جوانی لایه (بۆ تێکۆشهران).
لَا يَغُرَّنَّكَ تَقَلُّبُ الَّذِينَ كَفَرُوا فِي الْبِلَادِ ( 196 )
(ئهی ئیماندار) ههرگیز هێزو دهسهڵاتی ئهوانهی بێ باوهڕن له وڵاتاندا تۆ لهخشته نهبات.
مَتَاعٌ قَلِيلٌ ثُمَّ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَبِئْسَ الْمِهَادُ ( 197 )
(ئهوه ههرههمووی) ڕابواردنێکی کهمه (چونکه) لهوهودوا شوێن و جێگهیان دۆزهخه، که ناخۆشترین جێگه و ڕێگهیه.
لَٰكِنِ الَّذِينَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا نُزُلًا مِّنْ عِندِ اللَّهِ وَمَا عِندَ اللَّهِ خَيْرٌ لِّلْأَبْرَارِ ( 198 )
بهڵام ئهوانه که پارێزکارن و له سزای پهروهردگاریان دهترسن (جێگه و ڕێگهیان) باخهکانی بهههشته که چهندهها ڕووبار بهژێر درهختهکانیداو بهبهردهم کۆشکهکانیدا دهڕوات، هاوڕێ لهگهل ژیانی ههمشهیی لهوێدا، ئهو شوێنانهش لهلایهن خواوه ئامادهکراوه، بۆ میوانداری ههمیشهیی بهختهوهران، ئهڵبهته ئهوبهشهی که لای خوایه چاکترو بهنرختره بۆ چاکهکاران و خواناسان.
وَإِنَّ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ لَمَن يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَمَا أُنزِلَ إِلَيْكُمْ وَمَا أُنزِلَ إِلَيْهِمْ خَاشِعِينَ لِلَّهِ لَا يَشْتَرُونَ بِآيَاتِ اللَّهِ ثَمَنًا قَلِيلًا أُولَٰئِكَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ إِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسَابِ ( 199 )
بهڕاستی ههندێ کهس ههن له خاوهنانی کتێب که باوهڕی بهخوا پتهو و دامهزراوه، ههروهها بهو (قورئانهش) که بۆ ئێوه ڕهوانهکراوه و بهو کتێبانهش بۆ خۆیان پێشتر ڕهوانه کراوه، لهکاتێکدا ئهوانه ترسی خوایان له دڵدایه و مهبهستیانه خوا لێیان ڕازی بێت، ئایهتهکانی خوا بهنرخێکی کهم (یاخود بههیچ نرخێک) نافرۆشن، ئهوانه پاداشتی (ئیمان و باوهڕی) خۆیان لای پهروهردگاریان وهردهگرن، بهڕاستی خوا بهخێرایی لێپرسینهوه ئهنجام دهدات (تا بهزوویی بهختهوهران بخاته بهههشتهوه و ناپوختهکانیش له دۆزهخ توند بکات).
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ( 200 )
ئهی ئهوانهی که باوهڕتان هێناوه خۆگربن و خۆڕاگریی و ئارامگریی و بهسهر خۆتاندا بهێنن، نهبهزن له خۆگری مانهوهتان له سهنگهردا، ههوڵ بدهن ههمیشه له سهنگهری خهبات و کۆششدا بن، له خوا بترسن و پارێزکاربن بۆ ئهوهی سهرفرازیی (ههمیشهیی) بهدهست بهێنن.
قورئانی پیرۆز » كوردی » سورهتی النساء
كوردی
سورهتی النساء -
يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُم مِّن نَّفْسٍ وَاحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالًا كَثِيرًا وَنِسَاءً وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي تَسَاءَلُونَ بِهِ وَالْأَرْحَامَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَيْكُمْ رَقِيبًا( 1 )
ئهی خهڵکینه له خهشم و ناڕهزایی ئهو پهروهردگارهتان خۆ بپارێزن که ئێوهی له تاکه نهفسێک دروست کردووه، ههر لهو نهفسهش هاوسهرهکهی بهدی هێناو لهو دووانه پیاوان و ژنانی زۆری خستۆتهوه و بڵاوکردهوه، ههروهها لهو خوایه بترسن که له یهکتر داوا دهکهن بهناوهێنانی ئهوهوه، ههوڵ بدهن پهیوهندی خزمایهتیش بپارێزن و (پتهوی بکهن)چونکه بهڕاستی خوا (ههمیشه و بهردهوام) چاودێره بهسهرتانهوه.
وَآتُوا الْيَتَامَىٰ أَمْوَالَهُمْ وَلَا تَتَبَدَّلُوا الْخَبِيثَ بِالطَّيِّبِ وَلَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَهُمْ إِلَىٰ أَمْوَالِكُمْ إِنَّهُ كَانَ حُوبًا كَبِيرًا ( 2 )
(خهڵکینه) ماڵ و سامانی ههتیوان بدهنهوه دهست خۆیان (کاتێک گهوره بوون و فامیان کردهوه)، ماڵی خراپ و پیسی خۆتان مهگۆڕنهوه بهماڵی چاک و پاکی ئهوان، ماڵ و سامانیان مهخۆن لهگهڵ ماڵ و سامانی خۆتاندا (مهیفهوتێنن) بهڕاستی ئهو کاره ستهم و گوناهێکی گهورهیه.
وَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تُقْسِطُوا فِي الْيَتَامَىٰ فَانكِحُوا مَا طَابَ لَكُم مِّنَ النِّسَاءِ مَثْنَىٰ وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تَعْدِلُوا فَوَاحِدَةً أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ ذَٰلِكَ أَدْنَىٰ أَلَّا تَعُولُوا ( 3 )
ئهگهر ترسان له ئهنجام نهدانی دادپهروهری لهگهڵ کچه بێ باوکهکاندا (ئهگهر بیانکهنه هاوسهرتان، ئهوه واز لهوان بهێنن)، ئهوه له ئافرهتانی تر که حهڵاڵن بۆتان ژن ماره بکهن دوو دوو، یان سیان سیان، یان چوار چوار، (ئهڵبهته له یهک هاوسهر زیاتر مهرج و بارودۆخی تایبهتی خۆی ههیه) خۆ ئهگهر ترسان لهوهی که نهتوانن دادپهروهر بن (لهنێوان هاوسهرهکانتاندا) ئهوه با یهک ژن ماره بکهن، یان ئهو کهنیزهکانهی که ههتانن (که دیاردهیهکی کاتی بوو، ئیسلام بنهبڕی کرد)، ئهوهی که باسکرا نزیکتره لهوهی ستهم نهکهن (ئهگهر پهیڕهوی بکهن).
وَآتُوا النِّسَاءَ صَدُقَاتِهِنَّ نِحْلَةً فَإِن طِبْنَ لَكُمْ عَن شَيْءٍ مِّنْهُ نَفْسًا فَكُلُوهُ هَنِيئًا مَّرِيئًا ( 4 )
مارهیی ئافرهتان بدهن بهوپهڕی دڵفراوانی و ئاسوودهییهوه، خۆ ئهگهر بهئارهزوو ویستی خۆیان دهستیان ههڵگرت له ههندێک مارهیی و بهخشییان بهئێوه، ئێوه بۆتان ههیه بیخۆن و بهکاری بهێنن و بهبێ دوودڵی نۆشی بکهن (سوودی لێ وهربگرن).
وَلَا تُؤْتُوا السُّفَهَاءَ أَمْوَالَكُمُ الَّتِي جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ قِيَامًا وَارْزُقُوهُمْ فِيهَا وَاكْسُوهُمْ وَقُولُوا لَهُمْ قَوْلًا مَّعْرُوفًا ( 5 )
ماڵ و سامانتان مهدهن بهکهم عهقڵ و پیاو خراپان (که ئێوه بهرپرسن له ماڵیان)، لهکاتێکدا خوا کردوویهتی بههۆی ژیان و پایهداری و ههستانهوهتان، بهڵکو تهنها بهشیان بدهن بۆ خۆراک و پۆشاک، بهجوانی قسهی ڕاست و دروستیان بۆ بکهن (تهرهیان مهکهن).
وَابْتَلُوا الْيَتَامَىٰ حَتَّىٰ إِذَا بَلَغُوا النِّكَاحَ فَإِنْ آنَسْتُم مِّنْهُمْ رُشْدًا فَادْفَعُوا إِلَيْهِمْ أَمْوَالَهُمْ وَلَا تَأْكُلُوهَا إِسْرَافًا وَبِدَارًا أَن يَكْبَرُوا وَمَن كَانَ غَنِيًّا فَلْيَسْتَعْفِفْ وَمَن كَانَ فَقِيرًا فَلْيَأْكُلْ بِالْمَعْرُوفِ فَإِذَا دَفَعْتُمْ إِلَيْهِمْ أَمْوَالَهُمْ فَأَشْهِدُوا عَلَيْهِمْ وَكَفَىٰ بِاللَّهِ حَسِيبًا ( 6 )
ههتیوان تاقی بکهنهوه (بهوهی که ههندێک پارهیان بدهنێ و خۆتان سهرپهرشتییان بکهن) ههتا ئهوکاتهی که وهختی ئهوهیان دێت هاوسهر بگرن، ئهوسا ئهگهر ههستتان کرد ژیرو سهلارن، پاره و سامانهکهیان پێ بدهنهوه، نهکهن ماڵ و سامانیان بخۆن بهزیادهڕهوی لهخهرج کردنیدا له ترسی ئهوهی نهوهکو گهوره بن و زوو له دهستتان بسێننهوه، جا ئهوهی دهوڵهمهنده بادهستی بپارێزێت و ئهوهش که ههژاره بالێی بخوات و له سنوور دهرنهچێت و زیادهڕهوی نهکات، جاکاتێک ماڵ و سامانهکانیان تهسلیم دهکهنهوه ئهوه شایهتیان لهسهر بگرن (ههرچهنده) تهنها خوا بهسه بۆ لێپرسینهوه و چاودێری.
لِّلرِّجَالِ نَصِيبٌ مِّمَّا تَرَكَ الْوَالِدَانِ وَالْأَقْرَبُونَ وَلِلنِّسَاءِ نَصِيبٌ مِّمَّا تَرَكَ الْوَالِدَانِ وَالْأَقْرَبُونَ مِمَّا قَلَّ مِنْهُ أَوْ كَثُرَ نَصِيبًا مَّفْرُوضًا ( 7 )
پیاوان بهشیان ههیه لهو شتانهدا کهباوک و دایک و خزمان به میراتی لهدوایان بهجێ دهمێنێت، ههروهها ژنانیش بهشیان ههیه لهو شتانهدا که به میراتیی له باوک و دایک و خزمان بهجێ دهمێنێت، له کهم و زۆری بهشی ههرکهسێک دیاری کراوه و، دهبێت بیدرێتێ.
وَإِذَا حَضَرَ الْقِسْمَةَ أُولُو الْقُرْبَىٰ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينُ فَارْزُقُوهُم مِّنْهُ وَقُولُوا لَهُمْ قَوْلًا مَّعْرُوفًا ( 8 )
خۆ ئهگهر کاتێک له دابهش کردنی میراتیدا خزمان و ههتیوان و ههژاران ئاماده بوون، ئهوه لهو میراتیه بهشیان بدهن و بهجوانی قسهیان بۆ بکهن (پیایاندا ههڵمهشاخێن).
وَلْيَخْشَ الَّذِينَ لَوْ تَرَكُوا مِنْ خَلْفِهِمْ ذُرِّيَّةً ضِعَافًا خَافُوا عَلَيْهِمْ فَلْيَتَّقُوا اللَّهَ وَلْيَقُولُوا قَوْلًا سَدِيدًا ( 9 )
دهبا ئهوانهش که (دوورنیه بهم نزیکانه بمرن) و نهوهی لاواز و ساوایان لهدوا بهجێ بمێنێت، خواناسی و ئاینداری بکهنه پیشهیان و گوفتاری چاک و بهجێ بڵێن (وهسیهت بکهن، بێگومان خوا دهمێنێت بۆ منداڵی جێماویان ئهگهر خواناس و گوفتار جوان و بهخشنده بن).
إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوَالَ الْيَتَامَىٰ ظُلْمًا إِنَّمَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ نَارًا وَسَيَصْلَوْنَ سَعِيرًا ( 10 )
بهڕاستی ئهوانهی که ماڵی ههتیووان به ناحهق و ستهم دهخۆن، بێگومان ئهوانه تهنها ئاگر دهخۆن و ئهو ماڵه دهبێته ئاگر له سکیاندا، له قیامهتیشدا دهچنه ناو ئاگری دۆزهخهوه.
يُوصِيكُمُ اللَّهُ فِي أَوْلَادِكُمْ لِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنثَيَيْنِ فَإِن كُنَّ نِسَاءً فَوْقَ اثْنَتَيْنِ فَلَهُنَّ ثُلُثَا مَا تَرَكَ وَإِن كَانَتْ وَاحِدَةً فَلَهَا النِّصْفُ وَلِأَبَوَيْهِ لِكُلِّ وَاحِدٍ مِّنْهُمَا السُّدُسُ مِمَّا تَرَكَ إِن كَانَ لَهُ وَلَدٌ فَإِن لَّمْ يَكُن لَّهُ وَلَدٌ وَوَرِثَهُ أَبَوَاهُ فَلِأُمِّهِ الثُّلُثُ فَإِن كَانَ لَهُ إِخْوَةٌ فَلِأُمِّهِ السُّدُسُ مِن بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصِي بِهَا أَوْ دَيْنٍ آبَاؤُكُمْ وَأَبْنَاؤُكُمْ لَا تَدْرُونَ أَيُّهُمْ أَقْرَبُ لَكُمْ نَفْعًا فَرِيضَةً مِّنَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا ( 11 )
خوا ڕێنموویتان دهکات و فهرمانتان پێ دهدا دهربارهی نهوهکانتان له بواری میراتی گرتندا (ئهویش ئهوهیه) که بهشی نێرینهیهکیان ئهندازهی بهشی دوو مێینهیانه، خۆ ئهگهر مناڵهکان تهنها ئافرهت بوون (دووان) و له دووان زیاتر بوون ئهوه دووبهش له سێ بهشی میراتیهکه لهوان بهش دهکرێت، خۆ ئهگهر مردووهکه تهنها کچێکی ههبوو ئهوه نیوهی داراییهکهی دهدرێتێ، شهشیهکیش دهدرێت بهههریهک له دایک و باوکی ئهگهر مردووهکه منداڵی ههبوو، خۆ ئهگهر مردووهکه منداڵی نهبوو، تهنها دایک و باوکی ههبوو ئهوه دایکی سێیهکی دهبات و ئهوی تریشی بۆ باوکی دهبێت، خۆ ئهگهر باوکی نهبوو دایک و براو خوشکی ههبوو شهشیهکی میرات بۆ دایکی دهبێت، ئهمانه ههمووی دوای وهسیهتێک که مردووهکه کردوویهتی و دانهوهی قهرزو قهرزاری دهبێت، ئێوه نازانن که باوانتان و نهوهکانتان نازانن کام لایان سوودی زیاتره بۆتان (لهبهرئهوه بهگوێرهی فهرمانی خوا میراتی دابهش بکهن، ئابهم شێوهیه میراتی دابهش کردن) فهرزه لهسهرتان که پهیڕهوی بکهن چونکه لهلایهن خواوه دیاریکراوه، بهڕاستی خوایش ههمیشه و بهردهوام زاناو دانایه.
وَلَكُمْ نِصْفُ مَا تَرَكَ أَزْوَاجُكُمْ إِن لَّمْ يَكُن لَّهُنَّ وَلَدٌ فَإِن كَانَ لَهُنَّ وَلَدٌ فَلَكُمُ الرُّبُعُ مِمَّا تَرَكْنَ مِن بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصِينَ بِهَا أَوْ دَيْنٍ وَلَهُنَّ الرُّبُعُ مِمَّا تَرَكْتُمْ إِن لَّمْ يَكُن لَّكُمْ وَلَدٌ فَإِن كَانَ لَكُمْ وَلَدٌ فَلَهُنَّ الثُّمُنُ مِمَّا تَرَكْتُم مِّن بَعْدِ وَصِيَّةٍ تُوصُونَ بِهَا أَوْ دَيْنٍ وَإِن كَانَ رَجُلٌ يُورَثُ كَلَالَةً أَوِ امْرَأَةٌ وَلَهُ أَخٌ أَوْ أُخْتٌ فَلِكُلِّ وَاحِدٍ مِّنْهُمَا السُّدُسُ فَإِن كَانُوا أَكْثَرَ مِن ذَٰلِكَ فَهُمْ شُرَكَاءُ فِي الثُّلُثِ مِن بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصَىٰ بِهَا أَوْ دَيْنٍ غَيْرَ مُضَارٍّ وَصِيَّةً مِّنَ اللَّهِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَلِيمٌ ( 12 )
ههروهها نیوهی میراتی ژنهکانتان دهدرێت به ئێوه ئهگهر منداڵیان نهبوو، خۆ ئهگهر منداڵیان ههبوو ئهوه چواریهکی میراتی ژنهکانتان بۆ ههیه، ئهمانه ههمووی دوای بهجێهێنانی وهسیهتی ژنان و دانهوهی قهرزیان بۆ ژنان چواریهکی میراتی ئێوه بڕیاردراوه ئهگهر ئێوه منداڵتان لهدوا بهجێ نهمابێت، خۆ ئهگهر منداڵتان ههبوو ئهوه ههشتیهک بۆ ژنهکه دهبێت لهوهی که به میراتی لێتان بهجێ ماوه، ئهمانه ههمووی دوای بهجێهێنانی وهسیهتتان و دانهوهی قهرزهکانتان، خۆ ئهگهر پیاوێک یان ئافرهتێک مرد منداڵ و باوک و باپیرو براو خوشکی دایک و باوکی نهبوو، بهڵکو تهنها خوشکێک یان برایهکی دایکی ههبوو، ئهوه شهشیهک بهشی ههر یهکێک لهوان دهبێت، خۆ ئهگهر براو خوشکی دایکی له یهک زیاتر بوون ئهوه ههموویان هاوبهشن له سێیهکی میراتیهکهدا (بهیهکسانی ژن و پیاو) ئهمانه ههمووی دوای وهسیهتێک که دهکرێت، دانهوهی قهرز، لهکاتێکدا ئهو وهسیهته زیانبهخش نهبێت بهمیراتگران، ئهمانه ههر ههمووی بڕیار و فرمانن لهلایهن خوای گهورهوه و ئهو خوایه زانا و به حیلم و حهوسهڵهیه.
تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ وَمَن يُطِعِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ يُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَذَٰلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ ( 13 )
ئهوانهی باسکران (دهربارهی ههتیووان و چۆنیهتی دابهشکردنی میراتی) ئهو سنوورانهن خوا دیاری کردوون، جا ئهو کهسهی فهرمانبهرداری خواو پێغهمبهرهکهی بکات (لهم بوارهداو له ههموو بوارهکانی تردا)، ئهوه خوا دهیخاته ناو باخهکانی بهههشتهوه: که چهندهها ڕووبار بهژێر درهختهکانیدا دهڕوات، هاوڕێ لهگهڵ ژیانی نهبڕاوه تیایدا، بێگومان ههر ئهوهشه سهرفرازیی گهوره و دهستکهوتی بێ سنوور.
وَمَن يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيَتَعَدَّ حُدُودَهُ يُدْخِلْهُ نَارًا خَالِدًا فِيهَا وَلَهُ عَذَابٌ مُّهِينٌ ( 14 )
(بهڵام) ئهوهی یاخی بێت له خواو پێغهمبهرهکهی و دهرچێت له سنوورهکانی، ئهوه خوا دهیخاته ناو ئاگرێکهوه که بۆ ههمیشه تیایدا دهمێنێتهوه و سزایهکی سهر شۆڕکهر و ڕیسواکهری بۆ ههیه.
وَاللَّاتِي يَأْتِينَ الْفَاحِشَةَ مِن نِّسَائِكُمْ فَاسْتَشْهِدُوا عَلَيْهِنَّ أَرْبَعَةً مِّنكُمْ فَإِن شَهِدُوا فَأَمْسِكُوهُنَّ فِي الْبُيُوتِ حَتَّىٰ يَتَوَفَّاهُنَّ الْمَوْتُ أَوْ يَجْعَلَ اللَّهُ لَهُنَّ سَبِيلًا ( 15 )
ئهو ئافرهتانهی که زینا دهکهن له ژنانتان ئهوه چوار شایهتیان له خۆتان لهسهر بگرن، جا ئهگهر شایهتیاندا، ئێوه له ماڵدا بهندیان بکهن، تا مردن یهخهیان پێدهگرێت یان خوا دهروویهکیان لێ دهکاتهوه.
وَاللَّذَانِ يَأْتِيَانِهَا مِنكُمْ فَآذُوهُمَا فَإِن تَابَا وَأَصْلَحَا فَأَعْرِضُوا عَنْهُمَا إِنَّ اللَّهَ كَانَ تَوَّابًا رَّحِيمًا( 16 )
ئهو ژن و پیاوهتان، یان ئهو کوڕ و کچهتان که زینایان له دهست دهقهومێت، ئهوه ئێوه لێیان بدهن و ئازاریان بدهن، خۆ ئهگهر تهوبهیان کردو خۆیان پهروهرده و چاککرد، ئهوه ئێوه وازیان لێ بهێنن (تهعنهیان لێ مهدهن، بهچاوی سوک تهماشایان مهکهن) چونکه بهڕاستی خوا ههمیشه تهوبه وهرگره و بهڕهحم و میهرهبانیشه.
إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللَّهِ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهَالَةٍ ثُمَّ يَتُوبُونَ مِن قَرِيبٍ فَأُولَٰئِكَ يَتُوبُ اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَكَانَ اللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمًا ( 17 )
خوای گهوره تهنها ئهو تهوبهو پهشیمانیه قبوڵ دهکات و ئهو کهسانه دهگرێتهوه که گوناهـ و نادروستی بهنهفامی و نهزانی ئهنجام دهدهن و پاشان بهزوویی تهوبه دهکهن و پهشیمانی دهردهبڕن، ئا ئهو جۆره کهسانه خوا تهوبهیان لێ وهردهگرێت و ههمیشه و بهردهوام خوا زانایه (بهوهی بهنهزانیی و نهفامی ههڵه و گوناهـ ئهنجام دهدات) و دانایه و (دهزانێت که ئادهمیزاد ههندێک جار لاوازیی ڕووی تێدهکات و بهههڵهدا دهچێت، لهبهرئهوه نائومێدی ناکات).
وَلَيْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئَاتِ حَتَّىٰ إِذَا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ إِنِّي تُبْتُ الْآنَ وَلَا الَّذِينَ يَمُوتُونَ وَهُمْ كُفَّارٌ أُولَٰئِكَ أَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَابًا أَلِيمًا ( 18 )
تهوبهو پهشیمانی بۆ ئهو کهسانه نیه که بهردهوامن لهسهر گوناهـو تاوان، ئهوکاتهی مردن یهخهی بهیهکێکیان گرت ئهوسا بڵێت: ئهوه ئیتر من بهڕاستی له ئێستهوه تهوبهم کرد، تهوبه لهوانهش وهرناگیرێت که بهکافری دهمرن، بۆ ئهو جۆره تاوانبارانه ههموویان سزایهکی بهئێشمان ئاماده کردووه.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَحِلُّ لَكُمْ أَن تَرِثُوا النِّسَاءَ كَرْهًا وَلَا تَعْضُلُوهُنَّ لِتَذْهَبُوا بِبَعْضِ مَا آتَيْتُمُوهُنَّ إِلَّا أَن يَأْتِينَ بِفَاحِشَةٍ مُّبَيِّنَةٍ وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ فَإِن كَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسَىٰ أَن تَكْرَهُوا شَيْئًا وَيَجْعَلَ اللَّهُ فِيهِ خَيْرًا كَثِيرًا ( 19 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه دروست نیه بۆتان ژنان به زۆر بکهنه میراتی خۆتان و دهستیان بهسهردا بگرن، (وهکو کهلوپهلی تری ناوماڵ)، ناچاریان مهکهن تا ههندێک مارهییتان بۆ بگهڕێننهوه، مهگهر ئهوان گوناهێکی ئاشکراو دیار ئهنجام بدهن، هاوژینییان بهجوانی لهگهڵدا بهرنهسهر، خۆ ئهگهر خۆشتان نهویستن و لێیان بێزار بوون، ئهوه دوور نیه و دهشێت حهزتان له شتێک نهبێت و خوا بیکات بهمایهی خێرو بێری زۆرو بێ سنوور.
وَإِنْ أَرَدتُّمُ اسْتِبْدَالَ زَوْجٍ مَّكَانَ زَوْجٍ وَآتَيْتُمْ إِحْدَاهُنَّ قِنطَارًا فَلَا تَأْخُذُوا مِنْهُ شَيْئًا أَتَأْخُذُونَهُ بُهْتَانًا وَإِثْمًا مُّبِينًا ( 20 )
خۆ ئهگهر ویستتان هاوسهرێک بخهنه جێگهی هاوسهرێکی ترو مارهییهکهی (ئاڵتون و سامانێکی) زۆرتان پێدا بوو، ئهوه نابێت هیچ شتێکی لێ بگێڕنهوه و لێی کهم بکهنهوه، ئایا ئهو مارهییهی که پێتانداوه وهریدهگرنهوه لێیان بهدروست کردنی بوختانێکی ناڕهواو گوناهو ستهمێکی ئاشکرا؟!
وَكَيْفَ تَأْخُذُونَهُ وَقَدْ أَفْضَىٰ بَعْضُكُمْ إِلَىٰ بَعْضٍ وَأَخَذْنَ مِنكُم مِّيثَاقًا غَلِيظًا ( 21 )
جا چۆن دروسته مارهییان لێوهربگرنهوه، لهکاتێکدا ئێوه چوونهته لای یهکترو ژنانیش پهیمان و بهڵێنێکی گهورهو گرنگیان لێ وهرگرتوون (لهکاتی مارهکردنیاندا).
وَلَا تَنكِحُوا مَا نَكَحَ آبَاؤُكُم مِّنَ النِّسَاءِ إِلَّا مَا قَدْ سَلَفَ إِنَّهُ كَانَ فَاحِشَةً وَمَقْتًا وَسَاءَ سَبِيلًا ( 22 )
نهکهن ئهو ئافرهتانه ماره بکهن که پێشتر باوکتان مارهی کردبوو، مهگهر ئهوهی که ڕابوورد (لهسهردهمی نهفامیدا پێش حهرام کردنی) بهڕاستی ئهو کاره گوناهێکی گهوره و ناشرین و ناپهسهنده و ڕێبازێکی خراپه.
حُرِّمَتْ عَلَيْكُمْ أُمَّهَاتُكُمْ وَبَنَاتُكُمْ وَأَخَوَاتُكُمْ وَعَمَّاتُكُمْ وَخَالَاتُكُمْ وَبَنَاتُ الْأَخِ وَبَنَاتُ الْأُخْتِ وَأُمَّهَاتُكُمُ اللَّاتِي أَرْضَعْنَكُمْ وَأَخَوَاتُكُم مِّنَ الرَّضَاعَةِ وَأُمَّهَاتُ نِسَائِكُمْ وَرَبَائِبُكُمُ اللَّاتِي فِي حُجُورِكُم مِّن نِّسَائِكُمُ اللَّاتِي دَخَلْتُم بِهِنَّ فَإِن لَّمْ تَكُونُوا دَخَلْتُم بِهِنَّ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ وَحَلَائِلُ أَبْنَائِكُمُ الَّذِينَ مِنْ أَصْلَابِكُمْ وَأَن تَجْمَعُوا بَيْنَ الْأُخْتَيْنِ إِلَّا مَا قَدْ سَلَفَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ غَفُورًا رَّحِيمًا ( 23 )
(ئیمانداران، ئهم ئافرهتانه) مارهکردنیان حهرامکراوه لهسهرتان: دایکانتان، کچهکانتان، خوشکهکانتان، پورهکانتان (خوشکی باوک)، پورهکانتان (خوشکی دایک)، برازاتان، خوشکهزاتان، ئهو دایکانهی که شیریان داونهتێ، خوشکه شیریهکانتان، دایکی هاوسهرتان (خهسوو)، ئهو کچانهی له پیاوێکی ترن و لای ئێوه دهژین و پهروهرده دهبن و لهو ژنانهتانن که چوونهته لایان (واته زڕ کچهکانتان)، خۆ ئهگهر نهچووبنه لای دایکی ئهو جۆره کچانه ئهوه هیچ گوناهتان لهسهر نی یه (مارهیان بکهن)، (ههروهها حهرامه) هاوسهری ئهو کوڕانهتان ماره بکهن که لهپشتی خۆتانن (واته بوکهکانتان)، (ههروهها حهرامه) دوو خوشکیش پێکهوه بکهنه هاوسهری خۆتان له یهک کاتدا، جگه لهوانهی که ڕابوورد، بهڕاستی خوا ههمیشهو بهردهوام لێخۆشبوو میهرهبانه.
وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ النِّسَاءِ إِلَّا مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ كِتَابَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَأُحِلَّ لَكُم مَّا وَرَاءَ ذَٰلِكُمْ أَن تَبْتَغُوا بِأَمْوَالِكُم مُّحْصِنِينَ غَيْرَ مُسَافِحِينَ فَمَا اسْتَمْتَعْتُم بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِيضَةً وَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ فِيمَا تَرَاضَيْتُم بِهِ مِن بَعْدِ الْفَرِيضَةِ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا ( 24 )
(ههروهها حهرامه) لێتان ئهو ئافرهتانهی که مێردیان ههیه جگه له کهنیزهکتان (لهو زهمانهدا باو بووه، جا ئهم سنوورانه) خوا بڕیاریداوه لهسهرتان، جگه لهوانهی که باسکران، حهڵاڵه بۆتان بههۆی ماڵ و دارایتانهوه هاوسهر بگرن (تا چوار ئافرهت) تا پاک داوێن بن و له سنووری ڕهوشتی بهرز دهرنهچن، جا لهگهڵ ههر ئافرهتێکدا هاوسهریتان گرت ئهوه فهرزه که مارهییهکهیان بدهنێ و هیچ گوناهیش نیه له سهرتان له کهم کردنهوهی ئهو مارهییهی لهسهری ڕێککهوتبوون له دوای دیاریکردنی، بهڕاستی خوا ههمیشهو بهردهوام زاناو دانایه.
وَمَن لَّمْ يَسْتَطِعْ مِنكُمْ طَوْلًا أَن يَنكِحَ الْمُحْصَنَاتِ الْمُؤْمِنَاتِ فَمِن مَّا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُم مِّن فَتَيَاتِكُمُ الْمُؤْمِنَاتِ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِإِيمَانِكُم بَعْضُكُم مِّن بَعْضٍ فَانكِحُوهُنَّ بِإِذْنِ أَهْلِهِنَّ وَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ مُحْصَنَاتٍ غَيْرَ مُسَافِحَاتٍ وَلَا مُتَّخِذَاتِ أَخْدَانٍ فَإِذَا أُحْصِنَّ فَإِنْ أَتَيْنَ بِفَاحِشَةٍ فَعَلَيْهِنَّ نِصْفُ مَا عَلَى الْمُحْصَنَاتِ مِنَ الْعَذَابِ ذَٰلِكَ لِمَنْ خَشِيَ الْعَنَتَ مِنكُمْ وَأَن تَصْبِرُوا خَيْرٌ لَّكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 25 )
ئهوهش که نهیتوانی له ئێوه لهبهر دهست کورتی، ئافرهتانی سهربهستی باوهڕدا ماره بکات، ئهوه با له کچهکهنیزهکه ئیماندارهکانتان بخوازێت، خوایش زانایه که ڕادهی ئیمانتان چهنده و چۆنه، ئێوه ههندێکتان له ههندێکتانن (ههمووتان له ئادهم و حهوان و ئهم جیاوازیه چینایهتیه شتێکی کاتی یه)، لهبهرئهوه ئهو کهنیزهکانه ماره بکهن لهسهر ڕهزامهندی کهس و کارو خاوهنهکانیان و مارهییان بهچاکی پێ بدهن، لهکاتێکدا ئهو کهنیزهکانهش پێویسته پاک داوێن بن و دووربن له داوێن پیسی و دۆست گرتنهوه، خۆ ئهگهر شوویان کردو لهوهودوا داوێن پیسیهکانیان ئهنجامدا ئهوه نیوهی سزای ئافرهتانی سهربهست دهدرێن (چونکه ئازادیی تهواویان نهبووه لهو سهردهمهدا)، لهبهر ئهوه مارهکردنیان بۆ ئهوانهتانه که دهترسێت تووشی ههڵهو گوناهـ ببێت، خۆڕاگریتان (تا خوا دهرووتان لێدهکاتهوه) چاکتره بۆتان، خوایش لێخۆشبوو و میهرهبانه.
يُرِيدُ اللَّهُ لِيُبَيِّنَ لَكُمْ وَيَهْدِيَكُمْ سُنَنَ الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ وَيَتُوبَ عَلَيْكُمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ ( 26 )
بێگومان خوا دهیهوێت (بهم شێوهیه) ههموو شتێکتان بۆ ڕوون بکاتهوه و ڕێنموویتان بکات بۆ ئهو یاساو بهرنامانهی پێش خۆتان (که پێغهمبهران هێناویانه له جیهانی کۆمهڵایهتی و پهیوهندیهکان و... هتد) و تهوبه و پهشیمانیشتان لێ وهربگرێت، خوا زاناو دانایه.
وَاللَّهُ يُرِيدُ أَن يَتُوبَ عَلَيْكُمْ وَيُرِيدُ الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الشَّهَوَاتِ أَن تَمِيلُوا مَيْلًا عَظِيمًا ( 27 )
بێگومان خوا دهیهوێت تهوبه و پهشیمانیتان لێ وهربگرێت و له ههڵهکانتان خۆش بێت، (بهڵام) ئهوانهی شوێن ئارهزهووات و ههوهسبازی کهوتوون دهیانهوێت ئێوه لابدهن به لادانێکی گهوره.
يُرِيدُ اللَّهُ أَن يُخَفِّفَ عَنكُمْ وَخُلِقَ الْإِنسَانُ ضَعِيفًا ( 28 )
خوا دهیهوێت (بهم بهرنامه و ڕێبازانه) بارتان سووک بکات و کار ئاسانیتان بۆ بکات (چونکه) ئادهمیزاد به لاوازی دروست کراوه (له بهرامبهر ئارهزووهکانیهوه خۆڕاگرنیه).
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُم بَيْنَكُم بِالْبَاطِلِ إِلَّا أَن تَكُونَ تِجَارَةً عَن تَرَاضٍ مِّنكُمْ وَلَا تَقْتُلُوا أَنفُسَكُمْ إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِكُمْ رَحِيمًا ( 29 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه ماڵ و سامانی یهکتر بهناحهق و بهبێ بهرامبهر مهخۆن لهنێوان خۆتاندا، مهگهر بازرگانیهک بێت و لهسهر ڕهزامهندی ههموولایهکتان بێت، خۆتان مهکوژن و (یهکتر بهناحهق مهکوژن، کاتێک بێزاریی و بێتاقهتی ڕووتان تێدهکات یان تووشی زیانێک دهبن)، بهڕاستی خوا میهرهبانه پێتان.
وَمَن يَفْعَلْ ذَٰلِكَ عُدْوَانًا وَظُلْمًا فَسَوْفَ نُصْلِيهِ نَارًا وَكَانَ ذَٰلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرًا ( 30 )
ههر کهسێکیش کاری وابکات (سامانی خهڵکی بهناحهق بخوات یان خۆی یان خهڵک بکوژێت) بهدوژمنایهتی و ستهمکردن، ئهوه له ئایندهدا دهیخهینه دۆزهخهوه و بهئاگر دهیسووتێنین، ئهو کارهش بۆ خوا ههمیشه و بهردهوام ئاسانه.
إِن تَجْتَنِبُوا كَبَائِرَ مَا تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُكَفِّرْ عَنكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ وَنُدْخِلْكُم مُّدْخَلًا كَرِيمًا ( 31 )
ئهگهر خۆتان بپارێزن لهو تاوانه گهورانهی قهدهغه کراوه لێتان، ئهوه له گوناههکانی ترتان چاوپۆشی دهکهین و دهتانخهینه جێیهکی خۆش و سازگارو ڕێزدارهوه (که بهههشتی بهرینه).
وَلَا تَتَمَنَّوْا مَا فَضَّلَ اللَّهُ بِهِ بَعْضَكُمْ عَلَىٰ بَعْضٍ لِّلرِّجَالِ نَصِيبٌ مِّمَّا اكْتَسَبُوا وَلِلنِّسَاءِ نَصِيبٌ مِّمَّا اكْتَسَبْنَ وَاسْأَلُوا اللَّهَ مِن فَضْلِهِ إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمًا ( 32 )
ئاواتهخوازی شتێک مهکهن که خوا بهخشیوویهتی بهههندێکتان و (نهیبهخشیووه بهههندێکتان، چونکه خوا دادپهروهره و یاساکانی له ڕووی زانستی و حیکمهتهوهیه، کاتێک مافی داوه بهپیاوان، له ههندێک ڕووی تریشهوه مافی داوه بهئافرهتان... هتد) پیاوان، بهشێکیان ههیه لهوهی که بهدهستیان هێناوه، ههروهها ئافرهتانیش بهشێکیان ههیه لهوهی که بهدهستیان هێناوه، ههمیشه و بهردهوامیش داوای زیاده بهخشش و بههرهی خوا بکهن، چونکه بهڕاستی خوا بهههموو شتێک زانایه.
وَلِكُلٍّ جَعَلْنَا مَوَالِيَ مِمَّا تَرَكَ الْوَالِدَانِ وَالْأَقْرَبُونَ وَالَّذِينَ عَقَدَتْ أَيْمَانُكُمْ فَآتُوهُمْ نَصِيبَهُمْ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدًا ( 33 )
بۆ ههموو کهسێک و ههموو سامانێک چهند میراتبهرێکمان داناوه لهوهی که له دایک و باوک و خزمان بهجێ ماوه (تا بهدادپهروهریی وهکو دیاریکراوه دابهشی بکهن) و بۆ ئهوانهش که پهیمانتان لهگهڵ بهستوون کهوا میرات لهیهکتر بگرن، مافی ئهوانیش بدهن، بهڕاستی خوا ههمیشهو بهردهوام شایهتێکی ئاگاداره بهسهر ههموو شتێکدا.
الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاءِ بِمَا فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلَىٰ بَعْضٍ وَبِمَا أَنفَقُوا مِنْ أَمْوَالِهِمْ فَالصَّالِحَاتُ قَانِتَاتٌ حَافِظَاتٌ لِّلْغَيْبِ بِمَا حَفِظَ اللَّهُ وَاللَّاتِي تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَاهْجُرُوهُنَّ فِي الْمَضَاجِعِ وَاضْرِبُوهُنَّ فَإِنْ أَطَعْنَكُمْ فَلَا تَبْغُوا عَلَيْهِنَّ سَبِيلًا إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيًّا كَبِيرًا ( 34 )
پیاوان سهرپهرشتیارن بهسهر هاوسهرهکانیانهوه، ئهمهش بههۆی ڕێزو زیاده ئهرکێکهوه که خوا داویهتی بهههندێک بهسهر ههندێکی تردا (سهرهڕای ئهوهی که)پیاوان لهماڵ و سامانیان خهرج دهکهن (له پێناوی ئاسوودهیی و خۆشگوزهرانی ئافرهتاندا)، لهولاشهوه ئافرهتانی ژیرو دیندارو گونجاو ههمیشه گوێڕایهڵی مێردهکانیانن، نهێنی نێوان خۆیان و مێردهکانیان دهپارێزن (بهتایبهت ئهو نهێنیانهی خوا دهیهوێت پارێزراو بن) بههۆی ئهوهی که خوا مافهکانی ئهوانی پاڕاستووه، ئهو ئافرهتانهش ئێوه دهترسن سهرکهشی وسهرپێچی بکهن سهرهتا ئامۆژگاریان بکهن، (ئهگهر سوودی نهبوو) لهناو جێدا پشتیان تێبکهن، (ئهگهر ئهوهش سوودی نهبوو) لێیان بدهن (بهمهرجێک لێدانهکه له دهم و چاو نهبێت و ئاسهوار بهجێنههێڵێت)، ئهگهر بهم هۆیانهوه له لادان و یاخی بوون وازیان هێنا، ئهوه ئیتر ستهمیان لێمهکهن و ڕێگهی تر مهگرنهبهر (بۆ ئازاردانیان) بێگومان خوا بهرزو بڵندو گهورهیه، (ئهگهر ستهمیان لێبکهن تۆڵهتان لێدهسێنێت).
وَإِنْ خِفْتُمْ شِقَاقَ بَيْنِهِمَا فَابْعَثُوا حَكَمًا مِّنْ أَهْلِهِ وَحَكَمًا مِّنْ أَهْلِهَا إِن يُرِيدَا إِصْلَاحًا يُوَفِّقِ اللَّهُ بَيْنَهُمَا إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا خَبِيرًا ( 35 )
خۆ ئهگهر ترسان لهوهی نێوان ژن و مێرد بشێوێت (کێشهیان چارهسهر نهکرێت)، دادوهرێک له خزمی پیاوهکه و دادوهرێک له خزمی ژنهکه بنێرن (بۆ ڕێکخستنیان) ئهگهر چاکسازی و ڕێکخستنیان بوێت، ئهوه خوا پێکهاتن فهراههم دههێنێت له نێوان ژن و مێردهکهدا، بێگومان خوا ههمیشهو بهردهوام زاناو ئاگایه.
وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَلَا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَبِذِي الْقُرْبَىٰ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينِ وَالْجَارِ ذِي الْقُرْبَىٰ وَالْجَارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالْجَنبِ وَابْنِ السَّبِيلِ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ مَن كَانَ مُخْتَالًا فَخُورًا ( 36 )
(ئهی خهڵکینه) تهنها خوا بپهرستن و هیچ جۆره شهریک و هاوهڵێکی بۆ بڕیار مهدهن و چاکهکار بن لهگهڵ دایک و باوکتان و خزمان و ههتیووان و ههژاران و دراوسێی خزم و دراوسێی نزیک و دراوسێی بێگانهداو هاوهڵی کارو سهفهرو ڕێبوارو ژێر دهستهکانتاندا، بهڕاستی خوا ئهوانهی خۆش ناوێت که خۆدهنوێنن و فیزدهکهن و فهخر دهفرۆشن بهسهر خهڵکیدا.
الَّذِينَ يَبْخَلُونَ وَيَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبُخْلِ وَيَكْتُمُونَ مَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ وَأَعْتَدْنَا لِلْكَافِرِينَ عَذَابًا مُّهِينًا ( 37 )
ئهوانهی ڕهزیلی دهکهن و فهرمان دهدهن بهخهڵکی که ڕهزیل بن و ئهو شتانهی خوا له زیاده فهزڵی خۆی پێی بهخشیوون (له ماڵ و سامان و زانستی) دهیشارنهوه و (نایهڵن کهس سوودی لێوهربگرێت، با ئهوه بزانن) که ئێمه بۆ خوانهناسان سزایهکی سهرشۆڕکهرمان ئاماده کردووه.
وَالَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ رِئَاءَ النَّاسِ وَلَا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَلَا بِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَمَن يَكُنِ الشَّيْطَانُ لَهُ قَرِينًا فَسَاءَ قَرِينًا ( 38 )
ئهوانهش که ماڵ و سامانیان بۆ ڕووپامایی خهڵکی دهبهخشن، باوهڕناهێنن نه به خوا، نه بهرۆژی دوایی (دیاره که شهیتان ئهوانی له خشته بردووه و کردوونی بههاوهڵی خۆی) جا ئهوهی شهیتان بکاته هاوهڵ و هاودهمی خۆی (مهگهر خوا بزانێت) چ ناپوخت و نالهبارێکی کردۆته هاوهڵی خۆی.
وَمَاذَا عَلَيْهِمْ لَوْ آمَنُوا بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَأَنفَقُوا مِمَّا رَزَقَهُمُ اللَّهُ وَكَانَ اللَّهُ بِهِمْ عَلِيمًا ( 39 )
چ زیانێکیان لێدهکهوت؟ چیان بهسهر دههات؟ (ئهو خهڵکه) ئهگهر باوهڕیان به خواو ڕۆژی دوایی بهێنایه و لهو ڕزق و ڕۆزیهی که خوا پێی بهخشیوون بیانبهخشیایه (جگه له سوود و قازانجی بێ سنوور له ههردوو دنیادا) خۆ خوا ههمیشهو بهردهوام ئاگای لێیانهو زانیاری هیه دهربارهیان.
إِنَّ اللَّهَ لَا يَظْلِمُ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ وَإِن تَكُ حَسَنَةً يُضَاعِفْهَا وَيُؤْتِ مِن لَّدُنْهُ أَجْرًا عَظِيمًا ( 40 )
بهڕاستی خوا بهقهدهر تۆزقاڵێک ستهم (له ئادهمیزاد) ناکات، خۆ ئهگهر چاکهیهک ههبێت (بهرهکهتی بهسهردا دهڕژێت و) چهند بهرابهری دهکات و لهلایهن خۆیهوه پاداشتی گهورهو بێ سنوور دهبهخشێت (به چاکه خوازان).
فَكَيْفَ إِذَا جِئْنَا مِن كُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِيدٍ وَجِئْنَا بِكَ عَلَىٰ هَٰؤُلَاءِ شَهِيدًا ( 41 )
ئینجا دهبێت حاڵی ئهو خهڵکه چۆن بێت کاتێک له ههر میللهتێک شایهتێکمان هێنا و تۆشمان هێنا (ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) بهشایهت بهسهر ئهو خهڵکهوه (که پهیامی خوات پێڕاگهیاندوون).
يَوْمَئِذٍ يَوَدُّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَعَصَوُا الرَّسُولَ لَوْ تُسَوَّىٰ بِهِمُ الْأَرْضُ وَلَا يَكْتُمُونَ اللَّهَ حَدِيثًا ( 42 )
ئهو ڕۆژه ئهوانهی بێ باوهڕ بوون و له پێغهمبهر یاخی بوون، ئاواتهخوازن که زهوییان پێ تهخت بکرایهو (ههر لهتوێی خاکدا ون بوونایهو زیندوو نهکرانایهتهوه) و ناتوانن هیچ گوفتارێکی پهنهانیان له خوا بشارنهوه.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَقْرَبُوا الصَّلَاةَ وَأَنتُمْ سُكَارَىٰ حَتَّىٰ تَعْلَمُوا مَا تَقُولُونَ وَلَا جُنُبًا إِلَّا عَابِرِي سَبِيلٍ حَتَّىٰ تَغْتَسِلُوا وَإِن كُنتُم مَّرْضَىٰ أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ أَوْ جَاءَ أَحَدٌ مِّنكُم مِّنَ الْغَائِطِ أَوْ لَامَسْتُمُ النِّسَاءَ فَلَمْ تَجِدُوا مَاءً فَتَيَمَّمُوا صَعِيدًا طَيِّبًا فَامْسَحُوا بِوُجُوهِكُمْ وَأَيْدِيكُمْ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَفُوًّا غَفُورًا ( 43 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه نزیکی نوێژ مهکهون لهکاتێکدا ئێوه سهرخۆشن ـ ئهمه کاتێک بوو هێشتا عهرهق و شهراب حهرام نهکرابوو ـ ههتا ئاسهواری سهرخۆشیی نامێنێت و دهزانن چی دهڵێن (له نوێژهکهدا) و به لهشی بێ نوێژیشهوه نوێژ مهکهن مهگهر ڕێبوار بن و له سهفهردا بن، ههتا خۆتان دهشۆن، خۆ ئهگهر نهخۆش بوون یان له سهفهردا بوون یان لهسهرئاو گهڕانهوه، یان لهگهڵ ئافرهتانی نامهحرهم له یهککهون و ئاوتان دهست نهدهکهوت (بۆ خۆشتن و دهست نوێژ گرتن) ئهوا تهیهموم بکهن بهخاکێکی پاک و (بهو خاکه) دهست بهێنن بهسهر دهم و چاوو دهستاندا، بێگومان خوا ههمیشه و بهردهوام لێ خۆشبووهو گوزهشت و چاوپۆشی ههیه.
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُوا نَصِيبًا مِّنَ الْكِتَابِ يَشْتَرُونَ الضَّلَالَةَ وَيُرِيدُونَ أَن تَضِلُّوا السَّبِيلَ ( 44 )
ئایا نهتڕوانیوهته ئهوانهی که شارهزایی ههندێک له کتێبه ئاسمانیهکانیان دراوهتێ، ئهوانه گومڕایی دهکڕن و دهیانهوێت ئێوهش گومڕاو سهرلێشێواو بن.
وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِأَعْدَائِكُمْ وَكَفَىٰ بِاللَّهِ وَلِيًّا وَكَفَىٰ بِاللَّهِ نَصِيرًا ( 45 )
خوای گهورهش چاک دوژمنهکانتان دهناسێت، جا تهنها خوا بهسه که یارو یاوهر بێت و تهنها خوا بهسه پشتیوان بێت.
مِّنَ الَّذِينَ هَادُوا يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَن مَّوَاضِعِهِ وَيَقُولُونَ سَمِعْنَا وَعَصَيْنَا وَاسْمَعْ غَيْرَ مُسْمَعٍ وَرَاعِنَا لَيًّا بِأَلْسِنَتِهِمْ وَطَعْنًا فِي الدِّينِ وَلَوْ أَنَّهُمْ قَالُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا وَاسْمَعْ وَانظُرْنَا لَكَانَ خَيْرًا لَّهُمْ وَأَقْوَمَ وَلَٰكِن لَّعَنَهُمُ اللَّهُ بِكُفْرِهِمْ فَلَا يُؤْمِنُونَ إِلَّا قَلِيلًا ( 46 )
ههندێک لهوانهی که بوونهته جوو قسه لهجێی خۆیدا دهسکاریی دهکهن و جێ گۆرکێی پێدهکهن و بهئارهزووی خۆیان لێکی دهدهنهوه (به کینهوگاڵتهوه) دهڵێن: بیستمان و بهقسهشمان نهکردیت!! گوێ بگره دهک گوێت لێ نهبێت!! (ههروهها دهیان وت:) (راعنا) و دهمیان بۆ خوار دهکردهوه تا مانایهکی ههڵه ببهخشێت و ببێته تهعنه و ڕهخنه له دین، خۆ ئهگهر بهڕاستی ئهوان بیانوتایه: بیستمان و گوێڕایهڵین و تۆیش گوێمان بۆ بگرهو مۆڵهتمان بده (تا تێبگهین) چاکترو ڕاستترو بهنرختر بوو بۆیان، بهڵام (چونکه پاک نین و دهروون نهخۆشن) خوا نهفرهتی لێ کردوون بههۆی کوفریانهوه، بۆیه باوهڕناهێنن کهمێک نهبێت.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ آمِنُوا بِمَا نَزَّلْنَا مُصَدِّقًا لِّمَا مَعَكُم مِّن قَبْلِ أَن نَّطْمِسَ وُجُوهًا فَنَرُدَّهَا عَلَىٰ أَدْبَارِهَا أَوْ نَلْعَنَهُمْ كَمَا لَعَنَّا أَصْحَابَ السَّبْتِ وَكَانَ أَمْرُ اللَّهِ مَفْعُولًا ( 47 )
ئهی ئهوانهی کتێبتان پێ بهخشراوه باوهڕ بهێنن بهو (قورئانهی) که ناردوومانهو بهڕاست دانهری ئهوهی ئێوهیه، پێش ئهوهی (ڕۆژێک بێت) که ڕووخسارانێکی (بێ دین) پان و پلیش بکهینهوه و ئاسهواری دهم و چاو نهیهڵین و بهرهو پشتی بکهین و وهکو پشتی سهری لێبکهین، یاخود نهفرینیان لێبکهین وهکو چۆن نهفرینمان له خهڵکانی شهمووان کرد (ئهوانهی که بهفێڵ ڕاوه ماسیان کردو فهرمانی خوایان شکاند)، بێگومان ههر فهرمانی خوایه که ههمیشهو بهردهوام ئهنجام دراوه.
إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُ أَن يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَٰلِكَ لِمَن يَشَاءُ وَمَن يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدِ افْتَرَىٰ إِثْمًا عَظِيمًا ( 48 )
بهڕاستی خوا خۆش نابێت ئهگهر هاوهڵی بۆ بڕیار بدرێت، بێجگه لهوه له ههر گوناهێکی تر بیهوێت خۆش دهبێت، بۆ ئهو کهسهی که دهیهوێت، جا ئهوهی هاوهڵ و شهریک بۆ خوا بڕیار بدات، ئهوه ئیتر بهڕاستی تاوانێکی گهورهی ههڵبهستووه.
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يُزَكُّونَ أَنفُسَهُم بَلِ اللَّهُ يُزَكِّي مَن يَشَاءُ وَلَا يُظْلَمُونَ فَتِيلًا ( 49 )
ئایا نهتڕوانیووهته ئهو کهسانهی خۆیان خۆیان به چاک دهدهنه قهڵهم (دهڵێن ئێمه ههڵبژاردهی خواین) ئهوه وا نیه، بهڵکو خوا (بهندهکانی دهناسێت)و ههرکهس (شایسته بێت، پهسهندی دهکات)و دڵ و دهروونی خاوێن دهکات و ئهوانه به قهدهر تاڵی ناوکی خورما ستهمیان لێ ناکرێت.
انظُرْ كَيْفَ يَفْتَرُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ وَكَفَىٰ بِهِ إِثْمًا مُّبِينًا ( 50 )
سهرنج بدهو تهماشا بکه چۆن (خاوهنانی کتێبی ئاسمانی) درۆ به دهم خواوه دهکهن (بێباکانه دهڵێن: عوزهیر یان مهسیح کوڕی خوان) ئهو تاوان و گوناههیان بهسه (بۆ سزادانیان چونکه تاوانێکی زۆر گهوره)ی ئاشکرایه.
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُوا نَصِيبًا مِّنَ الْكِتَابِ يُؤْمِنُونَ بِالْجِبْتِ وَالطَّاغُوتِ وَيَقُولُونَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا هَٰؤُلَاءِ أَهْدَىٰ مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا سَبِيلًا ( 51 )
ئایا نهتڕوانیوهته ئهوانهی که بهشێک له کتێبی ئاسمانی پێدراوه (کهچی لهگهڵ ئهوهشدا) باوهڕیان بهفاڵچی و جادووگهرو بت و پهیکهرو شهیتان و... ههیه و دهربارهی ئهوانهی که بێ باوهڕن دهڵێن: ئهوانه چاکترن و ڕێبازی ڕاستتریان گرتووه، تا ئهوانهی که ئیمان و باوهڕیان (بهئاینی ئیسلام هێناوه).
أُولَٰئِكَ الَّذِينَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ وَمَن يَلْعَنِ اللَّهُ فَلَن تَجِدَ لَهُ نَصِيرًا ( 52 )
ئهو (جوولهکانه) کهسانێکن خوا نهفرینی لێکردوون، کهسێکیش خوا نهفرینی لێ بکات، ئهوه ههرگیز هیچ کهست دهست ناکهوێت بیکهیته پشتیوانی.
أَمْ لَهُمْ نَصِيبٌ مِّنَ الْمُلْكِ فَإِذًا لَّا يُؤْتُونَ النَّاسَ نَقِيرًا ( 53 )
مهگهر ئهوانه ههندێک دهسهڵاتیان بهدهسته، تا ئهوکاته بهقهدهر تۆزقاڵێک له ناوکی خورما بهخهڵکی نهدهن؟!
أَمْ يَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلَىٰ مَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ فَقَدْ آتَيْنَا آلَ إِبْرَاهِيمَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَآتَيْنَاهُم مُّلْكًا عَظِيمًا ( 54 )
یان ههر ئهوهیه که حهسادهت و بهخیلی بهخهڵکی (ئیماندار) دهبهن لهسهر ئهوهی خوا له فهزڵ و بهخششی خۆی بهشی داون (پێغهمبهری لهناویاندا ههڵبژاردووه) خۆ بێگومان ئێمه بهنهوهی ئیبراهیم کتێبمان بهخشیووه (به موسا تهورات و به عیسا ئینجیل و به محمدیش (صلی الله علیه وسلم) قورئان) ههروهها لهجۆرهها دانایی بههرهوهرمان کردوون و (به ههندێکیان) وهک (یوسف و داود و سولهیمان) دهسهڵات و پاشایهتیهکی گهورهمان بهخشیووه.
فَمِنْهُم مَّنْ آمَنَ بِهِ وَمِنْهُم مَّن صَدَّ عَنْهُ وَكَفَىٰ بِجَهَنَّمَ سَعِيرًا ( 55 )
جا لهو خهڵکه ههیه باوهڕیان به (محمد (صلی الله علیه وسلم) و به قورئان) هێناوهو شوێنی کهوتوون، ههشیانه ڕێی لێگرتووه و پشتی تێکردووه، دۆزهخیش بهسه (بۆ ئهو یاخییانه) که ئامادهیه و کڵپهی سهندووه.
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بِآيَاتِنَا سَوْفَ نُصْلِيهِمْ نَارًا كُلَّمَا نَضِجَتْ جُلُودُهُم بَدَّلْنَاهُمْ جُلُودًا غَيْرَهَا لِيَذُوقُوا الْعَذَابَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَزِيزًا حَكِيمًا ( 56 )
بهڕاستی ئهوانهی باوهڕیان نههێناوه به ئایهت و فهرمانهکانی ئێمه، له ئایندهدا دهیانسوتێنین بهئاگری دۆزهخ، ههموو جارێک پێستیان داوهشاو سووتاو ههڵقرچا، پێستی تر دهکهین بهبهریاندا، بۆ ئهوهی به چاکی سزاو ئازار بچهژن، بهڕاستی خوا ههمیشهو بهردهوام باڵادهسته و (دهتوانێت تۆڵه له خوانهناسان بسهنێت)، دانایه (که مۆڵهتیان دهدات بهڵکو بگهرێنهوه بۆ ڕێبازی دینداری).
وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَنُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا لَّهُمْ فِيهَا أَزْوَاجٌ مُّطَهَّرَةٌ وَنُدْخِلُهُمْ ظِلًّا ظَلِيلًا ( 57 )
ئهوانهش که باوهڕیان هێناوهو کارو کردهوهی چاکه ئهنجام دهدهن لهئایندهیهکی نزیکدا دهیانخهینه ناو باخهکانی بهههشتهوه که چهندهها ڕووبار (بهژێر درهختهکانیداو به بهردهم کۆشکهکانیدا) دهڕوات و لهوێدا ژیانی ههمیشهیی و بهردهوام دهبهنه سهر، هاوڕێ لهگهڵ چهندهها هاوسهری پاک و بێگهردو خاوێن و پاکیزهدا، ههروهها دهیانخهینه ژێر سایهی سێبهری جوان و ڕازاوهی ههمیشهیی یهوه (نه گهرمایان دهبێت، نه سهرما).
إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَن تُؤَدُّوا الْأَمَانَاتِ إِلَىٰ أَهْلِهَا وَإِذَا حَكَمْتُم بَيْنَ النَّاسِ أَن تَحْكُمُوا بِالْعَدْلِ إِنَّ اللَّهَ نِعِمَّا يَعِظُكُم بِهِ إِنَّ اللَّهَ كَانَ سَمِيعًا بَصِيرًا ( 58 )
بێگومان خوا فهرمانتان پێدهدات که ههموو ئهمانهتهکان (سپاردهکان) بگهڕێننهوه دهست خاوهنهکانیان و ههر کاتێکیش داوهریتان کرد لهنێوان خهڵکیدا، دادپهروهرانه فهرمانڕهوایی بکهن، چونکه بهڕاستی خوا بهجوانی و چاکی و تهواوی ئامۆژگاری و فهرمانتان پێدهدات، بهڕاستی خوا ههمیشهو بهردهوام بیسهر و بینایه.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنكُمْ فَإِن تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِن كُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ذَٰلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلًا ( 59 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه، فهرمانبهردارو گوێڕایهڵی خواو پێغهمبهرو فهرمانڕهواکان بکهن که له خودی خۆتانن (له بیروباوهڕو پابهندیدا)، خۆ ئهگهر له شتێکدا بوو بهکێشهتان دهربارهی حوکمی خوایی، ئهوه ئهو کێشهیه بگێڕنهوه بۆ لای خواو پێغهمبهرهکهی (صلی الله علیه وسلم) (که قورئان و سوننهت دهگهیهنێت)، ئهگهر ئێوه باوهڕتان بهخواو به ڕۆژی قیامهت ههیه، (ڕهفتارکردنتان) بهو شێوهیه چاکترین و جوانترین سهرچاوهیه بۆ چارهسهری کێشهکانتان.
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يَزْعُمُونَ أَنَّهُمْ آمَنُوا بِمَا أُنزِلَ إِلَيْكَ وَمَا أُنزِلَ مِن قَبْلِكَ يُرِيدُونَ أَن يَتَحَاكَمُوا إِلَى الطَّاغُوتِ وَقَدْ أُمِرُوا أَن يَكْفُرُوا بِهِ وَيُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَن يُضِلَّهُمْ ضَلَالًا بَعِيدًا ( 60 )
ئایا نهتڕوانیووهته ئهو (دوورووانهی) لافی ئهوه لێ دهدهن گوایه بهڕاستی باوهڕیان هێناوه بهوهی که بۆ تۆ ڕهوانهکراوه و بهوهش که پێش تۆ ڕهوانهکراوه (بۆ پێغهمبهران)! کهچی دهیانهوێت ڕووبکهنه زۆردارو جادووگهرو خوانهناسان تا دادوهریان له نێواندا بکهن و چارهسهری کێشهکانیان بکهن، لهکاتێکدا به ڕاستی فهرمانیان پێدراوه که باوهڕیان به (تاغوت) نهبێت، شهیتانیش دهیهوێت گومڕایان بکات بهگومڕاییهکی دوورو بێ سنوور.
وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ تَعَالَوْا إِلَىٰ مَا أَنزَلَ اللَّهُ وَإِلَى الرَّسُولِ رَأَيْتَ الْمُنَافِقِينَ يَصُدُّونَ عَنكَ صُدُودًا ( 61 )
کاتێکیش پێیان بوترێ: وهرن بۆ لای ئهو (قورئانهی) که خوا ناردوویهتی یه خوارهوه و بۆ لای پێغهمبهرهکهی (بۆ چارهسهری کێشهکانتان) کهچی دهبینی دووڕووهکان پشتت تێدهکهن و ڕووت لێ وهردهگێڕن بهتهواوی.
فَكَيْفَ إِذَا أَصَابَتْهُم مُّصِيبَةٌ بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ ثُمَّ جَاءُوكَ يَحْلِفُونَ بِاللَّهِ إِنْ أَرَدْنَا إِلَّا إِحْسَانًا وَتَوْفِيقًا ( 62 )
ئاخۆ ئهوانه حاڵیان چۆن بێت کاتێک بههۆی ڕهفتاری نادروستیانهوه بهڵایهک دووچاریان دهبێت، کهچی لهوهودوا (که پهنایان نامێنێت) هاوار بۆ تۆ دههێنێن و سوێند بهخوا دهخۆن: لهو کارهماندا مهبهستمان تهنها چاکهکاریی و ڕێکخستن و ئاشتی بوو.
أُولَٰئِكَ الَّذِينَ يَعْلَمُ اللَّهُ مَا فِي قُلُوبِهِمْ فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ وَعِظْهُمْ وَقُل لَّهُمْ فِي أَنفُسِهِمْ قَوْلًا بَلِيغًا( 63 )
ئا ئهوانه کهسانێکن خوا دهزانێت چی له دڵ و دهروونیاندا حهشاردراوه، کهواته ڕهفتاری ئهوانه پشتگوێ بخه، ئامۆژگاریان بکه و قسهی بهپێزو بهتوێکڵی وایان پێ بڵێ که بهقوڵایی دهروونیاندا بچێته خوارهوه و بیانههژێنێت.
وَمَا أَرْسَلْنَا مِن رَّسُولٍ إِلَّا لِيُطَاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذ ظَّلَمُوا أَنفُسَهُمْ جَاءُوكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّابًا رَّحِيمًا ( 64 )
هیچ فرستادهیهکمان نهناردوه مهگهر تهنها بۆ ئهوهی گوێڕایهڵی بکرێت بهفهرمانی خوا، خۆ ئهگهر ئهو خهڵکه بهڕاستی کاتێک ستهمیان له خۆیان کرد (به لادان له شهریعهت) بهاتنایه بۆ لای تۆ و داوای لێخۆشبوونیان له خوای گهوره بکردایه، پێغهمبهریش داوای لێخۆشبوونی بۆ بکردنایه، ئهوه بێگومان ئهو کاته دهیانزانی که خوا تهوبه و پهشیمانی وهرگرهو میهرهبان و دلۆڤانه (ئهگهر بهڕاستیان بوایه).
فَلَا وَرَبِّكَ لَا يُؤْمِنُونَ حَتَّىٰ يُحَكِّمُوكَ فِيمَا شَجَرَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ لَا يَجِدُوا فِي أَنفُسِهِمْ حَرَجًا مِّمَّا قَضَيْتَ وَيُسَلِّمُوا تَسْلِيمًا ( 65 )
نهخێر، سوێند به پهروهردگارت ئهوانهی (لافی بڕوا لێدهدهن) بڕوا ناهێنن ههتا له ههموو کێشهیهکدا که ڕوودهدا له نێوانیاندا تۆ نهکهن به دادوهرو گوێڕایهڵی تۆ نهکهن، دوای ئهوهش نابێت له دڵ و دهروونیاندا هیچ ناڕهزاییهک دروست ببێت بهرامبهر ئهوهی که داوهریت لهسهر کردووه و دهبێت بهتهواویی تهسلیم بن و ڕازیی بن.
وَلَوْ أَنَّا كَتَبْنَا عَلَيْهِمْ أَنِ اقْتُلُوا أَنفُسَكُمْ أَوِ اخْرُجُوا مِن دِيَارِكُم مَّا فَعَلُوهُ إِلَّا قَلِيلٌ مِّنْهُمْ وَلَوْ أَنَّهُمْ فَعَلُوا مَا يُوعَظُونَ بِهِ لَكَانَ خَيْرًا لَّهُمْ وَأَشَدَّ تَثْبِيتًا ( 66 )
خۆ ئهگهر بهڕاستی ئێمه پێویستمان بکردایه لهسهریان که خۆتان بکوژن، یان له وڵات و نیشتمانتان دهرچن ئهوهیان نهدهکرد، مهگهر کهمێکیان نهبێت (چونکه بهجێ هێنانی فرمانی خوا بهبێ چهن و چوون پیشهی بهنده ڕاستهقینهکانه، ئێمهش ئهو داخوازیهمان لێ نهکردوون) جا ئهگهر بهڕاستی ئهوانه بهگوێرهی ئامۆژگاری و فرمانی ئێمه ڕهفتاریان بکردایه، ئهوه چاکتر بوو بۆیان و دامهزراوترو چهسپاوتر دهبوون لهسهر حهق و ڕاستی.
وَإِذًا لَّآتَيْنَاهُم مِّن لَّدُنَّا أَجْرًا عَظِيمًا ( 67 )
جا ئهوکاته بێگومان لهلایهن ئێمهوه پاداشتی گهورهو بێ سنوورمان پێدهبهخشین...
وَلَهَدَيْنَاهُمْ صِرَاطًا مُّسْتَقِيمًا ( 68 )
بهتهواویش هیدایهت و ڕێنموویمان دهکردن بۆ ڕێگهو ڕێبازی ڕاست و دروست.
وَمَن يُطِعِ اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَأُولَٰئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِم مِّنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِينَ وَحَسُنَ أُولَٰئِكَ رَفِيقًا ( 69 )
ئهوهی فهرمانبهرداری خواو پێغهمبهر بکات، جا ئهوانه لهگهڵ ئهو کهسانهدا دهبن (له بهههشتی بهریندا) کهخوا نازونیعمهتی ڕژاندووه بهسهریاندا لهپێغهمبهران و ڕاستگۆیان و شههیدان و پیاوچاکان، ئای که ئهوانه هاوهڵ و هاوڕێ و هاودهمێکی چاک و بێ وێنهن!
ذَٰلِكَ الْفَضْلُ مِنَ اللَّهِ وَكَفَىٰ بِاللَّهِ عَلِيمًا ( 70 )
ئهو ڕێزو بههره گهورهیه ههر لهلایهن خواوهیه (بۆ بهختهوهرانه)، خوا خۆی بهسه که زانایه بهههموو شتێک.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا خُذُوا حِذْرَكُمْ فَانفِرُوا ثُبَاتٍ أَوِ انفِرُوا جَمِيعًا ( 71 )
ئهی ئهوانهی که باوهڕتان هێناوه ئهوهی خۆتانی پێدهپارێزن بیگرنه دهست و ئاماده باش بن، ئینجا دهسته دهسته یان ههمووتان یهک پارچه (بهرهو بهرهکانی جهنگ) ههڵمهت بهرن و هێرش ببهن. (ههرکاتێک لهلایهن سهرکردایهتیهکی متمانه پێکراوهوه داواتان لێکرا).
وَإِنَّ مِنكُمْ لَمَن لَّيُبَطِّئَنَّ فَإِنْ أَصَابَتْكُم مُّصِيبَةٌ قَالَ قَدْ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيَّ إِذْ لَمْ أَكُن مَّعَهُمْ شَهِيدًا ( 72 )
سوێند بێت (دهستهیهک دووڕوو ههن) لهناوتاندا بهڕاستی خۆیان دهخڵافێنن و سستی دهکهن، جا ئهگهر بهڵایهکتان تووش بێت (ههریهک لهوانه) دهڵێت: بهڕاستی خوا چاکی بۆ کردم که لهگهڵ ئهواندا ئامادهی (ئهو جهنگه) نهبووم.
وَلَئِنْ أَصَابَكُمْ فَضْلٌ مِّنَ اللَّهِ لَيَقُولَنَّ كَأَن لَّمْ تَكُن بَيْنَكُمْ وَبَيْنَهُ مَوَدَّةٌ يَا لَيْتَنِي كُنتُ مَعَهُمْ فَأَفُوزَ فَوْزًا عَظِيمًا ( 73 )
سوێند بێت ئهگهر فهزڵ و دهستکهوتێکتان لهخواوه دهستکهوت بهڕاشکاوی دهڵێت ـ ههر وهک لهنێوان ئێوه و ئهو جۆره کهسانهدا دۆستایهتی و ئاشنایهتی نهبوو بێت ـ خۆزگه لهگهڵ ئهواندا بوومایه و بۆ ئهوهی دهستکهوتێکی چاک و زۆر و زهبهندهم بهدهست بهێنایه.
فَلْيُقَاتِلْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ الَّذِينَ يَشْرُونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا بِالْآخِرَةِ وَمَن يُقَاتِلْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَيُقْتَلْ أَوْ يَغْلِبْ فَسَوْفَ نُؤْتِيهِ أَجْرًا عَظِيمًا ( 74 )
دهبا بجگێت له پێناوی خوادا، ئهوانهی ژیانی دنیا دهفرۆشن بهرۆژی دوایی، جا ههر کهس بجهنگێت لهپێناوی خوادا ئهوه ئهگهر بکوژرێت و شههید ببێت، یان سهرکهوتن بهدهست بهێنێت، ئهوه لهئایندهدا پاداشتی گهوره و بێ سنووری پێدهبهخشین.
وَمَا لَكُمْ لَا تُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاءِ وَالْوِلْدَانِ الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْ هَٰذِهِ الْقَرْيَةِ الظَّالِمِ أَهْلُهَا وَاجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنكَ وَلِيًّا وَاجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنكَ نَصِيرًا ( 75 )
(ئهی ئیماندارن) ئهوه چیتانهو بۆچی ناجهنگن لهپێناوی ڕهزامهندی خوادا و ڕزگار کردنی لاوازکراوو چهوساوهکان، لهو پیاوان و ئافرهتان و منداڵانهی که دهڵێن: پهروهردگارا تۆ ڕزگارمان بکه لهم شارهی که خهڵکهکهی ستهمکارن و لهلایهن خۆتهوه پشتیوان و یارمهتیدهرێکمان بۆ ساز بکه.
الَّذِينَ آمَنُوا يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَالَّذِينَ كَفَرُوا يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ الطَّاغُوتِ فَقَاتِلُوا أَوْلِيَاءَ الشَّيْطَانِ إِنَّ كَيْدَ الشَّيْطَانِ كَانَ ضَعِيفًا ( 76 )
ئهوانهی ئیماندارن (تهنها) له پێناوی خوادا دهجهنگن (بهڵام) ئهوانهی بێ باوهڕن له پێناوی ستهمکارو زۆردار و (تاغوت)دا دهجهنگن، ده بجهنگن دژی یاوهرانی شهیتان (چونکه) بهڕاستی پیلان و تهڵهکهی شهیتان پووچ و لاوازه.
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ قِيلَ لَهُمْ كُفُّوا أَيْدِيَكُمْ وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ فَلَمَّا كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقِتَالُ إِذَا فَرِيقٌ مِّنْهُمْ يَخْشَوْنَ النَّاسَ كَخَشْيَةِ اللَّهِ أَوْ أَشَدَّ خَشْيَةً وَقَالُوا رَبَّنَا لِمَ كَتَبْتَ عَلَيْنَا الْقِتَالَ لَوْلَا أَخَّرْتَنَا إِلَىٰ أَجَلٍ قَرِيبٍ قُلْ مَتَاعُ الدُّنْيَا قَلِيلٌ وَالْآخِرَةُ خَيْرٌ لِّمَنِ اتَّقَىٰ وَلَا تُظْلَمُونَ فَتِيلًا ( 77 )
ئایا نهتڕوانیووهته ئهوانهی که پێیان وترا: دهست بپارێزن کاتی جهنگ نیه! بهڵکو ههر نوێژ بکهن و زهکات بدهن، کهچی کاتێک جهنگیان بۆ بڕیاردرا، دهستهیهکیان له خهڵکی دهترسان بهقهدهر ئهوهی که له خوا دهترسن، یاخود زیاتریش و دهیانوت: خوایه تۆ بۆچی جهنگت لهسهر فهرزکردین، خۆزگه بۆ ماوهیهک دوات دهخستین، بهوانه بڵێ: ڕابواردنی ژیانی دنیا زۆر کهم و کورته، ژیانی قیامهت چاکترو خۆشترو نهبڕاوهیه بۆ ئهو کهسهی له خوا دهترسێت و پارێزکاره، لهوێ بهقهدهر تاڵی ناوکی خورمایهک ستهمتان لێناکرێت.
أَيْنَمَا تَكُونُوا يُدْرِككُّمُ الْمَوْتُ وَلَوْ كُنتُمْ فِي بُرُوجٍ مُّشَيَّدَةٍ وَإِن تُصِبْهُمْ حَسَنَةٌ يَقُولُوا هَٰذِهِ مِنْ عِندِ اللَّهِ وَإِن تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ يَقُولُوا هَٰذِهِ مِنْ عِندِكَ قُلْ كُلٌّ مِّنْ عِندِ اللَّهِ فَمَالِ هَٰؤُلَاءِ الْقَوْمِ لَا يَكَادُونَ يَفْقَهُونَ حَدِيثًا ( 78 )
(دڵنیا بن) له ههر کوێ بن مردن یهخهتان پێ دهگرێت، با لهناو چهندهها قهڵاو شوێنی سهخت و قایمیشدا بن، (جا دووڕووهکان) ئهگهر خێریان بێته ڕێ دهڵێن: ئهمه له لایهن خواوهیه و ئهگهر توشی ناخۆشی و زیانێک بێن (به پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) دهڵێن: ئهمهیان بههۆی تۆوهیه، پێیان بڵێ: ههر ههمووی (ههرچی پێش دێت) لهلایهن خواوهیه و (بۆ تاقی کردنهوهیه) ئهوه بۆچی ئهو خهڵکه (باوهڕ لاوازه) هیچ شتێک تێناگهن و له ڕاستیهکان حاڵیی نابن.
مَّا أَصَابَكَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللَّهِ وَمَا أَصَابَكَ مِن سَيِّئَةٍ فَمِن نَّفْسِكَ وَأَرْسَلْنَاكَ لِلنَّاسِ رَسُولًا وَكَفَىٰ بِاللَّهِ شَهِيدًا ( 79 )
(ڕاسته) که ههرچی بۆ تۆ (بۆ ههرکهسێک) پێش دێت له خێرو چاکه له خواوهیه و ههرچی ناخۆشیهکیشت بۆ پێش دێت دهستی خۆتی تیایه (ههرچهنده بهبێ ویستی خوا ڕوو نادات، بهڵام پاداشتت ههیه ئهگهر خۆگر بێت) و ئێمه تۆمان ناردووه (ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) بۆسهر خهڵی بهپێغهمبهرایهتی (تا بیرو بۆچوونیان ڕاست بکهیتهوه)، خوایش بهسه که شایهته بۆ ئهو مهبهسته.
مَّن يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ وَمَن تَوَلَّىٰ فَمَا أَرْسَلْنَاكَ عَلَيْهِمْ حَفِيظًا ( 80 )
ئهوهی فهرمانبهرداری پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) بکات، ئهوه بهڕاستی فهرمانبهرداری خوای کردووه، ئهوهش پشتی ههڵکردووه (ئهوه خۆی زهرهرمهند دهبێت) خۆ ئێمه تۆمان نهناردوه تا ببیته چاودێر بهسهر ئهوانهوه.
وَيَقُولُونَ طَاعَةٌ فَإِذَا بَرَزُوا مِنْ عِندِكَ بَيَّتَ طَائِفَةٌ مِّنْهُمْ غَيْرَ الَّذِي تَقُولُ وَاللَّهُ يَكْتُبُ مَا يُبَيِّتُونَ فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ وَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ وَكَفَىٰ بِاللَّهِ وَكِيلًا ( 81 )
(دووڕووهکان کاتێک لای تۆن) دهڵێن: ملکهچ و فهرمانبهردارین، بهڵام کاتێک لای تۆ ههستان و دوورکهوتنهوه، دهستهیهکیان قسهکانی تۆ له شهودا دهگۆڕن و ئهوه ناڵێن که تۆ وتوته، جا ئهوهی شهو ههڵی دهبهستن و (پیلانی بۆ دهکێشن) خوا تۆماری دهکات، کهواته گوێ بهوانه مهده و پشت به خوا ببهسته تهنها خوات بهسه که یارو یاوهرت بێت.
أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَلَوْ كَانَ مِنْ عِندِ غَيْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فِيهِ اخْتِلَافًا كَثِيرًا ( 82 )
ئهوه بۆ ئهوانه سهرنجی قورئان نادهن و لێکی نادهنهوهو لێی وردنابنهوه؟ خۆ ئهگهر له لایهن کهسێکی ترهوه بوایه جگهله خوا بێگومان جیاوازی و دژایهتیهکی زۆریان تێدا دهدۆزیهوه.
وَإِذَا جَاءَهُمْ أَمْرٌ مِّنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذَاعُوا بِهِ وَلَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَإِلَىٰ أُولِي الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنبِطُونَهُ مِنْهُمْ وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ لَاتَّبَعْتُمُ الشَّيْطَانَ إِلَّا قَلِيلًا( 83 )
(لێرهدا خوا ڕهخنه دهگرێت له ههندێک ئیمانداران): ههرکاتێک ههواڵێکیان بۆ بێت دهربارهی ئاسایش و هێمنایهتی، یاخود ترس و بیم، بڵاوی دهکهنهوه (بیر له سهرئهنجام ناکهنهوه)، خۆ ئهگهر ئهو ههواڵهیان بڵاو نهکردایهتهوه و بیانگێڕایهتهوه بۆلای پێغهمبهرو (صلی الله علیه وسلم)، یان بۆ لای کاربهدهستانێک که له خۆیانن، ئهوه ئهوانهی کهله نهێنی ههواڵهکان تێدهگهن و دهکۆڵنهوه، نهێنی و ڕازهکانیان لێ دهردههێنا، جا ئهگهر فهزڵ و چاودێری خواو ڕهحمهت و میهرهبانیهکهی نهبوایه شوێنی شهیتان دهکهوتن، جگه له کهمێکتان.
فَقَاتِلْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ لَا تُكَلَّفُ إِلَّا نَفْسَكَ وَحَرِّضِ الْمُؤْمِنِينَ عَسَى اللَّهُ أَن يَكُفَّ بَأْسَ الَّذِينَ كَفَرُوا وَاللَّهُ أَشَدُّ بَأْسًا وَأَشَدُّ تَنكِيلًا ( 84 )
(ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) بجهنگه له پێناوی خوادا، چونکه ئهو ئهرکه ههر لهسهرشانی خۆته، (واته: ههتا ئهگهر تهنها خۆیشت بیت)، ههروهها هانی ئیماندارانیش بده (بۆ بهشداری له شهڕهکاندا) ئومێده خوای گهوره هێز له بێ باوهڕان بسهنێتهوه و بهریان بگرێت و زاڵتان بکات بهسهریاندا، چونکه خوا هێزو دهسهڵاتی زۆرتره (بهڵکو بهراورد ناکرێت) و بهتوندی و سهختی تۆڵهیان لێدهسێنێت.
مَّن يَشْفَعْ شَفَاعَةً حَسَنَةً يَكُن لَّهُ نَصِيبٌ مِّنْهَا وَمَن يَشْفَعْ شَفَاعَةً سَيِّئَةً يَكُن لَّهُ كِفْلٌ مِّنْهَا وَكَانَ اللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ مُّقِيتًا ( 85 )
ئهوهی تکایهکی باش بکات، خهڵک هان بدات بۆ چاکهخوازی، (له نێوان خهڵکدا ههوڵی تهبایی بدات)، ئهوه بهشێک لهو پاداشتی چاکهیهی بۆ ههیهو لهو خێرهدا بهشداره (که ڕۆڵی تیادا ههیه) ههروهها ئهوهش که تکایهکی خراپ دهکات و ڕۆڵێکی خراپ دهبینێت و ههوڵی فیتنه بهرپا کردن دهدات و هاندهرێتی، ئهوه ئهویش بهشێکی مسۆگهری ههیه له سزاو لێپرسینهوه، خوایش ههمیشهو بهردهوام ئاگاو چاودێره بهسهر ههموو شتێکدا.
وَإِذَا حُيِّيتُم بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ حَسِيبًا ( 86 )
ههرکاتێک سڵاو و چاک و چۆنیهکتان لهگهڵدا کرا ئهوه بهجوانتر له سڵاوهکهی ئهو یاخود (هیچ نهبێت) وهکو خۆی وهڵام بدهنهوه، بێگومان خوا له ههموو شتێک دهپرسێتهوه.
اللَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ لَيَجْمَعَنَّكُمْ إِلَىٰ يَوْمِ الْقِيَامَةِ لَا رَيْبَ فِيهِ وَمَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللَّهِ حَدِيثًا ( 87 )
(الله) خوایهکه بێجگه لهو هیج خوایهکی تر نیه (شایستهی پهرستن بێت)سوێند به خوا له ڕۆژی قیامهتدا کۆتاندهکاتهوه و هیچ شک و گومانێکی تێدا نی یه، جا کێ ههیه قسه و گوفتاری له فهرمایش و فهرموودهی خوا ڕاستترو دروستتر بێت؟
فَمَا لَكُمْ فِي الْمُنَافِقِينَ فِئَتَيْنِ وَاللَّهُ أَرْكَسَهُم بِمَا كَسَبُوا أَتُرِيدُونَ أَن تَهْدُوا مَنْ أَضَلَّ اللَّهُ وَمَن يُضْلِلِ اللَّهُ فَلَن تَجِدَ لَهُ سَبِيلًا ( 88 )
جا ئهوه چیتانه (ئهی ئیمانداران) دهربارهی دووڕووهکان بوون به دوو دهستهوه؟! له کاتێکدا خوا (سهر شۆڕی کردوون) و وهری گێڕاونهتهوه بۆ بێ باوهڕی بههۆی ئهو کردهوانهی که کردوویانه، ئایا دهتانهوێت (دڵی) کهسێک هیدایهت و ڕێنموویی بکهن که خوا گومڕای کردووه؟! (بههۆی باوهڕی دانهمهزراو و دڵ و دهروونی نهخۆشیهوه)، بێگومان ئهوهی خوا گومڕای بکات (بههۆی کارو کردهوهی ناپهسهندیهوه) ئهوه ههرگیز ڕێگهیهکت دهست ناکهوێت بۆ ڕێنموویی کردنی.
وَدُّوا لَوْ تَكْفُرُونَ كَمَا كَفَرُوا فَتَكُونُونَ سَوَاءً فَلَا تَتَّخِذُوا مِنْهُمْ أَوْلِيَاءَ حَتَّىٰ يُهَاجِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَإِن تَوَلَّوْا فَخُذُوهُمْ وَاقْتُلُوهُمْ حَيْثُ وَجَدتُّمُوهُمْ وَلَا تَتَّخِذُوا مِنْهُمْ وَلِيًّا وَلَا نَصِيرًا ( 89 )
(ئهو دووڕووانه) ئاواتهخوازن که ئێوهش بێ باوهڕ بن وهک خۆیان بێ باوهڕ بوون، ئهو کاته (ههردوولاتان) یهکسان دهبن له بێ باوهڕیدا، کهواته لهوانه پشتیوان و یاوهر مهگرن ههتا کۆچ دهکهن لهپێناوی خوادا، خۆ ئهگهر یاخی بوون و پشتیان تێکردن، ئێوه بیانگرن و بیانکوژن له ههر کوێدا ئهوانهتان دهستکهوت، ههرگیز نهکهن ئهوانه بکهنه یاوهرو هاوکار...
إِلَّا الَّذِينَ يَصِلُونَ إِلَىٰ قَوْمٍ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَهُم مِّيثَاقٌ أَوْ جَاءُوكُمْ حَصِرَتْ صُدُورُهُمْ أَن يُقَاتِلُوكُمْ أَوْ يُقَاتِلُوا قَوْمَهُمْ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَسَلَّطَهُمْ عَلَيْكُمْ فَلَقَاتَلُوكُمْ فَإِنِ اعْتَزَلُوكُمْ فَلَمْ يُقَاتِلُوكُمْ وَأَلْقَوْا إِلَيْكُمُ السَّلَمَ فَمَا جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ عَلَيْهِمْ سَبِيلًا ( 90 )
جگه لهوانهی که پهنا دهبهنه بهر تیره و هۆزێک پهیمان لهنێوان ئێوه و ئهواندا بهستراوه، یاخود هاتبن بۆ لای ئێوه لهکاتێکدا دڵیان تهنگ و بێزار بێت لهوهی جهنگتان لهگهڵ بکهن یان دژی تیره و هۆزهکهی خۆیان بجهنگن، خۆ ئهگهر خوا بیویستایه ئهوانی زاڵ دهکرد بهسهرتانداو دژتان دهجهنگان، جا ئهگهر ئهوانه دووره پهرێزو کهنارگیر بوون له ئێوه و جهنگیان لهگهڵ نهکردن و ڕێبازی ئاشتیان گرتهبهرو ملکهچ بوون، ئهوه خوا هیچ ڕێگهیهکی دانهناوه بۆ ئێوه بهسهر ئهوانهوه (که شهڕیان پێ بفرۆشن بیانکوژن یان بهدیل بیانگرن).
سَتَجِدُونَ آخَرِينَ يُرِيدُونَ أَن يَأْمَنُوكُمْ وَيَأْمَنُوا قَوْمَهُمْ كُلَّ مَا رُدُّوا إِلَى الْفِتْنَةِ أُرْكِسُوا فِيهَا فَإِن لَّمْ يَعْتَزِلُوكُمْ وَيُلْقُوا إِلَيْكُمُ السَّلَمَ وَيَكُفُّوا أَيْدِيَهُمْ فَخُذُوهُمْ وَاقْتُلُوهُمْ حَيْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ وَأُولَٰئِكُمْ جَعَلْنَا لَكُمْ عَلَيْهِمْ سُلْطَانًا مُّبِينًا ( 91 )
(ههروهها) چهند کهسانێکی ترتان دهستدهکهوێت که دهیانهوێت له ئێوهش و له هۆز و قهومی خۆشیان ئهمین بن، ههر کاتێک بانگ کرابنهوه بۆ ئاشووبنانهوه درێغیان نهکردووه و ڕۆچوون تیایدا و چاکتر تێههڵچوونهتهوه، جا ئهگهر ئهوانه دووره پهرێزیان نهگرت لێتان و کهنارگیر نهبوون و ڕێبازی ئاشتیان نهگرتهبهرو دهستیان نهکێشایهوه له جهنگ کردن لهگهڵتان، ئهو کاته بیانگرن و بیانکوژن له ههر کوێ دهستان ڕۆیی بهسهریاندا، ئا ئهوانه گێڕاومانه بۆتان بهسهریانهوه بهڵگهیهکی ڕوون و ئاشکرا لهسهر (ڕاست و ڕهوایی کوشتن و بهدیل کردنیان).
وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ أَن يَقْتُلَ مُؤْمِنًا إِلَّا خَطَأً وَمَن قَتَلَ مُؤْمِنًا خَطَأً فَتَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مُّؤْمِنَةٍ وَدِيَةٌ مُّسَلَّمَةٌ إِلَىٰ أَهْلِهِ إِلَّا أَن يَصَّدَّقُوا فَإِن كَانَ مِن قَوْمٍ عَدُوٍّ لَّكُمْ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَتَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مُّؤْمِنَةٍ وَإِن كَانَ مِن قَوْمٍ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَهُم مِّيثَاقٌ فَدِيَةٌ مُّسَلَّمَةٌ إِلَىٰ أَهْلِهِ وَتَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مُّؤْمِنَةٍ فَمَن لَّمْ يَجِدْ فَصِيَامُ شَهْرَيْنِ مُتَتَابِعَيْنِ تَوْبَةً مِّنَ اللَّهِ وَكَانَ اللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمًا ( 92 )
بۆ هیچ ئیماندارێک نیه ئیماندارێکی تر بکوژێت مهگهر به ههڵه، خۆ ئهگهر کهسێکی ئیماندار به ههڵه ئیماندارێک بکوژێت، ئهوه دهبێت بهندهیهکی ئیماندار ئازاد بکات و خوێن باییهکهی بدات به کهسوکاری کوژراوهکه (وهک میراتی دابهشی بکهن) مهگهر لێی ببوورن و له خوێنهکهی خۆش ببن، خۆ ئهگهر کوژراوهکه له ناو قهوم و دهستهیهکدا بوو دوژمنی ئێوه بوون، بهڵام ئهو (کوژراوه) ئیماندار بوو، با (بکوژهکه) بهندهیهکی ئیماندار ئازادبکات و ئهگهر ئیمانداره کوژراوهکه لهناو قهوم و دهستهیهک بوو که پهیمان لهنێوانتاندا ههبوو، دهبێت خوێنبایی بدرێت بهکهسوکاری و بهندهیهکی ئیمانداریش ئازاد بکرێت، (خۆ ئهگهر بکوژهکه) ئهوهی بۆ نهلواو دهستی نهکهوت (بهنده ئازاد بکات و بهندایهتی باوی نهمابوو ماڵ و سامانیشی نهبوو) ئهوه دهبێت دوومانگ لهسهریهک بهڕۆژوو بێت، ئهمه بڕیارێکه بۆ ڕاستی و دروستی تهوبه و گهڕانهوهکهی، ئهمهش لهلایهن خواوهیه، بێگومان خوای گهوره ههمیشه و بهردهوام زاناو دانایه.
وَمَن يَقْتُلْ مُؤْمِنًا مُّتَعَمِّدًا فَجَزَاؤُهُ جَهَنَّمُ خَالِدًا فِيهَا وَغَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَلَعَنَهُ وَأَعَدَّ لَهُ عَذَابًا عَظِيمًا ( 93 )
ههر کهسێک بهدهستی ئهنقهست ئیماندارێک بکوژێت (بهحهلالی بزانێت)، ئهوه تۆڵهی ئهو کهسه دۆزهخه، نهمره تیایدا، ههروهها خوا لێی توڕه بووه و نهفرینی لێکردووه و سزایهکی گهوره و بێ سنووری بۆ ئاماده کردووه.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا ضَرَبْتُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَتَبَيَّنُوا وَلَا تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقَىٰ إِلَيْكُمُ السَّلَامَ لَسْتَ مُؤْمِنًا تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا فَعِندَ اللَّهِ مَغَانِمُ كَثِيرَةٌ كَذَٰلِكَ كُنتُم مِّن قَبْلُ فَمَنَّ اللَّهُ عَلَيْكُمْ فَتَبَيَّنُوا إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرًا ( 94 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه، کاتێک دهرئهچن بۆ گهیاندنی ئیسلام و جیهاد لهپێناوی خوادا، وردبین بن و ههموو شتێک ڕوون بکهنهوه (دووره پهرێزبن له پهلهو ههڵهشهیی) و بهوکهسانه مهڵێن که سهلامتان لێدهکهن: (ڕاست ناکهیت) تۆ ئیماندار نیت!! (بهو ههڵوێسته) مهبهستتان دهسکهوتی ژیانی دنیابێت، لای خوا دهستکهوتی زۆر ههیه، خۆ کاتی خۆی ئێوهش وابوون (باوهڕتان شاراوه بوو) تا خوا منهتی نایه سهرتان (سهرکهوتنی پێبهخشین و دهرووی لێکردنهوه) کهواته، وردو دووربین بن، چونکه بهڕاستی خوا ئاگاداره بهههموو ئهوکاروکردهوانهی که دهیکهن. (پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) دهستهیهک له هاوهڵانی نارد بۆ گهیاندنی ئیسلام، ئوسامهی کوڕی زهیدی کرده لێپرسراویان، کابرایهک که ناوی (مهرداس) بوو مهڕو وشتری دهلهوهڕان، ئوسامهو هاوهڵانی بینی، ترساو بهپهله دوور کهوتهوهو خۆی کرد به ئهشکهوتێکدا، ئهمانیش شوێنی کهوتن، کاتێک چوونه بهردهم ئهشکهوتهکه کابرا هات بهپیریانهوهو سهلامی لێکردن و شایهتمانی هێنا، بهڵام ئوسامه هێرشی کرده سهری و کوشتی.. دوایی که پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) بیستی تووڕه بوو له ئوسامه و فهرمووی: بۆچی کوشتت؟ ئایا دڵ و سینهتان ههڵدڕی بوو بزانن بهڕاستێتی یان نا!!)...
لَّا يَسْتَوِي الْقَاعِدُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ غَيْرُ أُولِي الضَّرَرِ وَالْمُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِينَ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ عَلَى الْقَاعِدِينَ دَرَجَةً وَكُلًّا وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنَىٰ وَفَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِينَ عَلَى الْقَاعِدِينَ أَجْرًا عَظِيمًا ( 95 )
ئهوانهی دانیشتوون له ئیمانداران و (جهنگ ناکهن) ـ مهگهر ئهوانهی که ناتهواون ـ (کوێر، شهل، نهخۆش،... هتد) لهگهڵ ئهوانهدا که جیهادو کۆشش دهکهن له پێناوی خوادا به ماڵ و سامان و خۆیان چوونیهک نین، بێگومان خوا فهزڵ و ڕێزو پلهیهکی تایبهتی بڕیارداوه بۆ تێکۆشهران به ماڵیان و خۆیان، بهسهر ئهوانهدا که دانیشتوون و (فیداکاری ناکهن و گیان بهخت ناکهن)، خوای گهوره بهههر دهستهیهکیان بهڵێنی چاک و بهنرخی داوه، (بێگومان) خوا فهزڵ و ڕێزو پاداشتی گهورهو بێ سنووری ئهو تێکۆشهر و موجاهیدانهی داوه بهسهر ئهو دانیشتوانهدا...
دَرَجَاتٍ مِّنْهُ وَمَغْفِرَةً وَرَحْمَةً وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا ( 96 )
ئهویش چهندهها پلهو پایهن (بهگوێرهی ههوڵ و کۆشش) لهلایهن خواوه پێشکهش دهکرێن (بهگوێرهی ڕادهی نیهت پاکیی و تێکۆشان)، هاوڕێ لهگهڵ لێخۆشبوون و ڕهحمهتدا، چونکه خوا ههمیشهو بهردهوام لێخۆشبووهو به ڕهحم و دلۆڤانه.
إِنَّ الَّذِينَ تَوَفَّاهُمُ الْمَلَائِكَةُ ظَالِمِي أَنفُسِهِمْ قَالُوا فِيمَ كُنتُمْ قَالُوا كُنَّا مُسْتَضْعَفِينَ فِي الْأَرْضِ قَالُوا أَلَمْ تَكُنْ أَرْضُ اللَّهِ وَاسِعَةً فَتُهَاجِرُوا فِيهَا فَأُولَٰئِكَ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَسَاءَتْ مَصِيرًا ( 97 )
بهڕاستی ئهوانهی له سهره مهرگدا فریشته گیانیان دهکێشن لهکاتێکدا ئهوان ههمیشه ستهمیان له خۆیان دهکرد (ئیمان و باوهڕیان له مهترسیدا بوو کهچی کۆچیان نهدهکرد بۆ نیشتمانی ئیمان، بهتوندیی پیایاندا ههڵدهشاخێن)و دهڵێن: باشه ئێوه له چیدا بوون و لهکوێ ژیانتان دهبرده سهر؟! له وهڵامدا دهڵێن: ئێمه بێ دهسهڵات و لاواز کراو بووین له زهویدا، فریشتهکان دهڵێن: باشه ئایا زهوی خوا فراوان و پان و پۆر نهبوو تا کۆچی تێدا بکهن و (کۆچ بکهن بۆ نیشتمانێک که ئیمانداران تیایدا فهرمانڕهوان یاخود سهربهستن)؟ ئا ئهوانه شوێنهواریان دۆزهخه، که جێگه و ڕێگه و سهرئهنجامێکی ناخۆش و ناسازو خراپه.
إِلَّا الْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاءِ وَالْوِلْدَانِ لَا يَسْتَطِيعُونَ حِيلَةً وَلَا يَهْتَدُونَ سَبِيلًا ( 98 )
مهگهر ئهوانهیان که بهڕاستی بێ دهسهڵات و ناتهوان و لاوازکراون لهو پیاوانهی ژن و منداڵیان لهگهڵدایهو ناتوانن تهگبیرو گۆڕانکاریهک بۆ خۆیان بکهن و هیچ ڕێگهیهکیش شارهزانین بۆ چارهسهرو دهربازکردنی خۆیان.
فَأُولَٰئِكَ عَسَى اللَّهُ أَن يَعْفُوَ عَنْهُمْ وَكَانَ اللَّهُ عَفُوًّا غَفُورًا ( 99 )
ئا ئهوانه خوا لێبووردن و چاوپۆشی بۆ ئاماده کردوون و خوا ههمیشهو بهردهوام زۆر لێخۆشبووهو زۆریش چاوپۆشی دهکات (مهبهست له وشهی ـ عسی ـ بۆ هاتنه دی بهڵێنه خواییهکهیه).
وَمَن يُهَاجِرْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يَجِدْ فِي الْأَرْضِ مُرَاغَمًا كَثِيرًا وَسَعَةً وَمَن يَخْرُجْ مِن بَيْتِهِ مُهَاجِرًا إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ يُدْرِكْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا ( 100 )
جا ئهوهی کۆچ بکات له پێناوی خوادا لهو زهوییهی که کۆچی بۆ دهکات، سهربهرزییهک بۆ خۆی و ڕیسواییهکی زۆریش بۆ دوژمنانی دروست دهکات، بهرهکهت و فراوانی ڕزق و ڕۆزی ڕووی تێدهکات، ههر کهسێکیش ماڵ و حاڵی خۆی بهجێ بهێڵێت وله پێناو خواو پێغهمبهرهکهیدا دهرچێت (واته بهرهو وڵاتی ئیسلام، یاخود شوێنێکی ئازاد) کۆچ بکات، پاشان مردن یهخهی پێبگرێت، ئهوه ئیتر ئهو کهسه پاداشتهکهی کهوتۆته سهر خوا (ههر خۆی دهزانێت چۆن پاداشتی دهداتهوه)، خوا ههمیشهو بهردهوام لێخۆشبوو میهرهبانه (بهتایبهت بۆ ئهو جۆره کهسانه).
وَإِذَا ضَرَبْتُمْ فِي الْأَرْضِ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَن تَقْصُرُوا مِنَ الصَّلَاةِ إِنْ خِفْتُمْ أَن يَفْتِنَكُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنَّ الْكَافِرِينَ كَانُوا لَكُمْ عَدُوًّا مُّبِينًا ( 101 )
ههر کاتێک بهسهفهر بهلایهکی زهویدا ڕۆیشتن، ئهوه گوناهبار نابن بهکورت کردنهوهی نوێژ، (بهتایبهت) ئهگهر ترسان ئهوانهی خوانهناسن پیلان و بهڵایهکتان بهسهربهێنن وئازارتان بدهن، چونکه بهڕاستی کافران دوژمنانی ئاشکرای ئێوهن.
وَإِذَا كُنتَ فِيهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلَاةَ فَلْتَقُمْ طَائِفَةٌ مِّنْهُم مَّعَكَ وَلْيَأْخُذُوا أَسْلِحَتَهُمْ فَإِذَا سَجَدُوا فَلْيَكُونُوا مِن وَرَائِكُمْ وَلْتَأْتِ طَائِفَةٌ أُخْرَىٰ لَمْ يُصَلُّوا فَلْيُصَلُّوا مَعَكَ وَلْيَأْخُذُوا حِذْرَهُمْ وَأَسْلِحَتَهُمْ وَدَّ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ تَغْفُلُونَ عَنْ أَسْلِحَتِكُمْ وَأَمْتِعَتِكُمْ فَيَمِيلُونَ عَلَيْكُم مَّيْلَةً وَاحِدَةً وَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِن كَانَ بِكُمْ أَذًى مِّن مَّطَرٍ أَوْ كُنتُم مَّرْضَىٰ أَن تَضَعُوا أَسْلِحَتَكُمْ وَخُذُوا حِذْرَكُمْ إِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْكَافِرِينَ عَذَابًا مُّهِينًا ( 102 )
کاتێکیش تۆ (ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) لهناو هاوهڵاندا بویت و پێش نوێژیت بۆ دهکردن (له کاتی جهنگدا)، ئهوه با دهستهیهکیان لهگهڵ تۆدا بوهستن بۆ نوێژ و چهکهکانیان پێ بێت، جا کاتێک ئهم دهستهیهی که نوێژ دهکات چوونه سووژده بائهوانی تر له پشتانهوه بن (ئینجا که لێبوونهوه لهو ڕکاته) ئهو دهستهیهی تر که پاسهوانییان دهکردو نوێژیان نهکردووه بابێن لهگهڵ تۆدا نوێژهکهیان بکهن، با هوشیارو چهکداریش بن، چونکه بێ باوهڕان ئاواتهخوازن که ئێوه غافڵ بن له چهکهکانتان و له کهل و پهلتان، تایهک هێرش بکهنه سهرتان وتهفرو توناتان بکهن، بهڵام بۆتان ههیه و قهیناکات چهکهکانتان دانێن ئهگهر ناڕهحهت بوون بههۆی بارانهوه، یان ههندێکتان نهخۆشکهوتن، ههمیشه وریابن، بهڕاستی خوا سزای ڕیسواکهرو شهرمهزاری بۆ خوانهناسان ئاماده کردووه.
فَإِذَا قَضَيْتُمُ الصَّلَاةَ فَاذْكُرُوا اللَّهَ قِيَامًا وَقُعُودًا وَعَلَىٰ جُنُوبِكُمْ فَإِذَا اطْمَأْنَنتُمْ فَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ إِنَّ الصَّلَاةَ كَانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ كِتَابًا مَّوْقُوتًا ( 103 )
جا کاتێک له نوێژ بوونهوه ئهوه یادی خوا بکهن بهپێوهبن یان بهدانیشتنهوه یان به ڕاکشانهوه (بهههرجۆرێک بۆتان گونجا) کاتێکیش ئارامی باڵی کێشا بهسهرتانداو نیشتهجێ بوون، ئهوه نوێژ بهچاکی و تهواوی ئهنجام بدهن، چونکه بهڕاستی نوێژ لهسهر ئیمانداران فهرزه لهکاتی دیاریکراودا دهبێ ئهنجام بدرێت.
وَلَا تَهِنُوا فِي ابْتِغَاءِ الْقَوْمِ إِن تَكُونُوا تَأْلَمُونَ فَإِنَّهُمْ يَأْلَمُونَ كَمَا تَأْلَمُونَ وَتَرْجُونَ مِنَ اللَّهِ مَا لَا يَرْجُونَ وَكَانَ اللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمًا ( 104 )
له بهرامبهر (لهشکری بێ باوهڕانهوه که شهڕتان پێ دهفرۆشن یان بهربهستن له ڕێگهی پێگهیاندنی بانگهوازی خوادا) سستی و کهمتهرخهمی مهکهن و بکهونه دوایان، چونکه ئهگهر ئێوه ئێش و ئازارو ماندوێتی و برینداریتان بۆ پێش بێت، بۆ ئهوانیش ههرپێش دێت، بهڵام ئهوهی ئێوه بهئومێدو بهتهمان لهلایهن خواوه دهستان بکهوێت (له بهههشتدا) ئهوان به تهمای نین، خوا ههمیشه و بهردهوام زاناو دانایه.
إِنَّا أَنزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِتَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ بِمَا أَرَاكَ اللَّهُ وَلَا تَكُن لِّلْخَائِنِينَ خَصِيمًا ( 105 )
ئێمه بهڕاستی قورئانمان بۆ لای تۆ دابهزاندوهته خوارهوه، سهرتاپای حهق و ڕاستی بهردهوامه، بۆ ئهوهی دادوهری بکهیت له نێوان خهڵکیدا بهو شێوهیهی که خوا نیشانی داویت و ڕێنموویی کردویت و بهگونجاوی دهزانیت (بۆ چارهسهری کێشهکان و بهڕێوهبردنی کۆمهڵگا و قازانجی خهڵکی)، نهکهیت بهرگری له ناپاکان بکهیت... (دهگێڕنهوه جولهکهیهک لای (طعمة) ناوێک قهڵغانێک بهئهمانهت دادهنێت، بهڵام (طعمة) حاشای لێدهکات، که دێن ماڵهکهی بگهڕێن فڕێی دهداته ماڵه دراوسێکهیهوه، جاکه کێشهکه دهگاته لای پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) خهریکه لایهنی (طعمة) بگرێت، چونکه زۆر بهدهم و پل بووه، بهڵام خوای گهوره ئهم چهند ئایهته دادهبهزێنێت له ـ (١٠٥ تا ١١٣).
وَاسْتَغْفِرِ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ غَفُورًا رَّحِيمًا ( 106 )
(ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) بهردهوام) داوای لێخۆش بوون له خوا بکه، چونکه بهڕاستی ئهو خوایه ههمیشهو بهردهوام لێخۆشبوو میهرهبانه.
وَلَا تُجَادِلْ عَنِ الَّذِينَ يَخْتَانُونَ أَنفُسَهُمْ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ مَن كَانَ خَوَّانًا أَثِيمًا ( 107 )
بهرگری لهو کهسانهش مهکه که ناپاکن و خیانهت له خۆیان دهکهن، چونکه بهڕاستی خوا ئهو کهسانهی خۆش ناوێت ههمیشه خیانهتکارو تاوانبارن.
يَسْتَخْفُونَ مِنَ النَّاسِ وَلَا يَسْتَخْفُونَ مِنَ اللَّهِ وَهُوَ مَعَهُمْ إِذْ يُبَيِّتُونَ مَا لَا يَرْضَىٰ مِنَ الْقَوْلِ وَكَانَ اللَّهُ بِمَا يَعْمَلُونَ مُحِيطًا ( 108 )
ئهوانه دهیانهوێت خیانهت و تاوانهکانیان لهخهڵکی بشارنهوه، لهکاتێکدا ناتوانن له خوای بشارنهوه که لهگهڵیاندایهو چاودێریانه، بهشهودا قسهی واههڵدهبهستن خوا پێی ڕازی نیه و خوا بهردهوام گهمارۆدهری ئهو کارو کردهوانهیه که ئهنجامی دهدهن.
هَا أَنتُمْ هَٰؤُلَاءِ جَادَلْتُمْ عَنْهُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا فَمَن يُجَادِلُ اللَّهَ عَنْهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَم مَّن يَكُونُ عَلَيْهِمْ وَكِيلًا ( 109 )
باشه ئهوهته ئێوه بهرگریان لێدهکهن له ژیانی ئهم دنیایهدا، ئهی ڕۆژی قیامهت، لای خوا کێ بهرگریان لێدهکات؟ یاخود کێ پشتیوان و یاریدهدهریان دهبێت (تا له سزای دۆزهخ ڕزگاریان بکات)؟
وَمَن يَعْمَلْ سُوءًا أَوْ يَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ يَسْتَغْفِرِ اللَّهَ يَجِدِ اللَّهَ غَفُورًا رَّحِيمًا ( 110 )
ئهوهی خراپهیهک بکات (دژ بهخهڵکی) یان ستهم له خۆی بکات لهوهودوا (بهخۆیدا بچێتهوه) و داوای لێخۆشبوون له خوا بکات، ئهوه خوایهکی لێخۆشبوو و میهرهبانی دهستدهکهوێت.
وَمَن يَكْسِبْ إِثْمًا فَإِنَّمَا يَكْسِبُهُ عَلَىٰ نَفْسِهِ وَكَانَ اللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمًا ( 111 )
ئهوهش که گوناهو تاوانێک ئهنجام دهدات، ئهوه بهزیانی خۆی تهواو دهبێت، زیان بهخۆی دهگات (له قیامهتدا)، بێگومان خوا ههمیشهو بهردهوام زاناو دانایه.
وَمَن يَكْسِبْ خَطِيئَةً أَوْ إِثْمًا ثُمَّ يَرْمِ بِهِ بَرِيئًا فَقَدِ احْتَمَلَ بُهْتَانًا وَإِثْمًا مُّبِينًا ( 112 )
جا ئهوهی ههڵهیهک یان تاوانێک ئهنجام بدات و لهوهودوا بیسهپێنێت بهسهر بێ تاوانێکداو بێ تاوانێکی پێ لهکهدار بکات، بێگومان ئهو کهسه بوختان و تاوانێکی ئاشکرای ئهنجامداوه و تاوانێکی گهورهی کردووه (زیاد له گوناههکهی خۆی).
وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكَ وَرَحْمَتُهُ لَهَمَّت طَّائِفَةٌ مِّنْهُمْ أَن يُضِلُّوكَ وَمَا يُضِلُّونَ إِلَّا أَنفُسَهُمْ وَمَا يَضُرُّونَكَ مِن شَيْءٍ وَأَنزَلَ اللَّهُ عَلَيْكَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَعَلَّمَكَ مَا لَمْ تَكُن تَعْلَمُ وَكَانَ فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكَ عَظِيمًا ( 113 )
خۆ ئهگهر فهزڵ و ڕهحمهتی خوا نهبوایه بهسهرتهوه خهریک بوو ههندێکیان سهرت لێ بشێوێنن، بێگومان ئهوان بهو کارهیان ههر سهر له خۆیان دهشێوێنن، دڵنیابه که ناتوانن له هیچ شتێکدا زیانت پێبگهیهنن، خوای گهورهش قورئان و دانایی بۆ دابهزاندوویت و فێری ئهو شتانهی کردوویت که جاران نهتدهزانی، بهردهوامیش فهزڵ و ڕێزی خوا لهسهر تۆ (ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) زۆرو فراوان و ئاشکراو دیاره و (نایهڵێت تووشی ههڵه ببیت).
لَّا خَيْرَ فِي كَثِيرٍ مِّن نَّجْوَاهُمْ إِلَّا مَنْ أَمَرَ بِصَدَقَةٍ أَوْ مَعْرُوفٍ أَوْ إِصْلَاحٍ بَيْنَ النَّاسِ وَمَن يَفْعَلْ ذَٰلِكَ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ فَسَوْفَ نُؤْتِيهِ أَجْرًا عَظِيمًا ( 114 )
له زۆربهی چپه و سرته و قسه نهێنیهکانیاندا هیچ خێرێک بهدی ناکرێت و تیایدا نیه، مهگهر چپهی ئهو کهسهی که فهرمان بدات بهبهخششێک، یان چاکهیهک، یان ڕێکخستن و چاکسازی و ئاشتبوونهوهیهکی نێوان خهڵکی، جا ئهوهی (ئهو شێوازه چاکهیه) ئهنجام بدات و مهبهستی تهنها دهستکهوتنی ڕهزامهندی خوا بێت، ئهوه له ئایندهدا پاداشتی زۆرو بێ سنوور و گهورهی پێدهبهخشین.
وَمَن يُشَاقِقِ الرَّسُولَ مِن بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُ الْهُدَىٰ وَيَتَّبِعْ غَيْرَ سَبِيلِ الْمُؤْمِنِينَ نُوَلِّهِ مَا تَوَلَّىٰ وَنُصْلِهِ جَهَنَّمَ وَسَاءَتْ مَصِيرًا ( 115 )
ئهوهش دوژمنایهتی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) بکات و لێی جیابێتهوه له دوای ئهوهی ڕێگهی ڕاست و دروستی بۆ ڕوون بۆتهوه و ڕێبازێک بگرێتهبهر که جیابێت له ڕێگهو ڕێبازی ئیمانداران، ئهوه ڕووی وهردهچهرخێنین بۆ ئهو ڕووگهو بهرنامهیهی ههڵی بژاردووهو ڕووی تێکردووه، (له قیامهتیشدا) دهیخاته ناو دۆزهخهوه و دهیسوتێنین که ئهویش سهرئهنجامێکی زۆر ناخۆش و سامناکه.
إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُ أَن يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَٰلِكَ لِمَن يَشَاءُ وَمَن يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا بَعِيدًا ( 116 )
بهڕاستی خوا خۆش نابێت لهوه هاوهڵ و شهریکی بۆ بڕیار بدرێت و جگه لهو (هاوبهش دانانه) له گوناهانی تر بۆ ههر کهس بیهوێت و شایسته بێت و (پهشیمان بێت) خۆش دهبێت، جا ئهوهی شهریک و هاوهڵ بۆ خوا بڕیار بدات، ئهوه بهڕاستی گومڕا بووه بهگومڕاییهکی زۆر دوور.
إِن يَدْعُونَ مِن دُونِهِ إِلَّا إِنَاثًا وَإِن يَدْعُونَ إِلَّا شَيْطَانًا مَّرِيدًا ( 117 )
(ئهو هاوهڵگهرانه) ئهوهی هاناو هاواری بۆ دهبهن و دهیپهرستن ـ جگه لهخوا ـ چهند پهرستراوێکی کار تێکراون (پهرستراو دهبێت کارتێکهر بێت نهک کارتێکراو، بۆیه بتهکانیان بهمێینه ناوناوه وهک: لات و عوززا)، تهنها هاناو هاواریشیان ههر بۆ شهیتانی سهرکهش و یاخی یه که له ههموو خێرێک داماڵراوه.
لَّعَنَهُ اللَّهُ وَقَالَ لَأَتَّخِذَنَّ مِنْ عِبَادِكَ نَصِيبًا مَّفْرُوضًا ( 118 )
ئهو شهیتانهی که خوا نهفرینی لێکردووه وتوویهتی: سوێند بێت به تۆ ئهی خوا بهشێکی دیاریکراو له بهندهکانت دائهبڕم له ئیمان و خواناسی.
وَلَأُضِلَّنَّهُمْ وَلَأُمَنِّيَنَّهُمْ وَلَآمُرَنَّهُمْ فَلَيُبَتِّكُنَّ آذَانَ الْأَنْعَامِ وَلَآمُرَنَّهُمْ فَلَيُغَيِّرُنَّ خَلْقَ اللَّهِ وَمَن يَتَّخِذِ الشَّيْطَانَ وَلِيًّا مِّن دُونِ اللَّهِ فَقَدْ خَسِرَ خُسْرَانًا مُّبِينًا ( 119 )
سوێند بێت به تۆ گومڕایان دهکهم و به ئاوات و خهیاڵی پووچهوه سهرگهرمیان دهکهم و خۆم فرمانیان پێدهدهم و هانیان دهدهم و ئهوجا ئهوانیش بێگومان گوێی ئاژهڵهکانیان دهبڕن، ههروهها فرمانیان پێ دهدهم ئهوانیش دروست کراوانی خوا دهستکاری بکهن و بیگۆڕن (لهم سهردهمهدا ئهڵقه لهگوێکانی بهناو زانا دهستکاریی جینات و سیفاتی ڕهچهڵهکیی دهکهن و بهگوێی شهیتان دهکهن، ئادهمیزادو زیندهوهران تێکدهدهن، جگه لهههندێکیان نهبێت که مهبهستیان خزمهتی ئادهمیزاده)، جا ئهوهی له جیاتی خوا شهیتان بکاته پشتیوانی خۆی، ئهوه بهڕاستی دووچاری زیان و خهسارهتمهندیهکی ئاشکرا بووه.
يَعِدُهُمْ وَيُمَنِّيهِمْ وَمَا يَعِدُهُمُ الشَّيْطَانُ إِلَّا غُرُورًا ( 120 )
(شهیتان) بهڵێنیان دهداتێ و ئاوات و ئارهزوو دهڕازێنێتهوه بۆیان، دیاره که شهیتانیش هیچ بهڵێنێکیان پێنادات جگه له فریودان و خهڵهتاندن نهبێت.
أُولَٰئِكَ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَلَا يَجِدُونَ عَنْهَا مَحِيصًا ( 121 )
ئائهوانه جێگهو سهرهنجامیان دۆزهخه و کهلێنی لێ دهرچوونیان دهست ناکهوێت.
وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَنُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا وَعْدَ اللَّهِ حَقًّا وَمَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللَّهِ قِيلًا ( 122 )
ئهوانهش باوهڕیان هێناوه و کارو کردهوه چاکهکانیان ئهنجامداوه، ئهوه لهمهودوا دهیانخهینه ناو باخهکانی بهههشتهوه که چهندهها ڕووبار بهژێر درهخت و بهبهردهم کۆشکهکانیدا دهڕوات و ژیانی ههمیشهیی و نهبڕاوه و بهردهوام تیایدا دهبهنهسهر، ئهوه بهڵێنێکی نهگۆڕاوی خوایی یه، جاکێ ههیه ڕاستترو دروستتر له خوا بهڵێنی خۆی بباتهسهر؟
لَّيْسَ بِأَمَانِيِّكُمْ وَلَا أَمَانِيِّ أَهْلِ الْكِتَابِ مَن يَعْمَلْ سُوءًا يُجْزَ بِهِ وَلَا يَجِدْ لَهُ مِن دُونِ اللَّهِ وَلِيًّا وَلَا نَصِيرًا ( 123 )
(پاداشت و ڕێزو نرخ) نه به ئارهزووی ئێوهیه، نه به ئارهزووی خاوهنانی کتێبه، ئهوهی خراپهو گوناهێک بکات، ئهوه بههۆیهوه سزا دهدرێت و هیچ کهس و هیچ هێزێکی تری دهست ناکهوێت جگه له خوا پشتگیریی بکات و یارمهتی بدات.
وَمَن يَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحَاتِ مِن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَىٰ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولَٰئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَلَا يُظْلَمُونَ نَقِيرًا ( 124 )
ئهوهش کردهوه چاکهکان ئهنجام بدات نێر بێت یان مێ لهکاتێکدا ئیماندار بێت، جا ئهوانه دهچنه بهههشتهوهو بهقهدهر پهردهی ناوکی خورما ستهمیان لێناکرێت.
وَمَنْ أَحْسَنُ دِينًا مِّمَّنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ وَاتَّبَعَ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَاتَّخَذَ اللَّهُ إِبْرَاهِيمَ خَلِيلًا ( 125 )
کێ ههیه ئاینی چاکتره پهسهندترو جوانتر بێت لهو کهسهی ڕووی کردۆته خوا و خۆی تهسلیمی ئهوزاته کردووهو لهکاتێکدا کارجوان و کار پهسهندهو شوێنی ئاینی ئیبراهیمی ملکهچ و فهرمانبهردار کهوتبێت، که خوا ئیبراهیمی کردۆته خۆشهویستی خۆی ڕێزداری کردووه.
وَلِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَكَانَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ مُّحِيطًا ( 126 )
ههرچی له ئاسمانهکان و ههرچی له زهویدا ههیه ههر خوا خاوهنیانهو دهسهڵاتی ئهو خوایه دهوری ههموو شتێکی داوه (بهوردیی و بهتهواویی له ههموو شتێک ئاگاداره).
وَيَسْتَفْتُونَكَ فِي النِّسَاءِ قُلِ اللَّهُ يُفْتِيكُمْ فِيهِنَّ وَمَا يُتْلَىٰ عَلَيْكُمْ فِي الْكِتَابِ فِي يَتَامَى النِّسَاءِ اللَّاتِي لَا تُؤْتُونَهُنَّ مَا كُتِبَ لَهُنَّ وَتَرْغَبُونَ أَن تَنكِحُوهُنَّ وَالْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الْوِلْدَانِ وَأَن تَقُومُوا لِلْيَتَامَىٰ بِالْقِسْطِ وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ بِهِ عَلِيمًا ( 127 )
ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) پرسیارت لێدهکهن دهربارهی ئهوهی که پێویسته پیاوان ئهنجامی بدهن بهرامبهر به ژنان، پێیان بڵێ: خوای گهوره دهربارهیان وهڵامتان دهداتهوه؛ جائهوهی بهسهرتاندا دهخوێندرێتهوه له قورئاندا (روونی کردۆتهوه لهمهوپێش له سهرهتای ئهم سوورهتهوه) دهربارهی ئهو کچه بێ باوکانهی ئهوهی خوا بۆی داناون نایاندهنێ و ناشتانهوێت مارهیان بکهن و (رێگهش له شووکردنیان دهگرن) و دهربارهی میراتی ئهو منداڵه بێ دهسهڵاتانهی ناتانهوێت بهدادپهروهری ههڵسوکهوت و مامهڵهیان لهگهڵدا بکهن و بهرپاکردنی دادگهریی لهنێوان بێ باوکاندا (ئهرکی سهرشانی ئیماندارانه)، ئهوهی که ئهنجامی دهدهن له چاکه ئهوه بێگومان خوای گهوره پێی ئاگاداره بهچاکهکاریی لهگهڵ منداڵانی بێ باوکدا (که مافیان بدهن و ستهمیان لێنهکهن)، جا ههر خێرو چاکهیهک ئهنجام بدهن خوا زانایه پێی.
وَإِنِ امْرَأَةٌ خَافَتْ مِن بَعْلِهَا نُشُوزًا أَوْ إِعْرَاضًا فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِمَا أَن يُصْلِحَا بَيْنَهُمَا صُلْحًا وَالصُّلْحُ خَيْرٌ وَأُحْضِرَتِ الْأَنفُسُ الشُّحَّ وَإِن تُحْسِنُوا وَتَتَّقُوا فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرًا ( 128 )
ئهگهر ئافرهتێک له لووت بهرزی یان پشت ههڵکردنی مێردهکهی ترسا، ئهوه هیچ گوناهیان لهسهر نیه و کارێکی چاکه: ئهگهر نێوان خۆیان چاک بکهن و لهسهر شێوازێک ڕێک بکهون (وهک ئهوهی ئافرهتهکه دهست ههڵگرێت لهههندێ مافی خۆی تابهڕێزو سهربهرزیهوه بمێنێتهوه لهگهڵ مێردهکهیدا) ههمیشه ڕێکهوتن و تهبایی شتێکی چاک و پهسهنده، ههرچهنده خهڵکی به سروشت حهز بهرهزیلی دهکهن و تهنها بهرژهوهندی خۆیان دهوێت، (ئهگهر قیامهت و بهههشت و دۆزهخ لهبهرچاو نهگیرێت) جا ئهگهر چاکهکارو ڕهفتارجوان بن (لهگهڵ هاوسهرانتاندا)و خاوهن تهقواو پارێزکار بن و ستهمیان لێ نهکهن، ئهوه دڵنیابن بهڕاستی خوا ههمیشهو بهردهوام ئاگایه به کارو کردهوهتان.
وَلَن تَسْتَطِيعُوا أَن تَعْدِلُوا بَيْنَ النِّسَاءِ وَلَوْ حَرَصْتُمْ فَلَا تَمِيلُوا كُلَّ الْمَيْلِ فَتَذَرُوهَا كَالْمُعَلَّقَةِ وَإِن تُصْلِحُوا وَتَتَّقُوا فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ غَفُورًا رَّحِيمًا ( 129 )
ههرگیز ئێوه ناتوانن له نێوان هاوسهرهکانتاندا دادپهروهرانه ڕهفتار بکهن، له کاتێکدا ئهگهر زۆریش سوور بن لهسهری، جا کهوابوو نهکهن ههر ڕوو له یهکێکیان بکهن به تهواوی ئهوی تر واز لێبهێنن وهک ههڵپهسێرراو، نه ئهوهیه مێردار بێت، نه ئهوهشه بێ مێرد بێت، خۆ ئهگهر چاکسازی بکهن و ڕێک بکهون و خۆتان بپارێزن له ستهم، ئهوه بهڕاستی خوا ههمیشهو بهردهوام لێخۆشبوو میهرهبانه.
وَإِن يَتَفَرَّقَا يُغْنِ اللَّهُ كُلًّا مِّن سَعَتِهِ وَكَانَ اللَّهُ وَاسِعًا حَكِيمًا ( 130 )
خۆ ئهگهر ژن و مێرد لێک جیاببنهوه (بهگوێرهی شهرع و بهرنامهی خوا) ئهوه خوا ههریهکهیان شادو بێ نیازو بهختهوهر دهکات، له بهخشینی فراوانی خۆی (بههاوسهرێکی گونجاو) چونکه خوا ههمیشهو بهردهوام فراوانگیرو دانایه.
وَلِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَلَقَدْ وَصَّيْنَا الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِن قَبْلِكُمْ وَإِيَّاكُمْ أَنِ اتَّقُوا اللَّهَ وَإِن تَكْفُرُوا فَإِنَّ لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَكَانَ اللَّهُ غَنِيًّا حَمِيدًا ( 131 )
ههر بۆ خوایه ئهوهی له ئاسمانهکان و ئهوهی له زهویدایه، سوێند بهخوا بهڕاستی ئێمه ئامۆژگاری و فهرمانمانداوه بهسهر ئهوانهی بهرنامهی خوایان بۆ هاتبوو له پێش ئێوه، ههروهها ئامۆژگاری ئێوهشمان کردووه له خوا بترسن و به تهقواو پارێزکاربن، خۆ ئهگهر بێ باوهڕو یاخی بن (ئهوه خۆتان زیان دهکهن)، چونکه بهڕاستی ههر بۆ خوایه ئهوهی له ئاسمانهکان و ئهوهی له زهویدایه، خوایش ههمیشهو بهردهوام بێ نیازهو شایستهی سوپاسه.
وَلِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَكَفَىٰ بِاللَّهِ وَكِيلًا ( 132 )
ههر بۆ خوایه ئهوهی له ئاسمانهکان و ئهوهی له زهویدایه و ههر ئهو خوایه بهسه بۆ ئهوهی چاودێر بێت و کاروباری پێ بسپێریت (ئاسمانهکان ههر خوا خۆی فراوانییان دهزانێت و نهێنیهکانی زهویش کهمێکی زانراوه).
إِن يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ أَيُّهَا النَّاسُ وَيَأْتِ بِآخَرِينَ وَكَانَ اللَّهُ عَلَىٰ ذَٰلِكَ قَدِيرًا ( 133 )
خهڵکینه، ئهگهر خوا بیهوێت، ئێوه لهناو دهبات و کهسانی تر دههێنێته مهیدانهوه و خوا ههمیشه و بهردهوام دهسهڵاتی بهسهر ئهوکارهدا ههیه.
مَّن كَانَ يُرِيدُ ثَوَابَ الدُّنْيَا فَعِندَ اللَّهِ ثَوَابُ الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَكَانَ اللَّهُ سَمِيعًا بَصِيرًا ( 134 )
ئهو کهسهی تهنها پاداشتی دنیای دهوێت (ئهوه بابزانێت) که لای خوا پاداشتی دنیاو پاداشتی قیامهتیش ههیه، خوا ههمیشهو بهردهوام بیسهرو بینایه.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاءَ لِلَّهِ وَلَوْ عَلَىٰ أَنفُسِكُمْ أَوِ الْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ إِن يَكُنْ غَنِيًّا أَوْ فَقِيرًا فَاللَّهُ أَوْلَىٰ بِهِمَا فَلَا تَتَّبِعُوا الْهَوَىٰ أَن تَعْدِلُوا وَإِن تَلْوُوا أَوْ تُعْرِضُوا فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرًا ( 135 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه ههمیشه ڕاگری دادوهری بن و شایهتیی بۆ خوا بدهن، با شایهتیهکهشتان زیانی بۆ خۆتان و دایک و باوکتان یان خزمانیش ههبێت، ئهگهر کهسانێک لهوانه دهوڵهمهندبێت یان ههژار خوا بهرژهوهندی ئهوان چاکتر دهزانێت له ئێوه (واته بهتهماعی دهوڵهمهندی له دادپهروهری لامهدهن و بههۆی نهداریی و بهزهیی بێ جێ له حهق لامهدهن) نهکهن شوێن ئارهزووی نهفس بکهون له دادپهروهری لابدهن، جا ئهگهر ئێوه پێچ لێ بدهن (زمان بگۆرن) و شایهتی ناحهق بدهن، یان پشت ههڵکهن، ئهوه چاک بزانن خوا ئاگاداره به کارو کردهوهتان.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا آمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالْكِتَابِ الَّذِي نَزَّلَ عَلَىٰ رَسُولِهِ وَالْكِتَابِ الَّذِي أَنزَلَ مِن قَبْلُ وَمَن يَكْفُرْ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا بَعِيدًا ( 136 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه، بهردهوام و دامهزراو بن لهسهر ئیمان به خوا و پێغهمبهرهکهی و بهو قورئانهش که له ماوهی چهند ساڵێکدا دایبهزاندووه بۆ پێغهمبهرهکهی و بهو کتێبانهش که پێشتر ڕهوانهی کردوون، جا ئهوهی باوهڕی نهبێت بهخواو فریشتهکانی و به کتێبهکانی و بهپێغهمبهرانی و بهرۆژی دوایی، ئهوه بهڕاستی گومڕابووه بهئهوپهڕی گومڕایی.
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا ثُمَّ كَفَرُوا ثُمَّ آمَنُوا ثُمَّ كَفَرُوا ثُمَّ ازْدَادُوا كُفْرًا لَّمْ يَكُنِ اللَّهُ لِيَغْفِرَ لَهُمْ وَلَا لِيَهْدِيَهُمْ سَبِيلًا ( 137 )
بهڕاستی ئهوانهی باوهڕیان هێناوه و دوایی پاشگهز بوونهتهوه، دووباره ئیمانیان هێنایهوه و دوایی پاشگهز بوونهوه، لهوهودوا زیاتر له بێ دینی و کافریدا ڕۆچوون، هیچ کات خوا لهوانه خۆشنابێت و ڕێنمووییان ناکات بۆ ڕێبازێکی سوود بهخش.
بَشِّرِ الْمُنَافِقِينَ بِأَنَّ لَهُمْ عَذَابًا أَلِيمًا ( 138 )
(ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) مژده به دووڕووهکان بده که بهڕاستی سزایهکی بهئێشیان بۆ ئاماده کراوه!!
الَّذِينَ يَتَّخِذُونَ الْكَافِرِينَ أَوْلِيَاءَ مِن دُونِ الْمُؤْمِنِينَ أَيَبْتَغُونَ عِندَهُمُ الْعِزَّةَ فَإِنَّ الْعِزَّةَ لِلَّهِ جَمِيعًا ( 139 )
ئهو دووڕووانهی که بێ باوهڕهکان دهکهنه پشتیوان و یارویاوهری خۆیان لهجیاتی ئیمانداران، ئایا دهیانهوێت عیززهت و دهسهڵات و سهربهرزیان لای ئهوان دهست بکهوێت؟ (ئهوانه بهههڵهدا چوون) چونکه بهڕاستی عیزهت و باڵاداستی و سهربهرزیی ههر ههمووی بۆ خوایه.
وَقَدْ نَزَّلَ عَلَيْكُمْ فِي الْكِتَابِ أَنْ إِذَا سَمِعْتُمْ آيَاتِ اللَّهِ يُكْفَرُ بِهَا وَيُسْتَهْزَأُ بِهَا فَلَا تَقْعُدُوا مَعَهُمْ حَتَّىٰ يَخُوضُوا فِي حَدِيثٍ غَيْرِهِ إِنَّكُمْ إِذًا مِّثْلُهُمْ إِنَّ اللَّهَ جَامِعُ الْمُنَافِقِينَ وَالْكَافِرِينَ فِي جَهَنَّمَ جَمِيعًا ( 140 )
بهڕاستی (خوای گهوره) له قورئاندا ئهم بڕیارهی ناردووه بۆ سهرتان که: ههر کاتێک له جێیهکدا گوێتان لێ بوو کوفرو گاڵته بهئایهتهکانی خوا دهکرا، ئهوه دامهنیشن لهگهڵ ئهوانهدا ههتا قسهو باسهکهیان بهگۆڕن (ئهگهر دابنیشن و گوێ نهدهنێ) ئهوه بهڕاستی ئێوهش لهو کاتهدا وهک ئهوانن و (حسابی ئهوانتان بۆ دهکرێت) بهڕاستی خوا دووڕووهکان و بێ باوهڕهکان ههموویان له دۆزهخدا کۆدهکاتهوه.
الَّذِينَ يَتَرَبَّصُونَ بِكُمْ فَإِن كَانَ لَكُمْ فَتْحٌ مِّنَ اللَّهِ قَالُوا أَلَمْ نَكُن مَّعَكُمْ وَإِن كَانَ لِلْكَافِرِينَ نَصِيبٌ قَالُوا أَلَمْ نَسْتَحْوِذْ عَلَيْكُمْ وَنَمْنَعْكُم مِّنَ الْمُؤْمِنِينَ فَاللَّهُ يَحْكُمُ بَيْنَكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلَن يَجْعَلَ اللَّهُ لِلْكَافِرِينَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ سَبِيلًا ( 141 )
ئهوانهی که خۆیان بۆ ئێوه مهڵاسداوه چاوهڕوانی بهسهرهاتتان دهکهن، ئهگهر سهرکهوتنێکتان لهلایهن خواوه دهست بکهوێت دهڵێن: ئهی ئێمه لهگهڵتاندا نهبووین؟! خۆ ئهگهر کافرهکان بهشێکیان ببێت له سهرکهوتن، دووڕوهکان دهڵێن: ئایا ئێمه لهسهر ئێوهمان نهدهکردهوه و، نهمانهێشت ئیمانداران زیانتان پێبگهیهنن، ئینجا خوا له ڕۆژی قیامهتدا دادوهریی دهکات له نێوانتاندا (ئهی بێ باوهڕ و دووڕووهکان) دڵنیابن ههرگیز خوا نایهڵێت بێ باوهڕان بهسهر ئیمانداراندا دهست ڕۆیشتوو بن و ڕیشهکهنیان بکهن.
إِنَّ الْمُنَافِقِينَ يُخَادِعُونَ اللَّهَ وَهُوَ خَادِعُهُمْ وَإِذَا قَامُوا إِلَى الصَّلَاةِ قَامُوا كُسَالَىٰ يُرَاءُونَ النَّاسَ وَلَا يَذْكُرُونَ اللَّهَ إِلَّا قَلِيلًا ( 142 )
بهڕاستی دووڕووهکان (وا دهزانن) فێڵ له خوا دهکهن (لهکاتێکدا) ئهو زاته فێڵهکانیان پووچ دهکاتهوه (نازانن که دیار و نادیار، لای خوا ڕوون و ئاشکرایه)، ههر کاتێکیش (بۆ ڕیاو ڕووپامایی) ههڵدهستن بۆ نوێژ، زۆر بهلهش گرانیی و تهمهڵیی ههڵدهستن، ئهوانه ڕیایی و ڕوپامایی بۆ خهڵکی دهکهن، زۆر کهم یادی خوا دهکهن.
مُّذَبْذَبِينَ بَيْنَ ذَٰلِكَ لَا إِلَىٰ هَٰؤُلَاءِ وَلَا إِلَىٰ هَٰؤُلَاءِ وَمَن يُضْلِلِ اللَّهُ فَلَن تَجِدَ لَهُ سَبِيلًا ( 143 )
ئهوانه گیریان خواردووه لهو نێوانهدا، نهئهوهیه پاڵ بدهن بهئیماندارانهوه، نهئهوهشه پاڵ بدهن بهکافرانهوه، ههر کهس خوا (بههۆی نالهباریی خۆیهوه) گومڕای بکات، ئهوه ههرگیز ناتوانیت ڕێبازێکی ڕاست و ڕزگاری بۆ بدۆزێتهوه.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا الْكَافِرِينَ أَوْلِيَاءَ مِن دُونِ الْمُؤْمِنِينَ أَتُرِيدُونَ أَن تَجْعَلُوا لِلَّهِ عَلَيْكُمْ سُلْطَانًا مُّبِينًا ( 144 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه بێ باوهڕان مهکهنه یارو یاوهری خۆتان لهجیاتی ئیمانداران، ئایا دهتانهوێت به دهستی خۆتان بهڵگهیهکی ئاشکرا بدهنه دهست خوا لهسهر خۆتان.
إِنَّ الْمُنَافِقِينَ فِي الدَّرْكِ الْأَسْفَلِ مِنَ النَّارِ وَلَن تَجِدَ لَهُمْ نَصِيرًا ( 145 )
بهڕاستی دووڕووهکان له چینی ههره خواری ناو دۆزهخدان و ههرگیز بۆ ئهوان پشتیوانێکت دهست ناکهوێت.
إِلَّا الَّذِينَ تَابُوا وَأَصْلَحُوا وَاعْتَصَمُوا بِاللَّهِ وَأَخْلَصُوا دِينَهُمْ لِلَّهِ فَأُولَٰئِكَ مَعَ الْمُؤْمِنِينَ وَسَوْفَ يُؤْتِ اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ أَجْرًا عَظِيمًا ( 146 )
جگه لهوانهیان تهوبهی ڕاستهقینهیان کردووه و کارونیهتیان چاک کردووه و دهستیان بهئاینی خواوه گرتووه و پهیڕهوی بهرنامهکهی دهکهن و بهتهواویی دین و ئاینیان ساغ کردۆتهوه بۆ خوا، جا ئهوانه لهگهڵ ئیمانداراندا دهبن و (لهگهڵ ئهواندا حهشر دهکرێن)، بێگومان لهئایندهدا خوا پاداشتی زۆرو بێ سنوور دهبهخشێت بهئیمانداران.
مَّا يَفْعَلُ اللَّهُ بِعَذَابِكُمْ إِن شَكَرْتُمْ وَآمَنتُمْ وَكَانَ اللَّهُ شَاكِرًا عَلِيمًا ( 147 )
خوا چ پێویستیهکی بهسزادانی ئێوه ههیه؟ ئهگهر شوکرانه بژێرو سوپاسگوزاربن و ئیمان و باوهڕی دامهزراوتان ههبێت، خوایش ههمیشهو بهردهوام سوپاسگوزاری بهنده چاکهکانیهتی و زاناو ئاگایه پێیان.
لَّا يُحِبُّ اللَّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلَّا مَن ظُلِمَ وَكَانَ اللَّهُ سَمِيعًا عَلِيمًا ( 148 )
بێگومان خوا حهز ناکات له قسهی ناشیرین و نابهجێ و ناو ناتۆره وتن و جنێودان، مهگهر کهسێک ستهم لێکراو بێت، خوا ههمیشهو بهردهوام بیسهرو زانایه.
إِن تُبْدُوا خَيْرًا أَوْ تُخْفُوهُ أَوْ تَعْفُوا عَن سُوءٍ فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ عَفُوًّا قَدِيرًا ( 149 )
ئهگهر کردارو گوفتارو بهخششی خۆتان ئاشکرا بکهن یان بیشارنهوه، یاخود چاوپۆشی له ههڵهو گوناهێک بکهن، ئهوه بێگومان خوا ههمیشهو بهردهوام لێخۆشبووه بهدهسهڵاتیشه.
إِنَّ الَّذِينَ يَكْفُرُونَ بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ وَيُرِيدُونَ أَن يُفَرِّقُوا بَيْنَ اللَّهِ وَرُسُلِهِ وَيَقُولُونَ نُؤْمِنُ بِبَعْضٍ وَنَكْفُرُ بِبَعْضٍ وَيُرِيدُونَ أَن يَتَّخِذُوا بَيْنَ ذَٰلِكَ سَبِيلًا ( 150 )
بێگومان ئهوانهی باوهڕ به خواو پێغهمبهران ناهێنن و دهیانهوێت جیاوازی بکهن له نێوان خواو پێغهمبهرهکانیدا (گوایه باوهڕیان بهخوا ههیه بهڵام باوهڕیان بهپێغهمبهران نیه)، (یاخود) دهڵێن: باوهڕ دههێنین بهههندێک له پێغهمبهران و باوهڕ بهههندێکیان ناهێنین و دهیانهوێت لهو نێوانهدا ڕێگه و بهرنامهیهک بۆ خۆیان بهدهست بهێنن...
أُولَٰئِكَ هُمُ الْكَافِرُونَ حَقًّا وَأَعْتَدْنَا لِلْكَافِرِينَ عَذَابًا مُّهِينًا ( 151 )
ئا ئهو کهسانه بهڕاستی ههر بێ باوهڕن و بۆ بێ باوهڕان سزایهکی سهر شۆڕکهرمان ئامادهکردوه.
وَالَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ وَلَمْ يُفَرِّقُوا بَيْنَ أَحَدٍ مِّنْهُمْ أُولَٰئِكَ سَوْفَ يُؤْتِيهِمْ أُجُورَهُمْ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا ( 152 )
ئهوانهی باوهڕیان به خوا و پێغهمبهرهکانی هێناوه و هیچ جۆره جیاوازیهکیان نهکردووه له نێوان هیچ کامیانداو باوهڕیان به ههموویان ههیه، ئا ئهوانه لهئایندهدا خوای گهوره پاداشتی خۆیان دهداتێ، خوای گهورهش ههمیشه و بهردهوام لێخۆشبوو میهرهبانه (بۆ باوهڕداران).
يَسْأَلُكَ أَهْلُ الْكِتَابِ أَن تُنَزِّلَ عَلَيْهِمْ كِتَابًا مِّنَ السَّمَاءِ فَقَدْ سَأَلُوا مُوسَىٰ أَكْبَرَ مِن ذَٰلِكَ فَقَالُوا أَرِنَا اللَّهَ جَهْرَةً فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ ثُمَّ اتَّخَذُوا الْعِجْلَ مِن بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَيِّنَاتُ فَعَفَوْنَا عَن ذَٰلِكَ وَآتَيْنَا مُوسَىٰ سُلْطَانًا مُّبِينًا ( 153 )
ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) خاوهنانی کتێب داوای ئهوهت لێدهکهن که له ئاسمانهوه کتێبێکیان بۆ دابهزێنیت، جا ئهوانه بهڕاستی داوای لهوه گهورهتریان له موسا کرد، وتیان: دهمانهوێت خوامان بهئاشکرا نیشان بدهیت، ئهسا ههوره بروسکهیهک لێیدان له سهرئهنجامی ئهو ستهمه ناڕهوایهو (ئهو داخوازیه نادروسهیاندا) کهچی لهوهودوا گوێرهکه پهرستیانکرد له دوای ئهو ههموو بهڵگه و موعجیزه ئاشکرایانه که بۆیان هات، جا لهوهشیان خۆش بووین و بهڵگهو موعجیزه و بهرنامهی ئاشکرامان بهخشی به موسا (تا ڕێنمووییان بکات).
وَرَفَعْنَا فَوْقَهُمُ الطُّورَ بِمِيثَاقِهِمْ وَقُلْنَا لَهُمُ ادْخُلُوا الْبَابَ سُجَّدًا وَقُلْنَا لَهُمْ لَا تَعْدُوا فِي السَّبْتِ وَأَخَذْنَا مِنْهُم مِّيثَاقًا غَلِيظًا ( 154 )
بۆ چهسپاندن و وهرگرتنی پهیمانهکه کێوی (طور) مان بهرز کردهوه بهسهریانداو پێمان وتن: که له دهروازهی شاری (قدس)هوه بهسوژدهوه بچنه ژورهوه (ههروهها فرمانمانداو) وتمان: له ڕۆژانی شهموواندا دهستدرێژی مهکهن و (ڕاوه ماسی مهکهن، بۆ ئهو مهبهسته) پهیمانێکی توندو بههێزمان لێوهرگرتن.
فَبِمَا نَقْضِهِم مِّيثَاقَهُمْ وَكُفْرِهِم بِآيَاتِ اللَّهِ وَقَتْلِهِمُ الْأَنبِيَاءَ بِغَيْرِ حَقٍّ وَقَوْلِهِمْ قُلُوبُنَا غُلْفٌ بَلْ طَبَعَ اللَّهُ عَلَيْهَا بِكُفْرِهِمْ فَلَا يُؤْمِنُونَ إِلَّا قَلِيلًا ( 155 )
ئینجا بههۆی پهیمان شکاندنیان و بێ باوهڕیان بهئایهتهکانی خواو کوشتنی بهناحهقی پێغهمبهران لهلایهن ئهوانهوه و ئهو قسهیهشیان که دهڵێن دڵی ئێمه داخراوه و بهرگی پێوهیه (مهبهستیان ئهوهیه که ئامادهنین گوێ بۆ هیچ ڕاستیهک بگرن، خوا خهشمی لێگرتن و نهفرینی لێکردن) نهخێر بهو جۆره نیه که ئهوانه دهیڵێن، بهڵکو خوا مۆری ناوه بهسهر دڵ و دهروونیاندا بههۆی بێ باوهڕ بوونیانهوه، جا ههر بۆیه کهمێکیان نهبێت باوهڕناهێنن.
وَبِكُفْرِهِمْ وَقَوْلِهِمْ عَلَىٰ مَرْيَمَ بُهْتَانًا عَظِيمًا ( 156 )
(ههروهها خوا ڕقی لێیانه) بههۆی بێ باوهڕ بوون و ئهو بوختانه گهورهیهی که بۆ مهریهم ههڵیانبهست...
وَقَوْلِهِمْ إِنَّا قَتَلْنَا الْمَسِيحَ عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ رَسُولَ اللَّهِ وَمَا قَتَلُوهُ وَمَا صَلَبُوهُ وَلَٰكِن شُبِّهَ لَهُمْ وَإِنَّ الَّذِينَ اخْتَلَفُوا فِيهِ لَفِي شَكٍّ مِّنْهُ مَا لَهُم بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِلَّا اتِّبَاعَ الظَّنِّ وَمَا قَتَلُوهُ يَقِينًا( 157 )
بههۆی ئهو قسهیهشیان که دهیانوت به ڕاستی ئێمه مهسیح پێغهمبهری خوا عیسای کوڕی مهریهممان کوشتووه، کهچی لهڕاستیدا نهکوشتوویانهو نه له قهنارهو خاچیانداو، بهڵکو لێیان تێکچووه و (کهسێکی تریان کوشتووه له بری ئهو)، بهڕاستی ئهوانهی که بیرو بۆچوونی جیاوازیان لهو کێشهیهدا ههیه، خۆشیان له گوماندان تیایدا و ئهوانه هیچ زانستیهکی ڕاستیان نیه لهو بارهیهوه، جگه له شوێنکهوتنی گومان نهبێت و بهدڵنیاییهوه (دهڵێین) که نهیانکوشتووهو بۆیان نهکوژراوه.
بَل رَّفَعَهُ اللَّهُ إِلَيْهِ وَكَانَ اللَّهُ عَزِيزًا حَكِيمًا ( 158 )
نهخێر، بهڵکو خوا بهرزی کردهوه بۆ لای خۆی، خوا ههمیشهو بهردهوام باڵادهست و دانایه.
وَإِن مِّنْ أَهْلِ الْكِتَابِ إِلَّا لَيُؤْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ يَكُونُ عَلَيْهِمْ شَهِيدًا ( 159 )
هیچ کهسێک نیه له خاوهنانی کتێب، که باوهڕ نههێنێت به عیسا پێش ئهوهی گیانی دهربچێت، بهڵکو سوێند بهخوا ههر باوهڕ دههێنێت پێی له پێش مردنیدا (له سهرهمهرگدا پهرده لهسهر چاویان لادهدرێت و گهلێک ڕاستی دهردهکهوێت بۆیان، یاخود کاتێک عیسا دادهبهزێت گاورو جووهکانی ئهو کاته باوهڕی دروستی پێدههێنن) و له ڕۆژی قیامهتیشدا شایهته بهسهریانهوه (که ئهوانهی گومڕا بوون، خۆیان گومڕا بوون و ئهم کاتی خۆی ههر ڕێگهی ڕاستی نیشانداون).
فَبِظُلْمٍ مِّنَ الَّذِينَ هَادُوا حَرَّمْنَا عَلَيْهِمْ طَيِّبَاتٍ أُحِلَّتْ لَهُمْ وَبِصَدِّهِمْ عَن سَبِيلِ اللَّهِ كَثِيرًا ( 160 )
بههۆی زوڵم و ستهمێک لهلایهن ئهوانهی که بوونهته جوو و بههۆی ئهوهی که زۆر کۆسپیان دهخسته بهر ڕێبازی خوا، ئێمه ههندێک نازو نیعمهتمان لێ حهرام کردن که پێشتر بۆیان حهڵاڵ بوو...
وَأَخْذِهِمُ الرِّبَا وَقَدْ نُهُوا عَنْهُ وَأَكْلِهِمْ أَمْوَالَ النَّاسِ بِالْبَاطِلِ وَأَعْتَدْنَا لِلْكَافِرِينَ مِنْهُمْ عَذَابًا أَلِيمًا ( 161 )
ههروهها بههۆی سوو خۆریانهوه که بهڕاستی لێیان حهرام کرابوو و بههۆی ئهوهشهوه که ماڵی خهڵکی بهناڕهوا دهخۆن (ههندێک شتی تری حهڵاڵمان لێ حهرام کردن)، بێگومان بۆ ئهوانهیان که بێ باوهڕن سزایهکی بهئێشمان ئاماده کردووه.
لَّٰكِنِ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ مِنْهُمْ وَالْمُؤْمِنُونَ يُؤْمِنُونَ بِمَا أُنزِلَ إِلَيْكَ وَمَا أُنزِلَ مِن قَبْلِكَ وَالْمُقِيمِينَ الصَّلَاةَ وَالْمُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَالْمُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ أُولَٰئِكَ سَنُؤْتِيهِمْ أَجْرًا عَظِيمًا ( 162 )
بهڵام ئهوانهیان که له زانستی و زانیاریدا ڕۆچوون، ههروهها ئیمانداران (لهوانیش و لهئێمهیش)، باوهڕ دههێنن بهوهی بۆ تۆ ڕهوانهکراوه و بهوهش پێش تۆ ڕهوانه کراوه، بهتایبهت ئهوانهی که بهچاکی نوێژهکانیان بهدروشمهکانهوه ئهنجام دهدهن و زهکاتیش دهدهن، باوهڕیشیان بهخواو بهرۆژی دوایی ههیه، ئا ئهوانه له ئایندهیهکی نزیکدا پاداشتی گهورهو بێ سنووریان دهدهینهوه.
إِنَّا أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ كَمَا أَوْحَيْنَا إِلَىٰ نُوحٍ وَالنَّبِيِّينَ مِن بَعْدِهِ وَأَوْحَيْنَا إِلَىٰ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطِ وَعِيسَىٰ وَأَيُّوبَ وَيُونُسَ وَهَارُونَ وَسُلَيْمَانَ وَآتَيْنَا دَاوُودَ زَبُورًا ( 163 )
بهڕاستی ئێمه (وحی)و نیگامان بۆ تۆ ناردووه ههر وهکو چۆن (وحی) و نیگامان بۆ نوح و پێغهمبهرانی دوای ئهو ناردووه، ههروهها (وحی) و نیگامان ناردووه بۆ ئیبراهیم و ئیسماعیل و ئیسحاق و یهعقوب و (ههندێک) له کوڕانی یهعقوب و عیسا و ئهیوب و یونس و هاروون و سولهیمان، زهبوریشمان به داود بهخشیووه (کتێبێک بووه زۆربهی تهسبیحات و ستایشی پهروهردگار بووه).
وَرُسُلًا قَدْ قَصَصْنَاهُمْ عَلَيْكَ مِن قَبْلُ وَرُسُلًا لَّمْ نَقْصُصْهُمْ عَلَيْكَ وَكَلَّمَ اللَّهُ مُوسَىٰ تَكْلِيمًا( 164 )
بێگومان بهسهرهاتی ههندێک له پێغهمبهرانمان بۆ گێڕاویتهوه، بهسهرهاتی ههندێکی تریشمان بۆ نهگێڕاویتهوه، بهڕاستی خوای گهوره خۆی لهگهڵ موسادا گفتوگۆی یهکسهری و ڕاستهوخۆی ئهنجامداوه.
رُّسُلًا مُّبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَ لِئَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَى اللَّهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ وَكَانَ اللَّهُ عَزِيزًا حَكِيمًا ( 165 )
پێغهمبهرانمان (ڕهوانه کردووه) که مژدهدهرن (به ئیمانداران) و ترسێنهرن بۆ (یاخیهکان)، تا خهڵکی هیچ بهڵگهیهکیان بهدهستهوه نهمێنێت (لهسهر بێ دینی و یاخی بوونیان) دوای ئهوهی خوا پێغهمبهرانی بۆ ڕهوانه کردوون، بێگومان ههمیشهو بهردهوام خوا باڵادهست و دانایه.
لَّٰكِنِ اللَّهُ يَشْهَدُ بِمَا أَنزَلَ إِلَيْكَ أَنزَلَهُ بِعِلْمِهِ وَالْمَلَائِكَةُ يَشْهَدُونَ وَكَفَىٰ بِاللَّهِ شَهِيدًا ( 166 )
(ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم)، ههرچهنده ئهو خهڵکه باوهڕت پێناکهن) بهڵام خوا خۆی شایهته لهسهر ئهو قورئانهی که ڕهوانهی کردووه بۆت، بهئاگاداری و زانیاری خۆیشی ڕهوانهی کردووه، فریشتهکانیش شایهتی دهدهن (لهسهر ئهوه، ههرچهنده) خوا خۆی بهسه بۆ ئهو شایهتییه.
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَصَدُّوا عَن سَبِيلِ اللَّهِ قَدْ ضَلُّوا ضَلَالًا بَعِيدًا ( 167 )
بهڕاستی ئهوانهی که بێ باوهڕ بوون و ڕێبازی بێ باوهڕیان گرتۆتهبهر و بهربهستیشیان دانا لهبهردهم ڕێبازی خوادا (بهشێنهیی و نهرم و نیانی)، بێگومان ئهوانه گومڕا بوون و له ڕاستی زۆر دوور کهوتوونهتهوه.
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَظَلَمُوا لَمْ يَكُنِ اللَّهُ لِيَغْفِرَ لَهُمْ وَلَا لِيَهْدِيَهُمْ طَرِيقًا ( 168 )
بهڕاستی ئهوانهی که بێ باوهڕ بوون و ستهمیان کردووه خوا نهیویستووه لێیان خۆش بێت، هیدایهت و ڕێنمویشیان بکات بۆ ڕێگه و ڕێبازێک (که سوودی لێوهربگرن)...
إِلَّا طَرِيقَ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا وَكَانَ ذَٰلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرًا ( 169 )
جگه له ڕێگهی دۆزهخ که دهیانگهیهنێته ناوی و ژیانی نهمریی بهناچاریی دهبێت تیایدا بهرنهسهر، ئهو سزادانهشیان لای خوا زۆر ئاسانه (چونکه ئهوانه شایستهن).
يَا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءَكُمُ الرَّسُولُ بِالْحَقِّ مِن رَّبِّكُمْ فَآمِنُوا خَيْرًا لَّكُمْ وَإِن تَكْفُرُوا فَإِنَّ لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَكَانَ اللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمًا ( 170 )
ئهی خهڵکینه بهڕاستی لهلایهن پهروهردگارتانهوه پێغهمبهرێکتان بۆ هاتووه بهحهق و ڕاستی، ده ئێوهش ئیمان و باوهڕی پێ بهێنن، ئهوه چاکتره بۆتان، خۆ ئهگهر باوهڕ نههێنن، ئهوه دڵنیابن که ههرچی له ئاسمانهکان و زهویدا ههیه ههر خوا خاوهنیانه (ئاتاجی ئیمانی ئێوه نیه)، چونکه خوا ههمیشهو بهردهوام زاناو دانایه.
يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لَا تَغْلُوا فِي دِينِكُمْ وَلَا تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ إِلَّا الْحَقَّ إِنَّمَا الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ رَسُولُ اللَّهِ وَكَلِمَتُهُ أَلْقَاهَا إِلَىٰ مَرْيَمَ وَرُوحٌ مِّنْهُ فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ وَلَا تَقُولُوا ثَلَاثَةٌ انتَهُوا خَيْرًا لَّكُمْ إِنَّمَا اللَّهُ إِلَٰهٌ وَاحِدٌ سُبْحَانَهُ أَن يَكُونَ لَهُ وَلَدٌ لَّهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَكَفَىٰ بِاللَّهِ وَكِيلًا ( 171 )
ئهی خاوهنانی کتێب زیادهڕهوی مهکهن له ئاینهکهتاندا، جگه له حهق و ڕاستی هیچی تر به دهم خواوه مهڵێن، بهڕاستی مهسیح، عیسای کوڕی مهریهم جگه لهوهی که فرستادهی خوایه (شتێکی تر نهبووه)، له دایک بوونهکهی بهفهرمانی خوا بووه کهله مهریهمدا (بهرجهسته بوو)، عیسا ڕۆح و گیانێکی (تایبهتیه) لهلایهن خواوه بهخشراوه، ده ئیتر باوهڕی دامهزراو به خوایهتی خواو به پێغهمبهرانی بهێنن، ههرگیز مهڵێن خوا سیانه (لهو گوفتاره نابهجێ یه) واز بهێنن چاکتره و قازانجتانه، چونکه بهڕاستی خوا تهنها یهک تاکه خوایه، پاک و بێگهردو دووره لهوهی که منداڵی ببێت (بوختانی ناقۆڵای وا، چۆن دهکهن)؟! ههرچی له ئاسمانهکان و ههرچی له زهویدا ههیه ههر ههمووی ئهو خاوهنیانه، بێگومان خوا بهسه که بهدیهێنهرو سهرپهرشتیاری (دروستکراوانی بێت).
لَّن يَسْتَنكِفَ الْمَسِيحُ أَن يَكُونَ عَبْدًا لِّلَّهِ وَلَا الْمَلَائِكَةُ الْمُقَرَّبُونَ وَمَن يَسْتَنكِفْ عَنْ عِبَادَتِهِ وَيَسْتَكْبِرْ فَسَيَحْشُرُهُمْ إِلَيْهِ جَمِيعًا ( 172 )
ههرگیز مهسیح لاری لهوه نیه که بهندهی خوا بێت، ههروهها فریشته نزیکهکانیش، جا ئهوهی لاری و سهرپێچی بکات له پهرستنی خواو خۆی بهزل بزانێت، ئهوه (با دڵنیابێت) ههمووان له ئایندهدا لای ئهو زاته دهبێت کۆببنهوه (بۆ لێپرسینهوه).
فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَيُوَفِّيهِمْ أُجُورَهُمْ وَيَزِيدُهُم مِّن فَضْلِهِ وَأَمَّا الَّذِينَ اسْتَنكَفُوا وَاسْتَكْبَرُوا فَيُعَذِّبُهُمْ عَذَابًا أَلِيمًا وَلَا يَجِدُونَ لَهُم مِّن دُونِ اللَّهِ وَلِيًّا وَلَا نَصِيرًا ( 173 )
(جا ئهو کاته) ئهوانهی که باوهڕیان هێناوه و کاروکردهوه چاکهکانیان ئهنجامداوه، ئهوه خوا به تهواوی و بهچاکی پاداشتهکانیان دهداتهوه و له فهزڵ و بهخششی تایبهتی خۆی بۆیان زیادیش دهکات، بهڵام ئهوانهی سهرپێچی و لاریان کردووه و خۆیان بهزل زانیووه، ئهوه خوا سزای زۆر بهئێشیان دهدات، ئهوسا بێجگه له خوا کهسێکیان دهست ناکهوێت که پشتیوانیان لێ بکات و سهریان بخات (ئهڵبهته ئهو زاتهش بهزهیی پیایاندا نایهتهوه).
يَا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءَكُم بُرْهَانٌ مِّن رَّبِّكُمْ وَأَنزَلْنَا إِلَيْكُمْ نُورًا مُّبِينًا ( 174 )
ئهی خهڵکینه بهڕاستی له لایهن پهروهردگارتانهوه بهڵگهو نیشانهی ئاشکراتان بۆ هاتووه (که محمد پێغهمبهوه (صلی الله علیه وسلم)و نوورو ڕووناکیهکی ئاشکراشمان بۆ دابهزاندوون (که قورئان)ه.
فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَاعْتَصَمُوا بِهِ فَسَيُدْخِلُهُمْ فِي رَحْمَةٍ مِّنْهُ وَفَضْلٍ وَيَهْدِيهِمْ إِلَيْهِ صِرَاطًا مُّسْتَقِيمًا ( 175 )
جا ئهوانهی باوهڕیان بهخوا هێناوه و شوێنی بهرنامهکهی کهوتوون، ئهوه له ئایندهیهکی نزیکدا خوا دهیانخاته ژێر سایهی فهزڵ و ڕهحمهتی تایبهتی خۆیهوه و هیدایهت و ڕێنمووییان دهکات بۆ لای خۆی له ڕێگهی ڕێبازێکی ڕاست و دروستهوه.
يَسْتَفْتُونَكَ قُلِ اللَّهُ يُفْتِيكُمْ فِي الْكَلَالَةِ إِنِ امْرُؤٌ هَلَكَ لَيْسَ لَهُ وَلَدٌ وَلَهُ أُخْتٌ فَلَهَا نِصْفُ مَا تَرَكَ وَهُوَ يَرِثُهَا إِن لَّمْ يَكُن لَّهَا وَلَدٌ فَإِن كَانَتَا اثْنَتَيْنِ فَلَهُمَا الثُّلُثَانِ مِمَّا تَرَكَ وَإِن كَانُوا إِخْوَةً رِّجَالًا وَنِسَاءً فَلِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنثَيَيْنِ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ أَن تَضِلُّوا وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ( 176 )
ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) داوای فتوات لێدهکهن دهربارهی (کلاله) که بریتی یه: له کهسێک باوک و نهوهی نهبێت، تۆش بڵێ: خوا وهڵامتان دهداتهوه لهو بارهیهوه، ئهگهر کهسێک (پیاوێک) وهفاتی کردو منداڵی نهبوو، ههر تهنها خوشکێکی ههبوو، ئهوه نیوهی سامانهکهی بۆ ئهوه (نیوهکهی تریشی دهخرێته دارایی گشتی یهوه ئهگهر ههبێت و ئهگهر نهبوو له بهرژهوهندیهکی گشتیدا بهکار دههێنرێت)، (بهڵام ئهگهر مردووهکه ئافرهت بوو) ئهوا براکهی ههموو میراتیهکهی دهبات، ئهگهر ئافرهتهکه منداڵی لهدوا بهجێ نهمابوو، (خۆ ئهگهر پیاوه مردووهکه) دوو خوشکی له دوا بهجێ مابوو ئهوه دووبهش له سێ بهشی ئهوهی بهجێی هێشتووه بۆ ئهوان دهبێت، خۆ ئهگهر میراتگران پیاوان و ئافرهتان بوون ههموویشیان له خوشک و برا پێکهاتبوون ئهوه بۆ نێرینهیهکیان ئهندازهی بهشی دوو مێینه ههیه، خوای گهوره ئهم شتانهتان بۆ ڕوون دهکاتهوه نهوهکو سرگهردان ببن، خوای گهورهش به ههموو شتێک زانایه.
قورئانی پیرۆز » كوردی » سورهتی المائدة
كوردی
سورهتی المائدة -
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ أُحِلَّتْ لَكُم بَهِيمَةُ الْأَنْعَامِ إِلَّا مَا يُتْلَىٰ عَلَيْكُمْ غَيْرَ مُحِلِّي الصَّيْدِ وَأَنتُمْ حُرُمٌ إِنَّ اللَّهَ يَحْكُمُ مَا يُرِيدُ ( 1 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه، بهئهمهک و بهوهفا بن بهرامبهر بهڵێن و پهیمانهکانتان، (خواردنی گۆشتی) ماڵات (مهڕو بزن و گاو وشتر) بۆتان حهڵاڵ کراوه، بێجگه لهوانهی که بهسهرتاندا دهخوێنرێتهوه (لهم سوورهتهدا)، لهکاتێکدا ڕاوتان بۆ حهڵاڵ نیه که له ئیحرامدان، (ئهم سنوورانه فهرمانی خوایه) بهڕاستی خوای گهوره فهرمان دهدات به ههر شتێک که بیهوێت.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُحِلُّوا شَعَائِرَ اللَّهِ وَلَا الشَّهْرَ الْحَرَامَ وَلَا الْهَدْيَ وَلَا الْقَلَائِدَ وَلَا آمِّينَ الْبَيْتَ الْحَرَامَ يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِّن رَّبِّهِمْ وَرِضْوَانًا وَإِذَا حَلَلْتُمْ فَاصْطَادُوا وَلَا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ أَن صَدُّوكُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ أَن تَعْتَدُوا وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَىٰ وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ ( 2 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه دهستکاری دروشمهکانی خوا مهکهن و ههڵی مهوهشێننهوه (بهتایبهت دروشمهکانی حهج و عهمره) ههروهها مانگهکانی حهرام (که: ڕجب، ذوالقعدة، ذوالحجة، محرم)ن، تێکی مهدهن و ئهو قوربانیهش که دهکرێت (مهرجهکانی مهشێوێنن) و ئهو ملوانکانهی (دهکرێته ملی ئاژهڵ، که نیشانهیه بۆ ئهوهی خاوهنیان بڕیاریداوه بکرێن بهقوربانی) لێی مهکهنهوه و ڕێگه لهوانه مهگرن که دێن بۆ (طواف)ی کهعبهو لهکاتێکدا بهئومێدی فهزڵ و ڕهزامهندی خوان، کاتێک ئیحرام دهشکێنن، ئهوه بۆتان ههیه ڕاو بکهن، ههروهها دوژمنایهتی و ڕقهبهرایهتی کهسانێک که نهیانهێشت کاتی خۆی (طواف)ی کهعبه بکهن، مهکهنه هۆی دهستدرێژی و بهرپاکردنی ناخۆشی، یارمهتی و کۆمهکیی یهکتر بکهن لهسهر چاکهو خواناسی، نهکهن یارمهتی وکۆمهکی یهکتر بکهن لهسهر گوناهو دهستدرێژی، له خوا بترسن و پارێزکار بن، چونکه بهڕاستی خوا زۆر بهتوندی تۆڵه دهسێنێت.
حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَالدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنزِيرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ وَالْمُنْخَنِقَةُ وَالْمَوْقُوذَةُ وَالْمُتَرَدِّيَةُ وَالنَّطِيحَةُ وَمَا أَكَلَ السَّبُعُ إِلَّا مَا ذَكَّيْتُمْ وَمَا ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ وَأَن تَسْتَقْسِمُوا بِالْأَزْلَامِ ذَٰلِكُمْ فِسْقٌ الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِن دِينِكُمْ فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا فَمَنِ اضْطُرَّ فِي مَخْمَصَةٍ غَيْرَ مُتَجَانِفٍ لِّإِثْمٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 3 )
لهسهرتان حهرام کراوه خواردنی گۆشتی مردارهوه بوو، خوێن، گۆشتی بهراز، ههروهها ئهو ماڵاتهش که سهر دهبڕدرێن و ناوی غهیری خوای لهسهر دهبرێت و ماڵاتی خنکاویش، ئهوهش که به ئازارو لێدان مردار بۆتهوه، ئهوهش که دهکهوێته خوارهوه، ئهوهش که بهلێدانی ماڵاتێکی تر مردار بووبێتهوه، ئهوانهش که دڕنده پالاماری دابن و لێی خواردبن مهگهر فریای چهقۆ کهوتبن، (ههر حاڵهتێک لهوانهی باسکرا ئهگهر به چهقۆدا بگات حهڵاڵه)، ههروهها حهرام کراوه خواردنی گۆشتی ئهو ماڵاتانهی لهو شوێنانهدا سهر دهبڕدرێن که هاناو هاواری بۆ غهیری خوا تێدا دهبرێت، ههروهها حهرامه لهسهرتان داوا کردنی چارهنووستان بههۆی (الأزلام) وه، وهکو ئهو شتانهی که له ڕێگهی ههڵدانی زارهوه دهست بکهوێت و فاڵگرتنهوه، بورجهکان، قاوه گرتنهوه،... هتد) ئهو جۆره کردارو ڕهفتارانهتان سهرپێچی و دهرچوونه له (فهرمانی خوا)، جا ئهمڕۆ (که ڕۆژی عهرهفهیه) کافران نائومێد بوون له دین و ئاینی ئێوه (ئیتر ناتوانن زاڵ بن بهسهرتانداو ههرگیز نووری خوایان بۆ ناکوژێتهوه) کهواته لهوانه مهترسن، بهڵکو ههر له من بترسن، ئهمڕۆ ئاین و بهرنامهکهتانم بهکۆتایی گهیاندو نازو نیعمهتی خۆمم بۆ تهواو کردن و ڕازیم بهوهی که ئیسلام ببێته بهرنامهو دین و ئاینتان (جا لهگهڵ بڕیاردانی ئهو شتانهدا که حهراممان کردووه) ههر کهس ناچار کرا له گرانیی و برسێتیدا (مهترسی ئهوهی ههبوو بمرێت) دهتوانێت لهو شتانه بخوات که حهراممان کردووه (بهمهرجێک دهست درێژکار نهبێت و بهئارهزوو ژهمی زۆری لێ نهخوات) و خۆی تووشی گوناهو تاوان نهکات، ئهوه بهڕاستی خوا لێخۆشبووهو میهرهبانه (بۆ ئهو جۆره حاڵهتانه).
يَسْأَلُونَكَ مَاذَا أُحِلَّ لَهُمْ قُلْ أُحِلَّ لَكُمُ الطَّيِّبَاتُ وَمَا عَلَّمْتُم مِّنَ الْجَوَارِحِ مُكَلِّبِينَ تُعَلِّمُونَهُنَّ مِمَّا عَلَّمَكُمُ اللَّهُ فَكُلُوا مِمَّا أَمْسَكْنَ عَلَيْكُمْ وَاذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَيْهِ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسَابِ ( 4 )
ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) پرسیارت لێدهکهن چی حهڵاڵکراوه بۆیان؟ پێیان بڵێ: ههرچی خۆراکی چاک و پاکه بۆتان حهڵاڵ کراوه، ئهوهش باڵندهو تانجی شکاری بۆتان ڕاو دهکهن و فێرتان کردوون (بێگومان خوا توانای بهخشیووه به مرۆڤ بتوانێت مهشق بکات بهگیانداران و فێریان بکات ڕاوی بۆ بکهن بهتایبهتی تانجی)، ده بخۆن لهوهی بۆتان دهگرن و ناوی خوای لێ بهێنن کاتێک بهڕهڵای دهکهن و کاتێک لێی دهخۆن، ههر له خوایش بترسن و پارێزکاربن (ئهی ڕاوچیهکان)، بهڕاستی خوا بهخێرایی لێپرسینهوه ئهنجام دهدات (ووردو درشتی کردارو ڕهفتار فهرامۆش ناکات).
الْيَوْمَ أُحِلَّ لَكُمُ الطَّيِّبَاتُ وَطَعَامُ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ حِلٌّ لَّكُمْ وَطَعَامُكُمْ حِلٌّ لَّهُمْ وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ الْمُؤْمِنَاتِ وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِن قَبْلِكُمْ إِذَا آتَيْتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ مُحْصِنِينَ غَيْرَ مُسَافِحِينَ وَلَا مُتَّخِذِي أَخْدَانٍ وَمَن يَكْفُرْ بِالْإِيمَانِ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ وَهُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِينَ ( 5 )
لهمڕۆوه ههرچی خۆراکی چاک و پاکه بۆتان حهڵاڵ کراوه و خواردنی ئهوانهی که کتێبی ئاسمانیان پێدراوه بۆتان حهڵاڵه، خواردهمهنی ئێوهش حهڵاڵه بۆ ئهوان، ئافرهتانی داوێن پاک له ئیمانداران و ئافرهتانی داوێن پاک لهوانهی کتێبیان پێدراوه پێش ئێوه (بۆتان حهڵاڵه) کاتێک مارهییان پێبدهن، بهمهرجێک ئێوه پاک داوێن بن و داوێن پیس نهبن بهئاشکراو دووره پهرێز بن له دۆست گرتنی نهێنی بۆ داوێن پیسی، جا ئهوهی بێ باوهڕ بێت بهشهرعی خواو لهم حهرامانه خۆی نهپارێزێت، ئهوه ئیتر کارو کردهوه چاکهکانیشی پووچ دهبێتهوه و ئهو جۆره کهسانه له قیامهتدا له ڕیزی خهسارهتمهندو زهرهرمهندو دۆڕاوهکاندان.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلَاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ وَامْسَحُوا بِرُءُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْنِ وَإِن كُنتُمْ جُنُبًا فَاطَّهَّرُوا وَإِن كُنتُم مَّرْضَىٰ أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ أَوْ جَاءَ أَحَدٌ مِّنكُم مِّنَ الْغَائِطِ أَوْ لَامَسْتُمُ النِّسَاءَ فَلَمْ تَجِدُوا مَاءً فَتَيَمَّمُوا صَعِيدًا طَيِّبًا فَامْسَحُوا بِوُجُوهِكُمْ وَأَيْدِيكُم مِّنْهُ مَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُم مِّنْ حَرَجٍ وَلَٰكِن يُرِيدُ لِيُطَهِّرَكُمْ وَلِيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ ( 6 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه: کاتێک ویستتان ههستن بۆ نوێژ (پێش ئهوه دهست نوێژ بگرن، بهم شێوهیه): ئهوه سهرهتا ڕووخسارتان بشۆن، ئینجا دهستهکانتان لهگهڵ ئهنیشکتاندا، پاشان دهستی تهڕ بهێنن بهسهر سهرتاندا، قاچهکانیشتان بشۆن لهگهڵ قوله پێتاندا، ئهگهر لهشتان گران بوو، ئهوه خۆتان خاوێن بکهن و خۆتان بشۆن، ئهگهر نهخۆش بوون یان له سهفهردا بوون یان دهستان بهئاو گهیاندبوو (تارهتتان گرتبوو) یان له ئافرهتی (نامهحرهم) کهوتبوون و ئاوتان دهست نهدهکهوت (بۆ خۆشتن یان بۆ دهستنوێژ، ئهوکاته دهتوانن) به خاکێکی پاک تهیهموم بکهن (واته لهپی دهستان بهئاستهم بماڵن بهخاکدا)و بیهێنن به ڕووخسارو دهستاندا (تا ئانیشکتان)، خوا نایهوێت له ئایندا تووشی سهغڵهتی و ناڕهحهتیتان بکات بهڵکو دهیهوێت پاک و خاوێنتان بکات (له ڕواڵهت و ناوهڕۆکدا) و دهیهوێت نازو نیعمهتی خۆیتان بهسهردا تهواوبکات بۆ ئهوهی سوپاسگوزار بن.
وَاذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَمِيثَاقَهُ الَّذِي وَاثَقَكُم بِهِ إِذْ قُلْتُمْ سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ ( 7 )
یادی نازو نیعمهتی خوا بکهنهوه لهسهرتان، ههروهها ئهو پهیمانهش که پێویسته ئێوه پابهندی بن، له بیرتان نهچێت که وتوتانه: گوێرایهڵ و ملکهچ و فهرمانبهردارین (کهواته ئیتر ههمیشه و بهردهوام) له خوا بترسن و پارێزکار بن، چونکه خوا زانایه بهنهێنی دڵ و دهروونهکان.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ لِلَّهِ شُهَدَاءَ بِالْقِسْطِ وَلَا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَىٰ أَلَّا تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَىٰ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ ( 8 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه، زۆر بهچاکی ههستن بهئهنجامدانی شایهتی دادپهروهرانه لهبهر خوا، ڕق و دوژمنایهتی هیچ کهس و هیج لایهک ههڵتان نهنێت کهله دادپهروهریی لابدهن، دادپهروهربن، ئهوه نزیکتره له تهقواو خواناسیهوه، دهی کهواته لهخوا ترس و پارێزکاربن، چونکه بهڕاستی خوا ئاگاداره بهو کارو کردهوهیهی که دهیکهن.
وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَأَجْرٌ عَظِيمٌ ( 9 )
خوا بهڵێنی داوه بهوانهی باوهڕیان هێناوهو کردهوه چاکهکانیان ئهنجامداوه به لێخۆشبوون و چاوبۆشی (له ههڵهو گوناههکانیان) و پاداشتی گهورهو بێ سنوور بۆ ئهوانه.
وَالَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا أُولَٰئِكَ أَصْحَابُ الْجَحِيمِ ( 10 )
ئهوانهش که ڕێبازی کوفریان گرتۆتهبهرو بڕوایان بهئایهتهکانی ئێمه نههێناوه، ئا ئهوانه نیشتهجێی ناو ئاگری دۆزهخن.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ هَمَّ قَوْمٌ أَن يَبْسُطُوا إِلَيْكُمْ أَيْدِيَهُمْ فَكَفَّ أَيْدِيَهُمْ عَنكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَعَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ ( 11 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه یادی نازو نیعمهتی خوا بکهنهوه لهسهرتان کاتێک ههندێک ویستیان دهستدرێژی بکهنه سهرتان، خوایش دهستدرێژیهکهی ڕاگرتن و (ئێوهی پاڕاست)، دهی کهواته له خوا بترسن و پارێزکار بن، دهبا ئیمانداران ههر پشت بهخوا ببهستن (تا ههمیشه فریایان بکهوێت و له پیلانی دوژمنان بیانپارێزێت).
وَلَقَدْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ وَبَعَثْنَا مِنْهُمُ اثْنَيْ عَشَرَ نَقِيبًا وَقَالَ اللَّهُ إِنِّي مَعَكُمْ لَئِنْ أَقَمْتُمُ الصَّلَاةَ وَآتَيْتُمُ الزَّكَاةَ وَآمَنتُم بِرُسُلِي وَعَزَّرْتُمُوهُمْ وَأَقْرَضْتُمُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا لَّأُكَفِّرَنَّ عَنكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ وَلَأُدْخِلَنَّكُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ فَمَن كَفَرَ بَعْدَ ذَٰلِكَ مِنكُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَوَاءَ السَّبِيلِ ( 12 )
سوێند بێت بێگومان (کاتی خۆی) خوا پهیمانی له نهوهی ئیسرائیل وهرگرت و دوانزه ڕابهرمان تێدا ههڵبژاردن، ئینجا خوا پێی فهرموون که: من بهڕاستی لهگهڵتاندام، سوێند بێت به خوا ئهگهر نوێژهکانتان بهچاکی ئهنجام بدهن و زهکات بدهن و باوهڕبهێنن به ههموو پێغهمبهرانی من و پشتیوانییان لێبکهن، قهرزی چاک و جوان و ڕێک و پێک بدهن بهخهڵکی لهبهر خوا (لهبهر ڕهزامهندی ئهوزاته ههموو چاکهیهک ئهنجام بدهن و چاوهڕێی پاداشت لهوبن) ئهوه بێگومان له گوناهو ههڵهکانتان خۆشدهبم و چاوپۆشیتان لێدهکهم و دهتانخهمه باخهکانی بهههشتهوه که چهندهها ڕووبار بهژێر درهختهکانیدا دهڕوات، جا ئهوهی لهوهودوا بێ باوهڕ بێت له ئێوه، ئهوه مانای وایه که بهڕاستی ڕێگهو ڕێبازی ڕاست و ڕهوانی لێ تێکچووه.
فَبِمَا نَقْضِهِم مِّيثَاقَهُمْ لَعَنَّاهُمْ وَجَعَلْنَا قُلُوبَهُمْ قَاسِيَةً يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَن مَّوَاضِعِهِ وَنَسُوا حَظًّا مِّمَّا ذُكِّرُوا بِهِ وَلَا تَزَالُ تَطَّلِعُ عَلَىٰ خَائِنَةٍ مِّنْهُمْ إِلَّا قَلِيلًا مِّنْهُمْ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاصْفَحْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ ( 13 )
جا بههۆی ئهوهوه که نهوهی ئیسرائیل بهردهوام پهیمان و بهڵێنهکانیان دهشکاند، نهفرهتمان لێکردن و دڵهکانیانمان ڕهق و سهخت و ڕهش کرد (چونکه یهکێک له سیفهتیان ئهوهیه) که: قسه له جێی خۆیدا ناکهن و جێی دهگۆڕن (به ئارهزووی خۆیان دهستکاریی تهوراتیشیان کردووه) ههروهها بهشێک لهو شتانهی که یاداوهری بوو بۆیان فهرامۆشیان کردو، بهردهوام دهبینیت و بۆت دهردهکهوێت که زۆربهیان خیانهتکارو دوژمنکارن، مهگهر کهمێکیان نهبێت، (لهگهڵ ئهوهشدا قهیناکات) ههر لێیان خۆش ببهو چاوپۆشیان لێ بکه، چونکه بهڕاستی خوا چاکهکارانی خۆشدهوێت.
وَمِنَ الَّذِينَ قَالُوا إِنَّا نَصَارَىٰ أَخَذْنَا مِيثَاقَهُمْ فَنَسُوا حَظًّا مِّمَّا ذُكِّرُوا بِهِ فَأَغْرَيْنَا بَيْنَهُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ إِلَىٰ يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَسَوْفَ يُنَبِّئُهُمُ اللَّهُ بِمَا كَانُوا يَصْنَعُونَ ( 14 )
ههروهها پهیمانمان لهوانهش وهرگرتووه که دهیانوت: ئێمه گاورین کهچی بهشێک لهو شتانهیان فهرامۆشکرد کهپێی یاداوهری کرابوون، (بهتایبهتی دهربارهی پێغهمبهرایهتی محمد (صلی الله علیه وسلم) ئێمهش ههتا ڕۆژی قیامهت دوژمنایهتی و ڕق و کینهمان پێوهلکاندن، له ئایندهشدا خوا ههموو ئهو کارو کردهوانهیان دهخاتهوه بهرچاوو پێیان ڕادهگهیهنێت.
يَا أَهْلَ الْكِتَابِ قَدْ جَاءَكُمْ رَسُولُنَا يُبَيِّنُ لَكُمْ كَثِيرًا مِّمَّا كُنتُمْ تُخْفُونَ مِنَ الْكِتَابِ وَيَعْفُو عَن كَثِيرٍ قَدْ جَاءَكُم مِّنَ اللَّهِ نُورٌ وَكِتَابٌ مُّبِينٌ ( 15 )
ئهی خاوهنانی کتێب: دڵنیابن که پێغهمبهری ئێمه بۆ ئێوهش هاتووه تا زۆربهی ئهو شتانهی که لای ئێوه ڕوون و ئاشکرانین و دهیشارنهوه، له کتێبی (تهورات و ئینجیلدا) بۆتان ڕوون و ئاشکرا بکات، ههروهها له زۆرێک لهو شتانهی که شاردوتانهتهوه چاوپۆشی دهکات، چونکه بهڕاستی لهلایهن خواوه ڕووناکیهکی ئاشکراتان بۆهاتووه (که محمدی پێغهمبهرمانه (صلی الله علیه وسلم) هاوڕێ لهگهڵ کتێبێکی ڕوونکهرهوهدا (که قورئانه).
يَهْدِي بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَهُ سُبُلَ السَّلَامِ وَيُخْرِجُهُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ وَيَهْدِيهِمْ إِلَىٰ صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ ( 16 )
(بێگومان) خوا بهو قورئانه پیرۆزه هیدایهت و ڕێنموویی ئهو کهسانه دهکات که: شوێن ڕهزامهندی خوا کهوتوون، بهرهو ڕێبازهکانی ئاشتی و ئاسودهیی و له تاریکایی یهکان دهریاندههێنێت و ڕزگاریان دهکات و دهیانخاته ناو ڕوناکیهوه بهفهرمانی خۆی و ڕێنمووییان دهکات بۆ سهر ڕێگهو ڕێبازی ڕاست و دروستی (دینداری و خواناسی و چاکه).
لَّقَدْ كَفَرَ الَّذِينَ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْمَسِيحُ ابْنُ مَرْيَمَ قُلْ فَمَن يَمْلِكُ مِنَ اللَّهِ شَيْئًا إِنْ أَرَادَ أَن يُهْلِكَ الْمَسِيحَ ابْنَ مَرْيَمَ وَأُمَّهُ وَمَن فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا وَلِلَّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا يَخْلُقُ مَا يَشَاءُ وَاللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ( 17 )
سوێند بێت بێگومان ئهوانه بێ باوهڕ بوون که وتیان: بهڕاستی خوا، ههر مهسیحی کوڕی مهریهمه، (ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) پێیان) بڵێ: ئهگهر خوا بیهوێت مهسیحی کوڕی مهریهم و دایکی و ههرچی لهسهر زهویدا ههیه لهناوی بهرێت، ئهوه کێ یه له بهرامبهر خواوه دهسهڵاتی شتێکی ههیه؟ (کهواته ئهویش و دایکیشی و ئهو خهڵکهش بهدیهێنراوی خوان و له دهسهڵاتی دهرناچن، ئیتر به چ بهڵگهیهک قسهی وا نابهجێ دهکهن؟!، بهمهرجێک) خوا زاتێکه ههرچی له ئاسمانهکان و زهوی و نێوانیاندا ههیه ههر ئهو خاوهنیانه، ههرچی بیهوێت دروستی دهکات (شتێکی ئاساییه ئهو زاته مهسیح بێ باوک دروست بکات)، چونکه خوا دهسهڵاتی ههیه بهسهر ههموو شتێکدا (ههموو شت لای ئهو ئاسانه).
وَقَالَتِ الْيَهُودُ وَالنَّصَارَىٰ نَحْنُ أَبْنَاءُ اللَّهِ وَأَحِبَّاؤُهُ قُلْ فَلِمَ يُعَذِّبُكُم بِذُنُوبِكُم بَلْ أَنتُم بَشَرٌ مِّمَّنْ خَلَقَ يَغْفِرُ لِمَن يَشَاءُ وَيُعَذِّبُ مَن يَشَاءُ وَلِلَّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا وَإِلَيْهِ الْمَصِيرُ ( 18 )
جوولهکهو گاور دهیانوت: ئێمه ڕۆڵهی خواو خۆشهویست و نزیکی ئهوین، پێیان بڵێ: کهواته بۆچی لهسهر گوناهو تاوانتان سزاتان دهدات (له دنیادا بهئاشکرا بهڵاو ناخۆشیتان بۆ پێش دههێنێت، سزای قیامهتیش با لهولاوه بوهستێت، ئێوه خۆتان ئاوا بهگهورهو نازدار دامهنێن و خۆتان جیا مهکهنهوه) نهخێر وانیه، چونکه ئێوهش بهشهر و ئادهمیزادێکن لهو خهڵکهی که دروستی کردووه، ئهوهی خوا بیهوێت لێی خۆش ببێت، لێی خۆشدهبێت، ئهوهش که بیهوێت سزای بدات سزای دهدات (ئهڵبهته له چوارچێوهی دادپهروهریدا) ههرچیش له ئاسمانهکان و زهوی و نێوانیاندا ههیه ههر خوا خاوهنیانه، گهڕانهوه و سهرئهنجامیش بۆ لای ئهو زاتهیه.
يَا أَهْلَ الْكِتَابِ قَدْ جَاءَكُمْ رَسُولُنَا يُبَيِّنُ لَكُمْ عَلَىٰ فَتْرَةٍ مِّنَ الرُّسُلِ أَن تَقُولُوا مَا جَاءَنَا مِن بَشِيرٍ وَلَا نَذِيرٍ فَقَدْ جَاءَكُم بَشِيرٌ وَنَذِيرٌ وَاللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ( 19 )
ئهی خاوهنانی کتێب: بێگومان پێغهمبهرمان (محمد (صلی الله علیه وسلم) هاتووه بۆ لاتان تا ههموو شتێکتان بۆ ڕوون بکاتهوه، دوای ئهوهی که ماوهیهک بوو هیچ پێغهمبهرێکمان ڕهوانه نهکردبوو (نێوان له دایک بوونی عیسا و ناردنی محمد سهلامی خوایان لهسهر بێت، زیاتر له شهش سهدهیه) نهوهکو بڵێن کهسمان بۆ ڕهوانه نهکرا تا مژدهدهر بێت (بهچاکان) و ترسێنهربێت بۆ (یاخیهکان)، ئهوهته بهڕاستی مژدهدهرو ترسێنهرتان بۆ هات (ئیتر هیچ بیانوویهکتان نهماوه)، خوایش دهسهڵاتی بهسهر ههموو شتێکدا ههیه (ئهگهر یاخی بن سزاتان دهدات).
وَإِذْ قَالَ مُوسَىٰ لِقَوْمِهِ يَا قَوْمِ اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ جَعَلَ فِيكُمْ أَنبِيَاءَ وَجَعَلَكُم مُّلُوكًا وَآتَاكُم مَّا لَمْ يُؤْتِ أَحَدًا مِّنَ الْعَالَمِينَ ( 20 )
یادیان بێنهوه کاتێک موسا بهقهومهکهی وت: ئهی قهوم و عهشیرهتم یادی نازو نیعمهتی خوا بکهنهوه له سهرتان که پێغهمبهرانی لهناو ئێوهدا فهراههم هێناوه، ههروهها پاشای زۆری لهناوتاندا ههڵخستووه، ئهوهی به ئێوهی بهخشیووه بهکهسی تری نهبهخشیووه لهو خهڵکه بێ شومارهی (ئهو سهردهمه).
يَا قَوْمِ ادْخُلُوا الْأَرْضَ الْمُقَدَّسَةَ الَّتِي كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ وَلَا تَرْتَدُّوا عَلَىٰ أَدْبَارِكُمْ فَتَنقَلِبُوا خَاسِرِينَ ( 21 )
ئهی قهوم و عهشیرهتم بچنه ناو ئهو زهویه پیرۆزهی (القدس)، که خوا پێویستی کرد لهبهر سوودی خۆتان بچنه ناوی، پاشگهز مهبنهوهو پاشهکشێ مهکهن تا خهسارهتمهندو زهرهرمهند نهبن.
قَالُوا يَا مُوسَىٰ إِنَّ فِيهَا قَوْمًا جَبَّارِينَ وَإِنَّا لَن نَّدْخُلَهَا حَتَّىٰ يَخْرُجُوا مِنْهَا فَإِن يَخْرُجُوا مِنْهَا فَإِنَّا دَاخِلُونَ ( 22 )
(کهچی) وتیان: ئهی موسا بهڕاستی خهڵکێکی ئازاو بهرزو دلێری تێدایه، بێگومان ئێمه ههرگیز ناچینه ناوی تا ئهوانی لێدهرنهچن، جا ئهگهر ئهوان دهرچوون لێی، ئهوه بێگومان ئێمه دهچینه ناوی و لهوێ دهبین!!
قَالَ رَجُلَانِ مِنَ الَّذِينَ يَخَافُونَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمَا ادْخُلُوا عَلَيْهِمُ الْبَابَ فَإِذَا دَخَلْتُمُوهُ فَإِنَّكُمْ غَالِبُونَ وَعَلَى اللَّهِ فَتَوَكَّلُوا إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ ( 23 )
(بهڵام) دوو کهس لهوانهی که ترسی خوایان لهدڵدا بوو و خوا نازو نیعمهتی ئیمان و دڵنیایی تهواوی پێ بهخشیبوون وتیان: له دهروازهی شارهوه بچنه سهریان و (یهک هێرشی گهوره بهرن) ههر که چوونه ئهو دیوهوه، ئهوه بێگومان ئیتر ئێوه سهرکهوتوون (دوژمنتان شکست دههێنێت، جا بۆ بهدهستهێنانی ئهو سهرکهوتنه) دهبێت: به تهواویی پشت به خوا ببهستن ئهگهر ئێوه ئیماندارن.
قَالُوا يَا مُوسَىٰ إِنَّا لَن نَّدْخُلَهَا أَبَدًا مَّا دَامُوا فِيهَا فَاذْهَبْ أَنتَ وَرَبُّكَ فَقَاتِلَا إِنَّا هَاهُنَا قَاعِدُونَ ( 24 )
کهچی وتیان: ئهی موسا دڵنیابه ئێمه ههرگیز ناچینه ئهو شارهوه و ڕووی تێناکهین مادهم ئهو جهنگاوهرانهی تێدا بێت، (ئیتر تۆ کهیفی خۆته حهز دهکهیت) بچۆ خۆت و پهروهردگارت جهنگ بکهن دژیان، ئێمه بهڕاستی ئا لێرهدا دانیشتووین (چاوهڕێی سهرئهنجامین)!!
قَالَ رَبِّ إِنِّي لَا أَمْلِكُ إِلَّا نَفْسِي وَأَخِي فَافْرُقْ بَيْنَنَا وَبَيْنَ الْقَوْمِ الْفَاسِقِينَ ( 25 )
ئینجا موسا وتی: پهروهردگارا بهڕاستی من دهسهڵاتم نیه جگه بهسهر خۆم و براکهمدا نهبێت (ئێمه ئامادهی ههموو فهرمانێکی تۆین) ئیتر داواکارین که ئێمه جیا بکهیتهوه لهو خهڵکه تاوانکار و ستهم پیشهیه...
قَالَ فَإِنَّهَا مُحَرَّمَةٌ عَلَيْهِمْ أَرْبَعِينَ سَنَةً يَتِيهُونَ فِي الْأَرْضِ فَلَا تَأْسَ عَلَى الْقَوْمِ الْفَاسِقِينَ ( 26 )
خوا فهرمووی: بهڕاستی ئهوه ئیتر شاری قدس لهسهریان حهرامه، دهبێت چل ساڵیش وێڵ و سهرگهردان بن لهسهر زهویدا (تا ئهو نهوه ترسنۆکه تیا بچێت و نهوهی تازه پێبگات)، ئیتر خهفهت مهخۆ بۆ گهل و هۆزی تاوانبار و ستهم پیشه.
وَاتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَأَ ابْنَيْ آدَمَ بِالْحَقِّ إِذْ قَرَّبَا قُرْبَانًا فَتُقُبِّلَ مِنْ أَحَدِهِمَا وَلَمْ يُتَقَبَّلْ مِنَ الْآخَرِ قَالَ لَأَقْتُلَنَّكَ قَالَ إِنَّمَا يَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِينَ ( 27 )
بهسهرهات و ههواڵی دوو کوڕهکهی ئادهم بۆ ئهو خهڵکه بخوێنهرهوه که: بهڕاستی ڕوویداوه، ئهوه بوو کاتێک ههردووکیان قوربانییان کرد، له یهکێکیان وهرگیرا (که لهسهر حهق بوو، له خوا ترس بوو) و لهوی تریان وهرنهگیرا (چونکه ڕق ئهستوورو حهسوودو خوانهناس بوو) بهبراکهی وت: ههر دهتکوژم ئهویش له وهڵامی ههڕهشهکهیدا وتی: خوای گهوره تهنها له پارێزکاران قوربانی و چاکه وهردهگرێت.
لَئِن بَسَطتَ إِلَيَّ يَدَكَ لِتَقْتُلَنِي مَا أَنَا بِبَاسِطٍ يَدِيَ إِلَيْكَ لِأَقْتُلَكَ إِنِّي أَخَافُ اللَّهَ رَبَّ الْعَالَمِينَ( 28 )
سوێند به خوا ئهگهر تۆ دهست درێژ بکهیت بۆ من بۆ ئهوهی بمکوژیت، من دهستدرێژ ناکهم بۆ تۆ بۆ ئهوهی بتکوژم، چونکه بهڕاستی من لهسزاو تۆڵهی خوا، پهروهردگاری جیهانهکان دهترسم.
إِنِّي أُرِيدُ أَن تَبُوءَ بِإِثْمِي وَإِثْمِكَ فَتَكُونَ مِنْ أَصْحَابِ النَّارِ وَذَٰلِكَ جَزَاءُ الظَّالِمِينَ ( 29 )
(من بهو دهست درێژ نهکردنهم) بهڕاستی دهمهوێت بهگوناهی من و گوناهی خۆیشتهوه بگهڕێیتهوه، ئهوجا دهبیته نیشتهجێی ناو ئاگر، ههر ئهوهشه پاداشتی ستهمکاران.
فَطَوَّعَتْ لَهُ نَفْسُهُ قَتْلَ أَخِيهِ فَقَتَلَهُ فَأَصْبَحَ مِنَ الْخَاسِرِينَ ( 30 )
سهرئهنجام نهفسی سهرکهشی هانیداو کوشتنی براکهی لاساده و ئاسان کردو کوشتی، ئیتر خۆی خسته ڕیزی خهسارهتمهند و زهرهرمهندانهوه.
فَبَعَثَ اللَّهُ غُرَابًا يَبْحَثُ فِي الْأَرْضِ لِيُرِيَهُ كَيْفَ يُوَارِي سَوْءَةَ أَخِيهِ قَالَ يَا وَيْلَتَا أَعَجَزْتُ أَنْ أَكُونَ مِثْلَ هَٰذَا الْغُرَابِ فَأُوَارِيَ سَوْءَةَ أَخِي فَأَصْبَحَ مِنَ النَّادِمِينَ ( 31 )
لهوهودوا گیری خوارد بهدهست تهرمهکهیهوه، چونکه وادیاره یهکهم کهسه کوژرا بێت و شههید بوو بێت)، ئهوسا خوای میهرهبان قهلهڕهشێکی ناردو چاڵێکی له زهویدا ههڵکهند (بۆ قهلهرهشێکی تری مردارهوه بوو) تا نیشانی بدات چۆن لاشهی براکهی بشارێتهوه، (ههرکه ئهوهی دی) وتی: هاوار له من، ئایا ئهوه من نهمتوانی وهکو ئهو قهلهڕهشه بکهم و بهقهدهر ئهوم لێنههات تا لاشه و عهیب و عاری براکهم بشارمهوه، ئیتر بۆ ههمیشه چووه ڕیزی پهشیمانانهوه.
مِنْ أَجْلِ ذَٰلِكَ كَتَبْنَا عَلَىٰ بَنِي إِسْرَائِيلَ أَنَّهُ مَن قَتَلَ نَفْسًا بِغَيْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِي الْأَرْضِ فَكَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِيعًا وَمَنْ أَحْيَاهَا فَكَأَنَّمَا أَحْيَا النَّاسَ جَمِيعًا وَلَقَدْ جَاءَتْهُمْ رُسُلُنَا بِالْبَيِّنَاتِ ثُمَّ إِنَّ كَثِيرًا مِّنْهُم بَعْدَ ذَٰلِكَ فِي الْأَرْضِ لَمُسْرِفُونَ ( 32 )
لهبهر ئهوهی کارهساتی کوشتنی ناڕهوای ئاوا ڕوو نهدات ئێمه پێویستمان کرد لهسهر نهوهی ئیسرائیل ئهوهی کهسێک بهناحهق بکوژێت و له جیاتی کوژراوێک نهبێت، یان گوناهو تاوانی گهورهی ئهنجام نهدابێت لهزهویدا (وهکوجهردهیی و دهستدرێژی و... هتد)، ئهوه وهک ئهوه وایه ههر ههموو خهڵکی کوشتبێت، ئهوهش کهسێک له مهرگ ڕزگار بکات، ههروهک ئهوه وایه ههموو خهڵکی لهمهرگ ڕزگار کردبێت و ژیانی پێ بهخشی بن، سوێند بێت بهخوا بهڕاستی پێغهمبهرانمان به بهڵگهو موعجیزهی ئاشکراو دیارهوه هاتووه بۆ لایان (تا پابهندی حهق و داد بن) کهچی زۆربهیان دوای ئهو ڕێنمووییانه، ههر زیادهڕه و بوون لهم سهر زهمینهدا له ستهم و کوشتنی ناحهقدا.
إِنَّمَا جَزَاءُ الَّذِينَ يُحَارِبُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيَسْعَوْنَ فِي الْأَرْضِ فَسَادًا أَن يُقَتَّلُوا أَوْ يُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَيْدِيهِمْ وَأَرْجُلُهُم مِّنْ خِلَافٍ أَوْ يُنفَوْا مِنَ الْأَرْضِ ذَٰلِكَ لَهُمْ خِزْيٌ فِي الدُّنْيَا وَلَهُمْ فِي الْآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ ( 33 )
بێگومان پاداشتی ئهوانهی که دهنجێگن و دوژمنایهتی خواو پێغهمبهرهکهی دهکهن و به گهرمی ههوڵ دهدهن بۆ بڵاوکردنهوهی فهسادو بهد ڕهوشتی له زهویدا ههر ئهوهیه: (ئهوانهیان که خهڵکیان کوشتووه) دهبێت بکوژرێن، (ئهوانهش کهخهڵکیان کوشتووه و جهردهییشیان کردووه) دهبێت له خاچ بدرێن، (ئهوانهیان تهنها جهردهیی دهکهن) دهست و قاچێکیان بهپێچهوانهوه ببڕدرێت، (ئهوانهیان که مهترسیان لێدهکرێت) ئهوه دوور بخرێنهوه له وڵات، ئهوسزایه خهجاڵهتی و سهرشۆڕیه بۆیان لهدنیادا، لهقیامهتیشدا سزای سهخت و گهورهیان بۆههیه.
إِلَّا الَّذِينَ تَابُوا مِن قَبْلِ أَن تَقْدِرُوا عَلَيْهِمْ فَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 34 )
جگه لهوانهیان که تهوبهیان کردووه، پێش ئهوهی دهستی ئێوهیان بگاتێ، ئهوه بزانن که بهڕاستی خوا لێخۆشبوو و میهرهبانه (ئهڵبهته ئهگهر مافی خهڵکیان بهسهرهوه نهبێت).
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ وَجَاهِدُوا فِي سَبِيلِهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ( 35 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه له خوا بترسن و پارێزکار بن، له ڕێگهی ههموو هۆکارو کردهوهیهکی چاکهوه ههوڵ بدهن ڕهزامهندیی ئهو زاته بهدهست بهێنن، ههمیشه ههوڵ و کۆشش و جیهادو خهبات بکهن له پێناوی ڕێباز و بهرنامهی ئهو زاتهدا، بۆ ئهوهی سهرفراز بن (له ههردوو جیهاندا).
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ أَنَّ لَهُم مَّا فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا وَمِثْلَهُ مَعَهُ لِيَفْتَدُوا بِهِ مِنْ عَذَابِ يَوْمِ الْقِيَامَةِ مَا تُقُبِّلَ مِنْهُمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ( 36 )
بێگومان ئهوانهی بێ باوهڕ بوون، ئهگهر ههرچی سامانی زهوی ههیه ههیان بێت و ئهوهندهی تریشی لهگهڵ بێت و بیانهوێت خۆیانی پێ ڕزگار بکهن له سزای ڕۆژی قیامهت، لێیان وهرناگیرێت، ئهوانه سزایهکی به ئێشیان بۆ ئاماده کراوه (دهبێت تیایدا گیر بخۆن).
يُرِيدُونَ أَن يَخْرُجُوا مِنَ النَّارِ وَمَا هُم بِخَارِجِينَ مِنْهَا وَلَهُمْ عَذَابٌ مُّقِيمٌ ( 37 )
ئهوانه دهیانهوێت له دۆزهخ دهرچن (بهڵام خهیاڵیان خاوه) لهکاتێکدا دهرچوونیان لێی نییه، ئهوانه سزایهکی بهردهوامیان بۆ ئامادهیه.
وَالسَّارِقُ وَالسَّارِقَةُ فَاقْطَعُوا أَيْدِيَهُمَا جَزَاءً بِمَا كَسَبَا نَكَالًا مِّنَ اللَّهِ وَاللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ ( 38 )
دهستی پیاوی دزو ئافرهتی دز ببڕن له پاداشتی کاری ناڕهوایاندا ئهمهش تۆڵهیهکه له لایهن خواوه، خوا باڵادهست و دانایه (له بڕیاردانی ئهو سزایهدا، ئهڵبهته ئهم سزایه له کۆمهڵگهی ئیسلامیدا جێبهجێ دهکرێت، که: ههموو کهسێک ژیانی مسۆگهره و ههمووان دهستی یارمهتی بۆ یهکتر درێژ دهکهن، ههروهها له ساڵانی گرانیدا دهست نابڕدرێت).
فَمَن تَابَ مِن بَعْدِ ظُلْمِهِ وَأَصْلَحَ فَإِنَّ اللَّهَ يَتُوبُ عَلَيْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 39 )
جا ئهوهی دوای ستهم و تاوانهکهی تهوبه بکات و چاکسازی له خۆیدا بکات (دڵ و دهروونی خاوێن بکاتهوه، ماڵی خهڵکی بداتهوه و چاوی له دزێتی نهمێنێت)، ئهوه بێگومان خوا تهوبهکهی لێوهردهگرێت، چونکه بهڕاستی خوای گهوره لێخۆشبوو میهرهبانه.
أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ يُعَذِّبُ مَن يَشَاءُ وَيَغْفِرُ لِمَن يَشَاءُ وَاللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ( 40 )
(ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم)، ئهی ئیماندار) ئایا نهتزانیووه ههرچی له ئاسمانهکان و زهویدا ههیه، بهڕاستی تهنها ههر خوا خاوهنیانه، سزای ههر کهسێک که بیهوێت دهیدات (ئهڵبهته ههڕهمهکی نیه، بهڵکو له ڕووی دادپهروهری تهواوهوه)، ههروهها خۆش دهبێت لهو کهسهی که دهیهوێت و مهبهستێتی لێی خۆش ببێت، ئهو خوایه دهسهڵاتی بهسهر ههموو شتێکدا ههیه (شوێنی پاداشت و سزای جێگهی ههمووانی تێدا دهبێتهوه).
يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ لَا يَحْزُنكَ الَّذِينَ يُسَارِعُونَ فِي الْكُفْرِ مِنَ الَّذِينَ قَالُوا آمَنَّا بِأَفْوَاهِهِمْ وَلَمْ تُؤْمِن قُلُوبُهُمْ وَمِنَ الَّذِينَ هَادُوا سَمَّاعُونَ لِلْكَذِبِ سَمَّاعُونَ لِقَوْمٍ آخَرِينَ لَمْ يَأْتُوكَ يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ مِن بَعْدِ مَوَاضِعِهِ يَقُولُونَ إِنْ أُوتِيتُمْ هَٰذَا فَخُذُوهُ وَإِن لَّمْ تُؤْتَوْهُ فَاحْذَرُوا وَمَن يُرِدِ اللَّهُ فِتْنَتَهُ فَلَن تَمْلِكَ لَهُ مِنَ اللَّهِ شَيْئًا أُولَٰئِكَ الَّذِينَ لَمْ يُرِدِ اللَّهُ أَن يُطَهِّرَ قُلُوبَهُمْ لَهُمْ فِي الدُّنْيَا خِزْيٌ وَلَهُمْ فِي الْآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ ( 41 )
ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) با غهمبارت نهکات ئهوانهی که بهپهله بهدهم بێ باوهڕی و بێ دینیهوه دهچن، لهوانهی که بهدهم و زار دهڵێن: باوهڕمان هێناوه، بهڵام دڵیان باوهڕی نههێناوه، ههروهها لهوانهش که بوونهته جولهکه و زۆر گوێگرن بۆ درۆو دهلهسه، زۆر گوێبیستن بۆ خهڵکی تریش (که خوانهناسن و) نههاتوون بۆ لات، قسه دهگۆڕن و قسه وهکو خۆی ناگێڕنهوه، یاخود ئاوهژووی دهکهن، دوای ئهوهی جێی خۆی گرتبوو (ئهوانهی که خهڵک دهنێرن بۆ لای پێغهمبهرو پێی) دهڵێن: ئهگهر ئاوا بڕیاریدا لێی وهربگرن، ئهگهر وانهبوو هوشیار بن، جا ئهوهی خوای گهوره بیهوێت تووشی تاقیکردنهوه و سزای بکات، ئهوه ههرگیز تۆ خاوهنی هیچ شتێک نابیت لهلایهن خواوه بۆ ڕزگار بوونی ئهو، ئائهوانه ئهو کهسانهن خوا نهیویستووه دڵیان پاک و خاوێن بکاتهوه (چونکه خۆشیان مهبهستیان نهبووه) ئهوانه له دنیادا سهرشۆڕیی و شهرمهزاریی بهشیانه، له قیامهتیشدا سزای سهخت و گهوره چاوهڕێیانه.
سَمَّاعُونَ لِلْكَذِبِ أَكَّالُونَ لِلسُّحْتِ فَإِن جَاءُوكَ فَاحْكُم بَيْنَهُمْ أَوْ أَعْرِضْ عَنْهُمْ وَإِن تُعْرِضْ عَنْهُمْ فَلَن يَضُرُّوكَ شَيْئًا وَإِنْ حَكَمْتَ فَاحْكُم بَيْنَهُم بِالْقِسْطِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ ( 42 )
ئهو (جولهکانه) زۆر به دڵ گهرمی گوێ بۆ درۆ دهگرن و کهسایهتیان ناپوختهو زۆر حهرام خۆر و سوو خۆرن، جا ئهگهر کێشهیهکیان ههبوو، هاتن بۆ لات (تۆ سهربهستی) داوهری بکهیت لهنێوانیاندا یان گوێیان پێنهدهیت، خۆ ئهگهر گوێیان نهدهیتێ، ئهوه ههرگیز ناتوانن هیچ جۆره زیانێکت پێبگهیهنن، خۆ ئهگهر دادوهریت کرد له نێوانیاندا دادپهروهرانه ئهنجامی بده، چونکه بهڕاستی خوا دادپهروهرو ماف پهروهرانی خۆش دهوێت.
وَكَيْفَ يُحَكِّمُونَكَ وَعِندَهُمُ التَّوْرَاةُ فِيهَا حُكْمُ اللَّهِ ثُمَّ يَتَوَلَّوْنَ مِن بَعْدِ ذَٰلِكَ وَمَا أُولَٰئِكَ بِالْمُؤْمِنِينَ ( 43 )
(سهیره)! ئهوانه چۆن دێن و تۆ دهکهن به دادوهر، لهکاتێکدا خۆیان تهوراتیان لایهو فهرمانی خوا بهروونی تیادایه، پاشان پشتی تێدهکهن دوای ئهوهی که (حوکم و فهرمانی خوایان بۆ دهردهکهوێت) دیاره ئهوانه ههر ئیماندار نین (له مهدینهدا یهکێک له ناودارانی جوو زینای کردبوو، حوکمی زیناکهرێک هاوسهری ههبێت له تهوراتدا بهرد باران کردنه، هاتن بۆ خزمهتی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم)، تا بهڵکو حوکمهکهی لهقورئاندا ئاسانتر بێت، بهمهرجێک باوهڕیان به پێغهمبهرو به قورئان نهبوو، کاتێک پێغهمبهر گێڕانیهوه بۆ لای حوکمی تهورات پشتیان ههڵکرد و بهدڵیان نهبوو...)
إِنَّا أَنزَلْنَا التَّوْرَاةَ فِيهَا هُدًى وَنُورٌ يَحْكُمُ بِهَا النَّبِيُّونَ الَّذِينَ أَسْلَمُوا لِلَّذِينَ هَادُوا وَالرَّبَّانِيُّونَ وَالْأَحْبَارُ بِمَا اسْتُحْفِظُوا مِن كِتَابِ اللَّهِ وَكَانُوا عَلَيْهِ شُهَدَاءَ فَلَا تَخْشَوُا النَّاسَ وَاخْشَوْنِ وَلَا تَشْتَرُوا بِآيَاتِي ثَمَنًا قَلِيلًا وَمَن لَّمْ يَحْكُم بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْكَافِرُونَ ( 44 )
بهڕاستی ئێمه کاتێک تهوراتمان نارده خوارهوه ڕێنموویی تیادا بوو (بۆ ههموو خێرو چاکهیهک)، نوور و ڕووناکیش بوو (لهناو تاریکایی یهکاندا)، ئهو پێغهمبهرانهی که ههمیشه ملکهچ و فهرمانبهردار بوون حوکمی ئهوانهیان پێدهکرد که ببونه جولهکه، ههروهها زانا پهروهردگار ناسهکانیان و زانا شهرع ناسهکانیشیان، حوکمیان دهکرد بهوهی داوایان لێکرابوو بیپارێزن، که ئهویش کتێبی خوا (تهوراته)، ههروهها شایهتیش بوون لهسهری (کهواته ئهی زانایانی جولهکه، ئهی ئیمانداران) له خهڵکی مهترسن بهڵکو تهنها له من بترسن، ئایهت و فهرمانهکانی من بهنرخێکی کهم مهفرۆشن (ئهگهر نرخهکه ههموو دنیاش بێت ههر کهمه) جا ئهوهی حوکم و داوهری بهو بهرنامهیه نهکات که خوا دایبهزاندووه، ئائهوانه بێ باوهڕن.
وَكَتَبْنَا عَلَيْهِمْ فِيهَا أَنَّ النَّفْسَ بِالنَّفْسِ وَالْعَيْنَ بِالْعَيْنِ وَالْأَنفَ بِالْأَنفِ وَالْأُذُنَ بِالْأُذُنِ وَالسِّنَّ بِالسِّنِّ وَالْجُرُوحَ قِصَاصٌ فَمَن تَصَدَّقَ بِهِ فَهُوَ كَفَّارَةٌ لَّهُ وَمَن لَّمْ يَحْكُم بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ ( 45 )
له تهوراتدا پێویستمان کردووه لهسهریان که بهڕاستی ههر کهسێک کهسێک بکوژێت دهبێت بکوژرێتهوه و چاوی یهکێک کوێر بکات، دهبێت چاوی کوێر بکرێتهوه و لووتی یهکێک عهیبدار بکات دهبێت لووتی عهیبدار بکرێتهوه و گوێی یهکێک ببڕێت دهبێت گوێی ببڕدرێتهوه و ددانی یهکێک بشکێنێت دهبێت ددانی بشکێنرێتهوهو برین و زامهکانیش ههروهها تۆڵهیان بهگوێرهی خۆی بۆ دهسهنرێتهوه، جائهوهی له تاوانبار خۆش ببێت، ئهو چاوپۆشی و لێخۆشبوونه دهبێته کهفارهتی گوناهانی، بێگومان ئهوهی حوکم و داوهری نهکات بهو بهرنامهیهی که خوا دایبهزاندوه، ئائهوانه ههر ستهمکارن.
وَقَفَّيْنَا عَلَىٰ آثَارِهِم بِعِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ مُصَدِّقًا لِّمَا بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ التَّوْرَاةِ وَآتَيْنَاهُ الْإِنجِيلَ فِيهِ هُدًى وَنُورٌ وَمُصَدِّقًا لِّمَا بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ التَّوْرَاةِ وَهُدًى وَمَوْعِظَةً لِّلْمُتَّقِينَ ( 46 )
ئینجا بهشوێن ئاسهواری ههموو پێغهمبهرانی (نهوهی ئیسرائیلدا) عیسای کوڕی مهریهممان هێنا، که ڕاستی تهوراتی دهردهخست و پشتیوانی لێدهکردو ئینجیلیشمان پێدا، که هیدایهت و نوور و ڕووناکی تێدایه و پشتگیریی تهوراتی پێش خۆیهتی، هیدایهت و ڕێنموویی و ئامۆژگاریه بۆ ئهو کهسانهی که له خوا دهترسن و پارێزکارن.
وَلْيَحْكُمْ أَهْلُ الْإِنجِيلِ بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ فِيهِ وَمَن لَّمْ يَحْكُم بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ ( 47 )
دهبا شوێنکهوتووانی ئینجیل بهو ڕێنموویی و ئامۆژگاریانه ههڵسوکهوت بکهن که خوا له ئینجیلدا دایبهزاندوه (گرنگترینیان شوێنکهوتنی ئاینی ئیسلام و پێغهمبهری ئیسلامه) ئهوهی حوکم و داوهری نهکات بهو بهرنامهیهی که خوا دایبهزاندوه، جا ئا ئهوانه ناپاک و تاوانبارو له سنوور دهرچوون.
وَأَنزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقًا لِّمَا بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ الْكِتَابِ وَمُهَيْمِنًا عَلَيْهِ فَاحْكُم بَيْنَهُم بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَهُمْ عَمَّا جَاءَكَ مِنَ الْحَقِّ لِكُلٍّ جَعَلْنَا مِنكُمْ شِرْعَةً وَمِنْهَاجًا وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَجَعَلَكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَلَٰكِن لِّيَبْلُوَكُمْ فِي مَا آتَاكُمْ فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرَاتِ إِلَى اللَّهِ مَرْجِعُكُمْ جَمِيعًا فَيُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ ( 48 )
ئێمه قورئانمان هاوڕێ لهگهڵ ههموو حهقیقهت و ڕاستیهکدا بۆ تۆ دابهزاندووه، ڕاستی و دروستی کتێبهکانی پێش خۆیشی دیاری دهکات و چاودێره بهسهر ههموویاندا (کاتێک خاوهنانی کتێب له گاورو جوو گیروگرفتیان دههێنن بۆ لای تۆ) بهو بهرنامهیهی خوا ناردوویهتی داوهریی بکه له نێوانیانداو شوێن ئارهزووهکانی ئهوان مهکهوهو لهو حهقه لامهده که بۆت ڕهوانه کراوه، بۆ ههرلایهکتان (موسڵمانان و خاوهنانی کتێب) بهرنامه و پڕۆگرامی تایبهتمان بڕیارداوه خۆ ئهگهر خوا بیویستایه ههر ههمووتانی دهکرده یهک ئوممهت و گهلێکی یهک پارچه، بهڵام (ویستی وایه بهو جیاوازیه) تاقیتان بکاتهوه لهوهی پێی بهخشیوون (تا بههۆی عهقڵ و ژیریتانهوه شوێنی پێغهمبهری ئیسلام بکهون)، دهی کهواته زۆر بهپهلهبن و پێشبڕکێ بکهن بۆ ههموو خێرو چاکهیهک، دڵنیاش بن که ههمووتان دهگهڕێنهوه بۆ لای خوا، ئهو کاته ههواڵی تهواوتان دهداتێ دهربارهی ئهو شتانهی که کێشهتان لهسهری ههبوو.
وَأَنِ احْكُم بَيْنَهُم بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَهُمْ وَاحْذَرْهُمْ أَن يَفْتِنُوكَ عَن بَعْضِ مَا أَنزَلَ اللَّهُ إِلَيْكَ فَإِن تَوَلَّوْا فَاعْلَمْ أَنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ أَن يُصِيبَهُم بِبَعْضِ ذُنُوبِهِمْ وَإِنَّ كَثِيرًا مِّنَ النَّاسِ لَفَاسِقُونَ ( 49 )
(کاتێک ههندێک له زاناکانی جوو، هاتن بۆ لات تا داوهریی بکهی له نێوانیاندا)، داوهری بکه بهو بهرنامهیه (قورئانه)ی که لهلایهن خواوه بۆت دابهزیووه، شوێنی ئارهزووهکانی ئهوان مهکهوه، وریابه نهوهکو ئهوان ڕێت لێ ههڵه بکهن له ههندێک لهو ڕێنمووییانهی که خوا بۆی ناردوویت (جا ئهگهر ئهو جولهکانه ڕازیی نهبوون) و پشتیان ههڵکرد، ئهوه بزانه بهڕاستی خوا دهیهوێت گیرۆدهی سهرئهنجامی ههندێک له گوناههکانی خۆیانیان بکات، بێگومان زۆربهی خهڵکی یاخی و سهرکهش و تاوانبارن.
أَفَحُكْمَ الْجَاهِلِيَّةِ يَبْغُونَ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ حُكْمًا لِّقَوْمٍ يُوقِنُونَ ( 50 )
ئایا ئهوانه حوکم و فهرمانڕهوایی جاهیلیهت و نهفامیان دهوێت و ئهویان لاپهسهنده؟! (ئاخر بۆ بیرناکهنهوه) کێ ههیه بهقهدهر خوا حوکمی جوان و چاک و بهجێ بێت، (بهتایبهت) لای ئهو کهسانهی که بهوردیی سهرنج دهدهن و ویژدان و ههستی زیندوویان ههیه.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا الْيَهُودَ وَالنَّصَارَىٰ أَوْلِيَاءَ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ وَمَن يَتَوَلَّهُم مِّنكُمْ فَإِنَّهُ مِنْهُمْ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ ( 51 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه جولهکهو گاور مهکهنه یارو یاوهرو پشتیوانی خۆتان ئهوانه ههندێکیان پشتیوان و پشتگیری یهکترن، ئهو کهسهی پشت بهوان ببهستێت، ئهوه ههر لهوانه و (حسابی ئهوانی بۆ دهکرێت) بهڕاستی خوا هیدایهتی قهومی ستهمکار نادات...
فَتَرَى الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ يُسَارِعُونَ فِيهِمْ يَقُولُونَ نَخْشَىٰ أَن تُصِيبَنَا دَائِرَةٌ فَعَسَى اللَّهُ أَن يَأْتِيَ بِالْفَتْحِ أَوْ أَمْرٍ مِّنْ عِندِهِ فَيُصْبِحُوا عَلَىٰ مَا أَسَرُّوا فِي أَنفُسِهِمْ نَادِمِينَ ( 52 )
به ڕوونی دهبینی ئهوانهی دڵیان نهخۆشه و (ئیمان لاوازن) بهپهله دهچن بۆ لایان (به زمانی حاڵ) دهڵێن: دهترسین بهڵایهکمان تووش بێت یان کارهساتێکمان بهسهر بێت، جا دوور نیه و لهوانهیه بهم نزیکانه خوا سهرکهوتن ببهخشێت (به ئیمانداران) یاخود بهشێوهیهکی یهکسهریی به موعجیزهیهک لهلایهن خۆیهوه (سهرکهوتنیان پێببهخشێت) ئهوکاته باوهڕلاوازان پهشیمان دهبنهوه لهسهر ئهو نهێنی و خهتهره و خهیاڵهی له دڵ و دهروونیاندا شاردبوویانهوه.
وَيَقُولُ الَّذِينَ آمَنُوا أَهَٰؤُلَاءِ الَّذِينَ أَقْسَمُوا بِاللَّهِ جَهْدَ أَيْمَانِهِمْ إِنَّهُمْ لَمَعَكُمْ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فَأَصْبَحُوا خَاسِرِينَ ( 53 )
ئهوسا ئهوانهی ئیمانیان هێناوه (لهناو خۆیاندا بهسهرسامیهوه) دهڵێن: ئایا ئهو دووڕووانه ئهوانهن که سوێندیان به خوا دهخوارد و جهختیان لهسهر دهکرد که گوایه بهڕاستی لهگهڵتانداین؟! کهچی کارهکانیان پووچهڵ بوهوهو خهسارهتمهند و زهرهرمهند و مایه پووچ بوون.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَن يَرْتَدَّ مِنكُمْ عَن دِينِهِ فَسَوْفَ يَأْتِي اللَّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَيُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْكَافِرِينَ يُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلَا يَخَافُونَ لَوْمَةَ لَائِمٍ ذَٰلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَن يَشَاءُ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ ( 54 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه، ههر کهس له ئێوه له ئاین و بهرنامهکهی وهرگهڕێت و پاشگهز ببێتهوه، ئهوه (ههر خۆی زهرهر دهکات) ئهوه له ئایندهدا خوا کهسانێک دههێنێته کایهوه (ئهوهنده ڕێک و پێک و باوهڕ دامهزراون) پهروهردگاری مهزن خۆشی دهوێن، ئهوانیش ئهویان خۆش دهوێت، ههروهها ملکهچ و فهرمانبهردارو بهسۆزن بۆ ئیمانداران و سهربڵندو نهخۆرو دهروون بهرزن بهسهر بێ باوهڕاندا، له پێناو ڕێبازی خواداو بۆ بهدهستهێنانی ڕهزامهندی ئهو ههوڵ دهدهن و خهبات دهکهن و تێدهکۆشن، له لۆمهی لۆمهکهرانیش ناترسن (ئهم خۆشهویستی و ههڵبژاردن و سۆز و تێکۆشانه) فهزڵ و ڕێزی تایبهتی خوایه که دهیبهخشێت به ههر کهس که بیهوێت و (شایسته بێت) و خوا فراوانگیرو زانایه (بهنهێنی و ئاشکرا، بهشایستهیی و ناشایستهیی ههر کهس و ههر لایهنێک).
إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ ( 55 )
بهڕاستی تهنها خۆشهویست و پشتیوانی ئێوه، ههر خواو پێغهمبهرهکهی و ئهوانهن باوهڕیان هێناوه، که نوێژهکانیان بهچاکی ئهنجام دهدهن و زهکات له ماڵ و سامانیان دهردهکهن و ههمیشه دیاردهی کڕنوش و ملکهچییان بۆ پهروهردگار پێوه دیاره.
وَمَن يَتَوَلَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا فَإِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغَالِبُونَ ( 56 )
جا ئهوهی خواو پێغهمبهرو ئهوانهی بڕوایان هێناوه بهپشتیوان و خۆشهویستی خۆی قهبوڵ بکات، ئهوه با دڵنیا بێت که ههر کۆمهڵ و دهستهو تاقمی خوا، زاڵ و سهرکهوتوون.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا الَّذِينَ اتَّخَذُوا دِينَكُمْ هُزُوًا وَلَعِبًا مِّنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِن قَبْلِكُمْ وَالْكُفَّارَ أَوْلِيَاءَ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ ( 57 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه: نهکهن ئهوانه بکهنه پشتیوان و جێگهی متمانهی خۆتان که گاڵتهو گهمهیان به ئاینهکهتان کردووه، چ له خاوهنانی کتێبی پێش خۆتان، چ له بێ باوهڕان، له خواش بترسن و پارێزکاربن ئهگهر ئێوه باوهڕدارن.
وَإِذَا نَادَيْتُمْ إِلَى الصَّلَاةِ اتَّخَذُوهَا هُزُوًا وَلَعِبًا ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَّا يَعْقِلُونَ ( 58 )
کاتێک ئێوه بانگ دهدهن بۆ نوێژ، بانگ و نوێژهکهتان دهکهنه گهمهوگاڵته، چونکه ئهوانه کهسانێکن بهڕاستی ژیر نابن و نافامن.
قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ هَلْ تَنقِمُونَ مِنَّا إِلَّا أَنْ آمَنَّا بِاللَّهِ وَمَا أُنزِلَ إِلَيْنَا وَمَا أُنزِلَ مِن قَبْلُ وَأَنَّ أَكْثَرَكُمْ فَاسِقُونَ ( 59 )
(ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) پێیان) بڵێ: ئهی خاوهنانی کتێب ئهوه به چی عهیبدار و لهکهدارمان دهکهن و لێمان توڕه دهبن، جگه لهبهر ئهوه نهبێت که ئێمه بڕوای ڕاست و پتهومان هێناوه بهخواو بهو قورئانهی که دابهزیووهته خوارهوه بۆ سهر ئێمه و بهوهی که پێشتر دابهزیووه؟ یان ئهوهیه که زۆربهتان یاخی و سهرهڕۆ و تاوانبارن.
قُلْ هَلْ أُنَبِّئُكُم بِشَرٍّ مِّن ذَٰلِكَ مَثُوبَةً عِندَ اللَّهِ مَن لَّعَنَهُ اللَّهُ وَغَضِبَ عَلَيْهِ وَجَعَلَ مِنْهُمُ الْقِرَدَةَ وَالْخَنَازِيرَ وَعَبَدَ الطَّاغُوتَ أُولَٰئِكَ شَرٌّ مَّكَانًا وَأَضَلُّ عَن سَوَاءِ السَّبِيلِ ( 60 )
پێیان بڵێ: ئایا ههواڵتان بدهمێ به کردارێک که تۆڵهکهی لای خوا خراپتره له تۆڵهی لهکهدارکردنی موسڵمانان، ئهوهش کرداری ئهو کهسهیه که خوا نهفرینی لێکردوه و جامی خهشم و ڕقی خۆی ڕژاندووه بهسهریداو ههندێکیشی کردن به مهیمون و ههندێکیشیان به بهراز و ههندێکیانیشی کرده تاغوت پهرست و بت پهرست؟! ئا ئهوانه خراپترین جێگه و ڕێگهیان ههیه و گومڕاترین کهسن له ڕێبازی ڕاست و دروست.
وَإِذَا جَاءُوكُمْ قَالُوا آمَنَّا وَقَد دَّخَلُوا بِالْكُفْرِ وَهُمْ قَدْ خَرَجُوا بِهِ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا كَانُوا يَكْتُمُونَ ( 61 )
ئهوانه کاتێک دێن بۆ لاتان (به درۆوه دهڵێن) ئێمهش موسوڵمانین و باوهڕمان هێناوه، له کاتێکدا بهڕاستی ئهوانه به بێ باوهڕیهوه هاتبوونه ژوورهوه و بێگومان ههر بهبێ باوهڕیشهوه چوونه دهرهوه، جا خوا خۆی چاک دهزانێت که چیان حهشارداوه له دڵ و دهروونیاندا.
وَتَرَىٰ كَثِيرًا مِّنْهُمْ يُسَارِعُونَ فِي الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَأَكْلِهِمُ السُّحْتَ لَبِئْسَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ( 62 )
زۆرێکیش لهوانه دهبینیت بهپهلهو بهههڵپهن له زهلکاوی تاوانی درۆو عهیبدارکردنی موسوڵمانان و دهستدرێژیی ناحهق و خواردنی حهرامیان، سوێند بێت بهخوا ئهوهی که دهیکهن زۆر خراپ و نادروسته.
لَوْلَا يَنْهَاهُمُ الرَّبَّانِيُّونَ وَالْأَحْبَارُ عَن قَوْلِهِمُ الْإِثْمَ وَأَكْلِهِمُ السُّحْتَ لَبِئْسَ مَا كَانُوا يَصْنَعُونَ( 63 )
ئایا ئهوه تاکهی خواناس و زاناکانیان قهدهغهی گوفتاری گوناهو حهرام خۆرییان لێناکهن؟ سوێند بێت ئهو کردهوهو ههڵس و کهوتهی که دهیکهن بۆ ڕازی کردنی خهڵک زۆر نادروست و خراپ و ناپهسهنده.
وَقَالَتِ الْيَهُودُ يَدُ اللَّهِ مَغْلُولَةٌ غُلَّتْ أَيْدِيهِمْ وَلُعِنُوا بِمَا قَالُوا بَلْ يَدَاهُ مَبْسُوطَتَانِ يُنفِقُ كَيْفَ يَشَاءُ وَلَيَزِيدَنَّ كَثِيرًا مِّنْهُم مَّا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ طُغْيَانًا وَكُفْرًا وَأَلْقَيْنَا بَيْنَهُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ إِلَىٰ يَوْمِ الْقِيَامَةِ كُلَّمَا أَوْقَدُوا نَارًا لِّلْحَرْبِ أَطْفَأَهَا اللَّهُ وَيَسْعَوْنَ فِي الْأَرْضِ فَسَادًا وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُفْسِدِينَ ( 64 )
ئهو جولهکه (نهفام و خوانهناسانه) دهیانوت: خوا دهستی دهستی بهستراوه و خێری لهدهست نابێتهوه!! دهک دهستیان بهستراو و بێ خێرو کهلهپچه و تووشی شهلهل بێت، دهک نهفرینیان لێ بێت، بۆ خۆیان و قسهیان، نهخێر، وانیه بهڵکو دوو دهستهی (پڕ له بهرهکهتی پهروهردگار) ههمیشه و بهردهوام کراوهیه، چۆنی بوێت و چهندی بوێت دهیبهخشێت! سوێند بێت زۆربهیان ئهوهی نێردراوهته خوارهوه بۆت که قورئانه لهلایهن پهروهردگارتهوه یاخی بوون و ستهمیان زیاد دهکات و نغرۆیان دهکات له کوفردا، ئێمهش ههتا ڕۆژی قیامهت دوژمنایهتی و ڕق و کینهمان لهنێوانیاندا بهرپاکردووه، ههر کاتێک دهیانهوێت جهنگ بهرپا بکهن و ئاگری شهڕ ههڵبگیرسێنن خوا دهیکوژێنێتهوه و نایهڵێت تهشهنه بکات، ئهوانه زۆر بهپهله و بهگهرمی ههوڵی بڵاو بوونهوهی فهسادو تاوان دهدهن له زهویدا، خوایش ئهو کهسانهی خۆش ناوێت که تۆوی خراپه دهچێنن.
وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْكِتَابِ آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَكَفَّرْنَا عَنْهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ وَلَأَدْخَلْنَاهُمْ جَنَّاتِ النَّعِيمِ ( 65 )
خۆ ئهگهر بهڕاستی خاوهنانی کتێب باوهڕیان بهێنایهو پارێزکار بوونایه، ئهوه چاوپۆشیمان له خراپهکانیان دهکردو لێیان خۆش دهبووین و دهمانخستنه ناو بهههشتی پڕ له نازو نیعمهتهوه.
وَلَوْ أَنَّهُمْ أَقَامُوا التَّوْرَاةَ وَالْإِنجِيلَ وَمَا أُنزِلَ إِلَيْهِم مِّن رَّبِّهِمْ لَأَكَلُوا مِن فَوْقِهِمْ وَمِن تَحْتِ أَرْجُلِهِم مِّنْهُمْ أُمَّةٌ مُّقْتَصِدَةٌ وَكَثِيرٌ مِّنْهُمْ سَاءَ مَا يَعْمَلُونَ ( 66 )
خۆ ئهگهر بهڕاستی ههستانایه بهپهیڕهو و پیاده کردنی تهورات و ئینجیل (که مژدهی زۆری تیایه دهربارهی ئیسلام و محمد (صلی الله علیه وسلم)و ئهو قورئانهش که لهلایهن پهروهردگاریانهوه بۆیان هاتووهته خوارهوه (ئهو کاته بهرووبوومی درهختهکان زۆر و زهبهنده دهکهین و بهرهکهت دهخهینه جیهانی دانهوێڵهو سهوزه و خۆراکهکانی ترهوه)، ئهو کاته خۆراکیان دهخوارد له ڕا سهرو لهبهر پێیانهوه، دهستهیهک لهوانه کهسانێکی ژیرو دادپهروهر و میانهڕهو به ویژدانن، کهچی زۆربهشیان ئهو کاروکردهوهی که دهیکهن زۆر نادروست و نابهجێ یه.
يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ ( 67 )
ئهی پێغهمبهرو فرستاده، ههرچی فهرمان و پهیامێکت بۆ دابهزیووه لهلایهن پهروهردگارتهوه (بێ دوودڵی، بێ ماتڵی) ڕای بگهیهنه، خۆ ئهگهر بهو کاره ههڵنهسایت، ئهوه مانای وایه پهیامهکهیت (بهتهواویی) نهگهیاندووه (دڵنیاش به که) خوا دهتپارێزێت له شهڕ و خراپهی خهڵکی، چونکه بهڕاستی خوا هیدایهت و ڕێنموویی قهوم و هۆزی بێ باوهڕان نادات.
قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لَسْتُمْ عَلَىٰ شَيْءٍ حَتَّىٰ تُقِيمُوا التَّوْرَاةَ وَالْإِنجِيلَ وَمَا أُنزِلَ إِلَيْكُم مِّن رَّبِّكُمْ وَلَيَزِيدَنَّ كَثِيرًا مِّنْهُم مَّا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ طُغْيَانًا وَكُفْرًا فَلَا تَأْسَ عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ ( 68 )
(ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) بڵێ: ئهی خاوهنانی کتێب، ئێوه لهسهر هیچ بهرنامهو پهیڕهوو پڕۆگرامێک نین، ههتا بهچاکی پهیڕهو و پیادهی تهورات و ئینجیل و ئهوهی (لهم دواییهدا، که قورئانه) نهکهن که لهلایهن پهروهردگارتانهوه بۆتان دابهزیووه، سوێند بێت بهخوا زۆربهیان ئهوهی نێردراوهته خوارهوه بۆت له لایهن پهروهردگارتهوه یاخی بوون و ستهمیان زیاد دهکات و نغرۆیان دهکات له بێ باوهڕیدا (کهچی لهجیاتی گوێڕایهڵی و ملکهچیی زۆربهیان ههوڵ دهدهن شت ههڵبهستن بۆ ئهو قورئانهی که بۆمان ڕهوانه کردوویت)، جا ئیتر خهفهت و پهژاره دات نهگرێت بۆ ئهو گهله بێ باوهڕه، (کاتێک: باوهڕ ناهێنن، کاتێک تۆڵهیان لێ دهکهینهوه له دنیادا پێش قیامهت).
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ هَادُوا وَالصَّابِئُونَ وَالنَّصَارَىٰ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ ( 69 )
بهڕاستی ئهوانهی که ئیمان و باوهڕیان هێناوه (له ئوممهتی محمد (صلی الله علیه وسلم) و ئهوانهی که بوون به جوو و ئهوانهی صابئهن (فریشته پهرست و ئهستێره پهرستن) و گاورهکان، ههر یهک لهو دهستهو تاقمانه ئهگهر باوهڕی دامهزراو بهخواو به ڕۆژی دوایی بهێنێت، و کارو کردهوهی چاک و دروست و بهسوود ئهنجام بدات، ئهوانه نهترس و بیم یهخهیان دهگرێت، نهخهم و پهژاره ڕوویان تێدهکات (کاتێک لهبهر ڕۆشنایی قورئانهوه ئهو باوهڕه دههێنن).
لَقَدْ أَخَذْنَا مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ وَأَرْسَلْنَا إِلَيْهِمْ رُسُلًا كُلَّمَا جَاءَهُمْ رَسُولٌ بِمَا لَا تَهْوَىٰ أَنفُسُهُمْ فَرِيقًا كَذَّبُوا وَفَرِيقًا يَقْتُلُونَ ( 70 )
سوێند بێت بهخوا بێگومان ئێمه پهیمانمان له نهوهی ئیسرائیل وهرگرتووه (که له ڕێبازی یهکتاناسی و چاکهکاریی لانهدهن)، چهند پێغهمبهرێکیشمان بۆ ڕهوانه کردوون، ههرکاتێک یهکێک لهو پێغهمبهرانهیان بهدڵ نهبوو بێت (بههۆی لاساریی و دهروون ئاڵۆزیی خۆیانهوه یاخود بهئارهزووی ئهوانی نهکردبێت) دهستهیهکیان (بهرنامهی پێغهمبهرانیان) بهدرۆ زانیووه، دهستهیهکی تریشیان پهلاماریان داون و (شههیدیان کردوون).
وَحَسِبُوا أَلَّا تَكُونَ فِتْنَةٌ فَعَمُوا وَصَمُّوا ثُمَّ تَابَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ ثُمَّ عَمُوا وَصَمُّوا كَثِيرٌ مِّنْهُمْ وَاللَّهُ بَصِيرٌ بِمَا يَعْمَلُونَ ( 71 )
(لهولاشهوه چونکه خۆیان بهخۆشهویستی خوا دادهنا) بهتهما بوون که تووشی بهڵاو ناخۆشی و سزا نهبن (له سهرنجامی لادان و یاخی بوونیان) ههر بۆیه کوێرو کهڕ بوون له ئاستی حهق و ڕاستیدا، (دوایی که زانیان زهرهریانه) تهوبهیان کرد، خوایش چاوپۆشی لێکردن، لهوهودوا (تێههڵچوونهوه له تاوان و لادان) و زۆربهیان کوێرو کهڕ بوونهوه لهئاستی حهق و ڕاستیدا، خوای گهورهش بینایه بهههموو ئهو کارانهی که ئهنجامی دهدهن و (بهسهریاندا تێناپهڕێت).
لَقَدْ كَفَرَ الَّذِينَ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْمَسِيحُ ابْنُ مَرْيَمَ وَقَالَ الْمَسِيحُ يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ اعْبُدُوا اللَّهَ رَبِّي وَرَبَّكُمْ إِنَّهُ مَن يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدْ حَرَّمَ اللَّهُ عَلَيْهِ الْجَنَّةَ وَمَأْوَاهُ النَّارُ وَمَا لِلظَّالِمِينَ مِنْ أَنصَارٍ ( 72 )
سوێند بهخوا بهڕاستی، ئهوانه بێ باوهڕ بوون که وتیان: خوا ههر مهسیحی کوڕی مهریهمه (بهمهرجێک) مهسیح وتوویهتی: ئهی نهوهی ئیسرائیل، ئهو خوایه بپهرستن که پهروهردگاری من و پهروهردگاری ئێوهشه و دڵنیابن ئهوهی شهریک و هاوبهش بۆ خوا بڕیار بدات، ئهوه بێگومان خوا بهههشتی لهسهر حهرامکردووه و شوێن و جێگاو سهرهنجامی ئاگره، ئهوسا ئهوستهمکارانه هیچ جۆره پشتیوانێکیان نی یه (کهس ناتوانێت فریایان بکهوێت).
لَّقَدْ كَفَرَ الَّذِينَ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ ثَالِثُ ثَلَاثَةٍ وَمَا مِنْ إِلَٰهٍ إِلَّا إِلَٰهٌ وَاحِدٌ وَإِن لَّمْ يَنتَهُوا عَمَّا يَقُولُونَ لَيَمَسَّنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ( 73 )
سوێند بێت بهخوا بێگومان ئهوانهش بێ باوهڕ بوون که وتیان: خوا یهکێکه له سێ دانه خوا (له حاڵهتێکدا): هیچ خوایهک، هیچ پهروهردگارێک نیه جگه له خوایهکی تاکو تهنها، خۆ ئهگهر لهو گوفتاره نابهجێ و ناقۆڵایهیان کۆڵ نهدهن، سوێند بهخوا ئهوانهیان که بێ باوهڕ بوون سزایهکی بهئێشیان تووش دهبێت.
أَفَلَا يَتُوبُونَ إِلَى اللَّهِ وَيَسْتَغْفِرُونَهُ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 74 )
ئایا (خاوهنانی ئهو بیرو بڕوا پووچانه) حهق نیه تهوبه بکهن و بگهڕێنهوه بۆ لای خواو داوای لێخۆشبوونی لێ بکهن؟ لهکاتێکدا: خوا لێخۆشبووه و میهرهبانیشه!!
مَّا الْمَسِيحُ ابْنُ مَرْيَمَ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِ الرُّسُلُ وَأُمُّهُ صِدِّيقَةٌ كَانَا يَأْكُلَانِ الطَّعَامَ انظُرْ كَيْفَ نُبَيِّنُ لَهُمُ الْآيَاتِ ثُمَّ انظُرْ أَنَّىٰ يُؤْفَكُونَ ( 75 )
مهسیحی کوڕی مهریهم هیچ شتێک نی یه (نه خوایه و نه کوڕی خوایه) جگه پێغهمبهرێکی خوا نهبێت، به ڕاستی پێش ئهو چهندهها پێغهمبهری تریش ڕابوردوون، دایکیشی ئافرهتێکی زۆر ڕاست و ڕاستگۆیه، ههردووکیان خواردنیان دهخوارد (وهکو ههموو ئینسانێک) سهیر بکه و سهرنج بده (ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم)، ئهی ئیماندار) چۆن ههموو فهرمان و بهڵگهیهکیان بۆ ڕوون دهکهینهوه، لهوهودوا تهماشاکا چۆن ڕوویان له حهق وهردهچهرخێنرێت و لهڕاستی لادهدرێن!
قُلْ أَتَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ مَا لَا يَمْلِكُ لَكُمْ ضَرًّا وَلَا نَفْعًا وَاللَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ( 76 )
پێیان بڵێ: ئایا (ئهوه ڕاسته) له جیاتی خوا شتێک دهپهرستن که نه زهرهرتانی بهدهسته نه قازانج، (بهڵکو) ههر خوا خۆی بیسهرو زانایه (ئهو شتانهی ئێوه بهدهوریدا دێن هیچیان له دهست نایهت).
قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لَا تَغْلُوا فِي دِينِكُمْ غَيْرَ الْحَقِّ وَلَا تَتَّبِعُوا أَهْوَاءَ قَوْمٍ قَدْ ضَلُّوا مِن قَبْلُ وَأَضَلُّوا كَثِيرًا وَضَلُّوا عَن سَوَاءِ السَّبِيلِ ( 77 )
ههروهها بڵێ: ئهی خاوهنانی کتێب زیادهڕهوی مهکهن له ئاینهکهتاندا بهزیادهڕهوی نابهجێ و له سنووری حهق و ڕاستی دهرمهچن، شوێنی ئارهزووی ئهو کهسانه مهکهون که بێگومان پێشان گومڕا بوون و زۆر کهسیشیان گومڕا کردو ئهوانیش لهو ڕێگهو ڕێبازه ڕاسته لایاندا.
لُعِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِن بَنِي إِسْرَائِيلَ عَلَىٰ لِسَانِ دَاوُودَ وَعِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ ذَٰلِكَ بِمَا عَصَوا وَّكَانُوا يَعْتَدُونَ ( 78 )
نهفرین کراوه لهوانهی: بێ باوهڕ بوون له نهوهی ئیسرائیل لهسهر زاری داودو عیسای کوڕی مهریهم، ئهمهش لهبهر ئهوهی که ئهوان یاخی و سهرکهش بوون و دهستدرێژیان دهکرد.
كَانُوا لَا يَتَنَاهَوْنَ عَن مُّنكَرٍ فَعَلُوهُ لَبِئْسَ مَا كَانُوا يَفْعَلُونَ ( 79 )
ئهوانه قهدهغهی یهکتریان نهدهکرد له خراپهو تاوانێک که دهیانکرد، سوێند بێت بهخوا ئهوهی که دهیکهن زۆر خراپ و ناپهسهنده!
تَرَىٰ كَثِيرًا مِّنْهُمْ يَتَوَلَّوْنَ الَّذِينَ كَفَرُوا لَبِئْسَ مَا قَدَّمَتْ لَهُمْ أَنفُسُهُمْ أَن سَخِطَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَفِي الْعَذَابِ هُمْ خَالِدُونَ ( 80 )
زۆربهیان دهبینیت ڕازین بهخۆشهویستی و پشتیوانی ئهوانهی که بێ باوهڕ بوون، سوێند به خوا دهست پێشکهرییهکی خراپیان بۆ خۆیان ئهنجامداوه که خوایان له خۆیان تووڕه کردووه (بهو کارهیان)، (له قیامهتیشدا) لهناو سزای دۆزهخدا دهبێت بۆ ههمیشه بمێننهوه.
وَلَوْ كَانُوا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالنَّبِيِّ وَمَا أُنزِلَ إِلَيْهِ مَا اتَّخَذُوهُمْ أَوْلِيَاءَ وَلَٰكِنَّ كَثِيرًا مِّنْهُمْ فَاسِقُونَ( 81 )
خۆ ئهگهر ئهوانه باوهڕیان بهخواو بهم پێغهمبهرهو ئهو قورئانه ببوایه که بۆی دابهزیوه، ئهوه ئهوانهیان نهدهکرد بهخۆشهویست و سهرپهرشتیاری خۆیان، پشتیان بهوان نهدهبهست، بهڵام زۆربهیان تاوانبارو لادهرو یاخین و (حهق و ڕاستی مهبهستیان نیه، بهڵکو بهردهوام دژایهتی ئاینی ئیسلام دهکهن).
لَتَجِدَنَّ أَشَدَّ النَّاسِ عَدَاوَةً لِّلَّذِينَ آمَنُوا الْيَهُودَ وَالَّذِينَ أَشْرَكُوا وَلَتَجِدَنَّ أَقْرَبَهُم مَّوَدَّةً لِّلَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ قَالُوا إِنَّا نَصَارَىٰ ذَٰلِكَ بِأَنَّ مِنْهُمْ قِسِّيسِينَ وَرُهْبَانًا وَأَنَّهُمْ لَا يَسْتَكْبِرُونَ ( 82 )
سوێند بهخوا دهبینیت و دهستت دهکهوێت سهر سهخترینی خهڵک له دوژمنایهتیدا بهرامبهر بهوانهی که باوهڕیان هێناوه، جولهکهن و ئهوانهی که هاوهڵیان بۆ خوا داناوه و سوێند بێت دهبینیت و دهستت دهکهوێت نزیکترینیان له سۆز و خۆشهویستی بۆ ئهوانهی که باوهڕیان هێناوه ئهوانهن که دهیانوت: بهڕاستی ئێمه نهصرانین، ئهوهش لهبهر ئهوهیه بهڕاستی ههندێک لهوان قهشهی دیندارن و ههندێکیشیان گۆشهگیرو کهسانی خواپهرستن و بێگومان ئهوان خۆ بهگهوره دانانێن.
وَإِذَا سَمِعُوا مَا أُنزِلَ إِلَى الرَّسُولِ تَرَىٰ أَعْيُنَهُمْ تَفِيضُ مِنَ الدَّمْعِ مِمَّا عَرَفُوا مِنَ الْحَقِّ يَقُولُونَ رَبَّنَا آمَنَّا فَاكْتُبْنَا مَعَ الشَّاهِدِينَ ( 83 )
(ئهوانهیان که بهشوێن ڕاستیدا دهگهڕێن) ههر کاتێک گوێیان له قورئان دهبوو که بۆ پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) دابهزیووه، دهبینیت چاوهکانیان ئهسرینی خۆشی ههڵدهڕێژێت، بههۆی ئهو حهق و ڕاستیهی که دهیانناسی، لهکاتێکدا دهڵێن: پهروهردگارا ئێمه ئیمان و باوهڕمان هێناوه (به ئاینی ئیسلام) ده تۆش له ڕیزی (پهیڕهوان) و شایهتهکاندا تۆمارمان بکه.
وَمَا لَنَا لَا نُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَمَا جَاءَنَا مِنَ الْحَقِّ وَنَطْمَعُ أَن يُدْخِلَنَا رَبُّنَا مَعَ الْقَوْمِ الصَّالِحِينَ ( 84 )
چی ڕێمان لێدهگرێت باوهڕ نههێنین به خواو بهوهی بۆمان هاتووه له حهق و ڕاستی، هیواداریشین که پهروهردگارمان بمانخاته نێو ڕیزی چاکان و گونجاوان بۆ خواپهرستی.
فَأَثَابَهُمُ اللَّهُ بِمَا قَالُوا جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَذَٰلِكَ جَزَاءُ الْمُحْسِنِينَ ( 85 )
جا بههۆی ئهوگوفتاره بهجێیهیان پاداشتی دانهوه، بهوهی باخهکانی بهههشتیان پێ دهبهخشێت که چهندهها ڕووبار بهژێر درهختهکانیدا دهڕوات، هاوڕێ لهگهڵ ژیانی ههمیشهیی و نهبڕاوهدا، ههر بهو شێوهیهشه پاداشتی چاکهکاران.
وَالَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا أُولَٰئِكَ أَصْحَابُ الْجَحِيمِ ( 86 )
ئهوانهش باوهڕیان نههێناوه و ئایهت و فهرمانهکانی ئێمهیان به درۆزانی، ئا ئهوانه نیشتهجێی ناو دۆزهخن.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُحَرِّمُوا طَيِّبَاتِ مَا أَحَلَّ اللَّهُ لَكُمْ وَلَا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ ( 87 )
ئهی ئهوانهی که باوهڕتان هێناوه، ئهو نازو نیعمهته چاکانهی که خوا بۆی حهڵاڵ کردوون له خۆتانی حهرام مهکهن و له سنوور دهرمهچن و دهستدرێژیی مهکهن، چونکه بهڕاستی خوا دهست درێژکارانی خۆشناوێت.
وَكُلُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ حَلَالًا طَيِّبًا وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي أَنتُم بِهِ مُؤْمِنُونَ ( 88 )
لهو ڕزق و ڕۆزییه حهڵاڵ و پاکانه بخۆن که خوا پێی بهخشیوون، لهو خوایه بترسن که ئێوه ههمیشه باوهڕی دامهزراوتان پێیهتی (خۆتان له ڕزق و ڕۆزیی حهرام بپارێزن).
لَا يُؤَاخِذُكُمُ اللَّهُ بِاللَّغْوِ فِي أَيْمَانِكُمْ وَلَٰكِن يُؤَاخِذُكُم بِمَا عَقَّدتُّمُ الْأَيْمَانَ فَكَفَّارَتُهُ إِطْعَامُ عَشَرَةِ مَسَاكِينَ مِنْ أَوْسَطِ مَا تُطْعِمُونَ أَهْلِيكُمْ أَوْ كِسْوَتُهُمْ أَوْ تَحْرِيرُ رَقَبَةٍ فَمَن لَّمْ يَجِدْ فَصِيَامُ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ ذَٰلِكَ كَفَّارَةُ أَيْمَانِكُمْ إِذَا حَلَفْتُمْ وَاحْفَظُوا أَيْمَانَكُمْ كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ ( 89 )
خوا لێتان ناگرێت کاتێک بهسادهیی سوێند بهدهمتاندا دێت و (لهسهری ڕاهاتوون) بهڵکو لهو سوێندانهتان دهپرسێتهوه که بیرو هۆشتان لای ههبووه و بۆ مهبهستێک وتووتانه، جا کهفارهتی ئهو جۆره سوێندانه: نان و خۆراک دانه به ده کهسی ههژار بهشێوهیهکی مامناوهندی که بۆ خاو و خێزانتان سهرفی دهکهن، یاخود پۆشته کردنهوهیان یاخود ئازاد کردنی بهندهیهک (ئهگهر بووی) ئهوهی (توانای ئهو شتانهی نهبوو) با سێ ڕۆژ بهرۆژوو بێت، ئهوه کهفارهتی سوێندهکانتانه کاتێک سوێند دهخۆن و نایبهنه سهر، جا تادهتوانن سوێندهکانتان بپارێزن و مهیانشکێنن، ئا بهو شێوهیه خوا ئایهتهکانی خۆیتان بۆ ڕوون دهکاتهوه بۆ ئهوهی سوپاسگوزاری بکهن.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالْأَنصَابُ وَالْأَزْلَامُ رِجْسٌ مِّنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ( 90 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه دڵنیابن که عهرهق و قومارو گۆشتی ماڵاتی سهربڕاو بۆ غهیری خوا لهو شوێنانهی که خهڵک بهپیرۆزی داناوه نهک ئیسلام، بورج حهرام و حهڵاڵ زانین بههۆی ههڵدانی زارهوه ئهمانه ههرپیسن و لهکاروکردهوهی شهیتانن، کهواته ئێوهش خۆتانی لێ دوور بگرن و خۆتانی لێ بپارێزن، بۆ ئهوهی سهرفرازیی و بهختهوهریی بهدهست بهێنن (له ههردوو جیهاندا).
إِنَّمَا يُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَن يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ فِي الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ وَيَصُدَّكُمْ عَن ذِكْرِ اللَّهِ وَعَنِ الصَّلَاةِ فَهَلْ أَنتُم مُّنتَهُونَ ( 91 )
بهڕاستی شهیتان ههر دهیهوێت له ڕێگهی عهرهق و قومارهوه دوژمنایهتی و بوغزو کینه بخاته نێوانتانهوه و لهیادکردنی خوا و ناوه پیرۆزهکانی وێڵتان بکات، ههروهها سست و تهمهڵتان بکات له ئهنجامدانی نوێژهکان به شێنهیی، ئایا ئیتر بهس نیه؟ ئایا کۆڵ نادهن؟! (جا ههر که ئهم ئایهته پیرۆزه هاته خوارهوه، جاڕ درا به ناو شاری مهدینهدا که عهرهق حهرام کراوه، ئهوسا ئیمانداران قهڕابه و گۆزه و دیزه و ههرچی عهرهقی تیادا بوو ڕشتیانه کۆڵان).
وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَاحْذَرُوا فَإِن تَوَلَّيْتُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّمَا عَلَىٰ رَسُولِنَا الْبَلَاغُ الْمُبِينُ ( 92 )
(ئهی ئیمانداران) فهرمانبهرداری خوا بن، فهرمانبهرداری پێغهمبهریش بن و وریابن و ئاگادار بن (نهکهن سهرپێچی له فهرمان و ڕێنمووییهکانیان بکهن) جا ئهگهر پشت ههڵکهن و یاخی ببن ئهوه بزانن بهڕاستی کاری پێغهمبهری ئێمه تهنها ڕاگهیاندنی ئاشکراو ڕوونی پهیامهکهیه.
لَيْسَ عَلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ جُنَاحٌ فِيمَا طَعِمُوا إِذَا مَا اتَّقَوا وَّآمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ ثُمَّ اتَّقَوا وَّآمَنُوا ثُمَّ اتَّقَوا وَّأَحْسَنُوا وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ ( 93 )
هیچ گوناهێک نیه لهسهر ئهوانهی که باوهڕیان هێناوه و کرداره چاکهکانیان ئهنجامداوه لهوهی که خواردویانه و خواردویانهتهوه (پێش حهرامکردنیان)، کاتێک خۆیان پاڕاستبێت له حهرامی ئهو سهردهمه و بڕوایان ههبوو بێت و کرداره چاکهکانیان ئهنجام دابێت و پاشان له تازه حهرام کراوهکانیش خۆیان پاڕاستبێت و باوهڕیان هێنا بێت له دوایدا خۆیان پاڕاستبێت و بهردهوامیش بووبن لهسهر چاکهکردن، خوایش چاکهکارانی خۆش دهوێت (چاوپۆشی له ڕابوردوویان دهکات).
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَيَبْلُوَنَّكُمُ اللَّهُ بِشَيْءٍ مِّنَ الصَّيْدِ تَنَالُهُ أَيْدِيكُمْ وَرِمَاحُكُمْ لِيَعْلَمَ اللَّهُ مَن يَخَافُهُ بِالْغَيْبِ فَمَنِ اعْتَدَىٰ بَعْدَ ذَٰلِكَ فَلَهُ عَذَابٌ أَلِيمٌ ( 94 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه سوێند بێت بێگومان خوای گهوره تاقیتان دهکاتهوه بهشتی کهم ههندێکیان له نێچیری کێوین که دێنه پێشهوه لێتان و دهتوانن بهدهست بیانگرن و به ڕمهکانتان ڕاویان بکهن (لهکاتی ئیحرامدا بۆ حهج و عهمره) تا به تهواوی له جیهانی واقعدا خوا بزانێت که کێ له پهنهانیدا دهترسێت له خوا، جا ئهوهی دهستدرێژی و نافهرمانی کردبێت له دوای ئهو تاقی کردنهوهیه (لهکاتی ئیحرامدا) ئهوه سزای بهئێشی بۆ هیه.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَقْتُلُوا الصَّيْدَ وَأَنتُمْ حُرُمٌ وَمَن قَتَلَهُ مِنكُم مُّتَعَمِّدًا فَجَزَاءٌ مِّثْلُ مَا قَتَلَ مِنَ النَّعَمِ يَحْكُمُ بِهِ ذَوَا عَدْلٍ مِّنكُمْ هَدْيًا بَالِغَ الْكَعْبَةِ أَوْ كَفَّارَةٌ طَعَامُ مَسَاكِينَ أَوْ عَدْلُ ذَٰلِكَ صِيَامًا لِّيَذُوقَ وَبَالَ أَمْرِهِ عَفَا اللَّهُ عَمَّا سَلَفَ وَمَنْ عَادَ فَيَنتَقِمُ اللَّهُ مِنْهُ وَاللَّهُ عَزِيزٌ ذُو انتِقَامٍ ( 95 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه لهکاتێکدا ئێوه له ئیحرامدان (نیهتی حهج یا عهمرهتان هێناوه) نێچیر ڕاو مهکهن، ئهوهی بهئارهزوو ڕاو بکات و نێچیر بکوژێت له تۆڵهیدا دهبێت قوربانیهکی وهک ئهو نێچیره پێشکهش بکات و ئهو بڕیارهش دهبێت دووکهسی شارهزای دادپهروهر له خۆتان بیدهن و قوربانیهکهش دهبێت پێشکهش بکرێت له دهوروبهری کهعبهدا، یاخود بهقهدهر نرخی قۆچهکه خۆراک پێشکهش بهههژاران بکات، یاخود بهقهدهر ژمارهی ههژاران (که خۆراکیان بهردهکهوێت) بهڕۆژوو بێت، تا تاڵاوی سهرپێچی خۆی بچێژێت، له ڕابوردووشدا ههرچی لهو بابهتانه ڕوویداوه خوا قهڵهمی چاوپۆشی بهسهردا هێناوه، جا ئهوهی ئهم ههڵانه دووباره بکاتهوه خوا تۆڵهی لێدهسێنێت، چونکه خوا باڵادهست و تۆڵه سێنهرێکی (به زهبره).
أُحِلَّ لَكُمْ صَيْدُ الْبَحْرِ وَطَعَامُهُ مَتَاعًا لَّكُمْ وَلِلسَّيَّارَةِ وَحُرِّمَ عَلَيْكُمْ صَيْدُ الْبَرِّ مَا دُمْتُمْ حُرُمًا وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ ( 96 )
ڕاوکردن و خواردنی زیندهوهرانی دهریایی بۆتان حهڵاڵ کراوه، لهبهر سوودی ئێوه و ئهو کهسانهش که له سهفهردان و ڕاوی زیندهوهرانی دهشتی و کێوی لێتان حهرامه ههتا له ئیحرامدا بن، لهو خوایه بترسن که ههر بۆ لای ئهو کۆ دهکرێنهوه (بۆ لێپرسینهوه).
جَعَلَ اللَّهُ الْكَعْبَةَ الْبَيْتَ الْحَرَامَ قِيَامًا لِّلنَّاسِ وَالشَّهْرَ الْحَرَامَ وَالْهَدْيَ وَالْقَلَائِدَ ذَٰلِكَ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَأَنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ( 97 )
خوا، کهعبه که (البیت الحرام)ه کردوویهتی بههۆی ههستانهوه و بوژانهوهی خهڵکی (له ههردوو دنیادا)، ههروهها مانگه حهرامهکانیش و دیاریی و قوربانیه دیاری کراوهکان، ئهوهش بۆ ئهوهیه چاک بزانن و دڵنیا بن که خوا ئاگاداره بهههرچی له ئاسمانهکاندایه و بهههرچی له زهویدا ههیه، بهڕاستی خوا به ههموو شتێک زانایه.
اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ وَأَنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 98 )
چاک بزانن بهڕاستی خوا تۆڵهسێنهرێکی توند و تیژه (له یاخیهکان) ههروهها بێگومان لێخۆشبوو و میهرهبانه (بۆ ئیمانداران).
مَّا عَلَى الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلَاغُ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا تُبْدُونَ وَمَا تَكْتُمُونَ ( 99 )
پێغهمبهر هیچی لهسهر نی یه جگه له ڕاگهیاندنی پهیامی خوا، ههر خوا خۆیشی دهزانێت بهوهی دهریدهخهن، بهوهش دهیشارنهوه (له کردارو نیهتتان).
قُل لَّا يَسْتَوِي الْخَبِيثُ وَالطَّيِّبُ وَلَوْ أَعْجَبَكَ كَثْرَةُ الْخَبِيثِ فَاتَّقُوا اللَّهَ يَا أُولِي الْأَلْبَابِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ( 100 )
(ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) پێیان بڵێ: پیس و پاک یهکسان نین، ههرچهنده زۆریهتی ئهو پیسه سهرنجی ڕاکێشا بیت، کهواته ئهی هۆشمهندان له خوا بترسن و پارێزکار بن، بۆ ئهوهی سهرفراز و سهرکهوتووبن.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَسْأَلُوا عَنْ أَشْيَاءَ إِن تُبْدَ لَكُمْ تَسُؤْكُمْ وَإِن تَسْأَلُوا عَنْهَا حِينَ يُنَزَّلُ الْقُرْآنُ تُبْدَ لَكُمْ عَفَا اللَّهُ عَنْهَا وَاللَّهُ غَفُورٌ حَلِيمٌ ( 101 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه پرسیار مهکهن له ههندێک شت، که ئهگهر ئاشکرا بکرێت بۆتان سهغڵهتتان دهکات، خۆ ئهگهر پرسیار بکهن دهربارهیان لهکاتی دابهزاندنی قورئاندا ئهوه بۆتان ئاشکرا دهکرێت، خوا چاوپۆشی لێ کردوون و (باسی نهکردوون) خواش لێخۆشبوو و بهحیلم و حهوسهڵهیه.
قَدْ سَأَلَهَا قَوْمٌ مِّن قَبْلِكُمْ ثُمَّ أَصْبَحُوا بِهَا كَافِرِينَ ( 102 )
بێگومان کهسانێک پێش ئێوه پرسیاریان دهربارهیان کرد، پاشان که بۆیان ڕوون دهبۆوه بڕوایان پێ نهدهکرد و پێی بێ باوهڕ بوون (کهواته ئێوه وامهبن).
مَا جَعَلَ اللَّهُ مِن بَحِيرَةٍ وَلَا سَائِبَةٍ وَلَا وَصِيلَةٍ وَلَا حَامٍ وَلَٰكِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا يَفْتَرُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ وَأَكْثَرُهُمْ لَا يَعْقِلُونَ ( 103 )
خوا بڕیاری ئهوهی نهداوه که وشتر گوێی ببڕدرێت یان بهڕهڵا بکرێت، یان بهرخۆلهی مهڕهکان بۆ بتهکان سهر ببڕدرێت، یان وشتری نێر ئازاد بێت، بهڵام ئهوانهی بێ باوهڕ بوون درۆیان بهدهم خواوه ههڵدهبهست، زۆربهشیان ژیر نابن (ههر له خۆیانهوه بڕیاری نابهجێ دهدهن و کرداری ناپهسهند دهکهن).
وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ تَعَالَوْا إِلَىٰ مَا أَنزَلَ اللَّهُ وَإِلَى الرَّسُولِ قَالُوا حَسْبُنَا مَا وَجَدْنَا عَلَيْهِ آبَاءَنَا أَوَلَوْ كَانَ آبَاؤُهُمْ لَا يَعْلَمُونَ شَيْئًا وَلَا يَهْتَدُونَ ( 104 )
ههر کاتێک پێیان بوترێت: وهرن بۆ لای ئهوهی خوا دایبهزاندووه و وهن بۆ لای پێغهمبهریش (بۆ ئهوهی داوهری بکات له نێوانتاندا) ئهوه دهڵێن: ههر ئهو بهرنامهیهمان بهسه که باوو باپیرانمان لهسهری بوون و له مامۆستاو ڕابهرانمانهوه فێری بوین و بۆمان ماوهتهوه، ئایا ئهگهر کاتێکیش باوان و مامۆستایانیان هیچ شتێک له حهرام و حهڵاڵ نهزانن و ڕێنموویش وهرنهگرن، ئهوه ههرشوێنیان دهکهون؟!
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا عَلَيْكُمْ أَنفُسَكُمْ لَا يَضُرُّكُم مَّن ضَلَّ إِذَا اهْتَدَيْتُمْ إِلَى اللَّهِ مَرْجِعُكُمْ جَمِيعًا فَيُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ ( 105 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه ههمیشهو بهردهوام سهرگهرمی پهروهردهی خۆتان بن و (مهترسن)، چونکه ئهوانهی گومڕان ناتوانن زیانتان لێبدهن ئهگهر ئێوه بهچاکی ڕێبازی هیدایهت و خواناسیتان گرتبێته بهر، دڵنیابن گهڕانهوهی ههموو شتێک بۆلای خوایه، سهرهنجام ههواڵی ههموو ئهو کارو کردهوانهتان دهداتێ که ئهنجامی دهدهن.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا شَهَادَةُ بَيْنِكُمْ إِذَا حَضَرَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ حِينَ الْوَصِيَّةِ اثْنَانِ ذَوَا عَدْلٍ مِّنكُمْ أَوْ آخَرَانِ مِنْ غَيْرِكُمْ إِنْ أَنتُمْ ضَرَبْتُمْ فِي الْأَرْضِ فَأَصَابَتْكُم مُّصِيبَةُ الْمَوْتِ تَحْبِسُونَهُمَا مِن بَعْدِ الصَّلَاةِ فَيُقْسِمَانِ بِاللَّهِ إِنِ ارْتَبْتُمْ لَا نَشْتَرِي بِهِ ثَمَنًا وَلَوْ كَانَ ذَا قُرْبَىٰ وَلَا نَكْتُمُ شَهَادَةَ اللَّهِ إِنَّا إِذًا لَّمِنَ الْآثِمِينَ ( 106 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه: کاتێک نیشانهی مهرگ و مردن له کهسێکتان دهرکهوت، شایهتی نێوانتان با دووکهس بن لهکاتی وهسیهتهکهدا، دووکهسی دادپهروهر بن له خۆتان یان دوو کهسی تر جگه له خۆتان، ئهگهر ئێوه بۆ بازرگانی و شتی تر سهفهرتان کرد له وڵاتداو جا مردن یهخهی گرتن، ئهگهر دوودڵ بوون له دوو شایهتهکه ئهوا ڕایانگرن له دوای نوێژی عهسر سوێند بخۆن بهخواو (بڵێن) ئێمه سوێندهکهمان بههیچ نرخێک ناگۆڕینهوه با سوێند بۆ خوراوهکه نزیکترین خزمیش بێت (له ڕاستی لا نادهین)، ئێمه شایهتیهک که بۆ خوا ئهنجاممانداوه نایشارینهوه و ونی ناکهین، چونکه بهڕاستی ئهگهر وابکهین ئهوه کهوابوو بێگومان له ڕیزی تاوانبارانداین.
فَإِنْ عُثِرَ عَلَىٰ أَنَّهُمَا اسْتَحَقَّا إِثْمًا فَآخَرَانِ يَقُومَانِ مَقَامَهُمَا مِنَ الَّذِينَ اسْتَحَقَّ عَلَيْهِمُ الْأَوْلَيَانِ فَيُقْسِمَانِ بِاللَّهِ لَشَهَادَتُنَا أَحَقُّ مِن شَهَادَتِهِمَا وَمَا اعْتَدَيْنَا إِنَّا إِذًا لَّمِنَ الظَّالِمِينَ ( 107 )
خۆ ئهگهر دهرکهوت ئهو دوو شایهتهی پێشوو (درۆیان کردووهو) خۆیان گوناهبار کردووه ئهوه دووکهسی تر له خزمی نزیکی ستهم لێکراوی مردووهکه له جیاتی ئهوان ئاماده بکرێن و ئینجا سوێند بهخوا بخۆن و بڵێن: که به ڕاستی شایهتی ئێمه له شایهتی ئهوان ڕاستترو دروستتره، ئێمه هیچ ستهم و دهستدرێژیهکمان نهکردووه و (تهماعمان له ماڵیاندا نیه)، خۆ ئهگهر نیهتمان وابێت، ئهوه بهڕاستی کهوابوو ئێمهش له ڕیزی ستهمکارانداین.
ذَٰلِكَ أَدْنَىٰ أَن يَأْتُوا بِالشَّهَادَةِ عَلَىٰ وَجْهِهَا أَوْ يَخَافُوا أَن تُرَدَّ أَيْمَانٌ بَعْدَ أَيْمَانِهِمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاسْمَعُوا وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفَاسِقِينَ ( 108 )
ئهوهی که باسکرا نزیکترین و شیاوترین شێوازه بۆ شایهتی جێبهجێ کردن بۆ ئهوهی سوێند و شایهتیهکان به ڕاستی بدرێن لهبهر خوا یان له ترسی ئابڕوو چوونی بهدرۆ خستنهوهی سوێندهکانیان (تا مافی کهس نهفهوتێت)، له خوا بترسن و گوێ بگرن (بۆ ههموو ڕێنموییهکی خێر) خوایش هیدایهت و ڕێنموویی هۆزو قهومی تاوانبارو گوناهکارو له سنوور دهرچوو نادات.
يَوْمَ يَجْمَعُ اللَّهُ الرُّسُلَ فَيَقُولُ مَاذَا أُجِبْتُمْ قَالُوا لَا عِلْمَ لَنَا إِنَّكَ أَنتَ عَلَّامُ الْغُيُوبِ ( 109 )
رۆژێک دێت، خوا ههموو پێغهمبهران کۆدهکاتهوه، ئیجا پێیان دهفهرموێت: چۆن وهڵامتان درایهوهو خهڵکی ههڵوێستیان چۆن بوو بهرامبهرتان؟ تا چ ڕادهیهک هاتن بهدهمتانهوه؟ (له سامناکی ئهو ڕۆژه و بههۆی دڵنیاییان له زانیاری بێ سنووری خوایی) وتیان: ئێمه نازانین و هیچ شارهزاییهکمان نیه، بهڕاستی خوایه تۆ ههر خۆت ئاگات له ههموو نهێنی و شاراوهکانه و به ههموو پهنهانێک دهزانیت.
إِذْ قَالَ اللَّهُ يَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ اذْكُرْ نِعْمَتِي عَلَيْكَ وَعَلَىٰ وَالِدَتِكَ إِذْ أَيَّدتُّكَ بِرُوحِ الْقُدُسِ تُكَلِّمُ النَّاسَ فِي الْمَهْدِ وَكَهْلًا وَإِذْ عَلَّمْتُكَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَالتَّوْرَاةَ وَالْإِنجِيلَ وَإِذْ تَخْلُقُ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ بِإِذْنِي فَتَنفُخُ فِيهَا فَتَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِي وَتُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَالْأَبْرَصَ بِإِذْنِي وَإِذْ تُخْرِجُ الْمَوْتَىٰ بِإِذْنِي وَإِذْ كَفَفْتُ بَنِي إِسْرَائِيلَ عَنكَ إِذْ جِئْتَهُم بِالْبَيِّنَاتِ فَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ إِنْ هَٰذَا إِلَّا سِحْرٌ مُّبِينٌ ( 110 )
ئهوسا (لهناو ههموو پێغهمبهراندا ڕوو به عیسای کوڕی مهریهم) خوا فهرمووی: ئهی عیسای کوڕی مهریهم یادی ئهو نازو نیعمهتهی من بکهرهوه که ڕژاندم بهسهر خۆت و دایکتدا، کاتێک من بههۆی فریشته جوبرهئیلی پیرۆزهوه پشتیوانیم لێکردیت، ئهوکاتهی له بێشکهداو بهپیریش بهڕهوانی قسهت بۆ خهڵکی دهکرد، ههروهها کاتێک فێری نووسین و دانایی و تهورات و ئینجیلم کردیت، کاتێکیش له قوڕ وهک شێوهی باڵندهت دروست دهکرد بهفهرمانی من، ئهمجا فووت پیادهکرد، جا دهبوو بهباڵده بهفهرمانی من و کوێری زگماک و بهڵهکت چاک دهکردهوه بهفهرمانی من، کاتێکیش مردووهکانت بهزیندوویی بهفهرمانی من له گۆڕ دهردههێنایهوه، ههروهها یادی ئهوه بکهرهوه که شهڕی نهوهی ئیسرائیلم لێ لادایت، کاتێک بهبهڵگه ئاشکراکانهوه هاتی بۆ لایان، جا ئهوانهشیان که بێ باوهڕ بوون وتیان: ئهمه جگه لهوهی جادوویهکی ئاشکرایه هیچ شتێکی تر نیه.
وَإِذْ أَوْحَيْتُ إِلَى الْحَوَارِيِّينَ أَنْ آمِنُوا بِي وَبِرَسُولِي قَالُوا آمَنَّا وَاشْهَدْ بِأَنَّنَا مُسْلِمُونَ ( 111 )
ههروهها کاتێک نیگام نارد بۆ هاوهڵه دڵسۆزو تایبهتیهکانی عیسا (حهواریهکان) که ئیمان و باوهڕ بهێنن به من و به پێغهمبهرهکهم، ئهوانیش وتیان: ئیمان و باوهڕی تهواومان ههیه، خوایه تۆش بهشایهت به که بهڕاستی ئێمه موسڵمان و (ملکهچ و دڵسۆزین).
إِذْ قَالَ الْحَوَارِيُّونَ يَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ هَلْ يَسْتَطِيعُ رَبُّكَ أَن يُنَزِّلَ عَلَيْنَا مَائِدَةً مِّنَ السَّمَاءِ قَالَ اتَّقُوا اللَّهَ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ ( 112 )
کاتێک حهواریهکانیش وتیان: ئهی عیسای کوڕی مهریهم، ئایا پهروهردگاری تۆ دهتوانێت له ئاسمانهوه سفره و خوانێکمان بۆ دابهزێنێت؟ عیسا وتی: له خوا بترسن، ئهگهر ئێوه ئیماندارن، (ئهمه چ داخوازیهکه دهیکهن؟!).
قَالُوا نُرِيدُ أَن نَّأْكُلَ مِنْهَا وَتَطْمَئِنَّ قُلُوبُنَا وَنَعْلَمَ أَن قَدْ صَدَقْتَنَا وَنَكُونَ عَلَيْهَا مِنَ الشَّاهِدِينَ ( 113 )
(حهوارییهکان بۆ پاساوی داواکهیان) وتیان: دهمانهوێت (بۆ پیرۆزی و بهرهکهت) لێی بخۆین و دڵنیابین و چاک بزانین که بێگومان ڕاستت لهگهڵدا کردووین و لهسهریشی ببینه شایهت (تا ئهوهی باوهڕی ههیه باوهڕی دامهزراوتر بێت).
قَالَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ اللَّهُمَّ رَبَّنَا أَنزِلْ عَلَيْنَا مَائِدَةً مِّنَ السَّمَاءِ تَكُونُ لَنَا عِيدًا لِّأَوَّلِنَا وَآخِرِنَا وَآيَةً مِّنكَ وَارْزُقْنَا وَأَنتَ خَيْرُ الرَّازِقِينَ ( 114 )
ئهوسا عیسای کوڕی مهریهم وتی: ئهی خوای پهروهردگار له ئاسمانهوه سفره و خوانێکمان بۆ دابهزێنه تا ببێته جهژن بۆ نهوهکانی ئێستا و داهاتوومان و بهڵگهیهک بێت لهلایهن تۆوه بۆ پێغهمبهرایهتی من و دهسهڵاتی بێ سنوورت و له ڕزق و ڕۆزی بههرهوهرمان بکه، ههر تۆی چاکترین ڕۆزی بهخش.
قَالَ اللَّهُ إِنِّي مُنَزِّلُهَا عَلَيْكُمْ فَمَن يَكْفُرْ بَعْدُ مِنكُمْ فَإِنِّي أُعَذِّبُهُ عَذَابًا لَّا أُعَذِّبُهُ أَحَدًا مِّنَ الْعَالَمِينَ ( 115 )
(ئینجا) خوا فهرمووی: بهڕاستی من ئهو سفره و خوانهتان بۆ دادهبهزێنم، جا ئهوهتان (دوای دابهزاندنی سفرهوخوانهکه) بێ بڕوابێت و سوپاس ناپهزێربێت، ئهوه بهڕاستی من سزایهکی دهدهم که سزای هیچ کهسێکم له جیهاندا ئاوانهدا بێت.
وَإِذْ قَالَ اللَّهُ يَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ أَأَنتَ قُلْتَ لِلنَّاسِ اتَّخِذُونِي وَأُمِّيَ إِلَٰهَيْنِ مِن دُونِ اللَّهِ قَالَ سُبْحَانَكَ مَا يَكُونُ لِي أَنْ أَقُولَ مَا لَيْسَ لِي بِحَقٍّ إِن كُنتُ قُلْتُهُ فَقَدْ عَلِمْتَهُ تَعْلَمُ مَا فِي نَفْسِي وَلَا أَعْلَمُ مَا فِي نَفْسِكَ إِنَّكَ أَنتَ عَلَّامُ الْغُيُوبِ ( 116 )
کاتێکیش خوا (ههر له قیامهتدا) فهرمووی: ئهی عیسای کوڕی مهریهم، ئایا ئهوهتۆ بهخهڵکیت وتوه: منیش و دایکیشم به دوو خوا دابنێن له خوار خوای پهروهردگارهوه؟ عیسا له وهڵامدا وتی: پاکی و بێگهردی و بێ هاوهڵی شایستهی تۆیه، بۆم نیه من شتێک بڵێم بۆ خۆم که مافی من نهبێت؟! (چۆن حهق بهخۆم دهدهم شتی وا بێت به زارمدا؟!) خۆ ئهگهر شتی وام وتبێت ئهوه بهڕاستی تۆ دهیزانیت و لێت شاراوه نیه، چونکه تۆ دهزانیت بهههرچی له دڵ و دهروونمدا ههیه، بهڵام من نازانم بهوهی که له دهریای علم و زانستی بێ پایانی تۆدا ههیه، چونکه بهڕاستی ههر تۆ زانا و شارهزای نهێنی و پهنهانی.
مَا قُلْتُ لَهُمْ إِلَّا مَا أَمَرْتَنِي بِهِ أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ رَبِّي وَرَبَّكُمْ وَكُنتُ عَلَيْهِمْ شَهِيدًا مَّا دُمْتُ فِيهِمْ فَلَمَّا تَوَفَّيْتَنِي كُنتَ أَنتَ الرَّقِيبَ عَلَيْهِمْ وَأَنتَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ ( 117 )
(بێگومان تۆ چاک دهزانیت): من هیچ شتێکم پێ نهوتوون جگه لهوهی که تۆ فهرمانت پێداوم، ئهویش ئهوهیه: تهنها خوا بپهرستن که پهروهردگاری من و پهروهردگاری ئێوهشه و من شایهت بووم بهسهریانهوه ههتا لهناویاندا بووم، ئینجا کاتێک منت مران و گیانت کێشام، ئیتر ئهوه ههر خۆت چاودێر و ئاگادار بوویت لێیان و ههر تۆش شایهتیت بهسهر ههموو شتێکهوه.
إِن تُعَذِّبْهُمْ فَإِنَّهُمْ عِبَادُكَ وَإِن تَغْفِرْ لَهُمْ فَإِنَّكَ أَنتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ( 118 )
جا ئهگهر ئهشکهنجهیان بدهیت (لهسهر لادان و تاوانیان)، ئهوه بهڕاستی بهندهی خۆتن و ئهگهر لێشیان خۆش ببیت، ئهوه بهڕاستی تۆ خۆت خوایهکی باڵادهست و دانایت (دهزانیت کێ شایستهی لێخۆشبوونه).
قَالَ اللَّهُ هَٰذَا يَوْمُ يَنفَعُ الصَّادِقِينَ صِدْقُهُمْ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا رَّضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ ذَٰلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ ( 119 )
(ئینجا) خوای گهوره فهرمووی: ئهمه ئهو ڕۆژهیه که ڕاستگۆیان ڕاستگۆییهکهیان سوودیان پێدهگهیهنێت، باخهکانی بهههشت بۆیان ئامادهیه که چهندهها ڕووبار بهژێر درهختهکانیدا دهڕوات و بۆ ههمیشهو ههتاههتایی لهو بهههشتهدا دهمێننهوه و خوای پهروهردگاریش لێیان ڕازی بووه و ئهوانیش له خوا ڕازی بوون، ئهوهیه سهرفرازیی گهوره و بێ سنوور.
قورئانی پیرۆز » كوردی » سورهتی الأنعام
كوردی
سورهتی الأنعام -
الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَجَعَلَ الظُّلُمَاتِ وَالنُّورَ ثُمَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بِرَبِّهِمْ يَعْدِلُونَ ( 1 )
سوپاس و ستایش بۆ ئهو خوایهی که ئاسمانهکان و زهوی دروست کردووه، تاریکی و ڕوناکی فهراههم هێناوه (کهچی لهگهڵ ئهو ههموو بهڵگه بههێزو سهرسام ئاوهرانهدا) پاشان ئهوانهی بێ باوهڕ بوون بهپهروهردگاریان یهکێک له دروستکراوهکانی خوا دهکهنه هاوتای خوا.
هُوَ الَّذِي خَلَقَكُم مِّن طِينٍ ثُمَّ قَضَىٰ أَجَلًا وَأَجَلٌ مُّسَمًّى عِندَهُ ثُمَّ أَنتُمْ تَمْتَرُونَ ( 2 )
خوا ئهو زاتهیه که ئێوهی له قوڕێک دروست کردووه لهوهودوا کاتێکی بڕیاریدا (که خهوتنه وهک نیوه مهرگێک، بهشێک لهئهندامه ههستیارهکان لهکار دهکهون بۆ ماوهیهک) و کاتێکی دیاریکراوی تریشی لای خۆی بڕیارداوه بۆ ههموو کهسێک که کاتی تهواو بوونی تهمهنیهتی، (کهچی پاش ئهو ههموو بهڵگانه بۆ دهسهڵاتی بێ سنووری خوا) ئێوه ئینکاری زیندوو بوونهوه دهکهن و ههر له گوماندان!!
وَهُوَ اللَّهُ فِي السَّمَاوَاتِ وَفِي الْأَرْضِ يَعْلَمُ سِرَّكُمْ وَجَهْرَكُمْ وَيَعْلَمُ مَا تَكْسِبُونَ ( 3 )
ئهوه ههر الله یه پهرستراوه له ئاسمانهکان و زهویدا و نهێنی و ئاشکراتان دهزانێت، به ههموو کارو کردهوهیهکیش که دهیکهن ئاگاداره.
وَمَا تَأْتِيهِم مِّنْ آيَةٍ مِّنْ آيَاتِ رَبِّهِمْ إِلَّا كَانُوا عَنْهَا مُعْرِضِينَ ( 4 )
(بێ باوهڕان) هیچ بهڵگهو موعجیزهیهکی پهروهردگاریان بۆ نایهت پشتی تێنهکهن و ڕووی لێ وهرنهگێڕن.
فَقَدْ كَذَّبُوا بِالْحَقِّ لَمَّا جَاءَهُمْ فَسَوْفَ يَأْتِيهِمْ أَنبَاءُ مَا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ ( 5 )
کهوابوو بێگومان ئهوانه کاتێک ئهو حهق و ڕاستیهیان بۆ هات که قورئانه بڕوایان پێنهکرد، جا له ئایندهدابۆیان دێت و پێیان دهگات ههواڵی ئهوهی که ئهوان گاڵتهیان پێدهکرد.
أَلَمْ يَرَوْا كَمْ أَهْلَكْنَا مِن قَبْلِهِم مِّن قَرْنٍ مَّكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ مَا لَمْ نُمَكِّن لَّكُمْ وَأَرْسَلْنَا السَّمَاءَ عَلَيْهِم مِّدْرَارًا وَجَعَلْنَا الْأَنْهَارَ تَجْرِي مِن تَحْتِهِمْ فَأَهْلَكْنَاهُم بِذُنُوبِهِمْ وَأَنشَأْنَا مِن بَعْدِهِمْ قَرْنًا آخَرِينَ ( 6 )
ئایا نهیانبینیووه و نهیانزانیووه (بههۆی شوێنهوارهوه) چهندهها نهوهمان پێش ئهمان لهناو بردووه که پایهدارمان کردبوون له زهویدا، بهشێوهیهک ئێوهمان ئاوا پایهدار نهکردووه و بارانی زۆرمان بهردهوام بۆ دهباراندن (که دهبووه هۆی پێگهیشتنی جۆرهها ڕوهک و بهروبووم)، چهندهها جۆگهو ڕووباریشمان لهناو کێڵگهو باخ و شارهکانیاندا بۆ ڕهخساندبوون خوڕهمی دهکرد بهنێو درهخت و کۆشک و تهلاریاندا، بهڵام بههۆی لادان و گوناهو تاوانیانهوه لهناومان بردن و نهوهی ترمان له دوای ئهوان هێنایه کایهوه.
وَلَوْ نَزَّلْنَا عَلَيْكَ كِتَابًا فِي قِرْطَاسٍ فَلَمَسُوهُ بِأَيْدِيهِمْ لَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ هَٰذَا إِلَّا سِحْرٌ مُّبِينٌ ( 7 )
خۆ ئهگهر نووسراوێکمان بۆ تۆ لهناو کاغهزێکدا داببهزاندایه، ئهوجا دهستیشیان لێ بدایه، ئهوه ئهوانهی که بێ بڕوا بوون دهیانوت: ئهمه جگه له جادوویهکی ئاشکرا هیچ شتێکی تر نیه!! (ههر باوهڕ ناهێنن).
وَقَالُوا لَوْلَا أُنزِلَ عَلَيْهِ مَلَكٌ وَلَوْ أَنزَلْنَا مَلَكًا لَّقُضِيَ الْأَمْرُ ثُمَّ لَا يُنظَرُونَ ( 8 )
ههروهها دهیانوت: چی دهبوو ئهگهر فریشتهیهک بۆ لای (محمد (صلی الله علیه وسلم) دابهزییایه و بهچاوی خۆمان بمانبینیایه! جا ئهگهر فریشتهمان بناردایه ئهوه کۆتایی بهههموو شتێک دههات و پاشان مۆڵهت نادرێن تا تهوبه بکهن.
وَلَوْ جَعَلْنَاهُ مَلَكًا لَّجَعَلْنَاهُ رَجُلًا وَلَلَبَسْنَا عَلَيْهِم مَّا يَلْبِسُونَ ( 9 )
خۆ ئهگهر فریشتهمان بکردایه به فرستاده، ئهوه له شێوهی پیاوێکدا دهماننارد و ههمان گومان که ئێستا ههیانه بۆیان دروست دهبوو.
وَلَقَدِ اسْتُهْزِئَ بِرُسُلٍ مِّن قَبْلِكَ فَحَاقَ بِالَّذِينَ سَخِرُوا مِنْهُم مَّا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ ( 10 )
(ئهی محمد (صلى الله عليه وسلم) دڵت لهخۆت دانهمێنێت) سوێندبێت بهخوا بهڕاستی گاڵتهکراوه به پێغهمبهرانی پێش تۆ، سهرنجام ئهوهی ئهوان بڕوایان پێی نهبوو، گاڵتهیان پێدهکرد، یهخهی پێگرتن و نغرۆی کردن (خوا تۆڵهی لێسهندن).
قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ ثُمَّ انظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ ( 11 )
پێیان بڵێ: بڕۆن بگهڕێن بهسهر زهویدا و پاشان تهماشا بکهن و سهرنج بدهن، بزانن سهر ئهنجامی ئهوانهی بهرنامهی خوایان بهدرۆزانی چۆن بووه (چیمان بهسهرهێنان).
قُل لِّمَن مَّا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ قُل لِّلَّهِ كَتَبَ عَلَىٰ نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ لَيَجْمَعَنَّكُمْ إِلَىٰ يَوْمِ الْقِيَامَةِ لَا رَيْبَ فِيهِ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنفُسَهُمْ فَهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ ( 12 )
(لێیان بپرسه ئهی محمد (صلى الله عليه وسلم) و بڵێ: ئهوهی له ئاسمانهکان و زهویدا ههیه هی کێ یه؟ (ههر خۆت وهڵام بدهرهوه و) بڵێ: ههر هی خوایه، که ڕهحم و میهرهبانی لهسهر خۆی فهرز کردووه، سوێند بێت بهخوا بهرهو ڕۆژی قیامهت که هیچ شکوگومانی تیادا نیه کۆتان دهکاتهوه، (ههرچهنده) ئهوانهی که خۆیان دۆڕاندو بیریان له قیامهت نهکردهوه، ئهوه ههر باوهڕ ناهێنن.
وَلَهُ مَا سَكَنَ فِي اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ( 13 )
ههرچی کش و مات بووه له شهودا و دهجوڵێت له ڕۆژدا ههر هی خوایه، بێگومان ئهو پهروهردگاره خوایهکی بیسهرو زانایه.
قُلْ أَغَيْرَ اللَّهِ أَتَّخِذُ وَلِيًّا فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ يُطْعِمُ وَلَا يُطْعَمُ قُلْ إِنِّي أُمِرْتُ أَنْ أَكُونَ أَوَّلَ مَنْ أَسْلَمَ وَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ( 14 )
ههروها پێیان بڵێ: ئایا (بهعهقڵ و ژیریی ئێوه ڕهوایه) که جگه له خوا کهسێکی تر بکهمه پشت و پهنای خۆم؟ که بهدیهێنهری ئاسمانهکان و زهویه و ههر ئهویش ڕۆزی بهخشه و بێ نیازه له ههموو ڕزق و ڕۆزیهک، دووباره بڵێ: من بهڕاستی فهرمانم پێدراوه یهکهم کهس بم که تهسلیمی ئهو زاته ببم و موسوڵمان بم و (من پێت ڕادهگهیهنم) که: ههرگیز نهکهیت له موشریک و هاوهڵگهران بیت.
قُلْ إِنِّي أَخَافُ إِنْ عَصَيْتُ رَبِّي عَذَابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ ( 15 )
(ههروهها ئهی محمد (صلى الله عليه وسلم) بڵێ: بهڕاستی من زۆر له سزای ڕۆژێکی گهوره دهترسم که سزای ڕۆژی قیامهته ئهگهر یاخی بم له فهرمانی پهروهردگارم.
مَّن يُصْرَفْ عَنْهُ يَوْمَئِذٍ فَقَدْ رَحِمَهُ وَذَٰلِكَ الْفَوْزُ الْمُبِينُ ( 16 )
ئهوهی لهو سزایه دهرباز بکرێت لهو ڕۆژهدا، ئهوه بهڕاستی ئیتر دیاره که خوا ڕهحمی پێکردووه و شایستهی میهرهبانی ئهو بووه، ئهو دهرباز بوونه سهرفرازیهکی ئاشکرایه.
وَإِن يَمْسَسْكَ اللَّهُ بِضُرٍّ فَلَا كَاشِفَ لَهُ إِلَّا هُوَ وَإِن يَمْسَسْكَ بِخَيْرٍ فَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ( 17 )
(دڵنیابه لهوهی) ئهگهر خوا دووچاری زیان و گرفتێکت بکات، ئهوه ههرگیز لابهری نیه جگه خۆی نهبێت، خۆ ئهگهر بیهوێت تووشی خێرو خۆشیهکت بکات، ئهوه ئهو خوایه دهسهڵاتی بهسهر ههموو شتێکدا ههیه.
وَهُوَ الْقَاهِرُ فَوْقَ عِبَادِهِ وَهُوَ الْحَكِيمُ الْخَبِيرُ ( 18 )
ههر ئهو خوایهش زاڵ و باڵادهسته بهسهر ههموو بهندهکانیدا و ههر ئهویشه زاتێکی دانا و ئاگایه (بهنهێنی و ئاشکرای بهندهکانی).
قُلْ أَيُّ شَيْءٍ أَكْبَرُ شَهَادَةً قُلِ اللَّهُ شَهِيدٌ بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ وَأُوحِيَ إِلَيَّ هَٰذَا الْقُرْآنُ لِأُنذِرَكُم بِهِ وَمَن بَلَغَ أَئِنَّكُمْ لَتَشْهَدُونَ أَنَّ مَعَ اللَّهِ آلِهَةً أُخْرَىٰ قُل لَّا أَشْهَدُ قُلْ إِنَّمَا هُوَ إِلَٰهٌ وَاحِدٌ وَإِنَّنِي بَرِيءٌ مِّمَّا تُشْرِكُونَ ( 19 )
(ئهی پێغهمبهر (صلى الله عليه وسلم) بهوانه بڵێ که شایهتیان دهوێت لهسهر پێغهمبهرایهتی تۆ) چ شتێک گهورهترو ڕاستتره له شایهتیدا؟! ههر خۆت بڵێ: الله ڕاسترین شایهته، که شایهتی نێوان من و ئێوهیه، من ئهم قورئانهشم بهوهحی و نیگا بۆ هاتووه تا ئێوهو ههموو ئهوانهی پێیان گهیشتووه ئاگادارو بێدار بکهم، (لهگهڵ ئهم ههموو ڕوون کردنهوانهدا) ئایا ئێوه ئیتر شایهتی دهدهن که بهڕاستی لهگهڵ خوادا چهند خوایهکی تر ههبێت؟! بڵێ: (من بهش بهحاڵی خۆم) شایهتی ناحهق و ناڕهوای وا نادهم و بڵێ: بهڕاستی ئهو خوایه زاتێکی تاک و تهنهایه و من بهڕاستی بهریم له ههموو ئهو شتانهی که ئێوه دهیانکهنه هاوهڵ و هاوتای ئهو زاته).
الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَعْرِفُونَهُ كَمَا يَعْرِفُونَ أَبْنَاءَهُمُ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنفُسَهُمْ فَهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ( 20 )
ئهوانهی کتێبی (ئاسمانیمان پێداون له گاورو جوو) پێغهمبهر (صلى الله عليه وسلم) دهناسنهوه ههروهک چۆن منداڵهکانی خۆیان دهناسنهوه، (بهڵام) ئهوانهی که خۆیان دۆڕاندو بڕوایان بهمحمد (صلى الله عليه وسلم) نههێناوه، ئهوه ههر باوهڕ ناهێنن.
وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَىٰ عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَوْ كَذَّبَ بِآيَاتِهِ إِنَّهُ لَا يُفْلِحُ الظَّالِمُونَ ( 21 )
جا کێ ههیه لهوه ستهمکارتر بێت، که شتی نادروست و درۆ، بۆ خوا ههڵدهبهستێت؟ یان ئایهت و فهرمانهکانی خوا بهدرۆ دهزانێت؟! چونکه بهڕاستی ئهو ستهمکارانه سهرفراز نابن.
وَيَوْمَ نَحْشُرُهُمْ جَمِيعًا ثُمَّ نَقُولُ لِلَّذِينَ أَشْرَكُوا أَيْنَ شُرَكَاؤُكُمُ الَّذِينَ كُنتُمْ تَزْعُمُونَ ( 22 )
له ڕۆژێکدا که ههموو (خوانهناس و) هاوهڵگهران کۆ دهکهینهوه بهگشتی و پاشان دهڵێین بهوانهی که هاوبهشیان داناوه بۆ خوا: کوان و له کوێن ئهو شتانهی دهتانپهرستن و دهتانوت هاوتای خوان بهخهیاڵی خۆتان؟!
ثُمَّ لَمْ تَكُن فِتْنَتُهُمْ إِلَّا أَن قَالُوا وَاللَّهِ رَبِّنَا مَا كُنَّا مُشْرِكِينَ ( 23 )
پاشان سهرئهنجامی بێ باوهڕیان هیچ نهبوو بێجگه لهوهی که وتیان: سوێند بهخوای پهروهردگارمان ئێمه ههرگیز موشریک و هاوهڵگهر نهبووین!!
انظُرْ كَيْفَ كَذَبُوا عَلَىٰ أَنفُسِهِمْ وَضَلَّ عَنْهُم مَّا كَانُوا يَفْتَرُونَ ( 24 )
سهیرکه چۆن درۆ لهگهڵ خۆشیان دهکهن، چۆن بیروبڕوای پووچیان لێ ون بووه و ئاسهواری نهماوه.
وَمِنْهُم مَّن يَسْتَمِعُ إِلَيْكَ وَجَعَلْنَا عَلَىٰ قُلُوبِهِمْ أَكِنَّةً أَن يَفْقَهُوهُ وَفِي آذَانِهِمْ وَقْرًا وَإِن يَرَوْا كُلَّ آيَةٍ لَّا يُؤْمِنُوا بِهَا حَتَّىٰ إِذَا جَاءُوكَ يُجَادِلُونَكَ يَقُولُ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ هَٰذَا إِلَّا أَسَاطِيرُ الْأَوَّلِينَ ( 25 )
ههندێکیش لهو (بێ باوهڕانه) گوێت بۆ دهگرن (لهکاتی خوێندنی قورئاندا، بهڵام چونکه مهبهستیان نیه شوێن حهقیقهت بکهون) ئێمه پهردهمان هێنا بهسهر دڵیاندا له تێگهیشتنیان بۆ قورئانهکه و گوێمان سهنگین و گران کردوون (وهک ئهوه وایه که نهبیستن) ئهگهر ههرچی نیشانهو بهڵگهیهکیش ههیه بیبینن ئهوان بڕوای پێناکهن، ههتا کاتێکیش که دێن بۆ لات دهیکهنه موجادهلهو دهمهدهمێ، سهرئهنجام خوانهناسان دهڵێن: ئهم قورئانه هیچ نیه بێجگه له داستانی پێشینان نهبێت!!
وَهُمْ يَنْهَوْنَ عَنْهُ وَيَنْأَوْنَ عَنْهُ وَإِن يُهْلِكُونَ إِلَّا أَنفُسَهُمْ وَمَا يَشْعُرُونَ ( 26 )
ئهوانه نایهڵن کهس گوێ بۆ قورئان بگرێت و خۆیشیانی لێ دوور دهخهنهوه، (جا بهو کارهیان) جگه خودی خۆیان کهس لهناو نابهن و ههستیشی پێناکهن.
وَلَوْ تَرَىٰ إِذْ وُقِفُوا عَلَى النَّارِ فَقَالُوا يَا لَيْتَنَا نُرَدُّ وَلَا نُكَذِّبَ بِآيَاتِ رَبِّنَا وَنَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ ( 27 )
جا ئهگهر ئهوانه ببینی (له قیامهتدا) لهسهر لێواری دۆزهخ ڕاوهستێنراون (بهدهم حهسرهت و ئاهوناڵهوه) جا دهڵێن: خۆزگه جارێکی تر بیانگێڕاینایهتهوه بۆ دنیاو (لهم سهرئهنجامه شوومه ڕزگارمان دهبوو) ئهوسا ههرگیز نیشانهو بهڵگهو ئایهتهکانی خوامان بهدرۆ نهدهزانی و، باوهڕی بهتینمان پێی دهبوو...
بَلْ بَدَا لَهُم مَّا كَانُوا يُخْفُونَ مِن قَبْلُ وَلَوْ رُدُّوا لَعَادُوا لِمَا نُهُوا عَنْهُ وَإِنَّهُمْ لَكَاذِبُونَ ( 28 )
نهخێر ڕاست ناکهن و بڕواناهێنن، بێگومان ئهوه ئاواتێکی ئهستهمه، ههموو ئهو کاروکردهوه و پیلانانهی که پێشتر دهیانشاردهوه، ئێستا وائاشکرا بووه بۆیان، خۆ ئهگهر بگێڕدرێنهوه بۆ (دنیا) ئهوه ههر دهست دهکهنهوه بهو کارو کردهوانهی که جاران دهیانکرد، بهڕاستی ئهوانه ههر درۆ دهکهن و درۆزنن.
وَقَالُوا إِنْ هِيَ إِلَّا حَيَاتُنَا الدُّنْيَا وَمَا نَحْنُ بِمَبْعُوثِينَ ( 29 )
ئهوانه وتیان: ژیان ههر ئهم ژیانهی دنیایهو هیچی تر نیه، ئێمه زیندوو ناکرێینهوه (بۆ لێپرسینهوه).
وَلَوْ تَرَىٰ إِذْ وُقِفُوا عَلَىٰ رَبِّهِمْ قَالَ أَلَيْسَ هَٰذَا بِالْحَقِّ قَالُوا بَلَىٰ وَرَبِّنَا قَالَ فَذُوقُوا الْعَذَابَ بِمَا كُنتُمْ تَكْفُرُونَ ( 30 )
جائهگهر کاتێک ئهوانه دهبینیت (لهبهردهم دادگای پڕ لهدادی) پهروهردگاریاندا وهستێنراون، (خوای گهوره پێیان) دهفهرموێت: ئایا ئهمهی (که بۆتان پێشهاتووهو دهیبینن) ڕاست و حهقیقهت نیه؟ (بهکهساسی و خهجاڵهتیهوه) دهڵێن: بهڵێ ڕاسته، سوێند به پهروهردگارمان (ئینجا) خوا دهفهرموێت: (مادهم وایه) سزاو تاڵاو بچێژن بههۆی بێ باوهڕی و یاخی بوونتانهوه.
قَدْ خَسِرَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِلِقَاءِ اللَّهِ حَتَّىٰ إِذَا جَاءَتْهُمُ السَّاعَةُ بَغْتَةً قَالُوا يَا حَسْرَتَنَا عَلَىٰ مَا فَرَّطْنَا فِيهَا وَهُمْ يَحْمِلُونَ أَوْزَارَهُمْ عَلَىٰ ظُهُورِهِمْ أَلَا سَاءَ مَا يَزِرُونَ ( 31 )
بهڕاستی ئهوانهی که بڕوایان بهئاماده بوونی بهردهم (دادگای) خوایی نهبوو زهرهریان کرد و خۆیان دۆڕاند، کاتێکیش قیامهت کتوپڕ یهخهیان پێدهگرێت، دهڵێن: ئاخ و داخ وپهشیمانی بۆ ئهو ڕۆژگارهی بهکهمتهرخهمی و (بهبهرهڵایی و سهرکهشی و تاوان) بردمانهسهر، لهکاتێکدا ئهوانه ههموو گوناهو تاوانیان داوه بهکۆڵیاندا، ئاگاداربن که چهنده خراپه، کۆڵ و باری وا، که ههڵی دهگرن.
وَمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَلَلدَّارُ الْآخِرَةُ خَيْرٌ لِّلَّذِينَ يَتَّقُونَ أَفَلَا تَعْقِلُونَ ( 32 )
ژیانی دنیا جگه له یاری و گهمهو گاڵتهیهکی کهم نهبێت هیچی تر نیه، بێگومان ماڵی دوایی (بهههشتی بهرین) چاکتره بۆ ئهوانهی که پارێزکاری و خواناسی دهکهن، ئایا ئهوه عهقڵ و ژیریتان بۆ ناخهنهکار و ژیر نابن؟
قَدْ نَعْلَمُ إِنَّهُ لَيَحْزُنُكَ الَّذِي يَقُولُونَ فَإِنَّهُمْ لَا يُكَذِّبُونَكَ وَلَٰكِنَّ الظَّالِمِينَ بِآيَاتِ اللَّهِ يَجْحَدُونَ ( 33 )
بهڕاستی چاک دهزانین که گوفتاری نادروستی خوانهناسان غهم و پهژارهت بۆ پێش دههێنێت، چونکه بهڕاستی ئهوانه وهنهبێت تۆ بهدرۆزن بزانن، بهڵکو ستهمکاران ههر داننانێن و ئینکاری ئایهت و فهرمانهکانی خوا دهکهن.
وَلَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِّن قَبْلِكَ فَصَبَرُوا عَلَىٰ مَا كُذِّبُوا وَأُوذُوا حَتَّىٰ أَتَاهُمْ نَصْرُنَا وَلَا مُبَدِّلَ لِكَلِمَاتِ اللَّهِ وَلَقَدْ جَاءَكَ مِن نَّبَإِ الْمُرْسَلِينَ ( 34 )
سوێند بێت بێگومان پێغهمبهرانی پێش تۆش بڕوایان پێنهکراوه، لهگهڵ ئهوهشدا ئهوان دانیان بهخۆدا گرت لهسهر ئهو بڕوا پێ نهبوونهیان، ئازارو ئهشکهنجهش دران، ههتا سهرئهنجام سهرکهوتنی ئێمهیان بۆهات و بههرهوهر بوون پێی و هیچ شتێک نیه بتوانێت ویست و فهرمانهکانی خوا بگۆرێت، سوێند بێت بهخوا بێگومان ههواڵ و دهنگوباسی ههندێک له پێغهمبهرانت بۆ هاتووه.
وَإِن كَانَ كَبُرَ عَلَيْكَ إِعْرَاضُهُمْ فَإِنِ اسْتَطَعْتَ أَن تَبْتَغِيَ نَفَقًا فِي الْأَرْضِ أَوْ سُلَّمًا فِي السَّمَاءِ فَتَأْتِيَهُم بِآيَةٍ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَجَمَعَهُمْ عَلَى الْهُدَىٰ فَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْجَاهِلِينَ ( 35 )
خۆ ئهگهر پشت ههڵکردن و سهرپێچی خوانهناسانت زۆر لاسهخته، جا ئهگهر دهتوانیت تونێلێک له زهویدا ههڵبکهنیت یان پهیژهیهک بهئاسماندا ههڵپهسێریت تا موعجیزهیهکیان بۆ پێش بهێنیت (بێ سووده ئهوانه ههر باوهڕت پێناکهن) ئهگهر خواش بیویستایه لهسهر هیدایهت و ڕێبازی دروست، ئهوه کۆی دهکردنهوه (بهمهرجێک خۆیان مهبهستیان بێت)، کهواته لهو کهسانه مهبه که شارهزانین.
إِنَّمَا يَسْتَجِيبُ الَّذِينَ يَسْمَعُونَ وَالْمَوْتَىٰ يَبْعَثُهُمُ اللَّهُ ثُمَّ إِلَيْهِ يُرْجَعُونَ ( 36 )
بهڕاستی تهنها ئهوانه بهدهم بانگهوازی خواوه دهچن که دهبیستن، (دڵ) مردووهکانیش (له ڕۆژی قیامهتدا) خوا زیندوویان دهکاتهوه، لهوهودواش بهناچاریی ههر دهبێت بۆ لای ئهو بگهڕێنهوه (تا بهسزای بێ باوهڕیی خۆیانیان بگهیهنێت).
وَقَالُوا لَوْلَا نُزِّلَ عَلَيْهِ آيَةٌ مِّن رَّبِّهِ قُلْ إِنَّ اللَّهَ قَادِرٌ عَلَىٰ أَن يُنَزِّلَ آيَةً وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لَا يَعْلَمُونَ ( 37 )
(ئهو خوانهناسانه) وتیان: ئهوه بۆ محمد (صلى الله عليه وسلم) موعجیزهیهکی لهلایهن پهروهردگاریهوه بۆ نایهته خوارهوه؟ بڵێ: بهڕاستی خوا دهسهڵاتی ههیه که موعجیزه بنێرێت، بهڵام زۆربهی ئهوانه نافامن و نازانن.
وَمَا مِن دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا طَائِرٍ يَطِيرُ بِجَنَاحَيْهِ إِلَّا أُمَمٌ أَمْثَالُكُم مَّا فَرَّطْنَا فِي الْكِتَابِ مِن شَيْءٍ ثُمَّ إِلَىٰ رَبِّهِمْ يُحْشَرُونَ ( 38 )
هیچ زیندهوهرو گیانلهبهرێک نیه بهسهر زهویدا بڕوات و هیچ باڵندهیهک بهباڵهکانی بفڕێت و ئهوانیش ئوممهت و گهلێک نهبن وهک ئێوه (دڵنیا بن) هیچ شتێک نیه پشت گوێمان خستبێت له کتێبه (تایبهتیهکهی لوح المحفوظ) دا لهوهودوا ههرههموو ئهوانه کۆدهکرێنهوه بۆلای پهروهردگاریان (بۆ ئهوهی دادگایی بکرێن و ههموو کهس مافی خۆی وهربگرێت، یان تۆڵهی ڕهوای لێ بسهنرێت).
وَالَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا صُمٌّ وَبُكْمٌ فِي الظُّلُمَاتِ مَن يَشَإِ اللَّهُ يُضْلِلْهُ وَمَن يَشَأْ يَجْعَلْهُ عَلَىٰ صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ ( 39 )
ئهوانهی که بڕوایان نهکردووه بهئایهت و فهرمانهکانی ئێمه، کهڕن حهق نابیستن و لاڵن حهق ناڵێن لهناو تاریکیهکاندا ژیان دهبهنهسهر، بێگومان ئهوهی خوا بیهوێت گومڕای دهکات (چونکه خۆیشی دهستپێشخهره لهو بوارهدا) و ئهوهش که بیهوێت (هیدایهتی بداو هیدایهت وهربگرێت) دهیخاته سهر ڕێبازی ڕاست و ڕهوان.
قُلْ أَرَأَيْتَكُمْ إِنْ أَتَاكُمْ عَذَابُ اللَّهِ أَوْ أَتَتْكُمُ السَّاعَةُ أَغَيْرَ اللَّهِ تَدْعُونَ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ ( 40 )
(به خوانهناسان) بڵێ: ههواڵم بدهنێ ئهگهر سزاو تۆڵهی خوا یهخهتان پێبگرێت، یان قیامهت یهخهتان پێ بگرێت، (ئا لهو کاتانهدا) هاناو هاوار بۆ کهسێک دهبهن جگه له خوا؟ ئهگهر ئێوه ڕاستگۆن که غهیری خوا فریاتان دهکهوێت؟!
بَلْ إِيَّاهُ تَدْعُونَ فَيَكْشِفُ مَا تَدْعُونَ إِلَيْهِ إِن شَاءَ وَتَنسَوْنَ مَا تُشْرِكُونَ ( 41 )
(نهخێر لهوکاته سامناکانهدا) ههر هاناو هاوار بۆ ئهو زاته دهبهن (ئهویش خوایهکی میهرهبانه) بهڵاو ناخۆشیهکانتان لهسهر لادهبات ئهگهر بیهوێت، جا لهوکاتهدا ههر شتێک که به هاوهڵ شهریکی ئهو زاتهی دادهنێن، فهرامۆشی دهکهن.
وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا إِلَىٰ أُمَمٍ مِّن قَبْلِكَ فَأَخَذْنَاهُم بِالْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ لَعَلَّهُمْ يَتَضَرَّعُونَ ( 42 )
سوێند بێت بێگومان ئێمه پێش تۆ پێغهمبهرانی زۆرمان ڕهوانه کردووه بۆ سهر قهوم و گهلانی تر (جا کاتێک سهرکهش و یاخی بوون)، تووشی تاڵاوی جهنگ و بهڵاو تهنگانهمان کردن بۆ ئهوهی لێمان بپاڕینهوهو بلاڵێنهوه.
فَلَوْلَا إِذْ جَاءَهُم بَأْسُنَا تَضَرَّعُوا وَلَٰكِن قَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَزَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ( 43 )
ئهوانه کاتێک تۆڵهو سزای ئێمهیان بۆ هات، بۆ نزاو پارانهوهی بهکوڵیان نهکرد، بهڵام دڵیان ڕهق و ڕهش بوو، شهیتانیش ئهو کاروکردهوه ناپهسهندانهی بۆ ڕازاندبوونهوه که دهیانکرد.
فَلَمَّا نَسُوا مَا ذُكِّرُوا بِهِ فَتَحْنَا عَلَيْهِمْ أَبْوَابَ كُلِّ شَيْءٍ حَتَّىٰ إِذَا فَرِحُوا بِمَا أُوتُوا أَخَذْنَاهُم بَغْتَةً فَإِذَا هُم مُّبْلِسُونَ ( 44 )
ئینجا کاتێک ئهو بهرنامه و ڕێبازهی که یادیان خرابۆوه فهرامۆشیان کرد، ئێمهش دهروازهکانی ههموو شتێکمان بۆ واڵا کردنهوه و (نازو نیعمهتمان بهسهردا ڕژاندن) ههتا کاتێک دڵخۆش و شادمان بوون بهوهی که پێیان درا، ئیتر لهناکاو گرتمانن و ههموویانمان سهرگهردان و ڕیسواکرد ئینجا ئهوان بێ ئومێد بوون و به غهم و پهژارهیهکی زۆرهوه تیاچوون.
فَقُطِعَ دَابِرُ الْقَوْمِ الَّذِينَ ظَلَمُوا وَالْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ ( 45 )
ئینجا ئیتر ئهو گهلهی ستهمیان کرد و بێ بڕوا بوون بنبڕ کران، (جا ئهوکاته بوونهوهر هاوڕێ لهگهڵ ئیمانداران و فریشتهکاندا دهڵێن: الحمد لله ڕب العالمین).
قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِنْ أَخَذَ اللَّهُ سَمْعَكُمْ وَأَبْصَارَكُمْ وَخَتَمَ عَلَىٰ قُلُوبِكُم مَّنْ إِلَٰهٌ غَيْرُ اللَّهِ يَأْتِيكُم بِهِ انظُرْ كَيْفَ نُصَرِّفُ الْآيَاتِ ثُمَّ هُمْ يَصْدِفُونَ ( 46 )
(ئهی محمد (صلى الله عليه وسلم) بهو بێ باوهڕانه) بڵێ: ههواڵم بدهنێ ئهگهر خوا دهزگای بیستن و بینینتان لێ وهربگرێتهوه و مۆر بنێت بهسهر دڵهکانتاندا، ئایا خوایهک ههیه جگه الله ئهو دهزگایانهتان بۆ بهێنێتهوه؟ سهیر بکه و سهرنج بده چۆن چهندهها نموونه و بهڵگهیان بۆ دههێنینهوه، پاشان ئهوان ههر ملهجهڕێ دهکهن و ڕوو وهردهگێڕن.
قُلْ أَرَأَيْتَكُمْ إِنْ أَتَاكُمْ عَذَابُ اللَّهِ بَغْتَةً أَوْ جَهْرَةً هَلْ يُهْلَكُ إِلَّا الْقَوْمُ الظَّالِمُونَ ( 47 )
پێیان بڵێ: ههواڵم بدهنێ، ئهگهر سزاو تۆڵهی خوا کتوپڕ بێ پێشهکی یهخهی پێگرتن، یان به ئاشکرا نیشانهکانی دهرکهوت و بهرهو ڕووتان هات، ئایا ئهو کاته ههر قهوم و دهستهی ستهمکاران نیه که تیادهچن؟
وَمَا نُرْسِلُ الْمُرْسَلِينَ إِلَّا مُبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَ فَمَنْ آمَنَ وَأَصْلَحَ فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ ( 48 )
ئێمه پێغهمبهران بۆ هیچ شتێک نانێرین جگه بۆ مژدهدان نهبێت (بۆ ئیمانداران) و ترساندن نهبێت (بۆ بێ باوهڕان)، جا ئهوهی ئیمان و باوهڕ بهێنێت و چاکسازی بکات، ئهوه نهترس و بیمیان لهسهره، نه غهمبار دهبن.
وَالَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا يَمَسُّهُمُ الْعَذَابُ بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ ( 49 )
ئهوانهش که بڕوایان نههێنا به ئایهت و فهرمانهکانی ئێمه، سزاو ئازار یهخهیان پێ دهگرێت و پێیاندا دهچزێت بههۆی ئهوهی دهردهچوون له فهرمانی خوا.
قُل لَّا أَقُولُ لَكُمْ عِندِي خَزَائِنُ اللَّهِ وَلَا أَعْلَمُ الْغَيْبَ وَلَا أَقُولُ لَكُمْ إِنِّي مَلَكٌ إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا يُوحَىٰ إِلَيَّ قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الْأَعْمَىٰ وَالْبَصِيرُ أَفَلَا تَتَفَكَّرُونَ ( 50 )
ئهی محمد (صلى الله عليه وسلم) پێیان بڵێ: من پێتان ناڵێم گهنجینهکانی خوا لای منه، ههرهها لهنهێنی و شاراوهکانیش هیچ نازانم و ئاگادارنیم و پێتان ناڵێم بهڕاستی من فریشتهم، بهڵکو تهنها شوێنی ئهوه دهکهوم که بهوهحی و نیگا پێم دهگات، (ههروهها) پێیان بڵێ: ئایا کوێرو چاوساغ وهک یهکن؟ (له ڕاستیدا بێ باوهڕ وهک کوێروایه کهله تاریکایدا گیری خواردبێت و له ههموو تاوێکی ژیانیداو له ههموو ههنگاوێکیدا بهتهمای کۆسپ و تهگهرهیه، لهو لاشهوه ئیماندار بیینایه، چاو ساغه، ههموو شتێکی لاروونه، دهزانێت بۆچی هاتووه، بۆچی دهژی، بهرهوکوێ دهچێت) ئایا بۆ بیرناکهنهوه و تێنافکرن (لهو ڕاستیانه).
وَأَنذِرْ بِهِ الَّذِينَ يَخَافُونَ أَن يُحْشَرُوا إِلَىٰ رَبِّهِمْ لَيْسَ لَهُم مِّن دُونِهِ وَلِيٌّ وَلَا شَفِيعٌ لَّعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ( 51 )
کهواته، به قورئان ئهوانه ئاگادارو هۆشیار بکه که دهترسن کۆبکرێنهوه بۆ لای پهروهردگاریان، ئهوکاته کهس نیه جگه لهو پهروهردگاره پشتیوانییان لێبکات، کهسیش نیه تکاکاریان بێت، (ئهو ئاگادار کردنهوهیه) بۆ ئهوهیه ئهوان تهقواو پارێزکاری بکهن و (له ههوڵی بهدهستهێنانی ڕهزامهندیی خوادا بن).
وَلَا تَطْرُدِ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُم بِالْغَدَاةِ وَالْعَشِيِّ يُرِيدُونَ وَجْهَهُ مَا عَلَيْكَ مِنْ حِسَابِهِم مِّن شَيْءٍ وَمَا مِنْ حِسَابِكَ عَلَيْهِم مِّن شَيْءٍ فَتَطْرُدَهُمْ فَتَكُونَ مِنَ الظَّالِمِينَ ( 52 )
(ئهی محمد (صلى الله عليه وسلم)، ئهی ئیماندار) نهکهیت ئهوانه دهربکهیت (له مزگهوت و کۆڕی خواناسین) که له بهیانیان و ئێواراندا له پهروهردگاریان دهپاڕێنهوه و (دهیپهرستن) مهبهستیشیان تهنها ڕهزامهندی ئهوه، حساب و لێپرسینهوهی هیچ شتێکی ئهوان لهسهر تۆ نیه و حساب و لێپرسینهوهی هیچ شتێکی تۆیش لهسهر ئهوان نیه، دهرکردنی تۆ بۆ ئهو موسڵمانانه دهبێته هۆی ئهوهی تۆ بچیته ڕیزی ستهمکارانهوه.
وَكَذَٰلِكَ فَتَنَّا بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لِّيَقُولُوا أَهَٰؤُلَاءِ مَنَّ اللَّهُ عَلَيْهِم مِّن بَيْنِنَا أَلَيْسَ اللَّهُ بِأَعْلَمَ بِالشَّاكِرِينَ ( 53 )
ئێمه ههر بهو شێوهیه ههندێکیان به ههندێکیان تاقیدهکهینهوه (کێشه بۆ یهکتر دروست دهکهن، دهبنه بهڵا بۆ یهکتر، یاخود ههندێک ههژار دهکهین و ههندێک دهوڵهمهند.. هتد) تا بێ بڕوایان بڵێن: ئایا ئائهوانه خوا ڕێزی لێناون لهناوماندا؟! (ئهو ههژارو داماوانه کهی شایستهی ئهوهن خوا ههڵیانبژێرێت و هیدایهتیان بدات) ئایا خوا زانا نیه به سوپاسگوزاران؟
وَإِذَا جَاءَكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِآيَاتِنَا فَقُلْ سَلَامٌ عَلَيْكُمْ كَتَبَ رَبُّكُمْ عَلَىٰ نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ أَنَّهُ مَنْ عَمِلَ مِنكُمْ سُوءًا بِجَهَالَةٍ ثُمَّ تَابَ مِن بَعْدِهِ وَأَصْلَحَ فَأَنَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 54 )
کاتێک ئهو کهسانه هاتن بۆ لات که ئیمان بهئایهت و فهرمانهکانی ئێمه دههێنن (تۆ ئهی محمد (صلى الله عليه وسلم)، ئهی ئیماندار) بڵێ: سڵاوتان لێ بێت (ئهم مژدهیهشیان بدهرێ) که: پهروهردگارتان فهرزی کردووه لهسهر خۆی (که له ئاقاری ئێوهدا) بهرهحم ومیهرهبان و دلۆڤان بێت، ئهگهر کهسێکتان بهنهفامیی، بهنهزانیی گوناهێکی کردو لهوهودوا تهوبهی کردو پهشیمان بۆوه و پاش ئهنجامدانی خراپهکه و چاکسازی کرد، ئهوه با دڵنیابێت که پهروهردگار زۆر لێخۆشبوو و میهرهبانه.
وَكَذَٰلِكَ نُفَصِّلُ الْآيَاتِ وَلِتَسْتَبِينَ سَبِيلُ الْمُجْرِمِينَ ( 55 )
ههر بهو شێوهیه کهباسکرا بهدرێژیی (بهڵگهو نیشانهکان) ڕوون دهکهینهوه تا بهجوانی و ئاشکرا، حهق ڕوون بێتهوه و ڕێبازی تاوانبار و خوانهناسان دهربکهوێت و بناسرێت.
قُلْ إِنِّي نُهِيتُ أَنْ أَعْبُدَ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ قُل لَّا أَتَّبِعُ أَهْوَاءَكُمْ قَدْ ضَلَلْتُ إِذًا وَمَا أَنَا مِنَ الْمُهْتَدِينَ ( 56 )
(بهبێ باوهڕان) بڵێ: بهڕاستی من قهدهغه کراوم له پهرستنی ئهوانهی ئێوه دهیانپهرستن له غهیری خوا (ههروهها) بڵێ: من شوێن ئارهزووهکانی ئێوه ناکهوم (ئهگهر وابکهم)، ئهوه ئیتر بێگومان ئهو کاته من سهر لێشێواو دهبم و ههرگیز له هیدایهت دراوان نیم.
قُلْ إِنِّي عَلَىٰ بَيِّنَةٍ مِّن رَّبِّي وَكَذَّبْتُم بِهِ مَا عِندِي مَا تَسْتَعْجِلُونَ بِهِ إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ يَقُصُّ الْحَقَّ وَهُوَ خَيْرُ الْفَاصِلِينَ ( 57 )
پێیان بڵێ: چونکه من زۆر دڵنیام و به بهڵگهوه پهروهردگارم (دهناسم و دهیپهرستم) کهچی (پێم سهیره) ئێوه باوهڕتان پێی نیه، ئهوهی ئێوه پهلهتانه بۆتان پێش بێت (له تۆڵهو سزای خوایی) بهدهست من نیهو لای من نیه، حوکم و فهرمانڕهوایی (ههمووشت) ههر بهدهست خوایه، ئهو زاته ڕاستی و حهقیقهتهکان دهخاته ڕوو، چاکترین جیاکهرهوهشه (له نێوان حهق و بهتاڵدا).
قُل لَّوْ أَنَّ عِندِي مَا تَسْتَعْجِلُونَ بِهِ لَقُضِيَ الْأَمْرُ بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِالظَّالِمِينَ ( 58 )
پێیان بڵێ: ئهگهر بهڕاستی ئهوهی ئێوه پهلهتانه له پێشهاتنی (سزای خوایی) لای من بوایه و بهدهست من بوایه، ئهو کاته ههموو شت له نێوانماندا کۆتایی دههات (ئێوه لهناو دهچوون)، خوایش ههمیشه زانایه به ستهمکاران.
وَعِندَهُ مَفَاتِحُ الْغَيْبِ لَا يَعْلَمُهَا إِلَّا هُوَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَمَا تَسْقُطُ مِن وَرَقَةٍ إِلَّا يَعْلَمُهَا وَلَا حَبَّةٍ فِي ظُلُمَاتِ الْأَرْضِ وَلَا رَطْبٍ وَلَا يَابِسٍ إِلَّا فِي كِتَابٍ مُّبِينٍ ( 59 )
کلیلی ههموو شاراوهکان و زانینی ههموو نهێنیهکان بهدهست خوایه و ههر لای ئهوه، کهس نایانزانێت جگه لهو زاته ههرچی لهسهر وشکانیه (له گیاندارو بێ گیان و گیاو دارو زیندهوهرانی وردو درشت لهسهر زهوی و له توێی خاکدا) خوا پێی دهزانێت، ههروهها ههرچی له دهریاکانیشدا ههیه (له زیندهوهری ههمهجۆرو ماسی سهیرو سهمهره) ئاگای لێیهتی و هیچ گهڵایهک ناکهوێته خوارهوه خوا پێی نهزانێت، ههروهها دهنکێک یان تۆوێک له تاریکایهکانی زهویدا نیه، ئهو دهنکه چ شێدار بێت یان وشک بێت، هیچ شتێک نیه له خوا پهنهان بێت و له (لوح المحفوظ) دا، یاخود له دۆسیه و دهزگای تایبهتیدا تۆمار نهکرابێت.
وَهُوَ الَّذِي يَتَوَفَّاكُم بِاللَّيْلِ وَيَعْلَمُ مَا جَرَحْتُم بِالنَّهَارِ ثُمَّ يَبْعَثُكُمْ فِيهِ لِيُقْضَىٰ أَجَلٌ مُّسَمًّى ثُمَّ إِلَيْهِ مَرْجِعُكُمْ ثُمَّ يُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ ( 60 )
ههر ئهو زاتهیه بهشهو خهوتان لێ دهخات و دهتانمرێنێت (لهم ساڵانهی دوایدا زاناکان بۆیان دهرکهوتووه که خهو جۆره مردنێکه)، ههروهها دهزانێت له ڕۆژیشدا چ کارو کردهوهیهک ئهنجام دهدهن، (ههموو ڕۆژێک ژیانتان پێدهبهخشێت) و پاشان زیندووتان دهکاتهوه بۆ ئهوهی وادهی دیاری کراو که (ڕۆژانی تهمهنتانه) تهواو بکرێت و (خهوێکی گهورهتان لێدهکهوێت) لهوهودوا گهڕانهوهتان ههر بۆ لای ئهو زاتهیه، پاشان ههواڵی ئهو کارو کردهوانهتان پێڕادهگهیهنێت کهکاتی خۆی ئهنجامتان دهدا.
وَهُوَ الْقَاهِرُ فَوْقَ عِبَادِهِ وَيُرْسِلُ عَلَيْكُمْ حَفَظَةً حَتَّىٰ إِذَا جَاءَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ تَوَفَّتْهُ رُسُلُنَا وَهُمْ لَا يُفَرِّطُونَ ( 61 )
ئهو زاته دهسهڵاتداری بێ سنووره بهسهر بهندهکانیدا، چهندهها (فریشتهی) چاودێرو تۆمارکهر دهنێرێت بۆ سهرتان ههتا ئهو کاتهی مهرگ دێت و یهخه بهکهسێکتان دهگرێت، ئهو کاته ئیتر (فریشته) ڕهوانه کراوهکانمان گیانی دهکێشن و له کاتێکدا ئهوان له کارو کردهوهی خۆیان کهمتهرخهمی ناکهن.
ثُمَّ رُدُّوا إِلَى اللَّهِ مَوْلَاهُمُ الْحَقِّ أَلَا لَهُ الْحُكْمُ وَهُوَ أَسْرَعُ الْحَاسِبِينَ ( 62 )
پاشان خهڵکی ههموویان گهڕێنرانهوه بۆ لای خوا که سهروهریی ڕاستهقینهیانه، ئاگاداربن که حوکم و فهرمانڕهوایی ههر بهدهست ئهوهو ئهو زاته خێراو لهماوهیهکی کهمدا له ههمووان دهپرسێتهوه.
قُلْ مَن يُنَجِّيكُم مِّن ظُلُمَاتِ الْبَرِّ وَالْبَحْرِ تَدْعُونَهُ تَضَرُّعًا وَخُفْيَةً لَّئِنْ أَنجَانَا مِنْ هَٰذِهِ لَنَكُونَنَّ مِنَ الشَّاكِرِينَ ( 63 )
ئهی محمد (صلى الله عليه وسلم) پێیان بڵێ: کێ فریاتان دهکهوێت و ڕزگارتان دهکات له تاریکیهکانی وشکانی و دهریادا، (کاتێک گیردهخۆن) و به کهساسی لێی دهپاڕێنهوه، بهنهێنی هانای بۆ دهبهن، (پهیمان دهدهن و دهڵێن) سوێند بێت به خوا ئهگهر لهم تهنگانهیه ڕزگارمان بکهیت، ئهوه بهدڵنیاییهوه دهچینه ڕیزی سوپاسگوزارانهوه.
قُلِ اللَّهُ يُنَجِّيكُم مِّنْهَا وَمِن كُلِّ كَرْبٍ ثُمَّ أَنتُمْ تُشْرِكُونَ ( 64 )
جا له وهڵامیاندا بڵێ: خوا لهو تاریکیانه و له ههموو کۆسپێک ڕزگارتان دهکات، کهچی پاشان (زۆربهتان) هاوهڵ و شهریکی بۆ بڕیار دهدهن.
قُلْ هُوَ الْقَادِرُ عَلَىٰ أَن يَبْعَثَ عَلَيْكُمْ عَذَابًا مِّن فَوْقِكُمْ أَوْ مِن تَحْتِ أَرْجُلِكُمْ أَوْ يَلْبِسَكُمْ شِيَعًا وَيُذِيقَ بَعْضَكُم بَأْسَ بَعْضٍ انظُرْ كَيْفَ نُصَرِّفُ الْآيَاتِ لَعَلَّهُمْ يَفْقَهُونَ ( 65 )
پێیان بڵێ: ههر ئهو زاته بهتوانهیه و دهتوانێت سزای سهختتان لهسهروتانهوه بۆ بنێرێت یان له ژێر پێتانهوه یاخود بتانکاته دهسته دهسته و پارچه پارچه و تاڵاوی توندو تیژی ههندێکتان بکات بهگهرووی ههندێکی ترتاندا، تهماشا بکه چۆن چهندهها بهڵگهی جۆراو جۆریان بۆ دههێنینهوه، بۆ ئهوهی ئهوان تێبگهن.
وَكَذَّبَ بِهِ قَوْمُكَ وَهُوَ الْحَقُّ قُل لَّسْتُ عَلَيْكُم بِوَكِيلٍ ( 66 )
(لهگهڵ ئهوهشدا) قهومهکهی تۆ ئهم بهرنامه و قورئانهیان بهدرۆزانی، لهکاتێکدا ههر ئهوهیه حهقیقهت و ڕاستی پێیان بڵێ: ئهوه ئیتر من دهسهڵاتی ڕزگار کردنی ئێوهم نیه و من پشتیوانی ئێوه نیم (ئهگهر خوا بهڵایهکتان بهسهر بهێنێت).
لِّكُلِّ نَبَإٍ مُّسْتَقَرٌّ وَسَوْفَ تَعْلَمُونَ ( 67 )
بۆ ههموو ههواڵێک (که له قورئاندا هاتووه) کات و شوێنی بهدی هاتنی خۆی ههیه، له ئایندهشدا دهیزانن.
وَإِذَا رَأَيْتَ الَّذِينَ يَخُوضُونَ فِي آيَاتِنَا فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ حَتَّىٰ يَخُوضُوا فِي حَدِيثٍ غَيْرِهِ وَإِمَّا يُنسِيَنَّكَ الشَّيْطَانُ فَلَا تَقْعُدْ بَعْدَ الذِّكْرَىٰ مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ ( 68 )
کاتێکیش ئهوانهت بینی که دهم له ئایهتهکانی ئێمهوه دهدهن و (دهیکهنه گاڵتهجاڕی خۆیان) ئهوه تۆ پشتیان تێ بکهو کۆڕو کۆبوونهوهیان بهجێ بهێڵه ههتا ئهو کاتهی دهچنه ناو باسێکی ترهوه، کاتێکیش ئهگهر شهیتان له بیری بردیتهوه (که دوور بکهویتهوه لێیان) جا دوای ئهوهی که بیرت هاتهوه لهگهڵ قهومی ستهمکاران دامهنیشه.
وَمَا عَلَى الَّذِينَ يَتَّقُونَ مِنْ حِسَابِهِم مِّن شَيْءٍ وَلَٰكِن ذِكْرَىٰ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ ( 69 )
(ههرچهنده) تاوانی نهفامان هیچ کار ناکاته سهر پاداشتی ئهوانهی خواناس و دیندارن، بهڵام (ئهو ههڵوێستهی پێشوو) یادخستنهوهیه، بۆ ئهوهی خۆیان بپارێزن (لهو کۆڕو کۆمهڵانه و یاخیهکانیش دابچڵهکێن).
وَذَرِ الَّذِينَ اتَّخَذُوا دِينَهُمْ لَعِبًا وَلَهْوًا وَغَرَّتْهُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَذَكِّرْ بِهِ أَن تُبْسَلَ نَفْسٌ بِمَا كَسَبَتْ لَيْسَ لَهَا مِن دُونِ اللَّهِ وَلِيٌّ وَلَا شَفِيعٌ وَإِن تَعْدِلْ كُلَّ عَدْلٍ لَّا يُؤْخَذْ مِنْهَا أُولَٰئِكَ الَّذِينَ أُبْسِلُوا بِمَا كَسَبُوا لَهُمْ شَرَابٌ مِّنْ حَمِيمٍ وَعَذَابٌ أَلِيمٌ بِمَا كَانُوا يَكْفُرُونَ ( 70 )
(ئهی محمد (صلى الله عليه وسلم)، ئهی ئیماندار) وازلهوانه بهێنه که ئاینی خۆیان کردووه بهگاڵتهوگاڵتهجار و ژیانی دنیا فریوی داون و سهر لێشێواوی کردوون، یادیان بهێنهرهوه بهقورئان تا کهس تیا نهچێت بههۆی کارو کردهوهی نالهباریهوه، ئهو کاته جگه له خوا کهس نهبێت پشتیوانی بێت، کهسیش نهبێت تکاکاری بێت، چونکه کابرای خوانهناس ههرچیهکی ببێت و بیهوێت بیکاته بارمتهو فیدیهی خۆی، لێی وهرناگرێت، ئا ئهوانه کاسانێکن که گرفتار بوون و تیاچوون به دهست کارو کردهوهی نالهباری خۆیانهوه، بۆ ئهوانه خواردنهوه و ئاوی لهکوڵ و سزای بهئێش ئامادهیه، بههۆی بێ باوهڕ بوونیانهوه.
قُلْ أَنَدْعُو مِن دُونِ اللَّهِ مَا لَا يَنفَعُنَا وَلَا يَضُرُّنَا وَنُرَدُّ عَلَىٰ أَعْقَابِنَا بَعْدَ إِذْ هَدَانَا اللَّهُ كَالَّذِي اسْتَهْوَتْهُ الشَّيَاطِينُ فِي الْأَرْضِ حَيْرَانَ لَهُ أَصْحَابٌ يَدْعُونَهُ إِلَى الْهُدَى ائْتِنَا قُلْ إِنَّ هُدَى اللَّهِ هُوَ الْهُدَىٰ وَأُمِرْنَا لِنُسْلِمَ لِرَبِّ الْعَالَمِينَ ( 71 )
پێیان بڵێ: (ئایا ڕهوایه) پهرستن و هاناو هاوار بۆ کهسێک یان بۆ شتێک بهرین، که نه دهتوانێت قازانجمان پێبگهیهنێت نه زیان، ئایا ڕاسته پاشگهز بکرێینهوه دوای ئهوهی خوا هیدایهتی داین، ئێمه وهکو ئهو کهسه بین که شهیتانهکان دهستیان لێوهشاند بێت و شێتیان کردبێت، بهسهر زهویدا سهرگهردان بسوڕێتهوه و چهند هاوهڵێکی (دڵسۆز)ی ههبێت، بانگی بکهن بۆ ڕێبازی هیدایهت و (بهسۆزهوه پێی بڵێن): وهره بۆ لای ئێمه، (ئهی محمد (صلى الله عليه وسلم)، ئهی ئیماندار) تۆ بڵێ: بهڕاستی من دڵنیام که ههر ڕێنموویی خوا (ئاینی ئیسلام) ڕێنموویی تهواوه، ئێمه فهرمانمان پێدراوه که تهسلیم و فهرمانبهرداری پهروهردگاری جیهانیان ببین، (بهقسهی شهیتانهکان نهکهین).
وَأَنْ أَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَاتَّقُوهُ وَهُوَ الَّذِي إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ ( 72 )
ههروهها (فهرمانمان پێدراوه): نوێژو دروشمهکانی بهچاکی ئهنجام بدهن و له خهشم و قینی خوا خۆتان بپارێزن، ئهو پهروهردگاره ئهوهیه که ههر بۆ لای ئهو کۆ دهکرێینهوه.
وَهُوَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ وَيَوْمَ يَقُولُ كُن فَيَكُونُ قَوْلُهُ الْحَقُّ وَلَهُ الْمُلْكُ يَوْمَ يُنفَخُ فِي الصُّورِ عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ وَهُوَ الْحَكِيمُ الْخَبِيرُ ( 73 )
ههر ئهو زاته ئاسمانهکان و زهوی لهسهر بنچینهو بناغهی حهق و ڕاستی دروست کردووه، ههر ڕۆژێک ههر کاتێک فهرمان (به نهمان و لهناوچوونی بدات) بێ دواکهوتن پێش دێت، فهرمان و گوفتاری ئهوزاته ههمیشه ڕاست و بهجێیه و ئهنجامدراوه، لهو ڕۆژهی فوو دهکرێت به (صور)دا دهسهڵات تهنها بۆ خوایه، ههر ئهو زانای نهێنی و ئاشکرایه، ههر ئهویش خوایهکی دانا و ئاگایه (به ههموو بهدیهێنراوهکانی).
وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ لِأَبِيهِ آزَرَ أَتَتَّخِذُ أَصْنَامًا آلِهَةً إِنِّي أَرَاكَ وَقَوْمَكَ فِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ ( 74 )
(بهسهرهاتی سهدهکانی ڕابوردوو بێنهوه یادیان) کاتێک ئیبراهیم به ئازهری باوکی وت: ئایا ڕاسته چهند بتێک بکهیته خوا؟! بهڕاستی من دهبینم تۆش و قهومهکهشت لهناو گومڕاییهکی ئاشکرادان.
وَكَذَٰلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ ( 75 )
بهو شێوهیهش دهسهڵاتی تۆکمهمان له ئاسمانهکان و زهویدا نیشانی ئیبراهیم دهدهین بۆ ئهوهی بهڵگه بهدهست بێت و له ڕیزی دڵنیاکاندا بێت.
فَلَمَّا جَنَّ عَلَيْهِ اللَّيْلُ رَأَىٰ كَوْكَبًا قَالَ هَٰذَا رَبِّي فَلَمَّا أَفَلَ قَالَ لَا أُحِبُّ الْآفِلِينَ ( 76 )
ئینجا کاتێک شهو باڵی کێشا بهسهر ئیبراهیمدا ئهستێرهیهکی (گهشی گهورهی)بینی، بۆیه وتی: ئاگاداربن، وادابنێین ئهمه پهروهردگارمه، کاتێک ئهستێرهکهی لێ ئاوا بوو وتی: من شتی لهبهرچاو ون بووم خۆش ناوێت و نایپهرستم.
فَلَمَّا رَأَى الْقَمَرَ بَازِغًا قَالَ هَٰذَا رَبِّي فَلَمَّا أَفَلَ قَالَ لَئِن لَّمْ يَهْدِنِي رَبِّي لَأَكُونَنَّ مِنَ الْقَوْمِ الضَّالِّينَ ( 77 )
ئینجا کاتێک مانگی بینی ههڵهات، وتی: ئاگاداربن، وادابنێین ئهمهیان پهروهردگارمه، کاتێک ئهویش ئاوا بوو وتی: سوێند بێت به خوا ئهگهر پهروهردگارم هیدایهتی نهدامایه، ئهوه بێگومان له ڕیزی دهستهی گومڕاکاندا دهبووم.
فَلَمَّا رَأَى الشَّمْسَ بَازِغَةً قَالَ هَٰذَا رَبِّي هَٰذَا أَكْبَرُ فَلَمَّا أَفَلَتْ قَالَ يَا قَوْمِ إِنِّي بَرِيءٌ مِّمَّا تُشْرِكُونَ ( 78 )
ئینجا کاتێک خۆری بینی ههڵهات، وتی: ئاگاداربن، وادابنێین ئهمهیان پهروهردگارمه، ئهمه گهورهتریشه کاتێک ئهویش ئاوابوو وتی: ئهی خهڵکینه، ئهی خزمینه، بهڕاستی من بهریم لهو شتانهی ئێوه کردووتانه بههاوهڵ و شهریک (بۆ پهروهردگار).
إِنِّي وَجَّهْتُ وَجْهِيَ لِلَّذِي فَطَرَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ حَنِيفًا وَمَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ ( 79 )
بهڕاستی من ڕووی خۆم و دڵم له پهرستندا کردۆته ئهو زاتهی ئاسمانهکان و زهوی فهراههم هێناوه، لهکاتێکدا ڕووم لههیچ شتێکی ترناکهم، بهدڵئارامی تهواویشهوه (دهڵیم که): ههرگیز من له ڕیزی موشریک و هاوهڵگهراندانیم.
وَحَاجَّهُ قَوْمُهُ قَالَ أَتُحَاجُّونِّي فِي اللَّهِ وَقَدْ هَدَانِ وَلَا أَخَافُ مَا تُشْرِكُونَ بِهِ إِلَّا أَن يَشَاءَ رَبِّي شَيْئًا وَسِعَ رَبِّي كُلَّ شَيْءٍ عِلْمًا أَفَلَا تَتَذَكَّرُونَ ( 80 )
(کهچی قهومه نالهبارهکهشی) کهوتنه موجادهلهو دهمهدهمێ دژی (له وهڵامیاندا ئیبراهیم وتی): ئایا ئێوه دهربارهی خوای (تاکو تهنها) لهگهڵ مندا دهمهدهمێ و موجادهله دهکهن؟ لهکاتێکدا ئهو بهڕاستی هیدایهتی داوم و ڕێبازی ڕاستی نیشانداوم و ناشترسم لهو شتانهی که ئێوه دهیکهن بهشهریکی خوا (چونکه ناتوانن زیانێکم پێ بگهیهنن) مهگهر ویستی پهروهردگارمی لهسهربێت و بیهوێت شتێکم بهسهردا بهێنێت، پهروهردگارم بهزانست و زانیاری ههموو شتێکی گرتۆتهوه، ئایا ئهوه بیرناکهنهوه و یاداوهری وهرناگرن؟
وَكَيْفَ أَخَافُ مَا أَشْرَكْتُمْ وَلَا تَخَافُونَ أَنَّكُمْ أَشْرَكْتُم بِاللَّهِ مَا لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ عَلَيْكُمْ سُلْطَانًا فَأَيُّ الْفَرِيقَيْنِ أَحَقُّ بِالْأَمْنِ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ ( 81 )
من چۆن لهو شتانه دهترسم که ئێوه له جیاتی خوا دهیانپهرستن و چۆن ئێوه ناترسن لهوهی که شهریک و هاوهڵتان بۆ خوا بڕیارداوه بهبێ هیچ بهڵگهیهک که خوا ناردبێتی بۆتان، جا کهواته کام دهسته شایستهی ئهوهیه بێ ترس و بیم بێت و به ئاسوودهیی بژی؟ ئهگهر ئێوه دهزانن ئهوه پێم بڵێن؟...
الَّذِينَ آمَنُوا وَلَمْ يَلْبِسُوا إِيمَانَهُم بِظُلْمٍ أُولَٰئِكَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَهُم مُّهْتَدُونَ ( 82 )
ئهوانهی ئیمان و باوهڕیان هێناوه و ستهم و هاوهڵگهریان تێکهڵ به ئیمانهکهیان نهکردووه، ئاسوودهیی و هێمنی ههر بۆ ئهوانهیه، ههر ئهوانهش ڕێنموومایی کراون.
وَتِلْكَ حُجَّتُنَا آتَيْنَاهَا إِبْرَاهِيمَ عَلَىٰ قَوْمِهِ نَرْفَعُ دَرَجَاتٍ مَّن نَّشَاءُ إِنَّ رَبَّكَ حَكِيمٌ عَلِيمٌ ( 83 )
ئهو وتو وێژو لێکۆڵینهوانه بهڵگه و نیشانهی ئێمه بوو، کاتێک بهخشیمانن به ئیبراهیم لهسهر گهلهکهی و زاڵ بوو بهسهریاندا، قسهو بیروباوهری بهسهر قهومهکهیدا سهرکهوت، جا ههر کهسێک بمانهوێت و (خۆیشی شایسته بێت) چهندهها پلهوپایهی بهرز دهکهینهوه، بهڕاستی پهروهردگاری تۆ دانا و کار بهجێ یه و زانایه بهههموو شتێک.
وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ كُلًّا هَدَيْنَا وَنُوحًا هَدَيْنَا مِن قَبْلُ وَمِن ذُرِّيَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسَىٰ وَهَارُونَ وَكَذَٰلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ ( 84 )
(لهوهودوا) ئیسحاق و یهعقوبمان پێبهخشی، ههریهک لهوانمان ڕێنموویی کرد، پێشتریش نوحمان ڕێنموویی کردبوو و له نهوهکانی (تری ئیبراهیم) داود و سلیمان و ئهیوب و یوسف و موسا و هاروون (هاتنه دنیاوه و بوونه ڕابهرو چاوساغ بۆ خهڵکی) ئا بهو شێوهیه پاداشتی چاکهخوازان دهدهینهوه (نهوهی چاکو پاک و خواناسیان پێدهبهخشین).
وَزَكَرِيَّا وَيَحْيَىٰ وَعِيسَىٰ وَإِلْيَاسَ كُلٌّ مِّنَ الصَّالِحِينَ ( 85 )
(ههروهها) زهکهریا و یهحیا و عیسا و ئیلیاس ههر ههموویان له پاک و چاکان بوون.
وَإِسْمَاعِيلَ وَالْيَسَعَ وَيُونُسَ وَلُوطًا وَكُلًّا فَضَّلْنَا عَلَى الْعَالَمِينَ ( 86 )
ئیسماعیل و یهسهع و یونس و لوطیش (لههیدایهت دراوو پێغهمبهران بوون) ههریهکه لهوانیشمان ڕێزدارکرد بهسهر ههموو خهڵکی جیهانی (سهردهمی خۆیاندا).
وَمِنْ آبَائِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَإِخْوَانِهِمْ وَاجْتَبَيْنَاهُمْ وَهَدَيْنَاهُمْ إِلَىٰ صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ ( 87 )
ههروهها ههندێک له باوانیان و نهوهکانیان و براکانیانمان ههڵبژاردو هیدایهت و ڕێنموویمان کردن بۆ ڕێگهو ڕێبازی ڕاست و دروست.
ذَٰلِكَ هُدَى اللَّهِ يَهْدِي بِهِ مَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَلَوْ أَشْرَكُوا لَحَبِطَ عَنْهُم مَّا كَانُوا يَعْمَلُونَ ( 88 )
ئهوهیه هیدایهت و ڕێنموویی خوایی که هیدایهت و ڕێنموویی ههر کهسێکی پێ دهدات له بهندهکانی (که شایسته بێت) خۆ ئهگهر شهریک و هاوبهش بڕیار بدهن، ئهوه ههرچی کارو کردهوهیهکی (چاکیشیان) ههیه ههمووی پووچ و بێ نرخ دهبێت.
أُولَٰئِكَ الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ فَإِن يَكْفُرْ بِهَا هَٰؤُلَاءِ فَقَدْ وَكَّلْنَا بِهَا قَوْمًا لَّيْسُوا بِهَا بِكَافِرِينَ ( 89 )
ئا ئهوانهی (که ناوبران) ئهوانهن کتێبی (ئاسمانی) و دهسهڵات و فهرمانڕهوایی و پێغهمبهرایهتیمان پێ بهخشیوون، جا ئهگهر ئهوانه بڕوایان پێی نهبێت (له نهفامان)، ئهوه بهڕاستی بهکهسانێکی ترمان (له ژیرو هۆشمهندهکان) سپارد و بڕوایان پێیهتی و پشتیوانیی لێدهکهن و پێی بێ باوهڕ نین.
أُولَٰئِكَ الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ فَبِهُدَاهُمُ اقْتَدِهْ قُل لَّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِنْ هُوَ إِلَّا ذِكْرَىٰ لِلْعَالَمِينَ ( 90 )
ئهو (ناوبراوانه) ئهو کهسانهن که خوا (بهتایبهت) هیدایهت و ڕینموویی کردوون، تۆش (ئهی محمد (صلى الله عليه وسلم)، ئهی ئیماندار) شوێنی هیدایهت و ڕێنموویی ئهوانه بکهوه (ههروهها بهو خهڵکه) بڵێ: که من هیج جۆره کرێ و پاداشتێکتان لهسهر ڕێنموویی لێ داوا ناکهم، ئهم قورئان و بهرنامهیهش (که به مندا ڕهوانهکراوه) تهنها یادخهرهوهیه بۆ ههموو خهڵکی سهر ئهم زهویه.
وَمَا قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ إِذْ قَالُوا مَا أَنزَلَ اللَّهُ عَلَىٰ بَشَرٍ مِّن شَيْءٍ قُلْ مَنْ أَنزَلَ الْكِتَابَ الَّذِي جَاءَ بِهِ مُوسَىٰ نُورًا وَهُدًى لِّلنَّاسِ تَجْعَلُونَهُ قَرَاطِيسَ تُبْدُونَهَا وَتُخْفُونَ كَثِيرًا وَعُلِّمْتُم مَّا لَمْ تَعْلَمُوا أَنتُمْ وَلَا آبَاؤُكُمْ قُلِ اللَّهُ ثُمَّ ذَرْهُمْ فِي خَوْضِهِمْ يَلْعَبُونَ ( 91 )
(جولهکه) وهکو پێویست قهدری خوایان نهگرت، ڕێزیان بۆ دانهنا، چونکه وتیان: خوا هیچ کتێبێکی بۆ هیچ کهس دانهبهزاندوه، پێیان بڵێ: باشه ئهی کێ ئهو کتێبهی دابهزاند که موسا هێنای (بۆتان)، لهکاتێکدا نوورو هیدایهتیش بوو بۆ خهڵکی، کهچی ئێوه بهش بهش و پارچه پارچهی دهکهن و ئهوهی بهدڵتان بێت نیشانی خهڵکی دهدهن و زۆریشی دهشارنهوه (بهتایبهت دهربارهی پێغهمبهر و قورئان) ههروهها بڵێ ههندێک شت فێرکران که نه ئێوه نه باو و باپیرانتان دهتانزانی، پێیان بڵێ: ههر خوا خۆی دایبهزاندوه و فێریشی کردوون، لهوهودوا وازیان لێ بهێنه با له بهتاڵ و نادروستی خۆیاندا ڕۆبچن و گهمهو یاری بکهن!!
وَهَٰذَا كِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ مُبَارَكٌ مُّصَدِّقُ الَّذِي بَيْنَ يَدَيْهِ وَلِتُنذِرَ أُمَّ الْقُرَىٰ وَمَنْ حَوْلَهَا وَالَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَهُمْ عَلَىٰ صَلَاتِهِمْ يُحَافِظُونَ ( 92 )
ئهم (قورئانه) کتێبێکی پیرۆزه، دامان بهزاندوه، ڕاستی کتێبهکانی پێشوو دهسهلمێنێت (به تایبهت تهورات و ئینجیل، که ئهوانیش له لایهن خواوه ڕهوانه کراون) ههروهها ناردوومانه تا شاره دێرینهکه (مهککهی پیرۆز) و ههموو دهوروبهری داچڵهکێنێت و (بانگیان بکات بۆ ئیسلام، که دانیشتووانی ههموو گۆی زهوی دهگرێتهوه) جا ئهوانهی که باوهڕ بهرۆژی دوایی دههێنن، بڕوا به قورئانیش دههێنن و لهسهر نوێژهکانیان بهردهوامن و ههمیشه لهکاتی خۆیدا ئهنجامی دهدهن و دهیپارێزن.
وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَىٰ عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَوْ قَالَ أُوحِيَ إِلَيَّ وَلَمْ يُوحَ إِلَيْهِ شَيْءٌ وَمَن قَالَ سَأُنزِلُ مِثْلَ مَا أَنزَلَ اللَّهُ وَلَوْ تَرَىٰ إِذِ الظَّالِمُونَ فِي غَمَرَاتِ الْمَوْتِ وَالْمَلَائِكَةُ بَاسِطُو أَيْدِيهِمْ أَخْرِجُوا أَنفُسَكُمُ الْيَوْمَ تُجْزَوْنَ عَذَابَ الْهُونِ بِمَا كُنتُمْ تَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ غَيْرَ الْحَقِّ وَكُنتُمْ عَنْ آيَاتِهِ تَسْتَكْبِرُونَ ( 93 )
کێ لهوه ستهمکارتره که درۆ بۆ خوا ههڵبهستێت و یاخود بڵێت: منیش وهحی و نیگام بۆ هاتووه، له ڕاستیشدا هیچی بۆ نههاتبێت، ههروهها ئهو کهسهش که وتویهتی: منیش وهک قورئان کتێبێک دادهبهزێنم وهک خوا دایبهزاندوه، خۆ ئهگهر ئهو ستهمکارانه ببینی چۆن له ئێش و ئازاری سهرهمهرگدا (گیرێکیان خواردووه) فریشتهکانیش دهستیان لێدهکهنهوه و لێیان دهدهن و (پێیان دهڵێن): ئادهی گیانتان بدهن بهدهستهوه، دهی ڕۆحتان دهرکهن، ئهمڕۆ له تۆڵهی (خوا نهناسیتاندا) سزاو ئهشکهنجهی ڕیسوایی و شهرمهزاری دهدرێن، چونکه شتی ناحهقتان بهدهم خواوه ههڵدهبهست و خۆتان بهگهوره دهزانی له بهرامبهر ئایهت و فهرمانهکانی خوادا و لووت بهرزیتان نهیدههێشت باوهڕی پێ بهێنن.
وَلَقَدْ جِئْتُمُونَا فُرَادَىٰ كَمَا خَلَقْنَاكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَتَرَكْتُم مَّا خَوَّلْنَاكُمْ وَرَاءَ ظُهُورِكُمْ وَمَا نَرَىٰ مَعَكُمْ شُفَعَاءَكُمُ الَّذِينَ زَعَمْتُمْ أَنَّهُمْ فِيكُمْ شُرَكَاءُ لَقَد تَّقَطَّعَ بَيْنَكُمْ وَضَلَّ عَنكُم مَّا كُنتُمْ تَزْعُمُونَ ( 94 )
(له ڕۆژی قیامهتدا خوای گهوره ڕوو به خوانهناسان دهفهرموێت) سوێند بهخوا بێگومان ئێوه به تهنها و تاک تاک هاتوونهته لامان ههروهکو یهکهم جار دروستمان کردن و ههرچی پێمان بهخشی بوون و بهکارتان دههێنا بهجێتان هێشتووه له دوایی خۆتانهوه و ناشبینین لهگهڵتان ئهو کهس و شتانهی که ئێوه دهتانوت تکاکارن بۆمان و فریامان دهکهون، سوێند بهخوا بهڕاستی ههرچی پهیوهندیهک ههبوو له نێوانتاندا بچڕاوهو ههرچی ئومێدتان پێی ههبوو لافتان پێوه لێدهدا لێتان ون بوو.
إِنَّ اللَّهَ فَالِقُ الْحَبِّ وَالنَّوَىٰ يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَمُخْرِجُ الْمَيِّتِ مِنَ الْحَيِّ ذَٰلِكُمُ اللَّهُ فَأَنَّىٰ تُؤْفَكُونَ ( 95 )
بهڕاستی خوا لهتکهری دهنک و دانهوێڵهیه بۆ ئهوهی یپشکوێنێت و بڕوێت، زیندووش له مردوو دهردههێنێت، دهرهێنهری مردووشه له زیندوو، ئا ئهوهیه خوای پهروهردگارتان، جا ئیتر بۆ کوێ لادهدرێن و بۆ کوێ وێڵ دهکرێن.
فَالِقُ الْإِصْبَاحِ وَجَعَلَ اللَّيْلَ سَكَنًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ حُسْبَانًا ذَٰلِكَ تَقْدِيرُ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ ( 96 )
(ههرئهو زاتهیه) بهیانیان فهراههم دههێنێت و ئاسۆ ڕوناک دهکاتهوه و شهوی کردووه بههۆی ئارامی و خامۆشی، ڕۆژو مانگیشی کردووه بههۆی ڕاگرتنی حساب، ئهو شتانه ههمووی بهنهخشهی خوای باڵادهست و زانا کێشراوه.
وَهُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ النُّجُومَ لِتَهْتَدُوا بِهَا فِي ظُلُمَاتِ الْبَرِّ وَالْبَحْرِ قَدْ فَصَّلْنَا الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ ( 97 )
ههر ئهو زاته، ئهستێرهی بۆ فهراههم هێناون تا ببێته هۆی ڕێنموویتان لهناو تاریکیهکانی سهر ڕووکاری وشکانی و دهریاکاندا، بهڕاستی ئێمه نیشانه و بهڵگهی زۆرمان (لهسهر دهسهڵاتی خۆمان و ڕێکوپێکی کارمان) ڕوون کردۆتهوه بۆ کهسانێک که پێی بزانن و لێی تێبگهن.
وَهُوَ الَّذِي أَنشَأَكُم مِّن نَّفْسٍ وَاحِدَةٍ فَمُسْتَقَرٌّ وَمُسْتَوْدَعٌ قَدْ فَصَّلْنَا الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَفْقَهُونَ ( 98 )
ههر ئهو زاته ئێوهی بهدیهێناوه له تاکه کهسێک، سهردهمێک (بهشێکتانی له پشتی باوکتاندا) نیشتهجێ کردبوو (که گوێزرانهوه بۆ ناو سکی دایکتان) ئهو شوێنه ئێوهی گرته خۆ (تا تیایدا نهش و نما بکهن، یاخود بۆ ماوهیهک ئێوهی لهسهر ڕووکاری زهوی دانا، دوایی له توێیدا شاردنیهوه تا ڕۆژی قیامهت) بهڕاستی ئێمه نیشانه و بهڵگهی زۆرمان (لهسهر دروستکردنی ئێوه و دروستکاری خۆمان هێناوهتهوه) بۆ کهسانێک که تێفکرن و وردبین بن.
وَهُوَ الَّذِي أَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجْنَا بِهِ نَبَاتَ كُلِّ شَيْءٍ فَأَخْرَجْنَا مِنْهُ خَضِرًا نُّخْرِجُ مِنْهُ حَبًّا مُّتَرَاكِبًا وَمِنَ النَّخْلِ مِن طَلْعِهَا قِنْوَانٌ دَانِيَةٌ وَجَنَّاتٍ مِّنْ أَعْنَابٍ وَالزَّيْتُونَ وَالرُّمَّانَ مُشْتَبِهًا وَغَيْرَ مُتَشَابِهٍ انظُرُوا إِلَىٰ ثَمَرِهِ إِذَا أَثْمَرَ وَيَنْعِهِ إِنَّ فِي ذَٰلِكُمْ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ ( 99 )
ئهو خوایه زاتێکه که له ئاسمانهوه باران دهبارێنێت (دهفهرموێت): جا بههۆیهوه چرۆو چهکهرهی ههموو شتێکی پێ دهردههێنین و شینی دهکهین، ئینجا لاسکی سهوزی لێ پهیدا دهکهین، زنجیره دانهی سهفتهکراوی لێ دروست دهکهین (وهک گوڵهگهنم و چوڵتوک و گهنمهشامی.. هتد) له دارخورماش له ههندێ لق و چڵه پۆپی هێشووی خورما شۆڕ دهبێتهوه، ههروهها باخی ههمهجۆری ڕهزو ترێ، زهیتون و ههناریش، ههیانه له ڕواڵهتدا لهیهک دهچێت، ههشیانه لهیهک ناچێت، جا تهماشای بهرهکهی بکهن کاتێک بهر دهگرێت، پێ دهگات، (سهرهتا ههندێکی گوڵه و دوایی خۆی ههڵدهپێچێت، ڕهنگ و قهبارهیهک دهگرێته خۆی، دوای چهند مانگێک قهبارهشی گهورهتر دهبێت، ڕهنگیشی دهگۆڕێت، ئهوسا پێ دهگات و تام و بۆنی سروشتی خۆی بۆ دروست دهبێت) بهڕاستی ئا لهو شتانهدا (که ئاماژهی تێداکرا بۆتان) چهندهها بهڵگهو نیشانهی تهواون بۆ کهسانێک که ئیمان و باوهڕیان دههێنن (بهو بهدی هێنهرهی که ئاسهواری دهستی قودرهت و به دهسهڵاتی له ههموو شتێکدا بهدی دهکرێت).
وَجَعَلُوا لِلَّهِ شُرَكَاءَ الْجِنَّ وَخَلَقَهُمْ وَخَرَقُوا لَهُ بَنِينَ وَبَنَاتٍ بِغَيْرِ عِلْمٍ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَىٰ عَمَّا يَصِفُونَ ( 100 )
(لهگهڵ ئهو ههموو نیشانهی دهسهڵاتداریهدا نهفامان) پهری و جنۆکهیان کردۆته هاوبهش و هاوتای خوا، له حاڵێکدا ههر خوا دروستکاری پهری و جنۆکهکانه و بهناحهق کوڕو کچ دهدهنه پاڵی، بێ هیچ جۆره زانیاریهک (گاور دهڵێ: عیسا کوڕی خوایه، جوو دهڵێ: عوزهیر، هاوهڵگهران دهڵێن: فریشتهکان کچی خوان!!) پاکی و بێگهردی و بڵندی بۆ ئهو زاتهیه که دووره لهو سیفهته ناقۆڵاو نادروستانهوه که ئهوانه خوای پێی پێناسه دهکهن.
بَدِيعُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ أَنَّىٰ يَكُونُ لَهُ وَلَدٌ وَلَمْ تَكُن لَّهُ صَاحِبَةٌ وَخَلَقَ كُلَّ شَيْءٍ وَهُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ( 101 )
بێگومان ئهو زاته بهدیهێنهری ئاسمانهکان و زهویه له جوانترین و ڕێک و پێکترین شێوهدا، چۆن ڕۆڵهی دهبێت؟! خۆ ئهوزاته هاوسهری نهگرتووه؟! بهڵکو ههموو شتێکی دروست کردوه، بهڕاستی ئهو زاته بهههموو شتێک زانایه.
ذَٰلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمْ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ خَالِقُ كُلِّ شَيْءٍ فَاعْبُدُوهُ وَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ وَكِيلٌ ( 102 )
ئا ئهو خوایه پهروهردگارتانه، جگه لهویش هیچ خوایهکی تر نیه، بهدیهێنهری ههموو شتێکه، کهواته ههر ئهو زاته بپهرستن و بهندایهتی تهنها ئهو بکهن، ئهو خوایه ئاگادارو چاودێری ههموو شتێکه.
لَّا تُدْرِكُهُ الْأَبْصَارُ وَهُوَ يُدْرِكُ الْأَبْصَارَ وَهُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ ( 103 )
دهزگای بینایی و (بۆچوونی ئادهمیزاد) ناتوانێت ئهو زاته ببینێت، زانیاری ئهو خوایه ههموو شتێکی گرتۆتهوه، ئاگاداریشه بهههموو دهزگاکانی بینایی، ههر ئهوه وردبین و ئاگایه.
قَدْ جَاءَكُم بَصَائِرُ مِن رَّبِّكُمْ فَمَنْ أَبْصَرَ فَلِنَفْسِهِ وَمَنْ عَمِيَ فَعَلَيْهَا وَمَا أَنَا عَلَيْكُم بِحَفِيظٍ ( 104 )
بێگومان چهندهها بهڵگهی ڕووناکبیرتان له لایهن پهروهردگارتانهوه بۆ هاتووه، جا ئهوهی خۆی ڕوناکبیر بکات و له ڕاستیهکان تێفکرێت و تێبگات و گۆڕانکاری له بیرو هۆش و ژیانیدا ئهنجام بدات، ئهوه ههرخۆی قازانج دهکات، ئهو کهسهی چاو دهنوقێنێت له ئاستی ڕوناکبیریه خواییهکاندا و لهڕاستی لادهدات، ئهویش ههر لهسهر خۆی دهکهوێت و خۆی زهرهر دهکات و من (واته پێغهمبهر (صلى الله عليه وسلم) بههیچ شێوهیهک چاودێر نیم بهسهرتانهوه.
وَكَذَٰلِكَ نُصَرِّفُ الْآيَاتِ وَلِيَقُولُوا دَرَسْتَ وَلِنُبَيِّنَهُ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ ( 105 )
ههر بهو شێوهیه (ئهی محمد (صلى الله عليه وسلم) ئایهتی جۆراو جۆرت بۆ ڕهوانه دهکهین له ههموو بارهیهکهوه، ده با ههر بڵێن خوێندووته و بهدهرس پێت وتراوه (ئێمه دهمانهوێت) بهڕاستی ڕوونی بکهینهوه بۆ کهسانێک که بزانن و تێبگهن.
اتَّبِعْ مَا أُوحِيَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ وَأَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِكِينَ ( 106 )
(تۆ ئهی محمد (صلى الله عليه وسلم) شوێنی ئهو بهرنامهیه بکهوه که لهلایهن پهروهردگارتهوه به نیگا و (وحی) پێت ڕاگهیهنراوه، جگه لهو هیچ خوایهکی تر نیه، گوێ مهدهرێ و پشت ههڵکه له موشریک و هاوهڵگهران.
وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا أَشْرَكُوا وَمَا جَعَلْنَاكَ عَلَيْهِمْ حَفِيظًا وَمَا أَنتَ عَلَيْهِم بِوَكِيلٍ ( 107 )
خۆ ئهگهر پهروهردگارت (بیویستایه و شایسته بوونایه هیدایهتی دهدان) هاوهڵگهر نهدهبوون، خۆ ئێمه تۆمان نهکردووهته چاودێری بهسهر ئهوانهوه و تۆ دهسهڵاتت بهسهریاندا نیه (تا بهزۆر هیدایهتیان بهسهردا بسهپێنیت).
وَلَا تَسُبُّوا الَّذِينَ يَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ فَيَسُبُّوا اللَّهَ عَدْوًا بِغَيْرِ عِلْمٍ كَذَٰلِكَ زَيَّنَّا لِكُلِّ أُمَّةٍ عَمَلَهُمْ ثُمَّ إِلَىٰ رَبِّهِم مَّرْجِعُهُمْ فَيُنَبِّئُهُم بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ( 108 )
(ئهی ئیمانداران) نهکهن جوێن بدهن بهو بت و شتانهی که (نهفامان) هاواری لێدهکهن و دهیپهرستن بێجگه لهخوا، نهوهکو ئهوانیش بهناحهق و بهنهفامی جوێن بدهن بهخوا، (چونکه ئهوانه) نایناسن و قهدری نازانن، ئا بهو شێوهیه ئێمه بۆ ههر گهل و ئوممهتێک کردهوهکهیانمان ڕازاندۆتهوه، لهوهودوا گهڕانهوهیان ههر بۆ لای پهروهردگاریانه، ئهوسا ئاگاداریان دهکاتهوه بهو کاروکردهوانهی که دهیانکرد.
وَأَقْسَمُوا بِاللَّهِ جَهْدَ أَيْمَانِهِمْ لَئِن جَاءَتْهُمْ آيَةٌ لَّيُؤْمِنُنَّ بِهَا قُلْ إِنَّمَا الْآيَاتُ عِندَ اللَّهِ وَمَا يُشْعِرُكُمْ أَنَّهَا إِذَا جَاءَتْ لَا يُؤْمِنُونَ ( 109 )
موشریک و هاوهڵگهران سوێندی گهورهیان بهخوا دهخوارد: که سوێند بێت ئهگهر موعجیزهیهکیان بۆ بێت ئهوه بێگومان باوهڕی پێ دههێنن، پێیان بڵێ: بهڕاستی ههموو بهڵگهو موعجیزهکان تهنها لای خوایه و بهدهست ئهوه، جا ئێوه چووزانن، چونکه لهوانهیه ئهو داخوازی و موعجیزه و بهڵگانهشیان بۆ پێش بهێنین ههر باوهڕ ناهێنن.
وَنُقَلِّبُ أَفْئِدَتَهُمْ وَأَبْصَارَهُمْ كَمَا لَمْ يُؤْمِنُوا بِهِ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَنَذَرُهُمْ فِي طُغْيَانِهِمْ يَعْمَهُونَ ( 110 )
ئهو کاته دڵ و چاوهکانیان ههڵدهگێڕینهوه (لهنێوان جۆرهها لێکدانهوه و ئهگهردا) ههروهکو چۆن یهکهمجار له سهرهتاوه باوهڕیان نههێنابوو (بهدهسهڵاتی بێ سنووری خواو ئهم ههموو موعجیزه بێ شوماره که دهوری داون) ئێمه جارێ وازیان لێ دههێنین تا له ستهم و سهرکهشی خۆیاندا سهرگهردان بن و ڕۆبچن (بۆ کوێ دهچن له دهستمان دهرناچن).
وَلَوْ أَنَّنَا نَزَّلْنَا إِلَيْهِمُ الْمَلَائِكَةَ وَكَلَّمَهُمُ الْمَوْتَىٰ وَحَشَرْنَا عَلَيْهِمْ كُلَّ شَيْءٍ قُبُلًا مَّا كَانُوا لِيُؤْمِنُوا إِلَّا أَن يَشَاءَ اللَّهُ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَهُمْ يَجْهَلُونَ ( 111 )
خۆ ئهگهر (داخوازی هاوهڵگهرانمان جێبهجێ بکردایه) و بهڕاستی ئێمه فریشتهمان دابهزاندانایه بۆ لایان و مردووهکان قسهیان لهگهڵدا بکردنایه، ههموو شتێکیشمان لهبهر دهمیاندا کۆ بکردایهتهوه، نهدهبوون بهبڕوادار و بڕوایان نهدههێنا، مهگهر خوا بیهوێت، بهڵام زۆربهیان نافامن و نازانن (بیر ناکهنهوه و تێنافکرن، ههتا ئهمڕۆش گا پهرست، شهیتان پهرست و، بت پهرستان ههر ماون، ههیانه خاوهنی بڕوانامهی بهرزیشن، بهڵام له ڕووی ئاینداریهوه لهوپهڕی دواکهوتن و کۆنهپهرستیدان).
وَكَذَٰلِكَ جَعَلْنَا لِكُلِّ نَبِيٍّ عَدُوًّا شَيَاطِينَ الْإِنسِ وَالْجِنِّ يُوحِي بَعْضُهُمْ إِلَىٰ بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُورًا وَلَوْ شَاءَ رَبُّكَ مَا فَعَلُوهُ فَذَرْهُمْ وَمَا يَفْتَرُونَ ( 112 )
ههر بهو شێوهیه (کێشمه کێشی ئیمانداران و خوانهناسان بهردهوامه) جا بۆ ههموو پێغهمبهرێک (بۆ ئیماندارانیش) دوژمنێکمان له شهیتانهکانی ئادهمیزاد و پهری سازاندوه، که بهردهوام قسهی زل و ڕازاوه دهدهن بهگوێی یهکداو (خۆیان و خهڵکی) پێ سهرگهردان و گومڕا دهکهن، خۆ ئهگهر پهروهردگارت بیویستایه (نهیاندهتوانی) شتی وابکهن، ده وازیان لێ بهێنه لهگهڵ ئهو درۆو دهلهسهیهی که ههڵی دهبهستن (بۆ کوێ دهچن، له دهست سزای خوایی ڕزگار نابن).
وَلِتَصْغَىٰ إِلَيْهِ أَفْئِدَةُ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ وَلِيَرْضَوْهُ وَلِيَقْتَرِفُوا مَا هُم مُّقْتَرِفُونَ ( 113 )
(ههروهها بهو قسه جوان و بریقهدارانه ئهیاندا بهگوێی یهکدا) بۆئهوهی ئهوانهی باوهڕیان بهقیامهت نیه دڵی بدهنێ و پێی ڕازی بن و بۆ ئهوهی ئهوتاوانانه بکهن که ئهوان بهردهوام دهیکهن.
أَفَغَيْرَ اللَّهِ أَبْتَغِي حَكَمًا وَهُوَ الَّذِي أَنزَلَ إِلَيْكُمُ الْكِتَابَ مُفَصَّلًا وَالَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَعْلَمُونَ أَنَّهُ مُنَزَّلٌ مِّن رَّبِّكَ بِالْحَقِّ فَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُمْتَرِينَ ( 114 )
ئایا ڕهوایه (بۆ منی پێغهمبهر، بۆ منی ئیماندار) جگه له خوا کهسێکی تر بکهمه حهکهم و دادوهر، لهکاتێکدا ئهو زاته کتێبی پیرۆزی خۆی که (قورئانه) بۆ دابهزاندوون که ههموو دروست و نادروستێکی تیادا جیاکردۆتهوه، ئهوانهش که کتێبی (ئاسمانیمان) پێداون (له گاورو جوو) چاک دهزانن بهڕاستی ئهو قورئانه لهلایهن پهروهردگارتهوه بهڕاست و ڕهوا دابهزێنراوه، کهوابوو ئیتر تۆ ههرگیز مهچۆره ڕیزی گوماندارو دوو دڵانهوه.
وَتَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ صِدْقًا وَعَدْلًا لَّا مُبَدِّلَ لِكَلِمَاتِهِ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ( 115 )
فهرمان و فهرموودهکانی پهروهردگارت (ئهی محمد (صلى الله عليه وسلم) لهوپهڕی ڕاستی و دادپهروهریدا بهئهنجام گهیشتووه، ههرگیز شتێک نیه بیانگۆرێت، ههر ئهویش بیسهره بهگوفتاری ههمووان، زانایه بهههموو نهێنی و ئاشکرایهک.
وَإِن تُطِعْ أَكْثَرَ مَن فِي الْأَرْضِ يُضِلُّوكَ عَن سَبِيلِ اللَّهِ إِن يَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَإِنْ هُمْ إِلَّا يَخْرُصُونَ ( 116 )
خۆ ئهگهر فهرمانبهردارو ملکهچی زۆربهی خهڵکی سهرزهوی بیت ئهوه له ڕێبازی خوا وێڵت دهکهن، چونکه شوێنی هیچ شتێک ناکهون جگه له گومان و تهنها گۆترهکاری دهکهن.
إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ مَن يَضِلُّ عَن سَبِيلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ ( 117 )
بهڕاستی پهروهردگاری تۆ چاک زانایه بهوهی که: کێ له ئاین و ڕێبازی ئهو وێڵ و گومڕا دهبێت و ههر خوایش زانایه بهوانهی که هیدایهت و ڕێنموویی وهرگرن.
فَكُلُوا مِمَّا ذُكِرَ اسْمُ اللَّهِ عَلَيْهِ إِن كُنتُم بِآيَاتِهِ مُؤْمِنِينَ ( 118 )
جا بخۆن لهو زیندهوهره سهر بڕاوانهی که ناوی خوا لهکاتی سهربڕینیاندا براوه، ئهگهر ئێوه باوهڕتان بهرێنموونی و ئایهتهکانی خوا ههیه (بسم الله، الله اکبر، پێویسته لهکاتی سهربڕینی ماڵاتدا بوترێت).
وَمَا لَكُمْ أَلَّا تَأْكُلُوا مِمَّا ذُكِرَ اسْمُ اللَّهِ عَلَيْهِ وَقَدْ فَصَّلَ لَكُم مَّا حَرَّمَ عَلَيْكُمْ إِلَّا مَا اضْطُرِرْتُمْ إِلَيْهِ وَإِنَّ كَثِيرًا لَّيُضِلُّونَ بِأَهْوَائِهِم بِغَيْرِ عِلْمٍ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِالْمُعْتَدِينَ ( 119 )
بهڵگهتان چیه که (له گۆشتی ئهو ئاژهڵانه) ناخۆن که ناوی خوا براوه له سهریان (لهکاتی سهر بڕینیاندا) لهکاتێکدا بهڕاستی ئهوهی حهرام کراوه له سهرتان خوا بۆی جیا کردونهتهوه مهگهر ناچار بکرێن بۆی، بهڕاستی زۆربهیان خهڵکی سهرگهردان و گومڕا دهکهن بههۆی ئارهزووهکانیانهوه نهک بههۆی زانستهوه (ههر لهخۆیانهوه شت حهرام دهکهن) بێگومان پهروهردگارت خۆی چاک ئهو کهسانه دهناسێت که دهست درێژکارن و خۆشیان و خهڵکیش له سنوور دهترازێنن.
وَذَرُوا ظَاهِرَ الْإِثْمِ وَبَاطِنَهُ إِنَّ الَّذِينَ يَكْسِبُونَ الْإِثْمَ سَيُجْزَوْنَ بِمَا كَانُوا يَقْتَرِفُونَ ( 120 )
(ئهی گرۆی ئیمانداران) واز بهێنن له ههموو گوناهو ههڵهیهکی ئاشکراو نادیار (لهو گوناهانه به دووربن که بهدڵ و دهروون دهکرێت، ههروهها لهوانهش که بهدهم و دهست و ئهندامهکان دهکرێت) بهڕاستی ئهوانهی گوناهو تاوان ئهنجام دهدهن لهئایندهدا سزاو تۆڵهی گوناهو تاوانهکانیان یهخهیان پێ دهگرێت.
وَلَا تَأْكُلُوا مِمَّا لَمْ يُذْكَرِ اسْمُ اللَّهِ عَلَيْهِ وَإِنَّهُ لَفِسْقٌ وَإِنَّ الشَّيَاطِينَ لَيُوحُونَ إِلَىٰ أَوْلِيَائِهِمْ لِيُجَادِلُوكُمْ وَإِنْ أَطَعْتُمُوهُمْ إِنَّكُمْ لَمُشْرِكُونَ ( 121 )
لهو ئاژهڵه سهر بڕاوانهش مهخۆن که ناوی خوا لهکاتی سهر بڕینیاندا نهبراوه و بهڕاستی ئهوه لادان و گوناهه، دڵنیابن که شهیتانهکان شت دهخهنه دڵی لایهنگرهکانیانهوه تا موجادهلهتان لهگهڵ بکهن و (بهرگری له بهتاڵیان بکهن) جا ئهگهر ئێوه فهرمانبهرداری ئهو هاوهڵگهرو شهیتانانه بن، ئهوه بێگومان مانای وایه ئێوهش موشریک و هاوهڵگهرن.
أَوَمَن كَانَ مَيْتًا فَأَحْيَيْنَاهُ وَجَعَلْنَا لَهُ نُورًا يَمْشِي بِهِ فِي النَّاسِ كَمَن مَّثَلُهُ فِي الظُّلُمَاتِ لَيْسَ بِخَارِجٍ مِّنْهَا كَذَٰلِكَ زُيِّنَ لِلْكَافِرِينَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ( 122 )
ئایا ئهو کهسهی که مردوو بوو (بههۆی بێ باوهڕیهوه)، ئینجا (بههۆی ئیمانهوه) زیندوومان کردهوه و نوورو ڕوناکیهکمان بۆ ساز کرد له ژیانیدا (که قورئانه) لهناو خهڵکیدا پێی دهڕوات و ههڵس و کهوتی پێدهکات (هاندهرێتی بۆ ههموو چاکهیهک و دهیگێڕێتهوه له ههموو خراپهیهک، ئایا ئهو کهسه) وهکو ئهوه وایه که لهناو تاریکیهکاندا گیری خواردوه و لێی دهرناچێت، ههروهها ئا بهو شێوهیه که دهبینرێت ئهو کارو کردهوهی که دهیکهن بۆیان ڕازێنراوهتهوه.
وَكَذَٰلِكَ جَعَلْنَا فِي كُلِّ قَرْيَةٍ أَكَابِرَ مُجْرِمِيهَا لِيَمْكُرُوا فِيهَا وَمَا يَمْكُرُونَ إِلَّا بِأَنفُسِهِمْ وَمَا يَشْعُرُونَ ( 123 )
ئا بهو شێوهیه، لهناو ههموو شارو شارۆچکهیهکدا گهورهترینی تاوانباریانمان باڵادهست کردوه تا پیلان و تهڵهکه بگێڕن تیایدا، (بێ ئهوهی بزانن) که: هیچ فێڵ و تهڵهکهیهکیش ناکهن بهزیانی خۆیان تهواو نهبێت، لهکاتێکدا ههست بهوه ناکهن، پیلان دژی خۆیان دهگێڕن و بهسهر خۆیاندا دهشکێتهوه (بهڵام) ههستی پێناکهن (چونکه غافڵ و بێ ئاگان که بهرهو لێواری مهرگ ههنگاو ههڵدهگرن و له سزای پهروهردگار دهرباز نابن).
وَإِذَا جَاءَتْهُمْ آيَةٌ قَالُوا لَن نُّؤْمِنَ حَتَّىٰ نُؤْتَىٰ مِثْلَ مَا أُوتِيَ رُسُلُ اللَّهِ اللَّهُ أَعْلَمُ حَيْثُ يَجْعَلُ رِسَالَتَهُ سَيُصِيبُ الَّذِينَ أَجْرَمُوا صَغَارٌ عِندَ اللَّهِ وَعَذَابٌ شَدِيدٌ بِمَا كَانُوا يَمْكُرُونَ ( 124 )
(بێ باوهڕان) کاتێک ئایهتێکی قورئانیان بۆ بێت دهڵێن: ئێمه ههرگیز باوهڕ ناهێنین ههتا وێنهی ئهوهی که بۆ پێغهمبهران هاتووه به ئێمه نهبهخشرێت، خوا زانایه بهو شوێن و دڵ و دهروونهی که شایستهیه پهیامی خۆی تێدا دابنێت، لهئایندهیهکی نزیکیشدا ئهوانهی که تاوانیان کردووه لهلایهن خواوه سووکی و ڕیسوای و بێ نرخی یهخهیان پێدهگرێت، هاوڕێ لهگهڵ سزای پڕ ئێشدا له پاداشتی ئهو پیلان و تهڵهکهیهدا که دهیانگێڕا.
فَمَن يُرِدِ اللَّهُ أَن يَهْدِيَهُ يَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْإِسْلَامِ وَمَن يُرِدْ أَن يُضِلَّهُ يَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَيِّقًا حَرَجًا كَأَنَّمَا يَصَّعَّدُ فِي السَّمَاءِ كَذَٰلِكَ يَجْعَلُ اللَّهُ الرِّجْسَ عَلَى الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ ( 125 )
جا ئهو کهسهی (خێری تێدا بێت) و خوا بیهوێت هیدایهتی بدات، ئهوه سینهی ساف و پاک و ئاماده دهکات بۆ ئاینی ئیسلام، ئهو کهسهش خوا بیهوێت گومڕای بکات، ئهوه دڵی دهگوشێت و سنگی توند دهکات و ههناسهی سوار دهبێت، ههر وهک ئهوهی بهرهو ئاسمان بهرز بێتهوه (چۆن تووشی تهنگه نهفهسی و دڵه تهپێ و خوێن بهر بوون دهبێت)، ئا بهو شێوهیه خوا گومڕایی و پیسی هاوهڵگهری لهسهر دڵی ئهوانه دادهنێت که باوهڕ ناهێنن.
وَهَٰذَا صِرَاطُ رَبِّكَ مُسْتَقِيمًا قَدْ فَصَّلْنَا الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَذَّكَّرُونَ ( 126 )
ئا ئهم قورئانه ڕێگهو ڕێبازو بهرنامهی پهروهردگاری تۆیه که ڕاست و دروسته، بێگومان ئێمه ههموو بهڵگه و فهرمانهکانمان ڕوون کردۆتهوه بۆ کهسانێک که یاداوهری وهردهگرن.
لَهُمْ دَارُ السَّلَامِ عِندَ رَبِّهِمْ وَهُوَ وَلِيُّهُم بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ( 127 )
ئهوانه بهههشتی پڕ له ئاشتی و هێمنیان بۆ ئامادهیه لای پهروهردگاریان، ههر ئهو زاتهش پشتیوان و خۆشهویستیانه بههۆی ئهو کارو کردهوه چاکانهی که ئهنجامیان دهدا.
وَيَوْمَ يَحْشُرُهُمْ جَمِيعًا يَا مَعْشَرَ الْجِنِّ قَدِ اسْتَكْثَرْتُم مِّنَ الْإِنسِ وَقَالَ أَوْلِيَاؤُهُم مِّنَ الْإِنسِ رَبَّنَا اسْتَمْتَعَ بَعْضُنَا بِبَعْضٍ وَبَلَغْنَا أَجَلَنَا الَّذِي أَجَّلْتَ لَنَا قَالَ النَّارُ مَثْوَاكُمْ خَالِدِينَ فِيهَا إِلَّا مَا شَاءَ اللَّهُ إِنَّ رَبَّكَ حَكِيمٌ عَلِيمٌ ( 128 )
ڕۆژێک دێت خوا ههمووانیان کۆ دهکاتهوه و (بهخهشم و قینهوه دهفهرموێت): ئهی دهستهی پهریهکان بهڕاستی ئێوه زۆر کهستان له ئینسانهکان گومڕاکرد، لهولاشهوه گوێ له مشتهکانیان، (له خهڵکی نهگبهت و ڕهنجهڕۆ) دهڵێن: پهروهردگارا ههندێکمان سوودمان له ههندێکیان وهرگرت (سوودی ئینسانهکان ڕابواردن سامان کۆکردنهوه بوو، سوودی پهریهکانیش پێڕی خۆیانیان زۆرکرد بهگومڕاکردنی خهڵکێکی زۆر)، ئێستاش ئهوهته گهیشتووینهته ئهوکات و ساتهی تۆ بۆت دیاری کردووین، خوایش فهرمووی: (مادهم وایه) ئهم ئاگره جێگهتانه نهمرن تیادا، مهگهر خوا ویستی لهسهر بێت (به سزایهکی تر سزایان بدات)، بهڕاستی پهروهردگاری تۆ (ئهی محمد (صلى الله عليه وسلم) ئهی ئیماندار) داناو زانایه.
وَكَذَٰلِكَ نُوَلِّي بَعْضَ الظَّالِمِينَ بَعْضًا بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ ( 129 )
ههر بهو شێوهیهش ستهمکاران دهکهینه پشتیوان و خۆشهویست و هاوکاری یهکتر، بههۆی ئهو کارو کردهوانهی که دهیانکرد.
يَا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالْإِنسِ أَلَمْ يَأْتِكُمْ رُسُلٌ مِّنكُمْ يَقُصُّونَ عَلَيْكُمْ آيَاتِي وَيُنذِرُونَكُمْ لِقَاءَ يَوْمِكُمْ هَٰذَا قَالُوا شَهِدْنَا عَلَىٰ أَنفُسِنَا وَغَرَّتْهُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَشَهِدُوا عَلَىٰ أَنفُسِهِمْ أَنَّهُمْ كَانُوا كَافِرِينَ ( 130 )
(له ڕۆژی قیامهتدا خوا دهفهرموێت): ئهی دهستهی پهری و ئینسان، ئایا پێغهمبهرانتان له خۆتان بۆ نههات، که ئایهتهکانی من و ڕووداوهکان بهسهرتاندا بخوێننهوه و ئاگادارتان بکهن و بتانترسێنن لهوهی که ئهم ڕۆژهتان بۆ پێش دێت؟! (ههموو بهیهکدهنگ) دهڵێن: ڕاسته ئێمه خۆمان شایهتی لهسهر خۆمان دهدهین (بهڵام ئهوانه کاتی خۆی) ژیانی دنیا سهری لێشێواندن و ههڵی خهڵهتاندن و شایهتیان لهسهر خۆیاندا که بهڕاستی کاتی خۆی بێ باوهڕ بوون.
ذَٰلِكَ أَن لَّمْ يَكُن رَّبُّكَ مُهْلِكَ الْقُرَىٰ بِظُلْمٍ وَأَهْلُهَا غَافِلُونَ ( 131 )
ئهو ناردنی پێغهمبهرانه بۆ ئهوهیه چونکه پهروهردگاری تۆ (نهیکردووه بهعادهت) که لهناوبهری شارو شوێنهکان بێت به ناحهق، لهکاتێکدا خهڵکهکهی غافڵ و بێ ئاگا بن و پهیامی خوایان پێ ڕانهگهیهنرابێت.
وَلِكُلٍّ دَرَجَاتٌ مِّمَّا عَمِلُوا وَمَا رَبُّكَ بِغَافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ ( 132 )
بۆ ههر یهکێک له بێ باوهڕ و موسڵمان چهندهها پلهوپایه ههیه له پاداشتی کردهوهکانی، پهروهردگاریشت بێئاگا نیه لهو کاروکردهوهی که دهیکهن.
وَرَبُّكَ الْغَنِيُّ ذُو الرَّحْمَةِ إِن يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ وَيَسْتَخْلِفْ مِن بَعْدِكُم مَّا يَشَاءُ كَمَا أَنشَأَكُم مِّن ذُرِّيَّةِ قَوْمٍ آخَرِينَ ( 133 )
پهروهردگاری تۆ زۆر دهوڵهمهندو بێ نیازه، ههروهها خاوهنی سۆزو میهرهبانیشه، ئهگهر بیهوێت ئهوه ئێوه لادهبات و لهناوتان دهبات، ههرچی و ههر کهسیشی مهبهست بێت دوای ئێوه جێنشینی دهکات، ههر وهکو ئێوهی له نهوهی کهسانێکی تر هێنایه کایهوه.
إِنَّ مَا تُوعَدُونَ لَآتٍ وَمَا أَنتُم بِمُعْجِزِينَ ( 134 )
بهڕاستی ئهو بهڵێنانهی که دهتاندرێتێ (دهربارهی قیامهت و لێپرسینهوه) بهڕێوهیه و بێگومان ههر دێت و ئێوه دهسهوسانکهرنین.
قُلْ يَا قَوْمِ اعْمَلُوا عَلَىٰ مَكَانَتِكُمْ إِنِّي عَامِلٌ فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ مَن تَكُونُ لَهُ عَاقِبَةُ الدَّارِ إِنَّهُ لَا يُفْلِحُ الظَّالِمُونَ ( 135 )
(ئهی محمد (صلى الله عليه وسلم) پێیان) بڵی: ئهی قهوم و هۆزم چیتان بۆ دهکرێت ئهنجامی بدهن لهسهر شێوازی خۆتان، ئهوه بهڕاستی منیش بهردهوامم لهسهر کاری خۆم (له ههوڵ و تێکۆشان بۆ هیدایهت و ئیمان)، چونکه لهئایندهدا دهزانن که سهئهنجامی ماڵی قیامهت بۆ کێ دهبێت، دڵنیاش بن که ستهمکاران سهرفراز نابن.
وَجَعَلُوا لِلَّهِ مِمَّا ذَرَأَ مِنَ الْحَرْثِ وَالْأَنْعَامِ نَصِيبًا فَقَالُوا هَٰذَا لِلَّهِ بِزَعْمِهِمْ وَهَٰذَا لِشُرَكَائِنَا فَمَا كَانَ لِشُرَكَائِهِمْ فَلَا يَصِلُ إِلَى اللَّهِ وَمَا كَانَ لِلَّهِ فَهُوَ يَصِلُ إِلَىٰ شُرَكَائِهِمْ سَاءَ مَا يَحْكُمُونَ ( 136 )
(ئهو هاوهڵگهرو نهفامانه) ههندێک لهوهی که خوا دروستی کردووه له بهرو بوومی کشتوکاڵ و ماڵاتیان کردووه به بهشی خواو وتویانه: ئهمه بهشی خوایه بهخهیاڵی خۆیان! (ههندێکی تریشیان جیا کردۆتهوه و وتویانه) ئهمهش بۆ بتهکانمانه! جا ئهوهی بۆ بتهکانیان بڕیاریان داوه ئهوه بهخوا ناگات، (واته قبوڵ و پهسهند نیه، ئهوهش که بهخهیاڵی ئهوان) بۆ خوا بڕیاریانداوه، ئهوه دهگهیشته لای بتهکان و بۆ ئهوان بوو، ئای که دادوهریهکی خراپ و نادروست دهکهن.
وَكَذَٰلِكَ زَيَّنَ لِكَثِيرٍ مِّنَ الْمُشْرِكِينَ قَتْلَ أَوْلَادِهِمْ شُرَكَاؤُهُمْ لِيُرْدُوهُمْ وَلِيَلْبِسُوا عَلَيْهِمْ دِينَهُمْ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا فَعَلُوهُ فَذَرْهُمْ وَمَا يَفْتَرُونَ ( 137 )
وهک ئهو دابهشکردنه دوور له دادوهریه، بت و پهرستراوهکانیان کوشتنی منداڵهکانیان بۆ زۆربهی هاوهڵگهران جوان و ڕازاوه کردبوو (نهفامانی عهرهب کچانیان زینده بهچاڵ دهکرد)، بۆ ئهوهی لهناویان بهرن و ئاینی یهکتاپهرستیان لێ بشێوێنن، خۆ ئهگهر خوا بیویستایه ئهوه نهیاندهتوانی کاری وابکهن (ئازادی لێ دهسهندنهوه)، کهوابوو وازیان لێ بهێنه خۆیان و ئهو درۆو دهلهسهیهی که دهیکهن.
وَقَالُوا هَٰذِهِ أَنْعَامٌ وَحَرْثٌ حِجْرٌ لَّا يَطْعَمُهَا إِلَّا مَن نَّشَاءُ بِزَعْمِهِمْ وَأَنْعَامٌ حُرِّمَتْ ظُهُورُهَا وَأَنْعَامٌ لَّا يَذْكُرُونَ اسْمَ اللَّهِ عَلَيْهَا افْتِرَاءً عَلَيْهِ سَيَجْزِيهِم بِمَا كَانُوا يَفْتَرُونَ ( 138 )
هاوهڵگهران به بڕیاری نادروستی خۆیان دهیانوت: ئهمانه چهند ماڵات و کێڵگهیهکن قهدهغه کراون، کهس لێیان ناخوات مهگهر ئێمه بمانهوێت و ڕازی بین، ههندێک ماڵاتی تریش حهرام کرابوو پشتیان بۆ سواریی و بۆبار بهکار بهێنرێت، ماڵاتێکی تریش ههن ناوی خوای لهسهر نابهن (ناوی بتهکان دهبهن لهکاتی سهر بڕینیاندا) ئهم کارهیان درۆ ههڵبهستن بوو به دهم خواوه (گوایه بهو کارهیان ڕازیه)، بێگومان خوا له ئایندهدا تۆڵهی ههموو ئهو شتانهیان لێ دهستێنێت که بهناحهق ههڵیاندهبهست.
وَقَالُوا مَا فِي بُطُونِ هَٰذِهِ الْأَنْعَامِ خَالِصَةٌ لِّذُكُورِنَا وَمُحَرَّمٌ عَلَىٰ أَزْوَاجِنَا وَإِن يَكُن مَّيْتَةً فَهُمْ فِيهِ شُرَكَاءُ سَيَجْزِيهِمْ وَصْفَهُمْ إِنَّهُ حَكِيمٌ عَلِيمٌ ( 139 )
(نهفامیهکی تر که پهیڕهوی دهکهن ئهوهیه) دهیانوت: ههرچی له سکی ئهم ماڵاتانهدا بێت (له بهچکه و کۆرپهله) تایبهتیه بۆ نێرینهکانمان و حهرامکراوه له هاوسهرانمان، خۆ ئهگهر به مردارهوه بووی (بهچکهیهک یان کۆرپرلهیهک بوو) ئهوا ههمووان تیایدا هاوبهشن و (پیاوان و ئافرهتان لێی دهخۆن) له ئایندهدا خوا پاداشتی ئهم ههموو (سنووره خۆ کردانه و) باس و خواس و پێناسانهیان دهداتهوه، چونکه بهڕاستی خوا حهکیم و داناو کاربهجێیه و زانا و ئاگاداره بهههموو شتێک (دهیهوێت ههموو ههڵسوکهوتی خهڵکی ڕێک و پێک بێت).
قَدْ خَسِرَ الَّذِينَ قَتَلُوا أَوْلَادَهُمْ سَفَهًا بِغَيْرِ عِلْمٍ وَحَرَّمُوا مَا رَزَقَهُمُ اللَّهُ افْتِرَاءً عَلَى اللَّهِ قَدْ ضَلُّوا وَمَا كَانُوا مُهْتَدِينَ ( 140 )
بهڕاستی ئهوانهی که منداڵهکانی خۆیان بهناحهق و ناڕهواو نهزانی و نهفامی کوشت زهرهریان کرد، ههروهها زهرهریان کرد ئهوانهی ئهوهی خوا پێی بهخشیبوون خۆیانیان لێ بێ بهش کردو لهناویان برد، ههمووشی بههۆی درۆ ههڵبهستنهوه بهدهم خواوه، بهڕاستی ئهوانه گومڕا بوون و هیدایهت دراو نهبوون.
وَهُوَ الَّذِي أَنشَأَ جَنَّاتٍ مَّعْرُوشَاتٍ وَغَيْرَ مَعْرُوشَاتٍ وَالنَّخْلَ وَالزَّرْعَ مُخْتَلِفًا أُكُلُهُ وَالزَّيْتُونَ وَالرُّمَّانَ مُتَشَابِهًا وَغَيْرَ مُتَشَابِهٍ كُلُوا مِن ثَمَرِهِ إِذَا أَثْمَرَ وَآتُوا حَقَّهُ يَوْمَ حَصَادِهِ وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ ( 141 )
خوا ههر ئهو زاتهیه که باخاتی بهرزی لق و پۆپداری بهرپا کردوه و باخاتی نزمی پهرش و بڵاویشی بهدی هێناوه و خورماو کشتوکاڵی جۆراوجۆریش که شێوهو قهبارهو ڕهنگ و تام و بۆنیان له خواردندا جیایه، له زهیتوون و ههناری لهیهک چوو، ههروهها لهیهک نهچوو، بخۆن له بهرو بوومهکهی کاتێک دهیگرێت و ڕۆژی چنین و دروێنه مافی (ههژارانی) لێبدهن و زیادهڕهوی مهکهن، چونکه خوا له سنوور دهرچوان و زیادهڕهوانی خۆش ناوێت.
وَمِنَ الْأَنْعَامِ حَمُولَةً وَفَرْشًا كُلُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُّبِينٌ ( 142 )
(ههر خوا) ههندێک له ماڵاتی بۆ ئێوه ڕام هێناوه که بۆ بار بردن بهکاریان دههێنن (له خوری و مووی ههندێکی تریان) فهرش و ڕایهخ دروست دهکهن و بۆ سواریش ههندێکی تریان بهکار دههێنن، ده بخۆن لهو ڕزق و ڕۆزییهی که خوا پێی بهخشیوون، نهکهن شوێن ههنگاو و (نهخشه و پیلانهکانی) شهیتان بکهون، چونکه بهڕاستی ئهو دوژمنێکی ئاشکرای ئێوهیه.
ثَمَانِيَةَ أَزْوَاجٍ مِّنَ الضَّأْنِ اثْنَيْنِ وَمِنَ الْمَعْزِ اثْنَيْنِ قُلْ آلذَّكَرَيْنِ حَرَّمَ أَمِ الْأُنثَيَيْنِ أَمَّا اشْتَمَلَتْ عَلَيْهِ أَرْحَامُ الْأُنثَيَيْنِ نَبِّئُونِي بِعِلْمٍ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ ( 143 )
(خوای گهوره) ههشت جووت ماڵاتی (بۆ خزمهتی ئادهمیزاد دروستکردووه) لهمهڕ جوتێک و لهبزنیش جوتێک (ئهی محمد (صلى الله عليه وسلم) بهو نهفامانه بڵێ که ههر له خۆیانهوه شت حهرام دهکهن) ئایا خواردنی گۆشتی نێرهکانی حهرام کردووه یان مێیهکان یان ئهوهی کهله سکی مێیهکاندا ههیه؟! ئهگهر ئێوه ڕاست دهکهن و بهڵگهیهکی زانستیتان ههیه، بۆمان ڕوون بکهنهوه؟!
وَمِنَ الْإِبِلِ اثْنَيْنِ وَمِنَ الْبَقَرِ اثْنَيْنِ قُلْ آلذَّكَرَيْنِ حَرَّمَ أَمِ الْأُنثَيَيْنِ أَمَّا اشْتَمَلَتْ عَلَيْهِ أَرْحَامُ الْأُنثَيَيْنِ أَمْ كُنتُمْ شُهَدَاءَ إِذْ وَصَّاكُمُ اللَّهُ بِهَٰذَا فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَىٰ عَلَى اللَّهِ كَذِبًا لِّيُضِلَّ النَّاسَ بِغَيْرِ عِلْمٍ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ ( 144 )
ههروهها له وشتر جووتێک و له ڕهشه وڵاخیش جوتێک، (دووباره پێیان) بڵێ: ئایا خواردنی گۆشتی نێرهکانی حهرام کردووه یان مێیهکان، یان ئهوهی کهله سکی مێیهکاندا ههیه؟! یاخود ئێوه (وا دیاره) شایهت بوون و لهوێ بوون کاتێک خوا بڕیاری بهو جۆرهی بۆ دان؟!! جا ئیتر کێ لهوه ستهمکارتره که درۆی به دهم خواوه ههڵبهستووه تا بهبێ زانستی، خهڵکی سهرلێشێواو بکات، بهڕاستی خوا هیدایهتی دهستهی ستهمکاران نادات.
قُل لَّا أَجِدُ فِي مَا أُوحِيَ إِلَيَّ مُحَرَّمًا عَلَىٰ طَاعِمٍ يَطْعَمُهُ إِلَّا أَن يَكُونَ مَيْتَةً أَوْ دَمًا مَّسْفُوحًا أَوْ لَحْمَ خِنزِيرٍ فَإِنَّهُ رِجْسٌ أَوْ فِسْقًا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلَا عَادٍ فَإِنَّ رَبَّكَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 145 )
(ئهی محمد (صلى الله عليه وسلم) پییان بڵێ: من نابینم و دهستم ناکهوێت لهوهی که وهحی و نیگام بۆ کراوه هیچ خواردنێکی حهرامکراو لهسهر ئهو کهسهی که بیخوات، مهگهر خواردنی مردارهوه بوو، یان خوێنێکی ڕژێنراو، یان گۆشتی بهراز، بهڕاستی ئهو قهدهغه کراوه ههر پیسه، یاخود (ماڵاتێک) کهله سنووری شهرع دهرچووبێت له سهر بڕینهکهیدا بهوهی که ناوی غهیری خوای لهسهر برابێت، جا کهسێک ئهگهر ناچارکرا (بههۆی گرانی یان زۆر لێکردن) لهکاتێکدا داواکارو دهرچوو نهبێت و بهردهوام نهبێت و دووبارهی نهکاتهوه، ئهوه بهڕاستی پهروهردگاری تۆ لێخۆشبوو میهرهبانه (بۆ بڕاوادارانی ناچار).
وَعَلَى الَّذِينَ هَادُوا حَرَّمْنَا كُلَّ ذِي ظُفُرٍ وَمِنَ الْبَقَرِ وَالْغَنَمِ حَرَّمْنَا عَلَيْهِمْ شُحُومَهُمَا إِلَّا مَا حَمَلَتْ ظُهُورُهُمَا أَوِ الْحَوَايَا أَوْ مَا اخْتَلَطَ بِعَظْمٍ ذَٰلِكَ جَزَيْنَاهُم بِبَغْيِهِمْ وَإِنَّا لَصَادِقُونَ ( 146 )
لهسهر ئهوانهش که بوونهته جولهکه ههرچی زیندهوهری چڕنوکداره حهراممان کردو له (گۆشتی) ڕهشه وڵاخ و له بزن و مهڕیش پیوهکهمان لێ حهرام کردن مهگهر ئهوهی که بهبڕبڕاگهی پشتیانهوه بێت، یاخود ئهوهی دهوری ڕیخۆڵهیانی دابێت، یان ئهوهی تێکهڵی ئێسقان بووبێت، ئهو (حهرام کردنانه) بههۆی لادان و ستهمیانهوه، تۆڵهیهک بوو لێمانسهندن، بهڕاستی ههر ئێمه ڕاستگۆین (تا جولهکه خۆیان بناسن و بزانن که ئهم قورئانه فهرموودهی خوایه و ئاگاداره بهههموو شتێکیان).
فَإِن كَذَّبُوكَ فَقُل رَّبُّكُمْ ذُو رَحْمَةٍ وَاسِعَةٍ وَلَا يُرَدُّ بَأْسُهُ عَنِ الْقَوْمِ الْمُجْرِمِينَ ( 147 )
ئهی پێغهمبهر (صلى الله عليه وسلم) جا ئهگهر باوهڕیان پێ نهکردیت ئهوه بڵێ: که پهروهردگارتان خاوهنی ڕهحمهت و میهرهبانی فراوان و بێ سنووره (ئهگهر باوهڕ بهێنن و لهپیلان و تهڵهکه به دوور بن، لێتان خۆش دهبێت) هێزی خهشمی خوا له دهستهی ستهمکاران بهرگری ناکرێت (له دهرئهنجامی بێ باوهڕیان).
سَيَقُولُ الَّذِينَ أَشْرَكُوا لَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا أَشْرَكْنَا وَلَا آبَاؤُنَا وَلَا حَرَّمْنَا مِن شَيْءٍ كَذَٰلِكَ كَذَّبَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ حَتَّىٰ ذَاقُوا بَأْسَنَا قُلْ هَلْ عِندَكُم مِّنْ عِلْمٍ فَتُخْرِجُوهُ لَنَا إِن تَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَإِنْ أَنتُمْ إِلَّا تَخْرُصُونَ ( 148 )
لهمهودوا موشریک و هاوهڵگهران دهڵێن: ئهگهر خوا بیویستایه هاوهڵمان بۆ بڕیار نهدهدا!! باوو باپیرانیشمان موشریک نهدهبوون!! هیچ شتێکیشمان له خۆمان حهرام نهدهکرد!! (ئهمانه ههمووی قسهی بهتاڵه و ههرگیز خوای گهوره زۆر له کهس ناکات بۆ باوهڕ هێنان یان بێ باوهڕی) ههر بهو شێوهیه ئهوانهی پێش ئهمانیش درۆ و بوختانیان ههڵدهبهست، ههتا تووشی بهڵای ئێمه بوون و سزای ئێمهیان چهشت، پێیان بڵێ: ئایا هیچ زانیاری و زانستیهکی خوایتان لهلایه، تا نیشانمان بدهن و بۆمان دهربخهن؟ ئێوه شوێنی هیچ شتێکی تر ناکهون جگه لهگومان و ئێوه هیچ شتێکی تر ناکهن مهگهر ئهوه نهبێت که درۆ دهکهن.
قُلْ فَلِلَّهِ الْحُجَّةُ الْبَالِغَةُ فَلَوْ شَاءَ لَهَدَاكُمْ أَجْمَعِينَ ( 149 )
ئهی پێغهمبهر (صلى الله عليه وسلم) پێیان بڵێ: کهوابوو ههر بۆ خوایه خۆی بهڵگه تێرو تهواوهکان، جا ئهگهر بیویستایه ئهوه ههمووتانی بهتهواوی هیدایهت دهداو به ناچاریی ههمووان بڕوادار دهبوون (بهڵام ڕێزی لێگرتوون و سهرپشکی کردوون).
قُلْ هَلُمَّ شُهَدَاءَكُمُ الَّذِينَ يَشْهَدُونَ أَنَّ اللَّهَ حَرَّمَ هَٰذَا فَإِن شَهِدُوا فَلَا تَشْهَدْ مَعَهُمْ وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا وَالَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ وَهُم بِرَبِّهِمْ يَعْدِلُونَ ( 150 )
پێیان بڵێ: ئادهی ئهو شایهتانهتان بهێنن که شایهتی دهدهن بهڕاستی خوا ئهم شتانهی حهرام کردووه، خۆ ئهگهر ویستیان شایهتی بدهن، ئهوه تۆ لهگهڵ ئهواندا مهبه و شوێنی ئارهزووی ئهوانه مهکهوه که باوهڕیان به ئایهت و فهرمانهکانی ئێمه نهکردووه و شوێن ئارهزووی ئهوانهش مهکهوه که باوهڕ بهرۆژی دوایی ناهێنن و ئهوانهش که هاوتا بۆ پهروهردگاریان دادهنێن.
قُلْ تَعَالَوْا أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّكُمْ عَلَيْكُمْ أَلَّا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَلَا تَقْتُلُوا أَوْلَادَكُم مِّنْ إِمْلَاقٍ نَّحْنُ نَرْزُقُكُمْ وَإِيَّاهُمْ وَلَا تَقْرَبُوا الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَلَا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ ذَٰلِكُمْ وَصَّاكُم بِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ ( 151 )
(ئهی محمد (صلى الله عليه وسلم) پێیان بڵێ: (خهڵکینه) وهرن با ئهو شتانهتان بۆ بخوێنمهوه که پهروهردگارتان حهرامی کردووه لهسهرتان، (یهکهمیان ئهوهیه) که هیچ شتێک نهکهن بهشهریک و هاوهڵ بۆی، (دووههمیان ئهوهیه) که چاک ڕهفتار بن لهگهڵ دایک و باوکتاندا، (سێههمیان) منداڵانی خۆتان لهبهر برسێتی و نهداری مهکوژن، چونکه ئێمه (پهکتان ناخهین) ڕزق و ڕۆزی ئێوهش و ئهوانیش دهدهین، (چوارههمیان) نزیکی گوناهو تاوانهکان مهکهون، چ ئهوهی که ئاشکراو بووه و چ ئهوهی که شاراوه و پهنهانه بووه، (پێنجهمیان) هیچ کهسیش مهکوژن که خوا حهرامی کردووه مهگهر بهحهق نهبێت، ئهوهی که خوێندمهوه بۆتان خوا فهرمانی پێکردوون بۆ ئهوهی ژیرو هۆشمهند بن.
وَلَا تَقْرَبُوا مَالَ الْيَتِيمِ إِلَّا بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ حَتَّىٰ يَبْلُغَ أَشُدَّهُ وَأَوْفُوا الْكَيْلَ وَالْمِيزَانَ بِالْقِسْطِ لَا نُكَلِّفُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا وَإِذَا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا وَلَوْ كَانَ ذَا قُرْبَىٰ وَبِعَهْدِ اللَّهِ أَوْفُوا ذَٰلِكُمْ وَصَّاكُم بِهِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ ( 152 )
(شهشهمیان) نزیک ماڵ و سامانی ههتیو مهکهون مهگهر بهچاکی و له قازانجی نهبێت، ههتا ئهو کاتهی گهوره دهبێت و بهتهواوی پێ دهگات، (حهوتهمیان) کێشان و پێوان بهڕێک و پێکی بهکار بهێنن بهدادگهری ئهنجامی بدهن و (فێڵی تێدا مهکهن)، جا ئێمه داخوازی له کهس ناکهین مهگهر بهگوێرهی توانای خۆی نهبێت (ههشتهمیان) کاتێکیش قسهو گوفتارتان کرد ئهوه دادوهر بن و (لایهنی ناحهق مهگرن) ئهگهر خزمی نزیکیش بێت، (نۆههمیان) وهفابکهن بهو پهیمانهی که دهیبهستن لهگهڵ خوادا بهو بهڵێنهی که به پهروهردگاری دهدهن، ئهو شتانهش پهروهردگارتان فهرمانی پێداون، بۆ ئهوهی یاداوهری وهربگرن.
وَأَنَّ هَٰذَا صِرَاطِي مُسْتَقِيمًا فَاتَّبِعُوهُ وَلَا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَن سَبِيلِهِ ذَٰلِكُمْ وَصَّاكُم بِهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ ( 153 )
بێگومان ئهمهی (که باسکرا) ڕێبازی منه که ڕاسته ده ئێوهش شوێنی بکهون (دهههم) شوێنی ڕێچکهکانی تر مهکهون چونکه جیاتان دهکاتهوه له ڕێبازی خوا، ئهوهش پهروهردگارتان فهرمانی پێ کردوون، بۆ ئهوهی خواناس و پارێزکار بن.
ثُمَّ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ تَمَامًا عَلَى الَّذِي أَحْسَنَ وَتَفْصِيلًا لِّكُلِّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً لَّعَلَّهُم بِلِقَاءِ رَبِّهِمْ يُؤْمِنُونَ ( 154 )
(دوای ئهو (١٠) ئامۆژگاریه، یادتان دههێنمهوه): پاشان کتێبی تهوراتمان به موسا بهخشی بۆ ئهوهی نازو نیعمهتی تهواو بڕژین بهسهر ئهو کهسهدا که بهچاکی پیادهی دهکات و جیاکهرهوه و ڕوون کهرهوهی ههموو شتێک بێت و ڕێنموویی و میهرهبانیش بێت، بۆ ئهوهی ئهوانه باوهڕی دامهزراو بهێنن بهگهیشتنهوهیان به پهروهردگاریان (بۆ لێپرسینهوه و پاداشتی کارو کردهوهیان).
وَهَٰذَا كِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ مُبَارَكٌ فَاتَّبِعُوهُ وَاتَّقُوا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ ( 155 )
ئهم قورئانهش کتێبێکی پیرۆزه دامانبهزاند (بۆ سهرجهم خهڵکی، له ههموو کات و شوێنێکدا) دهئێوهش شوێنی بکهون و خۆتان له یاخی بوون دوور بگرن، بۆ ئهوهی ڕهحمتان پێبکرێت...
أَن تَقُولُوا إِنَّمَا أُنزِلَ الْكِتَابُ عَلَىٰ طَائِفَتَيْنِ مِن قَبْلِنَا وَإِن كُنَّا عَن دِرَاسَتِهِمْ لَغَافِلِينَ ( 156 )
نهک بڵێن: بهڕاستی کتێبی ئاسمانی ههر بۆ دوو دهستهی (گاورو جوو) پێش ئێمه دابهزێنراوه، لهکاتێکدا بێگومان ئێمه له خوێندنهوه و لێکۆڵینهوهی کتێبهکانیان بێ ئاگاین و نهخوێندهوارین...
أَوْ تَقُولُوا لَوْ أَنَّا أُنزِلَ عَلَيْنَا الْكِتَابُ لَكُنَّا أَهْدَىٰ مِنْهُمْ فَقَدْ جَاءَكُم بَيِّنَةٌ مِّن رَّبِّكُمْ وَهُدًى وَرَحْمَةٌ فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّن كَذَّبَ بِآيَاتِ اللَّهِ وَصَدَفَ عَنْهَا سَنَجْزِي الَّذِينَ يَصْدِفُونَ عَنْ آيَاتِنَا سُوءَ الْعَذَابِ بِمَا كَانُوا يَصْدِفُونَ ( 157 )
یان نهک بڵێن: ئهگهر بهڕاستی ئهو کتێبه بۆ ئێمه داببهزێنرایه ئهوه ئێمه لهوان چاکتر پهیڕهویمان دهکرد، جا بێگومان خۆ ئهوهته ئێوهش بهڵگهی ئاشکراو (قورئانی ڕهوانتان) لهلایهن پهروهردگارتانهوه بۆ هاتووه هاوڕێ لهگهڵ هیدایهت و ڕهحمهت و ڕێنموویدا (کهچی باوهڕی پێ ناهێنن!!)، جا کێ لهوه ستهمکارتره که بڕوای بهئایهت و فهرمانهکانی خوا نههێناوه و بهفێڵ و پیلان ڕووی خهڵکیان لێ وهردهگێڕێت، لهئایندهیهکی نزیکدا تۆڵه لهوانه دهسێنین که ڕووی خۆیان و خهڵکیش وهردهگێڕن له ئایهتهکانی ئێمه و بهسزای توندو پڕ ئێش و ئازار گرفتاریان دهکهین، بههۆی ئهوهی ڕووی خۆیان و خهڵکیان وهردهچهرخاند له ئایینی خوا.
هَلْ يَنظُرُونَ إِلَّا أَن تَأْتِيَهُمُ الْمَلَائِكَةُ أَوْ يَأْتِيَ رَبُّكَ أَوْ يَأْتِيَ بَعْضُ آيَاتِ رَبِّكَ يَوْمَ يَأْتِي بَعْضُ آيَاتِ رَبِّكَ لَا يَنفَعُ نَفْسًا إِيمَانُهَا لَمْ تَكُنْ آمَنَتْ مِن قَبْلُ أَوْ كَسَبَتْ فِي إِيمَانِهَا خَيْرًا قُلِ انتَظِرُوا إِنَّا مُنتَظِرُونَ ( 158 )
ئایا ئهوانه چاوهڕێی هیچ شتێک دهکهن جگه لهوهی که فریشتهی گیان کێشانیان بۆ بێت؟ یان پهروهردگارت خۆی یهکسهر بێت بێ چهند و چوون؟ یان ههندێک له نیشانهکانی پهروهردگارت دهربکهوێت (که بهڵگهیه لهسهر بهرپا بوونی قیامهت)؟ له ڕۆژی هاتنی ههندێک له نیشانهکانی پهروهردگارت (وهکو ههڵهاتنی ڕۆژ له خۆرئاوا...)، ئهو کهسهی ئهو ڕۆژه ئیمان و باوهڕ دههێنێت، ئهو ئیمان و باوهڕهی سوودی بۆی نابێت ئهگهر پێشتر ئیمانی نههێنابێت، یان کردهوهی چاکی هاوڕێ لهگهڵ ئیمانهکهیدا ئهنجام نهدابێت، پێیان بڵێ: چاوهڕێ بکهن (بزانین خوا چیتان بهسهر دههێنێت) ئێمهش چاوهڕوانین.
إِنَّ الَّذِينَ فَرَّقُوا دِينَهُمْ وَكَانُوا شِيَعًا لَّسْتَ مِنْهُمْ فِي شَيْءٍ إِنَّمَا أَمْرُهُمْ إِلَى اللَّهِ ثُمَّ يُنَبِّئُهُم بِمَا كَانُوا يَفْعَلُونَ ( 159 )
بهڕاستی ئهوانهی ئاینهکهیان بهش بهش کردو بوونه دهسته دهسته و پارچه پارچه (بڕوایان بهههندێکی قورئان ههیه و ههندێکی تری پشت گوێ دهخهن)، ئهوه له هیچ شتێکدا تۆ لهوان نیت، بهڵکو تۆ لهوان بهریت، بهڕاستی ئهوانه کاروباریان بۆ لای خوایه و تۆڵهی لادانیان لێدهسێنێتهوه، لهوهودوا ههواڵی ههموو ئهو کارو کردهوانهیان پێ دهدات که ئهنجامی دهدهن.
مَن جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا وَمَن جَاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَلَا يُجْزَىٰ إِلَّا مِثْلَهَا وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ ( 160 )
ئهوهی بهیهک خێرو چاکهوه هاتبێت ئهوه ده چهندانهی چاکهکه پاداشتی بۆ ههیه، ئهوهش به گوناهو ههڵهیهکهوه هاتبێت، ئهوه پاداشت نادرێتهوه جگه بهئهندازهی تاوانهکهی نهبێت و ئهوانه ستهمیان لێناکرێت.
قُلْ إِنَّنِي هَدَانِي رَبِّي إِلَىٰ صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ دِينًا قِيَمًا مِّلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ( 161 )
(ئهی محمد (صلى الله عليه وسلم) پێیان) بڵێ: بهڕاستی من پهروهردگارم هیدایهت و ڕێنمووی کردووم بۆ ڕێگه و ڕێبازی ڕاست و دروست، ئاینێک که ڕاگری ژیانی خهڵکه، ئهویش ئاینی ئیبراهیمه که دووره له ههموو لادان و ناڕێکیهکهوه و ئهو ههرگیز له ڕیزی موشریک و هاوهڵگهراندا نهبووه.
قُلْ إِنَّ صَلَاتِي وَنُسُكِي وَمَحْيَايَ وَمَمَاتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ ( 162 )
(ئهی پێغهمبهر (صلى الله عليه وسلم)، ئهی ئیماندار) بڵێ: بهڕاستی نوێژو حهج و دروشمهکانی و (سهرجهم چاکه و بهندایهتیم) ههروهها ژیان و مردنم تایبهته بۆ خوای پهروهردگاری جیهانیانهوه.
لَا شَرِيكَ لَهُ وَبِذَٰلِكَ أُمِرْتُ وَأَنَا أَوَّلُ الْمُسْلِمِينَ ( 163 )
ئهو زاته هیچ هاوهڵ و هاوبهش و شهریکێکی نیه و من بهوه فهرمانم پێدراوه و من یهکهم کهسی موسوڵمانانم.
قُلْ أَغَيْرَ اللَّهِ أَبْغِي رَبًّا وَهُوَ رَبُّ كُلِّ شَيْءٍ وَلَا تَكْسِبُ كُلُّ نَفْسٍ إِلَّا عَلَيْهَا وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَىٰ ثُمَّ إِلَىٰ رَبِّكُم مَّرْجِعُكُمْ فَيُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ ( 164 )
ههروهها بڵێ: ئایا ڕهوایه من جگه له خوا بگهڕێم پهروهردگارێکی تر بکهمه پهروهردگاری خۆم لهکاتێکدا که ئهو زاته خاوهن و پهروهردگاری ههموو شتێکه؟ هیچ کهسێک هیچ گوناهێک ناکات لهسهر خۆی نهکهوێت، هیچ کهسێک باری گرانی تاوانی کهسی تر ههڵناگرێت، لهوهودوا گهڕانهوهتان ههر بۆ لای پهروهردگارتانه، ئینجا ههواڵی ههموو ئهو شتانهتان پێ دهدات که جیاوازی و کێشهتان تێدا ههیه.
وَهُوَ الَّذِي جَعَلَكُمْ خَلَائِفَ الْأَرْضِ وَرَفَعَ بَعْضَكُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجَاتٍ لِّيَبْلُوَكُمْ فِي مَا آتَاكُمْ إِنَّ رَبَّكَ سَرِيعُ الْعِقَابِ وَإِنَّهُ لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 165 )
خوا ههر ئهو زاتهیه، که ئێوهی کردووه بهجێنشینی (گهلانی ڕابووردوو) لهم زهویهدا، چهندهها پلهوپایهی ههندێکتانی بهسهر ههندێکی ترتاندا بهرز کردۆتهوه (له ڕووی زانستی یان سامان یان هێز... هید)، بۆ ئهوهی تاقیتان بکاتهوه بهوهی که پێی بهخشیوون، دڵنیاش به که پهروهردگاری تۆ له تۆڵهسهندنهوهدا خێرایه (لهوانهی کهله تاقی کردنهوهکهدا دهرناچن) بێگومان ئهو زاته لێخۆش بووه و میهرهبانیشه (بۆ سهرفرازان).
قورئانی پیرۆز » كوردی » سورهتی الأعراف
كوردی
سورهتی الأعراف - تعداد آیات 206
كِتَابٌ أُنزِلَ إِلَيْكَ فَلَا يَكُن فِي صَدْرِكَ حَرَجٌ مِّنْهُ لِتُنذِرَ بِهِ وَذِكْرَىٰ لِلْمُؤْمِنِينَ ( 2 )
(ئهم قورئانه) کتێبێکه و بۆت هاتوهته خوارهوه، کهوابوو با سهغڵهتیی له دڵ و دهروونتدا نهببێت (لهگهیاندنیدا) بۆ ئهوهی خهڵکی پێ بێدار بکهیتهوه، ههروهها یادهوهریشه بۆ ئیمانداران.
اتَّبِعُوا مَا أُنزِلَ إِلَيْكُم مِّن رَّبِّكُمْ وَلَا تَتَّبِعُوا مِن دُونِهِ أَوْلِيَاءَ قَلِيلًا مَّا تَذَكَّرُونَ ( 3 )
(خهڵکینه) شوێنی ئهو (بهرنامهیه) بکهون که لهلایهن پهروهردگارتانهوه بۆتان هێنراوهته خوارهوه، جگه لهو زاته شوێنی هیچ پشتیوان و خۆشهویستێکی تر مهکهون، کهم یاداوهری و پهند وهردهگرن و بیردهکهنهوه!
وَكَم مِّن قَرْيَةٍ أَهْلَكْنَاهَا فَجَاءَهَا بَأْسُنَا بَيَاتًا أَوْ هُمْ قَائِلُونَ ( 4 )
چهندهها شارو دێهاتمان وێران و کاول کرد له کاتێکدا له شهودا خهوتبوون، یان لهکاتی ئیسراحهتی نیوهڕۆدا بوون کتوپڕ سزاو تۆڵهی ئێمه یهخهی پێگرتن.
فَمَا كَانَ دَعْوَاهُمْ إِذْ جَاءَهُم بَأْسُنَا إِلَّا أَن قَالُوا إِنَّا كُنَّا ظَالِمِينَ ( 5 )
ئهو کاته که سزای ئێمه یهخهی پێگرتن ئینجا قسهو گوفتار و دۆعا و نزایان هیچ نهبوو تهنها ئهوه نهبێت دهیانوت: بهڕاستی ئێمه ستهمکار بووین، بهڕاستی ئێمه یاخی بوین.
فَلَنَسْأَلَنَّ الَّذِينَ أُرْسِلَ إِلَيْهِمْ وَلَنَسْأَلَنَّ الْمُرْسَلِينَ ( 6 )
ئینجا سوێند بێت به خوا بێگومان ئێمه پرسیار دهکهین لهوانهی که پێغهمبهرانیان بۆ ڕهوانه کراوه، سوێند بێت به خوا له پێغهمبهرانیش دهپرسینهوه (دهربارهی ههڵوێستی ئهو خهڵکه بهرامبهریان).
فَلَنَقُصَّنَّ عَلَيْهِم بِعِلْمٍ وَمَا كُنَّا غَائِبِينَ ( 7 )
ئینجا سوێند بێت به خوا بهڕاستی ههموو بهسهرهاتهکان لهسهر بنچینهی زانیاری و ئاگاداری تهواو دهخهینه ڕوو و دهیڵێینهوه بۆیان، ئێمه بێ ئاگا نهبووین له ههڵس و کهوتیان.
وَالْوَزْنُ يَوْمَئِذٍ الْحَقُّ فَمَن ثَقُلَتْ مَوَازِينُهُ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ( 8 )
تهرازوو پێوهری ڕاست و دروست لهو ڕۆژهدایه، ئینجا ئهوهی تای تهرازووی (خێر و چاکهکانی) سهنگین بێت، ئهوه ئیتر ئهو جۆره کهسانه سهرکهوتوو سهرفرازن.
وَمَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ فَأُولَٰئِكَ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنفُسَهُم بِمَا كَانُوا بِآيَاتِنَا يَظْلِمُونَ ( 9 )
(بهڵام) ئهوهی تای تهرازوی (خێرو چاکهکانی سوک بێت) ئهو جۆره کهسانه ئهوانهن که خۆیان دۆڕان و خۆیان لهدهستدا بههۆی ئهوهی که بڕوایان بهبهڵگه و ئایهتهکانی ئێمه نیه و ستهم دهکهن.
وَلَقَدْ مَكَّنَّاكُمْ فِي الْأَرْضِ وَجَعَلْنَا لَكُمْ فِيهَا مَعَايِشَ قَلِيلًا مَّا تَشْكُرُونَ ( 10 )
سوێند بهخوا بهڕاستی ئێمه ئێوهمان نیشتهجێ کرد لهم زهویهدا و دهسهڵاتمان پێبهخشین و جۆرهها هۆکاری ژیانمان تیایدا بۆ سازاندوون (له خواردن و خواردنهوهو هۆکانی گواستنهوهو پۆشاک و ناوماڵ و ئاوو ههواو... هتد، کهچی لهبهرامبهر ئهو ههموو نازو نیعمهته بێ شوماره) سوپاسی کهمی نیعمهتهکان دهکهن یان کهمتان سوپاسگوزارن.
وَلَقَدْ خَلَقْنَاكُمْ ثُمَّ صَوَّرْنَاكُمْ ثُمَّ قُلْنَا لِلْمَلَائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ لَمْ يَكُن مِّنَ السَّاجِدِينَ ( 11 )
سوێند بهخوا بهڕاستی ئێمه (باوه گهورهی) ئێوهمان دروست کردو نهخش و نیگاری ڕواڵهت و ڕوخساری ئێوهمان کێشا، پاشان وتمان به فریشتهکان: ئادهی سوژده بهرن بۆ ئادهم (سوژدهی ڕێزو بهفهرمانی خوا) جا ههموو فریشتهکان سوژدهیان برد جگه له ئیبلیس (که فهرمانی خوای شکاندو) له سوژدهبهران نهبوو.
قَالَ مَا مَنَعَكَ أَلَّا تَسْجُدَ إِذْ أَمَرْتُكَ قَالَ أَنَا خَيْرٌ مِّنْهُ خَلَقْتَنِي مِن نَّارٍ وَخَلَقْتَهُ مِن طِينٍ ( 12 )
خوا فهرمووی: باشه، چی بهرگری کردیت ئهی ئیبلیس که سوژده نهبهیت کاتێک فهرمانم پێدایت؟ شهیتان وتی: من لهو چاکترم، (چونکه) تۆ منت له ئاگر دروست کردوه و ئهوت له قوڕ دروستکردووه.
قَالَ فَاهْبِطْ مِنْهَا فَمَا يَكُونُ لَكَ أَن تَتَكَبَّرَ فِيهَا فَاخْرُجْ إِنَّكَ مِنَ الصَّاغِرِينَ ( 13 )
خوا فهرمووی: دهی کهواته دابهزه و له بهههشت یان له ئاسماندا یان له پلهو پایهی بهندایهتی، چونکه تۆ بۆت نیه لهوێدا فیز بکهیت و خۆت بهگهوره دابنێیت، جا تا زووه دهرچۆ، چونکه بهڕاستی تۆ له ڕیسواو بچوک و بێ نرخهکانیت.
قَالَ أَنظِرْنِي إِلَىٰ يَوْمِ يُبْعَثُونَ ( 14 )
شهیتان وتی: داواکارم که مۆڵهتم بدهیت تا ئهو ڕۆژهی که ههموو نهوهی ئادهم زیندوو دهکرێنهوه.
قَالَ فَبِمَا أَغْوَيْتَنِي لَأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِرَاطَكَ الْمُسْتَقِيمَ ( 16 )
شهیتان وتی: بههۆی ئهوهی که تۆ منت گومڕاو سهرگهردان کرد، ئهوه سوێند بێت منیش له ڕێگه ڕاستهکهتدا بۆیان دادهنیشم (لایان بدهم).
ثُمَّ لَآتِيَنَّهُم مِّن بَيْنِ أَيْدِيهِمْ وَمِنْ خَلْفِهِمْ وَعَنْ أَيْمَانِهِمْ وَعَن شَمَائِلِهِمْ وَلَا تَجِدُ أَكْثَرَهُمْ شَاكِرِينَ ( 17 )
پاشان سوێند بهخوا له بهردهمیانهوه، له پشتیانهوه، له لای ڕاستیانهوه، له لای چهپیانهوه، بۆیان دێم و (دنیایان لاخۆشهویست دهکهم و گومانیان دهربارهی قیامهت لادروست دهکهم) و دهستت ناکهوێت زۆربهیان سوپاسگوزار بن.
قَالَ اخْرُجْ مِنْهَا مَذْءُومًا مَّدْحُورًا لَّمَن تَبِعَكَ مِنْهُمْ لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنكُمْ أَجْمَعِينَ ( 18 )
خوا فهرمووی: له بهههشت دهرچۆره دهرهوه بهسهرشۆڕی و ڕیسوایی و دهرکراوی، سوێند به خوا ئهو کهسهی شوێنت کهوت لهوان، ئهوه بێگومان دۆزهخ پڕ دهکهم له ئێوه ههموو.
وَيَا آدَمُ اسْكُنْ أَنتَ وَزَوْجُكَ الْجَنَّةَ فَكُلَا مِنْ حَيْثُ شِئْتُمَا وَلَا تَقْرَبَا هَٰذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَكُونَا مِنَ الظَّالِمِينَ ( 19 )
(تۆش) ئهی ئادهم، خۆت و هاوسهرهکهت لهبهههشتدا نیشتهجێ بن، جا له ههر کوێ ئارهزووتان لێ بوو (خواردهمهنی و میوهیه) بخۆن، (بهڵام) نزیکی ئهم درهخته مهکهون (درهختێکی تایبهتی بهرداربوو، بۆ تاقی کردنهوهیان خوای گهوره بڕیاریدا که ههر نزیکی نهکهون، چ جای له بهرو بوومی بخۆن) ئهو کاته دهچنه ڕیزی ستهمکارانهوه.
فَوَسْوَسَ لَهُمَا الشَّيْطَانُ لِيُبْدِيَ لَهُمَا مَا وُورِيَ عَنْهُمَا مِن سَوْآتِهِمَا وَقَالَ مَا نَهَاكُمَا رَبُّكُمَا عَنْ هَٰذِهِ الشَّجَرَةِ إِلَّا أَن تَكُونَا مَلَكَيْنِ أَوْ تَكُونَا مِنَ الْخَالِدِينَ ( 20 )
شهیتان (ئهو سنوورهی بۆ ئادهم و حهوا بهفرسهت زانی) و ئینجا کهوته فڕێدانی وهسوهسهو خهتهره و خهیاڵ بۆ ناو دڵ و دهروونیان تا ئهو عهیب و عارهیان دهربخات که شاراوهبوو لێیان (دوایی خۆی ئاشکراکرد) و پێی وتن: پهروهردگارتان ئهم درهختهی لێ قهدهغه نهکردوون تهنها لهبهر ئهوهیه نهوهکو ببنه فریشته، یاخود بۆ ئهوهیه نهوهکو له نهمران بن!!
وَقَاسَمَهُمَا إِنِّي لَكُمَا لَمِنَ النَّاصِحِينَ ( 21 )
(ئهوسا شهیتان زانی دهترسن و دوودڵن) سوێندی بۆ خواردن که من بهڕاستی له ئامۆژگارانم بۆ ئێوهو دڵسۆزتانم!!
فَدَلَّاهُمَا بِغُرُورٍ فَلَمَّا ذَاقَا الشَّجَرَةَ بَدَتْ لَهُمَا سَوْآتُهُمَا وَطَفِقَا يَخْصِفَانِ عَلَيْهِمَا مِن وَرَقِ الْجَنَّةِ وَنَادَاهُمَا رَبُّهُمَا أَلَمْ أَنْهَكُمَا عَن تِلْكُمَا الشَّجَرَةِ وَأَقُل لَّكُمَا إِنَّ الشَّيْطَانَ لَكُمَا عَدُوٌّ مُّبِينٌ ( 22 )
ئیتر شهیتان بهفێڵ و پیلان فریوی دان (بهرهولای درهختهکهی بردن) جاکاتێک تامی بهرو بوومی درهختهکهیان چهشت، ههرچی عهیب و عاریان ههیه کهوته دهرهوه، (ناچار بهپهله) دهستیاندایه گهڵای درهختهکانی بهههشت عهیب و عاری خۆیان پێ دائهپۆشی و پهروهردگاریان بانگی کردن و فهرمووی: ئایا من قهدهغهی ئهو درهختهم لێنهکردن و پێم نهوتن، که بهڕاستی شهیتان بۆ ئێوه دوژمنێکی ئاشکرایه؟!
قَالَا رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنفُسَنَا وَإِن لَّمْ تَغْفِرْ لَنَا وَتَرْحَمْنَا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ ( 23 )
(ئهوسا ئیتر ههردووکیان ههستیان بهههڵهی خۆیان کردو) وتیان: پهروهردگارا ئێمه ستهممان له خۆمان کرد، خۆ ئهگهر لێمان خۆش نهبیت و بهزهییت پێماندا نهیهتهوه، ئهوه بهڕاستی ئێمه سوێند به خوا له خهسارهتمهند و زهرهرمهندانین.
قَالَ اهْبِطُوا بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ وَلَكُمْ فِي الْأَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَمَتَاعٌ إِلَىٰ حِينٍ ( 24 )
خوای گهوره فهرمووی: ئیتر دابهزن ههندێکتان دوژمنی ههندێکتانن (شهیتان و دارو دهستهی دوژمنی ئێوهن و نهوهی ئادهمیش بههۆی پیلانی شهیتانهوه دوژمنایهتی یهکتر دهکهن)، بۆتان ههیه له زهویدا نیشتهجێ بوون و هۆی ڕابواردن و ژیان تا ماوهیهک.
قَالَ فِيهَا تَحْيَوْنَ وَفِيهَا تَمُوتُونَ وَمِنْهَا تُخْرَجُونَ ( 25 )
خوا فهرمووی (پێیان): ههر له زهویدا دهژین و لهوێش دهمرن و (تێکهڵ بهخاکی دهبن، له کاتی دیاری کراویشدا) ههر له ناخیهوه دههێنرێنه دهرهوه ( بۆ لێپرسینهوه).
يَا بَنِي آدَمَ قَدْ أَنزَلْنَا عَلَيْكُمْ لِبَاسًا يُوَارِي سَوْآتِكُمْ وَرِيشًا وَلِبَاسُ التَّقْوَىٰ ذَٰلِكَ خَيْرٌ ذَٰلِكَ مِنْ آيَاتِ اللَّهِ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ ( 26 )
ئهی نهوهی ئادهم، ئێمه بهڕاستی پۆشاکی لهبارمان بۆ فهراههم هێناون، عهورهت و ئهوهی پێتان ناخۆشه دهربکهوێت دای ئهپۆشێت، ههروهها جل و بهرگی جوانیش که خۆتانی پێ بڕازێننهوه (بهڵام بیرتان نهچێت) که پۆشاکی تهقواو خواناسی چاکتر و خێردارتر و بهفهڕتره، ئهو پۆشاکه (ماددی و مهعنهویانه) له نیشانه و بهڵگهکانی خوای گهورهن بۆ ئهوهی یاداوهری وهربگرن و (یادی بهههشت بکهن).
يَا بَنِي آدَمَ لَا يَفْتِنَنَّكُمُ الشَّيْطَانُ كَمَا أَخْرَجَ أَبَوَيْكُم مِّنَ الْجَنَّةِ يَنزِعُ عَنْهُمَا لِبَاسَهُمَا لِيُرِيَهُمَا سَوْآتِهِمَا إِنَّهُ يَرَاكُمْ هُوَ وَقَبِيلُهُ مِنْ حَيْثُ لَا تَرَوْنَهُمْ إِنَّا جَعَلْنَا الشَّيَاطِينَ أَوْلِيَاءَ لِلَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ ( 27 )
ئهی نهوهی ئادهم: شهیتان، ئێوهش له خشته نهبات، ههروهک باوک و دایکتانی له خشته بردو له بهههشتدا به دهرکردنی دان، لهکاتێکدا دهستی کرد بهداماڵینی پۆشاکهکانیان تا عهورهتیان پیشانی یهکتربدات، بێگومان شهیتان و دارو دهستهی ئێوه دهبینن، له شوێنێکدا که (دنیایه) ئێوه ئهوان نابینن، جا دڵنیابن که ئێمه شهیتانهکانمان کردووه به یارو یاوهری ئهوانهی باوهڕ ناهێنن.
وَإِذَا فَعَلُوا فَاحِشَةً قَالُوا وَجَدْنَا عَلَيْهَا آبَاءَنَا وَاللَّهُ أَمَرَنَا بِهَا قُلْ إِنَّ اللَّهَ لَا يَأْمُرُ بِالْفَحْشَاءِ أَتَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ ( 28 )
کاتێکیش (بێ باوهڕان) تاوان و گوناهێک ئهنجام بدهن دهڵێن: باوو باپیرانیشمان دیوه ئهم کارهیان کردوهو خوای گهوره خۆی فهرمانی پێداوین بیکهین!! پێیان بڵێ: (نهخێر وانییه) چونکه بهڕاستی خوا فهرمان بهگوناهو تاوان و کاری نابهجێ نادات، چۆن (جهسارهت دهکهن) و شتێک ههڵدهبهستن بۆ خوا که نازانن وتویهتی یان نا.
قُلْ أَمَرَ رَبِّي بِالْقِسْطِ وَأَقِيمُوا وُجُوهَكُمْ عِندَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَادْعُوهُ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ كَمَا بَدَأَكُمْ تَعُودُونَ ( 29 )
(ئهی محمد(صلى الله عليه وسلم) بڵێ: پهروهردگارم فهرمانی به دادپهروهری داوه، لهکاتی ههرپهرستن و نوێژێکدا، له ههموو مزگهوتێکدا، ڕووی دڵ و ڕوخسارتان بهڕاستی له پهروهردگارتان بکهن و بیپهرستن و لێی بپاڕێنهوه، لهکاتێکدا دینداری بێگهردو دڵسۆزانه ههر بۆ ئهو زاتهیه، چونکه ههر چۆن دروستی کردوون له سهرهتاوه، له ئایندهشدا ههر بۆ لای ئهو دهگهڕێنهوه...
فَرِيقًا هَدَىٰ وَفَرِيقًا حَقَّ عَلَيْهِمُ الضَّلَالَةُ إِنَّهُمُ اتَّخَذُوا الشَّيَاطِينَ أَوْلِيَاءَ مِن دُونِ اللَّهِ وَيَحْسَبُونَ أَنَّهُم مُّهْتَدُونَ ( 30 )
(جا ئهو کاته دهبنه دوو دهسته) دهستهیهک هیدایهت و ڕێنمووی وهرگرتووه، دهستهیهکیش بڕیاری گومڕای و سهر لێشێواوی بهسهردا چهسپاوه، چونکه بهڕاستی ئهوانه بێجگه له خوا شهیتانهکانیشیان کرده پشتیوان و خۆشهویستی خۆیان، واش دهزانن که ڕێگهی ڕاست و دروستیان گرتۆتهبهر.
يَا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِندَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَكُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ ( 31 )
ئهی نهوهی ئادهم، خۆتان بڕازێننهوه به پۆشاک لهبهر کردن، لهکاتی ههموو نوێژو چوونه ناو مزگهوتێکدا، بخۆن و بخۆنهوه (له نازو نیعمهتهکان) بهڵام زیادهڕهوی مهکهن، چونکه بهڕاستی خوا له سنوور دهرچووان و زیادهڕهوانی خۆش ناوێت.
قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالطَّيِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِيَ لِلَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا خَالِصَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ كَذَٰلِكَ نُفَصِّلُ الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ ( 32 )
(ئهی پێغهمبهر(صلى الله عليه وسلم) پێیان) بڵێ: ئهوه کێیه پۆشاک و زینهت و جوانیه خواییهکانی له بهندهکانی حهرام کردوه که له بنهڕهتدا خۆی بۆی بهدیهێناون؟ ههروهها ئهوه کێیه ڕزق و ڕۆزیه چاک و پاکهکانی حهرام کردوه؟! بهو خهڵکه بڵێ: ههموو ئهو شتانه بۆ ئیماندارانه له ژیانی دنیاداو له کاتێکدا پاڵفتهن له ڕۆژی قیامهتدا، ئا بهو شێوهیه ئایهت و فهرمانهکان ڕوون دهکهینهوه بۆ کهسانێک که بزانن و هوشیار بن.
قُلْ إِنَّمَا حَرَّمَ رَبِّيَ الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَالْإِثْمَ وَالْبَغْيَ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَأَن تُشْرِكُوا بِاللَّهِ مَا لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَانًا وَأَن تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ ( 33 )
پێیان بڵێ: بهڕاستی پهروهردگارم ههرچی گوناهو خراپهیه حهرامی کردووه چ ئهوانهی ئاشکران، چ ئهوانهی پهنهانن، ههروهها ههموو گوناهو داخوازی و دهستدرێژیهکی بهناحهقی حهرام کردووه، شتێک بکهن بهشهریک و هاوهڵ بۆ خوا که هیچ دهسهڵاتی پێنهداوه، ههروهها حهرامی کردووه له خۆتانهوه بهناوی خواوه، دوور له ههموو زانیاری و زانستێک شت بڵێن.
وَلِكُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ فَإِذَا جَاءَ أَجَلُهُمْ لَا يَسْتَأْخِرُونَ سَاعَةً وَلَا يَسْتَقْدِمُونَ ( 34 )
بۆ ههموو نهتهوهیهک تهمهنێکی سنووردار ههیه، (لهکاتی دیاریکراودا کۆتایی بهدهوری دههێنرێت)، جا کاتێک کۆتایی تهمهنیان هات، ئهوه نه تاوێک دوا دهکهون نه تاوێکیش پێش دهکهون.
يَا بَنِي آدَمَ إِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ رُسُلٌ مِّنكُمْ يَقُصُّونَ عَلَيْكُمْ آيَاتِي فَمَنِ اتَّقَىٰ وَأَصْلَحَ فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ ( 35 )
ئهی نهوهی ئادهم، ئهگهر پێغهمبهرانتان له خۆتان بۆ هات که ئایهت و فهرمانهکانی منیان بهسهردا دهخوێننهوه، جا ئهو کهسهی به تهقواو له خوا ترس بێت ئهوه ترسیان لهسهر نیه و دڵگران و غهمبار نابن.
وَالَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا وَاسْتَكْبَرُوا عَنْهَا أُولَٰئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ( 36 )
(بهڵام) ئهوانهش بڕوایان بهئایهت و فهرمانهکانی ئێمه نهبووه، لووت بهرز بوون بهرامبهریان ئا ئهوانه نیشتهجێی ناو ئاگری دۆزهخن و بهههمیشهیی تیایدان.
فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَىٰ عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَوْ كَذَّبَ بِآيَاتِهِ أُولَٰئِكَ يَنَالُهُمْ نَصِيبُهُم مِّنَ الْكِتَابِ حَتَّىٰ إِذَا جَاءَتْهُمْ رُسُلُنَا يَتَوَفَّوْنَهُمْ قَالُوا أَيْنَ مَا كُنتُمْ تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ قَالُوا ضَلُّوا عَنَّا وَشَهِدُوا عَلَىٰ أَنفُسِهِمْ أَنَّهُمْ كَانُوا كَافِرِينَ ( 37 )
جا کێ لهوه ستهمکارتره که بهدهم خواوه درۆ ههڵدهبهستێت، یان بڕوای بهئایهتهکانی نههێناوه، ئا ئهوانه ئهوهی که بۆیان بڕیار دراوه له دنیادا دهستیان دهکهوێت، ههتا ئهو کاتهی فریشته نێردراوهکانمان بۆیان دێن گیانیان دهکێشن، ئهوسا پێیان دهڵێن: کوان ئهوانهی جگهله خوا هانا و هاوارتان بۆ دهبردن و دهتانپهرستن؟! (بهسهرسامیهوه) دهڵێن: (نازانین) لێمان ون بوون، (ئهوسا بهناچاریی) شایهتی له خۆیان دهدهن که بهڕاستی ئهوان ههر بێ باوهڕ بوون.
قَالَ ادْخُلُوا فِي أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِكُم مِّنَ الْجِنِّ وَالْإِنسِ فِي النَّارِ كُلَّمَا دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَّعَنَتْ أُخْتَهَا حَتَّىٰ إِذَا ادَّارَكُوا فِيهَا جَمِيعًا قَالَتْ أُخْرَاهُمْ لِأُولَاهُمْ رَبَّنَا هَٰؤُلَاءِ أَضَلُّونَا فَآتِهِمْ عَذَابًا ضِعْفًا مِّنَ النَّارِ قَالَ لِكُلٍّ ضِعْفٌ وَلَٰكِن لَّا تَعْلَمُونَ ( 38 )
(ئهوسا خوا فهرمانیدا) و فهرمووی: ده بچنه ڕیزی ئهو کۆمهڵانهوه که پێش ئێوه ههبوون (لهگومڕاکان) لهدهستهی پهری و ئادهمیزادهکان لهناو دۆزهخدا، ههر کاتێک ههر کۆمهڵ و دهستهیهک دهچنه ناوی نهفرین دهکهن له هاوئاین و هاو بیرانیان، ههتا ئهو کاتهی ههموویان کۆ دهکرێنهوه و بهسهریهکدا دهدرێن له ناویدا، شوێنکهوتهکان ڕوو بهگهورهکانیان دهڵێن: پهروهردگارا ئا ئهوانه ئێمهیان گومڕاکرد، ده تۆش لهناو دۆزهخدا سزای دوو بهرامبهریان بده!! (خوای گهورهش فهرمووی): بۆ ههموو لایهک (سزاو تۆڵه) دوو بهرامبهره بهڵام ئێوه پێی نازانن.
وَقَالَتْ أُولَاهُمْ لِأُخْرَاهُمْ فَمَا كَانَ لَكُمْ عَلَيْنَا مِن فَضْلٍ فَذُوقُوا الْعَذَابَ بِمَا كُنتُمْ تَكْسِبُونَ ( 39 )
(پاشان) دهسته پێشوهکان به دوایینهکان دهڵێن: وهنهبێت ئێوه هیچ ڕێزو فهزڵێکتان ههبێت بهسهر ئێمهدا، ده ئێوهش بچێژن سزاو ئازار بههۆی ئهو کارو کردهوه نالهبارانهوه که ئهنجامتان دهدا.
إِنَّ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا وَاسْتَكْبَرُوا عَنْهَا لَا تُفَتَّحُ لَهُمْ أَبْوَابُ السَّمَاءِ وَلَا يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ حَتَّىٰ يَلِجَ الْجَمَلُ فِي سَمِّ الْخِيَاطِ وَكَذَٰلِكَ نَجْزِي الْمُجْرِمِينَ ( 40 )
بێگومان ئهوانهی بڕوایان به ئایهت و فهرمانهکانی ئێمه نههێناوه و خۆیان له ئاستیدا بهگهوره داناوه، ئهوانه دهروازهکانی ئاسمانیان بۆ ناکرێتهوه و ناچنه بهههشتهوه ههتا وشتر ئهچێت بهناو کونی دهرزیدا، ئا بهو شێوهیه ئێمه پاداشتی تاوانباران دهدهینهوه و تۆڵهیان لێدهسێنین.
لَهُم مِّن جَهَنَّمَ مِهَادٌ وَمِن فَوْقِهِمْ غَوَاشٍ وَكَذَٰلِكَ نَجْزِي الظَّالِمِينَ ( 41 )
ئهوانه (لهناو دۆزهخدا) ڕایهخی ئاگرینیان ههیه، له سهروشیانهوه(سهقف و بهتانی و لێفهی) ئاگرین داپۆشهریانه، (سهرو خواریان ئاگره) بێگومان ههر بهو شێوهیه پاداشتی ستهمکاران دهدهینهوه و تۆڵهیان لێ دهسێنین.
وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَا نُكَلِّفُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا أُولَٰئِكَ أَصْحَابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ( 42 )
(له لایهکی ترهوه) ئهوانهی که باوهڕیان هێناوهو کاروکردهوه چاکهکانیان ئهنجامداوه (بهمهرجێک) ئێمه له توانای ههرکهس زیاتر داخوازی ناکهین، ئهوانه خاوهن و نیشتهجێی بهههشتن و ژیانیان بهردهوام و ههمیشهییه تیایدا.
وَنَزَعْنَا مَا فِي صُدُورِهِم مِّنْ غِلٍّ تَجْرِي مِن تَحْتِهِمُ الْأَنْهَارُ وَقَالُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي هَدَانَا لِهَٰذَا وَمَا كُنَّا لِنَهْتَدِيَ لَوْلَا أَنْ هَدَانَا اللَّهُ لَقَدْ جَاءَتْ رُسُلُ رَبِّنَا بِالْحَقِّ وَنُودُوا أَن تِلْكُمُ الْجَنَّةُ أُورِثْتُمُوهَا بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ ( 43 )
(ههر له دهروازهی بهههشتدا) ههرچی بوغزو کینهیهک له دڵ و دهروون و سینهیاندا بوو ئێمه دامان ڕێی (تا به سینهیهکی ساف و دڵ و دهروونێکی بێگهردهوه بچنه ناو بهههشتهوه) کهچهندهها ڕووبار بهژێر درهختهکانیداو به بهردهم کۆشکهکانیدا ڕهوان و جاری دهبێت، (ئهوسا ئیتر ههمووان بهیهک دهنگ و یهک ئاواز) دهڵێن: سوپاس و ستایش بۆ ئهو خوایهی که هیدایهت و ڕێنموویی کردین بۆ ئهم جێگهو ڕێگه خۆشه، ئهگهر ئهو خوایه هیدایهت و ڕێنموویی نهکردینایه ههرگیز ڕێگای هیدایهتمان نهدهزانی و ئهم پاداشتهمان وهرنهدهگرت، سوێند بهخوا بهڕاستی پێغهمبهرانی پهروهردگارمان به حهق و ڕاستیهوه هاتن، ئهوسا بانگیان لێکرا: ئهوه ئهو بهههشتهیه که پێتان دراوه بههۆی ئهو کارو کردهوانه که ئهنجامتان دهدا.
وَنَادَىٰ أَصْحَابُ الْجَنَّةِ أَصْحَابَ النَّارِ أَن قَدْ وَجَدْنَا مَا وَعَدَنَا رَبُّنَا حَقًّا فَهَلْ وَجَدتُّم مَّا وَعَدَ رَبُّكُمْ حَقًّا قَالُوا نَعَمْ فَأَذَّنَ مُؤَذِّنٌ بَيْنَهُمْ أَن لَّعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِينَ ( 44 )
(پاشان) نیشتهجێیانی بهههشت بانگی نیشتهجێکانی دۆزهخیان کرد: بهڕاستی ئهو بهڵێنهی که پهروهردگارمان پێی دابووین دهستمانکهوت و پێی بهخشین، ئایا ئێوهش ئهو بهڵێنهی که پهروهدگارتان دابووی بهڕاستی دهستانکهوت؟! (له وهڵامدا بهدڵ شکاوی و غهم و پهژارهیهکی زۆرهوه) وتیان: بهڵێ.. ئهوسا جاڕچیهک جاڕیدا له نێوانیاندا و هاواری کرد: نهفرهتی خوا له ستهمکاران بێت...
الَّذِينَ يَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ اللَّهِ وَيَبْغُونَهَا عِوَجًا وَهُم بِالْآخِرَةِ كَافِرُونَ ( 45 )
ئهوانهی که به نهرمه بڕی بهرههڵستی ڕێبازی خوا دهکهن و کۆسپ و تهگهره دهخهنه ڕێگهی و ڕێبازی خوایان به خوارو خێچی دهوێت، لهکاتێکدا ههمیشه ئهوان بێ بڕوان به زیندوو بوونهوه و لێپرسینهوه.
وَبَيْنَهُمَا حِجَابٌ وَعَلَى الْأَعْرَافِ رِجَالٌ يَعْرِفُونَ كُلًّا بِسِيمَاهُمْ وَنَادَوْا أَصْحَابَ الْجَنَّةِ أَن سَلَامٌ عَلَيْكُمْ لَمْ يَدْخُلُوهَا وَهُمْ يَطْمَعُونَ ( 46 )
لهنێوان بهههشتی و دۆزهخیهکاندا دیوارو پهردهیهک ههیه، بهسهر شوێنه بهرزهکانیشهوه کهسانێکی مهرد ههن ههردوولا بهچاکی دهناسن بههۆی ناونیشانهکانیانهوه (کاتێک ڕوو دهکهنه بهههشت) بانگ دهکهن له نیشتهجێکانی و دهڵێن: سڵاوتان لێ بێت (خۆشی له خۆتان)، ئهوانه هێشتا نهچوونهته ناوی باڵام بههیوان و ئومێدیان ههیه.
وَإِذَا صُرِفَتْ أَبْصَارُهُمْ تِلْقَاءَ أَصْحَابِ النَّارِ قَالُوا رَبَّنَا لَا تَجْعَلْنَا مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ ( 47 )
کاتێکیش ڕوویان بهرهو ڕووی دۆزهخیان وهردهچهرخێنرێت دهڵێن: پهروهدگارا مهمانگێڕه لهگهڵ دهستهی ستهمکاراندا.
وَنَادَىٰ أَصْحَابُ الْأَعْرَافِ رِجَالًا يَعْرِفُونَهُم بِسِيمَاهُمْ قَالُوا مَا أَغْنَىٰ عَنكُمْ جَمْعُكُمْ وَمَا كُنتُمْ تَسْتَكْبِرُونَ ( 48 )
ئهوانهی که لهسهر شوێنه بهرزهکانن بانگی کهسانێک دهکهن (له دۆزهخیان) که بهڕواڵهت و سیمایاندا دهیانناسن و پێیان دهڵێن: (خۆ ئیستا لاتان ڕوونه) که دارو دهستهو هێزو توانا و ماڵ و سامانتان فریاتان نهکهوت؟! ههروهها فیز و لووت بهرزی و خۆ فش کردنهوهتان بههاناتانهوه نههات!!
أَهَٰؤُلَاءِ الَّذِينَ أَقْسَمْتُمْ لَا يَنَالُهُمُ اللَّهُ بِرَحْمَةٍ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ لَا خَوْفٌ عَلَيْكُمْ وَلَا أَنتُمْ تَحْزَنُونَ( 49 )
ئایا ئهوانه ئهو کهسانهن کهکاتی خۆی سوێندتان دهخوارد ڕهحمهتی خوا نایانگرێتهوه! (ئهوهته خوا پێیان دهفهرموێت): ده بچنه بهههشتهوه، نه ترس و بیمتان لهسهره نهغهم و پهژارهش دهخۆن.
وَنَادَىٰ أَصْحَابُ النَّارِ أَصْحَابَ الْجَنَّةِ أَنْ أَفِيضُوا عَلَيْنَا مِنَ الْمَاءِ أَوْ مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ حَرَّمَهُمَا عَلَى الْكَافِرِينَ ( 50 )
(دۆزهخیان بهدهم ئاهو ناڵهو غهم و پهژارهوه) هاواریان له بهههشتیان کردو لێیان پاڕانهوهو وتیان: نهختێک ئاومان بهسهردا بڕێژن، یان بهشمان بدهن لهو ڕزق و ڕۆزیانهی که خوا پێی بهخشیوون (بهههشتیهکان له وهڵامیاندا) وتیان: بهڕاستی خوا خواردن و خواردنهوهی بهههشتی لهسهر بێ باوهڕان حهرام کردووه...
الَّذِينَ اتَّخَذُوا دِينَهُمْ لَهْوًا وَلَعِبًا وَغَرَّتْهُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا فَالْيَوْمَ نَنسَاهُمْ كَمَا نَسُوا لِقَاءَ يَوْمِهِمْ هَٰذَا وَمَا كَانُوا بِآيَاتِنَا يَجْحَدُونَ ( 51 )
ئهوانهی کهکاتی خۆی ئاینهکهیان بهگهمهو گاڵته گرتبوو، ژیانی دنیا غهڕاو سهرگهردانی کردبوون و خهڵهتاندنی، جا ئێمه ئهمڕۆ ئهوانه فهرامۆش دهکهین، ههروهکو ئهوان ئهم ڕۆژهیان فهرامۆش کرد و لهبیر خۆیان بردبۆوه، ههروهها بههۆی ئهوهشهوه که دژی ئایهتهکانی ئێمه دهوهستان و ئینکاری و بهربهرهکانیان دهکرد.
وَلَقَدْ جِئْنَاهُم بِكِتَابٍ فَصَّلْنَاهُ عَلَىٰ عِلْمٍ هُدًى وَرَحْمَةً لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ ( 52 )
سوێند بێت بهخوا بهڕاستی ئێمه کتێبێکمان بۆ هێنان ههموو شتێکمان لهسهر بنچینهی زانستی و زانیاری تێدا ڕوون کردۆتهوه، هیدایهت و ڕهحمهت و ڕێنموویشه بۆ ئهو کهسانهی که باوهڕی پێدههێنن.
هَلْ يَنظُرُونَ إِلَّا تَأْوِيلَهُ يَوْمَ يَأْتِي تَأْوِيلُهُ يَقُولُ الَّذِينَ نَسُوهُ مِن قَبْلُ قَدْ جَاءَتْ رُسُلُ رَبِّنَا بِالْحَقِّ فَهَل لَّنَا مِن شُفَعَاءَ فَيَشْفَعُوا لَنَا أَوْ نُرَدُّ فَنَعْمَلَ غَيْرَ الَّذِي كُنَّا نَعْمَلُ قَدْ خَسِرُوا أَنفُسَهُمْ وَضَلَّ عَنْهُم مَّا كَانُوا يَفْتَرُونَ ( 53 )
ئایا (بێ باوهڕان) چاوهڕێی چی دهکهن جگه له پێشهاتن و ڕوودانی ههڕهشه قورئانیهکان نهبێت؟ جا ئهو ڕۆژهی که (بهڵێن و ههڕهشهکان) دێته دی، ئهوانهی پێشتر فهرامۆشیان کردبوو دهڵێن: بهڕاستی پێغهمبهرانی پهروهردگارمان حهقیقهت و ڕاستهقینهیان هێنابوو (کهچی ئێمه بڕوامان پێنهکردن و بهکهساسیهوه دهڵێن): ئایا ئهوه کهسێک نیه تکامان بۆ بکات؟ (بهڵکو خوا بمانبهخشێت)، یاخود بگهڕێینهوه بۆ دنیاو کارو کردهوهی چاک بکهین نهک ئهوهی که ئهوسا دهمانکرد، بهڕاستی ئهوانه خۆیان دۆڕاندو ههرچیان ههڵبهستبوو و باوهڕیان پێی ههبوو، لێیان ون بوو.
إِنَّ رَبَّكُمُ اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَىٰ عَلَى الْعَرْشِ يُغْشِي اللَّيْلَ النَّهَارَ يَطْلُبُهُ حَثِيثًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ وَالنُّجُومَ مُسَخَّرَاتٍ بِأَمْرِهِ أَلَا لَهُ الْخَلْقُ وَالْأَمْرُ تَبَارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ ( 54 )
بێگومان پهروهردگارتان (الله)یه که دروستکاری ئاسمانهکان و زهویه له ماوهی شهش ڕۆژدا (مهگهر ههر خۆیشی بزانێت ئهو ڕۆژانه ماوهیان چهنده)، پاشان لهسهر عهرش و تهختی فهرمانڕهوایی وهستا (ئهڵبهته چۆنیهتیی وهستان و تهختی فهرمانڕهوایهتی و گهلێ شتی لهو بابهتانه لهرادهی بۆچوونی ئێمه بهدهره، تهفسیری ئهم ئایهتهیان له پێشهوا مالیک و ئهحمهد پرسیووه، له وهڵامدا وتوویانه: وهستانهکه حهقیقهتی ههیه، چۆنیهتیهکهی شاراوهیه، پرسیار کردن دهربارهی بیدعهیه، باوهڕ بوون پێی واجبه)، بهشهو، ڕۆژ دادهپۆشێت؛ لهکاتێکدا بهشێنهیی عهوداڵه بهدوایدا، خۆرو مانگ و ئهستێرهکان (ههر ههموویان) به فهرمانی خوا کهوتوونهته گهڕو له فهرمانی دهرناچن، ئاگادار بن و بزانن و تێفکرن که: ههرچی دروستکردن و بڕیاردانه ههر بۆ ئهوه، (کهواته دهبا ههمووان فهرمانبهرداری ئهو بین و له فهرمانی دهرنهچین)، موبارهک و پیرۆزو گهورهیه زاتی (الله) پهروهردگاری جیهانیان.
ادْعُوا رَبَّكُمْ تَضَرُّعًا وَخُفْيَةً إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ ( 55 )
هاناو هاوار بکهن له پهروهردگارتان بهپاڕانهوهی بهکوڵ، بهنهێنی (لهکات و شوێنی لهباردا) چونکه بهڕاستی ئهو زاته دهست درێژکارانی خۆش ناوێت ( مهبهست ئهوانهن که هاناو هاوار بۆ غهیری خوا دهبهن).
وَلَا تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ بَعْدَ إِصْلَاحِهَا وَادْعُوهُ خَوْفًا وَطَمَعًا إِنَّ رَحْمَتَ اللَّهِ قَرِيبٌ مِّنَ الْمُحْسِنِينَ ( 56 )
(خهڵکینه) فهساد و گوناه و تاوان ئهنجام مهدهن له زهویدا دوای ئهوهی چاکهکاریی ڕهنگی گرتووهو (خهڵکی خهریکن خووی پێوه دهگرن)، بهردهوام هاناو هاوار بۆ خوا بهرن له ترسی سزای دۆزهخ و بهئومێدی بهدهستهێنانی بهههشت، بهڕاستی ڕهحمهتی خوا نزیکه له چاکهکاران و چاکهخوازانهوه.
وَهُوَ الَّذِي يُرْسِلُ الرِّيَاحَ بُشْرًا بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهِ حَتَّىٰ إِذَا أَقَلَّتْ سَحَابًا ثِقَالًا سُقْنَاهُ لِبَلَدٍ مَّيِّتٍ فَأَنزَلْنَا بِهِ الْمَاءَ فَأَخْرَجْنَا بِهِ مِن كُلِّ الثَّمَرَاتِ كَذَٰلِكَ نُخْرِجُ الْمَوْتَىٰ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ ( 57 )
ههر ئهو خوایهیه که بای شهماڵ (ههڵگری ههڵمی ئاو) دهنێرێت لهکاتێکدا مژدهیه (بۆ خهڵک) لهنێوان دوودهستی ڕهحمهتی پهروهردگاردا، ههتا وای لێدێت که ئهو بایه ههوری سهنگین ههڵدهگرێت، ئهوسا دهینێرین بۆ ناوچهو وڵاتێکی مردوو، جا بههۆی ئهو ئاوهوه ههرچی بهروبوومه دهری دههێنین، جا ههر ئابهو شێوهیه مردووانیش لهناخی زهوی دهردههێنین و زیندوو دهکهینهوه، بۆ ئهوهی یاداوهری وهربگرن.
وَالْبَلَدُ الطَّيِّبُ يَخْرُجُ نَبَاتُهُ بِإِذْنِ رَبِّهِ وَالَّذِي خَبُثَ لَا يَخْرُجُ إِلَّا نَكِدًا كَذَٰلِكَ نُصَرِّفُ الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَشْكُرُونَ ( 58 )
وڵاتی بهپیت و چاک و ئاوهدان، دارو درهخت و ڕووهکی تێدا دهڕوێت بهفهرمانی پهروهردگاری، ئهوهش که زۆنگ و پیس و بێ کهڵک بێت، شتی بێ سوود و بێ فهڕ نهبێت، هیچی لێ پهیدا نابێت، ئا بهو شێوهیه بهڵگهو نیشانهی جۆراوجۆر دههێنینهوه بۆ کهسانێک که دڵسۆزن و سوپاسی خوا دهکهن.
لَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحًا إِلَىٰ قَوْمِهِ فَقَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَكُم مِّنْ إِلَٰهٍ غَيْرُهُ إِنِّي أَخَافُ عَلَيْكُمْ عَذَابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ ( 59 )
سوێند به خوا بهڕاستی ئێمه - نوح - مان ڕهوانه کرد بۆ سهر قهومهکهی، جا ئهویش پێی وتن: ئهی گهل و هۆزم ئێوه ههر خوا بپهرستن، چونکه جگه لهو زاته خوایهکی ترتان نیه، بهڕاستی من دهترسم لهرۆژێکی گهورهدا تووشی بهڵاو سزایهکی زۆر سهخت ببن.
قَالَ الْمَلَأُ مِن قَوْمِهِ إِنَّا لَنَرَاكَ فِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ ( 60 )
دهستهی دهسهڵاتداری قهومهکهی وتیان: بهڕاستی ئێمه تۆ لهنێو گومڕاییهکی ئاشکرادا دهبینین!!
قَالَ يَا قَوْمِ لَيْسَ بِي ضَلَالَةٌ وَلَٰكِنِّي رَسُولٌ مِّن رَّبِّ الْعَالَمِينَ ( 61 )
نوح وتی: ئهی قهوم و هۆزم من هیچ گومڕاییهکم نیه بهڵکو من پێغهمبهرێکم و له لایهن پهروهردگاری جیهانیانهوه ڕهوانهکراوم...
أُبَلِّغُكُمْ رِسَالَاتِ رَبِّي وَأَنصَحُ لَكُمْ وَأَعْلَمُ مِنَ اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ ( 62 )
پهیامهکانی پهروهردگارمتان پێ ڕادهگهیهنم، من دڵسۆزیتان لهگهڵ دهکهم، ئهوهی من دهیزانم دهربارهی گهورهیی و باڵادهستی خوا، ئێوه نایزانن...
أَوَعَجِبْتُمْ أَن جَاءَكُمْ ذِكْرٌ مِّن رَّبِّكُمْ عَلَىٰ رَجُلٍ مِّنكُمْ لِيُنذِرَكُمْ وَلِتَتَّقُوا وَلَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ ( 63 )
ئایا ئێوه سهرسام بوون لههاتنی بهرنامه و یادخهرهوهیهک لهلایهن پهروهردگارتانهوه بۆ سهر پیاوێکی (ڕاستگۆ) له خۆتان؟ تا بێدارتان بکاتهوهو دینداری و خواناسی بکهن، بۆ ئهوهی سهرئهنجام ڕهحمتان پێ بکرێت.
فَكَذَّبُوهُ فَأَنجَيْنَاهُ وَالَّذِينَ مَعَهُ فِي الْفُلْكِ وَأَغْرَقْنَا الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا إِنَّهُمْ كَانُوا قَوْمًا عَمِينَ ( 64 )
(دوای ٩٥٠ ساڵ ههوڵ و کۆشش) ههر بهرنامهکهیان به درۆزانی و بڕوایان پێ نهکرد، جا ئێمهش خۆی و ئهو ئیماندارانهی لهگهڵیدا بوون له کهشتیهکهدا ڕزگارمان کردن و ئهوانهی بڕوایان نههێنا بهئایهت و فهرمانهکانمان نوقمی زریانهکهمان کردن، چونکه بهڕاستی ئهوان گهلێکی کوێرو نابینا بوون (له ئاستی ڕاستیهکاندا).
وَإِلَىٰ عَادٍ أَخَاهُمْ هُودًا قَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَكُم مِّنْ إِلَٰهٍ غَيْرُهُ أَفَلَا تَتَّقُونَ ( 65 )
بۆ قهومی (عاد)یش (هود)ی برایانمان نارد (ههروهکو نوح) وتی: ئهی گهل و عهشیرهتم ههر خوا بپهرستن چونکه جگه لهو زاته خوایهکی ترتان نیه، ئایا ئهوه له خوا ناترسن؟!
قَالَ الْمَلَأُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِن قَوْمِهِ إِنَّا لَنَرَاكَ فِي سَفَاهَةٍ وَإِنَّا لَنَظُنُّكَ مِنَ الْكَاذِبِينَ ( 66 )
ئهو دهسهڵاتدارانهی که بێ بڕوا بوون له قهومهکهی وتیان: بهڕاستی ئێمه تۆ له نێو نهفامیدا دهبینین ( تۆ ناگۆڕێیت و پێش ناکهویت) و بهڕاستی ئێمه وادهزانین تۆ یهکێکیت له درۆزنهکان.
قَالَ يَا قَوْمِ لَيْسَ بِي سَفَاهَةٌ وَلَٰكِنِّي رَسُولٌ مِّن رَّبِّ الْعَالَمِينَ ( 67 )
(هود) فهرمووی: ئهی قهوم و عهشیرهتم من هیچ گێلی و نهفامیهکم پێوه نیه، بهڵکو من فرستادهیهکم لهلایهن پهروهردگاری ههموو جیهانیانهوه...
أُبَلِّغُكُمْ رِسَالَاتِ رَبِّي وَأَنَا لَكُمْ نَاصِحٌ أَمِينٌ ( 68 )
پهیامهکانی پهروهردگاری خۆمتان پێ ڕادهگهیهنم و من بۆ ئێوه دڵسۆزو ئهمینم.
أَوَعَجِبْتُمْ أَن جَاءَكُمْ ذِكْرٌ مِّن رَّبِّكُمْ عَلَىٰ رَجُلٍ مِّنكُمْ لِيُنذِرَكُمْ وَاذْكُرُوا إِذْ جَعَلَكُمْ خُلَفَاءَ مِن بَعْدِ قَوْمِ نُوحٍ وَزَادَكُمْ فِي الْخَلْقِ بَسْطَةً فَاذْكُرُوا آلَاءَ اللَّهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ( 69 )
ئایا ئێوه سهرسام بوون له هاتنی بهرنامه و یادخهرهوهیهک لهلایهن پهروهردگارتانهوه بۆ سهر پیاوێکی (ڕاستگۆ) له خۆتان؟ تا بێدارتانبکاتهوه، جا یادی ئهو کاته بکهنهوه که خوا ئێوهی کرده جێنشین له دوای قهومی نوح، له ڕووی جهستهوه زیاد لهوان گهوره و تێرو تهواو بهدیهێنان کهواته یادی نازو نیعمهتهکانی خوا بکهن بۆ ئهوهی سهرفراز بن.
قَالُوا أَجِئْتَنَا لِنَعْبُدَ اللَّهَ وَحْدَهُ وَنَذَرَ مَا كَانَ يَعْبُدُ آبَاؤُنَا فَأْتِنَا بِمَا تَعِدُنَا إِن كُنتَ مِنَ الصَّادِقِينَ ( 70 )
(کهچی قهومی نالهبار له وهڵامیدا) وتیان: ئایا تۆ هاتویته لامان بۆ ئهوهی تهنها خوا بپهرستین و واز لهو پهرستراوانه بهێنین (که ساڵههایه) باو و باپیرانمان دهیانپهرستن؟! (به گاڵته و بێ باوهڕیهوه وتیان): کهوابوو ئهگهر تۆ له ڕاستگۆیانیت ئهو بهڵێنانهی که پێمان دهدهیت بۆمان پێش بهێنه!!
قَالَ قَدْ وَقَعَ عَلَيْكُم مِّن رَّبِّكُمْ رِجْسٌ وَغَضَبٌ أَتُجَادِلُونَنِي فِي أَسْمَاءٍ سَمَّيْتُمُوهَا أَنتُمْ وَآبَاؤُكُم مَّا نَزَّلَ اللَّهُ بِهَا مِن سُلْطَانٍ فَانتَظِرُوا إِنِّي مَعَكُم مِّنَ الْمُنتَظِرِينَ ( 71 )
هود فهرمووی: ئیتر ئهوه بهڵاو ناخۆشی و خهشمی خوا کهوته سهرتان، ئایا ئهوه ڕاسته ئێوه موجادهلهو دهمه دهمێم لهگهڵ دهکهن لهسهر کۆمهڵێک بت و پهیکهر که خۆتان و باوو باپیرانتان ناوتان ناون؟ بێگومان هیچ پهیوهندیهکیان به خواوه نیه، هیچ بهڵگهیهک لهلایهن خواوه دانهبهزیوه که ئهوانه بچوکترین کاریان بهدهست بێت، ئێوه چاوهڕێی بن، منیش لهگهڵتاندا له چاوهڕوانانم.
فَأَنجَيْنَاهُ وَالَّذِينَ مَعَهُ بِرَحْمَةٍ مِّنَّا وَقَطَعْنَا دَابِرَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا وَمَا كَانُوا مُؤْمِنِينَ ( 72 )
ئینجا (دوای دابهزینی خهشمی خوایی) هودو ئهو ئیماندارانهی لهگهڵی بوون، بهرهحمهتێکی تایبهتی خۆمان، ڕزگارمان کردن، ئهوانهش که ئایهت و ههڕهشهکانی ئێمهیان بهدرۆ دهزانی دوابڕاومان کردن و ئهوانهش باوهڕدار نهبوون به مژدهکانمان.
وَإِلَىٰ ثَمُودَ أَخَاهُمْ صَالِحًا قَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَكُم مِّنْ إِلَٰهٍ غَيْرُهُ قَدْ جَاءَتْكُم بَيِّنَةٌ مِّن رَّبِّكُمْ هَٰذِهِ نَاقَةُ اللَّهِ لَكُمْ آيَةً فَذَرُوهَا تَأْكُلْ فِي أَرْضِ اللَّهِ وَلَا تَمَسُّوهَا بِسُوءٍ فَيَأْخُذَكُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ( 73 )
بۆ سهر قهومی (ثمود)یش (صاڵح)ی برایانمان نارد (ئهویش پێی وتن): ئهی گهلهکهم خوا بپهرستن چونکه جگه لهو خوایهکی ترتان نیه، ئهوهتا بهڕاستی موعجیزهی ئاشکراتان لهلایهن پهروهردگارتانهوه بۆ هاتووه، ئهمه وشترێکه لهلایهن خواوه بهتایبهت بۆ ئێوهی بهدیهێناوه (لهسهر داخوازیی خۆتان) که موعجیزهیهکی ئاشکرایه، وازی لێ بهێنن با بلهوهڕێت له زهوی خواداو دهست درێژی مهکهنه سهرو ئازاری مهدهن (چونکه ههر ئازارتاندا) سزاو بهڵایهکی بهئێش و ئازار داوێن گیرتان دهبێت.
وَاذْكُرُوا إِذْ جَعَلَكُمْ خُلَفَاءَ مِن بَعْدِ عَادٍ وَبَوَّأَكُمْ فِي الْأَرْضِ تَتَّخِذُونَ مِن سُهُولِهَا قُصُورًا وَتَنْحِتُونَ الْجِبَالَ بُيُوتًا فَاذْكُرُوا آلَاءَ اللَّهِ وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ ( 74 )
یادی ئهو کاتهش بکهنهوه که خوا ئێوهی کرده جێنشین له دوای قهومی عاد، ژیانی لهسهر زهویدا بۆ ئاسان کردن، له دهشتهکاندا کۆشک و تهلار دروست دهکهن، له شاخ و کێوهکانیشدا ژوور دادهتاشن، کهواته یادی نازو نیعمهتهکانی خوا بکهن و تۆوی خراپه و فهسادو گوناه لهسهر زهویدا مهچێنن.
قَالَ الْمَلَأُ الَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا مِن قَوْمِهِ لِلَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا لِمَنْ آمَنَ مِنْهُمْ أَتَعْلَمُونَ أَنَّ صَالِحًا مُّرْسَلٌ مِّن رَّبِّهِ قَالُوا إِنَّا بِمَا أُرْسِلَ بِهِ مُؤْمِنُونَ ( 75 )
(دوای ئهو یادخستنهوانهی صاڵح پێغهمبهر) دهستهی دهسهڵاتداران، ئهوانهی لووت بهرزیان کرد له قهومهکهی وتیان بهوانهی که چهوسێنراونهتهوه، لهوانهیان که باوهڕیان هێناوه: باشه ئێوه دهزانن که صاڵح لهلایهن پهروهردگاریهوه ڕهوانه کراوه؟! ئیمانداران وتیان: به دڵنیاییهوه ئێمه باوهڕدارین بهو پهیامهی که بهودا ڕهوانه کراوه.
قَالَ الَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا إِنَّا بِالَّذِي آمَنتُم بِهِ كَافِرُونَ ( 76 )
(بهڵام) ئهوانهی که خۆیان بهزل و گهوره دهزانی وتیان: بهڕاستی ئێمه بێ بڕواین بهوهی ئێوه بڕواتان پێ هێناوه!
فَعَقَرُوا النَّاقَةَ وَعَتَوْا عَنْ أَمْرِ رَبِّهِمْ وَقَالُوا يَا صَالِحُ ائْتِنَا بِمَا تَعِدُنَا إِن كُنتَ مِنَ الْمُرْسَلِينَ ( 77 )
یهکسهر (چوون) وشترهکهیان سهربڕی و له فهرمانی پهروهردگاریان یاخی بوون و وتیان: ئهی صاڵح ئهگهر تۆ له پێغهمبهرانیت ئادهی ئهو ههڕهشانهی که لێمان دهیکهیت بۆمان پێش بهێنه.
فَأَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَةُ فَأَصْبَحُوا فِي دَارِهِمْ جَاثِمِينَ ( 78 )
ئینجا یهکسهر (دوای سهربڕینی وشترهکه) بوومهلهرزهیهک و دهنگێکی سامناک گرتنی و پێچانیهوه و دوا به دوای ئهو ههموو له ماڵهکانیاندا بهچۆکدا هاتن و هێزی ئهژنۆیان شکاو تیاچوون.
فَتَوَلَّىٰ عَنْهُمْ وَقَالَ يَا قَوْمِ لَقَدْ أَبْلَغْتُكُمْ رِسَالَةَ رَبِّي وَنَصَحْتُ لَكُمْ وَلَٰكِن لَّا تُحِبُّونَ النَّاصِحِينَ ( 79 )
(جا صاڵح پێغهمبهر، پشتی لێههڵکردن) و وتی: ئهی قهوم و عهشیرهتم سوێند به خوا بهڕاستی پهیامی پهروهردگارم بهچاکی پێڕاگهیاندن و دڵسۆزیم لهگهڵ کردن، بهڵام (بهداخهوه) ئێوه دڵسۆزانتان خۆش ناوێت.
وَلُوطًا إِذْ قَالَ لِقَوْمِهِ أَتَأْتُونَ الْفَاحِشَةَ مَا سَبَقَكُم بِهَا مِنْ أَحَدٍ مِّنَ الْعَالَمِينَ ( 80 )
یادی (لوت پێغهمبهریش) بکه کاتێک به قهومهکهی وت: چۆن ئێوه گوناهو تاوانێکی وا دهکهن که تا ئێستا هیچ کهس پێش ئێوه له جیهاندا گوناهو تاوانی وای نهکردوه؟!
إِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجَالَ شَهْوَةً مِّن دُونِ النِّسَاءِ بَلْ أَنتُمْ قَوْمٌ مُّسْرِفُونَ ( 81 )
چونکه بهڕاستی ئێوه ئارهزووی (جنسی) خۆتان لهگهڵ پیاواندا ئهنجام دهدهن لهباتی ژنانی هاوسهرتان، نهخێر ئێوه قهومێکی ناپوخت و سنوور بهزێن و زیادهڕهون.
وَمَا كَانَ جَوَابَ قَوْمِهِ إِلَّا أَن قَالُوا أَخْرِجُوهُم مِّن قَرْيَتِكُمْ إِنَّهُمْ أُنَاسٌ يَتَطَهَّرُونَ ( 82 )
وهڵامی قهومه نالهبارهکهی تهنها ئهوهبوو که وتیان: ئهوانه شار بهدهرکهن چونکه ئهوانه کهسانێکن خۆیان پاک ڕادهگرن (داوێن پاکن و وهک ئێمه ناکهن)!!
فَأَنجَيْنَاهُ وَأَهْلَهُ إِلَّا امْرَأَتَهُ كَانَتْ مِنَ الْغَابِرِينَ ( 83 )
ئێمهش لوت و خانهوادهکهیمان ڕزگار کرد، جگه له هاوسهرهکهی، چونکه ئهویش لهو کهسانه بوو که تیاچوون (لهبهر ئهوهی باوهڕی به لوت پێغهمبهر نهبوو).
وَأَمْطَرْنَا عَلَيْهِم مَّطَرًا فَانظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُجْرِمِينَ ( 84 )
ئهوسا (بهردمان) بهسهرداباراندن، جا تهماشا بکهو سهرنج بدهو پهند وهرگرهو بزانه، سهرئهنجامی تاوانباران وبێ ڕهوشتان چۆن بوو.
وَإِلَىٰ مَدْيَنَ أَخَاهُمْ شُعَيْبًا قَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَكُم مِّنْ إِلَٰهٍ غَيْرُهُ قَدْ جَاءَتْكُم بَيِّنَةٌ مِّن رَّبِّكُمْ فَأَوْفُوا الْكَيْلَ وَالْمِيزَانَ وَلَا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْيَاءَهُمْ وَلَا تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ بَعْدَ إِصْلَاحِهَا ذَٰلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ ( 85 )
بۆ هۆزی مهدیهنیش (شعیب)ی برایانمان نارد، ئهویش پێی وتن: ئهی قهوم و هۆزو گهلم تهنها خوا بپهرستن، چونکه جگه لهو زاته خوایهکی ترتان نیه، ئهوهته بهڕاستی بهڵگهو نیشانهی ڕوونتان لهلایهن پهروهردگارتانهوه بۆ هاتووه، کهوابوو له کێشانه و پێوانهدا (فێڵ و تهڵهکه مهکهن) و مافی خۆی بدهنێ، شتی خهڵکی سووک مهکهن و بێ نرخ تهماشای مهکهن، تۆوی فهساد و تاوانباری و گوناه له زهویدا مهچێنن دوای چاکساز بوونی، ئهوانه چاکتره بۆتان ئهگهر ئێوه باوهڕدارن.
وَلَا تَقْعُدُوا بِكُلِّ صِرَاطٍ تُوعِدُونَ وَتَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِهِ وَتَبْغُونَهَا عِوَجًا وَاذْكُرُوا إِذْ كُنتُمْ قَلِيلًا فَكَثَّرَكُمْ وَانظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُفْسِدِينَ ( 86 )
ههروهها لهسهر هیچ ڕێگهیهک دامهنیشن ههڕهشه له خهڵکی بکهن و ئهوانهی که باوهڕیان هێناوه بهخوا قهدهغهیان بکهن لهگرتنی ڕێبازی خواو بتانهوێت ڕێبازی خوا بهلاری و لهوێری پیشان بدرێت و پیاده بکهن، یادی ئهو کاتهش بکهن که کهم و لاواز بوون، ئینجا خوا زۆرو بههێزی کردن، تهماشا بکهن و سهرنج بدهن و بزانن چۆن بوو سهرهئهنجامی ئهوانهی چێنهری تۆوی خراپهن.
وَإِن كَانَ طَائِفَةٌ مِّنكُمْ آمَنُوا بِالَّذِي أُرْسِلْتُ بِهِ وَطَائِفَةٌ لَّمْ يُؤْمِنُوا فَاصْبِرُوا حَتَّىٰ يَحْكُمَ اللَّهُ بَيْنَنَا وَهُوَ خَيْرُ الْحَاكِمِينَ ( 87 )
خۆ ئهگهر دهستهیهک له ئێوه باوهڕی هێنابێت بهو بهرنامهیهی که پێی ڕهوانه کراوم و ئهگهر دهستهیهکیش باوهڕیان نههێنا بوو، ئهوه خۆتان بگرن و چاوهڕێ بن ههتا خوا خۆی داوهری دهکات له نێوانمانداو ههر ئهو زاته خۆی چاکترینی دادوهرانه.
قَالَ الْمَلَأُ الَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا مِن قَوْمِهِ لَنُخْرِجَنَّكَ يَا شُعَيْبُ وَالَّذِينَ آمَنُوا مَعَكَ مِن قَرْيَتِنَا أَوْ لَتَعُودُنَّ فِي مِلَّتِنَا قَالَ أَوَلَوْ كُنَّا كَارِهِينَ ( 88 )
دهستهی دهسهڵاتداران، ئهوانهی لووت بهرزیان کرد له قهومهکهی وتیان: ئهی شوعهیب سوێند به خوا خۆت و ئهوانهی باوهڕیان هێناوه له گهڵتدا له شارهکهماندا دهرتان دهکهین، یان به ئارهزووی خۆتان بگهڕێنهوه نێو ئاینهکهمان، ئیمانداران وتیان: ئایا ئهگهر حهزیشی لێ نهکهین بهدڵیشمان نهبێت؟!
قَدِ افْتَرَيْنَا عَلَى اللَّهِ كَذِبًا إِنْ عُدْنَا فِي مِلَّتِكُم بَعْدَ إِذْ نَجَّانَا اللَّهُ مِنْهَا وَمَا يَكُونُ لَنَا أَن نَّعُودَ فِيهَا إِلَّا أَن يَشَاءَ اللَّهُ رَبُّنَا وَسِعَ رَبُّنَا كُلَّ شَيْءٍ عِلْمًا عَلَى اللَّهِ تَوَكَّلْنَا رَبَّنَا افْتَحْ بَيْنَنَا وَبَيْنَ قَوْمِنَا بِالْحَقِّ وَأَنتَ خَيْرُ الْفَاتِحِينَ ( 89 )
بهڕاستی ئێمه درۆمان بهناوی خواوه ههڵبهستووه، ئهگهر پهشیمان ببینهوه و بگهڕێینهوه ناو ئاینهکهی ئێوه، دوای ئهوهی که خوا له دهست (ئهو خورافاته) ڕزگاری کردین، ئێمه بۆمان نیه بگهڕێینهوه بۆ ناو ئاینی ئێوه مهگهر ویستی خوای پهروهردگارمانی لهسهر بێت، زانست و زانیاری پهروهردگارمان فراوانهو ههموو شتێکی گرتۆتهوه، ههر بهخوا پشت و پهنامان بهستووه، پهروهردگارا خۆت داوهری بکه لهسهر بنچینهی حهق وڕاستی لهنێوان ئێمه و قهوم و گهلماندا، چونکه تۆ چاکترینی دادوهرانی.
وَقَالَ الْمَلَأُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِن قَوْمِهِ لَئِنِ اتَّبَعْتُمْ شُعَيْبًا إِنَّكُمْ إِذًا لَّخَاسِرُونَ ( 90 )
دهستهی دهسهڵاتداران له گهلی شوعهیب ئهوانهی که بێ باوهڕ بوون وتیان: سوێند به خوا ئهگهر ئێوه شوێنی شوعهیب بکهون، بهڕاستی ئهو کاته ئێوه له زهرهرمهندانن.
فَأَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَةُ فَأَصْبَحُوا فِي دَارِهِمْ جَاثِمِينَ ( 91 )
ئینجا یهکسهر بوومهلهرزهیهک و دهنگێکی سامناک گرتنی و پێچانیهوه و دوابهدوای ئهوه ههموو له ماڵهکانیاندا به چۆکدا هاتن و هێزی ئهژنۆیان شکاو تیاچوون.
الَّذِينَ كَذَّبُوا شُعَيْبًا كَأَن لَّمْ يَغْنَوْا فِيهَا الَّذِينَ كَذَّبُوا شُعَيْبًا كَانُوا هُمُ الْخَاسِرِينَ ( 92 )
ئهوانهی که بهرنامهی شوعهیبیان بهدرۆزانی و باوهڕیان پێی نهبوو (لهناو بران) ههروهک لهو ناوهدا نهبووبن و نهژیابن وابوو، ئهوانهی که شوعهیبیان بهدرۆزانی و باوهڕیان پێی نهبوو تهنها ئهوان زهرهرمهند و ماڵوێران بوون.
فَتَوَلَّىٰ عَنْهُمْ وَقَالَ يَا قَوْمِ لَقَدْ أَبْلَغْتُكُمْ رِسَالَاتِ رَبِّي وَنَصَحْتُ لَكُمْ فَكَيْفَ آسَىٰ عَلَىٰ قَوْمٍ كَافِرِينَ ( 93 )
جا شوعهیب پێغهمبهر، پشتی لێههڵکردن و وتی: ئهی قهوم و عهشیرهتم سوێند به خوا بهڕاستی پهیامهکانی پهروهردگارم بهچاکی پێڕاگهیاندن و دڵسۆزیم لهگهڵ کردن، ئیتر من چۆن خهم بخۆم بۆ قهومێک که بێ باوهڕن.
وَمَا أَرْسَلْنَا فِي قَرْيَةٍ مِّن نَّبِيٍّ إِلَّا أَخَذْنَا أَهْلَهَا بِالْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ لَعَلَّهُمْ يَضَّرَّعُونَ ( 94 )
له هیچ شارو وڵاتێکدا هیچ پێغهمبهرێکمان نهناردوه ( که خهڵکهکهی بدرۆیان زانی بێت و بهگوێیان نهکردبێت) مهگهر خهڵکی ئهو شوێنهمان بهتهنگانه و نهخۆشی گیرۆده کردوه، بۆ ئهوهی (دابچڵهکێن و تێفکرن) و دهست بکهن بهنزاو پاڕانهوهو لاڵانهوه.
ثُمَّ بَدَّلْنَا مَكَانَ السَّيِّئَةِ الْحَسَنَةَ حَتَّىٰ عَفَوا وَّقَالُوا قَدْ مَسَّ آبَاءَنَا الضَّرَّاءُ وَالسَّرَّاءُ فَأَخَذْنَاهُم بَغْتَةً وَهُمْ لَا يَشْعُرُونَ ( 95 )
پاشان شوێنی تهنگانهو ناخۆشیهکهمان گۆڕی بهشوێنی خۆشی و کامهرانی، ههتا بهتهواوی له ههموو ڕویهکهوه زیادیان کردو کهوتنه خۆشیهوه و (وایان لێهات که خۆشی و ناخۆشی بهتاقیکردنهوه دانهنێن) جا وتیان: بهڕاستی ناخۆشی و خۆشی تووشی باوو باپیرانیشمان بووه (ئهمه شتێکی ئاساییه!!) ئێمهش کتوپڕ گرتمانن لهکاتێکدا ئهوان ههستیان به خۆیان نهکرد لهناومان بردن و تهخت و تاراجیانمان تێکدا.
وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَىٰ آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَيْهِم بَرَكَاتٍ مِّنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ وَلَٰكِن كَذَّبُوا فَأَخَذْنَاهُم بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ ( 96 )
خۆ ئهگهر خهڵکی شارهکان بهڕاستی باوهڕیان بهێنایهو خۆیان بپاڕاستایه، ئهوا بێگومان ئێمه دهرگای فهڕو بهرهکهتی ئاسمان و زهوییان لهسهر دهکردنهوه، بهڵام ئهوان که پهیام و پێغهمبهرانی ئێمهیان بهدرۆزانی، جا ئێمهش بههۆی ئهو کاروکردهوانهی که دهیانکرد گرتمانن و لهناومان بردن.
أَفَأَمِنَ أَهْلُ الْقُرَىٰ أَن يَأْتِيَهُم بَأْسُنَا بَيَاتًا وَهُمْ نَائِمُونَ ( 97 )
جا ئایا خهڵکی شارهکان لهوه دڵنیان و ناترسن که تۆڵهی ئێمه بێت بۆیان له شهودا له کاتێکدا که ئهوان نوستوون؟!
أَوَأَمِنَ أَهْلُ الْقُرَىٰ أَن يَأْتِيَهُم بَأْسُنَا ضُحًى وَهُمْ يَلْعَبُونَ ( 98 )
ئایا خهڵکی شارهکان دڵنیاشن و ناترسن لهوهی که تۆڵهی ئێمه بێت بۆیان له چێشتهنگاودا، لهکاتێکدا ئهوان سهرگهرمی یاری و گهمهن.
أَفَأَمِنُوا مَكْرَ اللَّهِ فَلَا يَأْمَنُ مَكْرَ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْخَاسِرُونَ ( 99 )
جا ئایا دڵنیاو بێباک بوون له نهخشهو پلانی خوا (لهسهر ئاستی تاک و کۆمهڵ یان لهسهر ئاستی حوکمهت و گهلان)؟! جا کهس بێباک نابێت له نهخشه و پلانی خوا جگه له قهومی خهسارهتمهندان نهبێت.
أَوَلَمْ يَهْدِ لِلَّذِينَ يَرِثُونَ الْأَرْضَ مِن بَعْدِ أَهْلِهَا أَن لَّوْ نَشَاءُ أَصَبْنَاهُم بِذُنُوبِهِمْ وَنَطْبَعُ عَلَىٰ قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لَا يَسْمَعُونَ ( 100 )
ئایا دهریشنهکهوت بۆ ئهوانهی دێن بهدوای دهستهو چینهکانی پێش خۆیان پاش لهناوچوونی ئهوانهی که تیایدا نیشتهجێ بوون که ئهگهر بمانویستایه، ئهوه بههۆی گوناههکانیانهوه تووشمان دهکردن (وهک چۆن خهڵکانی پێش خۆیانمان لهناو برد)و مۆرمان دهنا بهسهر دڵهکانیاندا، جا ئهوان نابیستن.
تِلْكَ الْقُرَىٰ نَقُصُّ عَلَيْكَ مِنْ أَنبَائِهَا وَلَقَدْ جَاءَتْهُمْ رُسُلُهُم بِالْبَيِّنَاتِ فَمَا كَانُوا لِيُؤْمِنُوا بِمَا كَذَّبُوا مِن قَبْلُ كَذَٰلِكَ يَطْبَعُ اللَّهُ عَلَىٰ قُلُوبِ الْكَافِرِينَ ( 101 )
(ئهی محمد(صلى الله عليه وسلم) ئهو شارو ناوچانه ههندێک له ههواڵ و بهسهرهاتهکانیان بۆ دهگێڕینهوه، سوێند بهخوا بێگومان پێغهمبهرانیان بۆ هات، هاوڕێ لهگهڵ چهندهها موعجیزهدا، ئیتر وهنهبێت ئهوانه باوهڕیان هێنابێت بهوهی که پێشتر بڕوایان پێی نهبوو، ئا بهو شێوهیه خوا مۆر دهنێت بهسهر دڵی بێ باوهڕاندا.
وَمَا وَجَدْنَا لِأَكْثَرِهِم مِّنْ عَهْدٍ وَإِن وَجَدْنَا أَكْثَرَهُمْ لَفَاسِقِينَ ( 102 )
بهشی زۆری ئهو خهڵکه سهرگهردانهمان دهست نهکهوت که پهیمان شکێن نهبن و بهڕاستی زۆربهی ئهوانهمان بهدهرچوو له ئاینی خوا دهستکهوت.
ثُمَّ بَعَثْنَا مِن بَعْدِهِم مُّوسَىٰ بِآيَاتِنَا إِلَىٰ فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِ فَظَلَمُوا بِهَا فَانظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُفْسِدِينَ ( 103 )
پاشان له دوای ئهو (پێغهمبهرانهی که باسکران) موسامان هاوڕێ لهگهڵ موعجیزهی جۆراو جۆردا بۆ سهر فیرعهون و دارو دهستهکهی ڕهوانهکرد، کهچی ستهمیان لهخۆیان کردو پێی بێ باوهڕ بوون، جا تهماشا بکه و ببینه بزانه چۆن بوو سهرئهنجامی ئهوانهی که چێنهری تۆوی خراپه بوون.
وَقَالَ مُوسَىٰ يَا فِرْعَوْنُ إِنِّي رَسُولٌ مِّن رَّبِّ الْعَالَمِينَ ( 104 )
موسا وتی: ئهی فیرعهون چاک بزانه و دڵنیابه که من ڕهوانه کراوو فرستادهم لهلایهن پهروهردگاری جیهانیانهوه...
حَقِيقٌ عَلَىٰ أَن لَّا أَقُولَ عَلَى اللَّهِ إِلَّا الْحَقَّ قَدْ جِئْتُكُم بِبَيِّنَةٍ مِّن رَّبِّكُمْ فَأَرْسِلْ مَعِيَ بَنِي إِسْرَائِيلَ ( 105 )
ههمیشه سوورم لهسهر ئهوهی هیچ شتێک نهڵێم بهناوی خواوه جگه لهوهی حهق و ڕاست نهبێت، بهڕاستی بهبهڵگهیهکی ڕوونهوه لهلایهن پهروهردگارهوه هاتووم بۆ لاتان: کهواته (ئهی فیرعهون) داواکارم نهوهی ئیسرائیل ئازاد بکهیت، با لهگهڵ مندا بن و (دهست مههێنه ڕێگهیان).
قَالَ إِن كُنتَ جِئْتَ بِآيَةٍ فَأْتِ بِهَا إِن كُنتَ مِنَ الصَّادِقِينَ ( 106 )
(فیرعهون بڕوای نهکرد) و وتی: ئهگهر بهڵگهیهکت هێناوه، ده بیخهره ڕوو، ئهگهر تۆ له ڕاستگۆیانیت.
فَأَلْقَىٰ عَصَاهُ فَإِذَا هِيَ ثُعْبَانٌ مُّبِينٌ ( 107 )
ئینجا موسا دارعهساکهی فڕێداو دهستبهجێ بوو بهمارێکی گهوره و ئاشکرا.
وَنَزَعَ يَدَهُ فَإِذَا هِيَ بَيْضَاءُ لِلنَّاظِرِينَ ( 108 )
دهستیشی (خسته بن باڵی)ودهری هێنایهوه خێرابوو به (کافوری) سپی و بریقهی دهدایهوه بۆ تهماشاکهران.
قَالَ الْمَلَأُ مِن قَوْمِ فِرْعَوْنَ إِنَّ هَٰذَا لَسَاحِرٌ عَلِيمٌ ( 109 )
ههندێک له دهسهڵاتدارانی دارو دهستهی فیرعهون وتیان: بهڕاستی ئهمه جادووگهرێکی زۆر زانایه!!
يُرِيدُ أَن يُخْرِجَكُم مِّنْ أَرْضِكُمْ فَمَاذَا تَأْمُرُونَ ( 110 )
(بهم شتانه) دهیهوێت لهوڵات و نیشتمانتان دهرتانپهڕێنێت، جا چ فهرمانێک دهدهن؟!
قَالُوا أَرْجِهْ وَأَخَاهُ وَأَرْسِلْ فِي الْمَدَائِنِ حَاشِرِينَ ( 111 )
وتیان: جارێ وازی لێبهێنه لهگهڵ براکهیدا و چهند پیاوێک بنێره له شارهکاندا تا ههموو جادووگهران کۆ بکهنهوه...
يَأْتُوكَ بِكُلِّ سَاحِرٍ عَلِيمٍ ( 112 )
ههوڵ بدهن ههموو جادووگهرێکی زاناو شارهزات بۆ پهیدا بکهن.
وَجَاءَ السَّحَرَةُ فِرْعَوْنَ قَالُوا إِنَّ لَنَا لَأَجْرًا إِن كُنَّا نَحْنُ الْغَالِبِينَ ( 113 )
(دوای چهند ڕۆژێک) جادووگهران هاتن بۆ لای فیرعهون وتیان: پاداشتێک، شاباشێکمان دهست دهکهوێت ئهگهر ئێمه (لهم ململانێیهدا) بردمانهوه؟!
قَالَ نَعَمْ وَإِنَّكُمْ لَمِنَ الْمُقَرَّبِينَ ( 114 )
(فیرعهون) وتی: بهڵێ (ئهی چۆن) ئێوه له نزیکان و بهڕێزان دهبن.
قَالُوا يَا مُوسَىٰ إِمَّا أَن تُلْقِيَ وَإِمَّا أَن نَّكُونَ نَحْنُ الْمُلْقِينَ ( 115 )
ئهوسا جادووگهران وتیان: ئهی موسا، یان ئهوهیه تۆ دهست بهکار دهبیت و دایدهبهزێنیت یان ئێمه دهستبهکار دهبین ههمیشه دایدهبهزێنین.
قَالَ أَلْقُوا فَلَمَّا أَلْقَوْا سَحَرُوا أَعْيُنَ النَّاسِ وَاسْتَرْهَبُوهُمْ وَجَاءُوا بِسِحْرٍ عَظِيمٍ ( 116 )
موسا وتی: ده ئێوه دهست بهکاربن و دایبهزێنن، جا کاتێک دایانبهزاند، جادوویان له چاوی خهڵکی کردو ویستیان بیانترسێن و جادوویهکی زۆر گهورهیان پێش هێناو بهرپاکرد.
وَأَوْحَيْنَا إِلَىٰ مُوسَىٰ أَنْ أَلْقِ عَصَاكَ فَإِذَا هِيَ تَلْقَفُ مَا يَأْفِكُونَ ( 117 )
ئێمهش نیگامان نارد بۆ موسا که دارعهساکهت فڕێ بده، جا دهستبهجێ (ههر که فڕێیدا) ئهو فڕو فێڵهی که دهیانکرد ههمووی ههڵلووشی.
فَوَقَعَ الْحَقُّ وَبَطَلَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ( 118 )
ئهوسا ئیتر حهق چهسپاو دهرکهوت و پووچهڵیش بوهوه ئهوهی ئهوان دهیانکرد.
فَغُلِبُوا هُنَالِكَ وَانقَلَبُوا صَاغِرِينَ ( 119 )
ئیتر لهو گۆڕهپانهدا (فیرعهون و دارودهستهکهی) شکستیان پێهێنراو بهسهر شۆڕیی و شهرمهزاری گهڕانهوه.
وَأُلْقِيَ السَّحَرَةُ سَاجِدِينَ ( 120 )
(کاتێک دڵنیابوون ئهوه موعجیزهیهو لهدهسهڵاتی ئادهمیزادا نیه) جادووگهران خران بهروودا سوژدهبهر بوون بۆ خوا.
قَالُوا آمَنَّا بِرَبِّ الْعَالَمِينَ ( 121 )
جادووگهران وتیان: ئێمه باوهڕێکی پتهومان هێناوه به پهروهردگاری جیهانیان...
قَالَ فِرْعَوْنُ آمَنتُم بِهِ قَبْلَ أَنْ آذَنَ لَكُمْ إِنَّ هَٰذَا لَمَكْرٌ مَّكَرْتُمُوهُ فِي الْمَدِينَةِ لِتُخْرِجُوا مِنْهَا أَهْلَهَا فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ ( 123 )
فیرعهون وتی: ئایا باوهڕتان هێنا به پهروهردگاری موسا و هاروون، پێش ئهوهی من مۆڵهت و ڕووخسهتتان بدهم؟! بهڕاستی دیاره که ئهمه پیلانێکه سازتانداوه و گێڕاوتانه له شارهکهدا تا خهڵکهکهی لێ دهربهدهر بکهن، جا لهمهولا دهزانن (چیتان بهسهر دههێنم)...
لَأُقَطِّعَنَّ أَيْدِيَكُمْ وَأَرْجُلَكُم مِّنْ خِلَافٍ ثُمَّ لَأُصَلِّبَنَّكُمْ أَجْمَعِينَ ( 124 )
سوێند بێت دهست و قاچهکانتان ڕاست و چهپ دهبڕم، پاشان سوێند بێت ههمووتان ههڵدهواسم و له خاچتان دهدهم.
قَالُوا إِنَّا إِلَىٰ رَبِّنَا مُنقَلِبُونَ ( 125 )
(جادووگهرانی ئهوسا که ئیماندارانی ئێستهن) وتیان: (ئێمه باکمان نیه) بهڕاستی ئێمه ههر بۆ لای پهروهردگارمان دهگهڕێینهوه...
وَمَا تَنقِمُ مِنَّا إِلَّا أَنْ آمَنَّا بِآيَاتِ رَبِّنَا لَمَّا جَاءَتْنَا رَبَّنَا أَفْرِغْ عَلَيْنَا صَبْرًا وَتَوَفَّنَا مُسْلِمِينَ ( 126 )
تۆ هیچ بێزاریهکت له ئێمه نیه جگه لهوه که باوهڕمان بهبهڵگه و موعجیزهکانی پهروهردگارمان هێناوه، کاتێک بۆمان هات، (پاشان دهستی نزاو پاڕانهوهیان بهرز کردهوه و وتیان) پهروهردگارا خۆگری و ئارامیمان بهسهردا بڕێژهو به موسوڵمانێتی بمانمرێنه.
وَقَالَ الْمَلَأُ مِن قَوْمِ فِرْعَوْنَ أَتَذَرُ مُوسَىٰ وَقَوْمَهُ لِيُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ وَيَذَرَكَ وَآلِهَتَكَ قَالَ سَنُقَتِّلُ أَبْنَاءَهُمْ وَنَسْتَحْيِي نِسَاءَهُمْ وَإِنَّا فَوْقَهُمْ قَاهِرُونَ ( 127 )
ههندێک له دهسهڵاتدارانی دارو دهستهی فیرعهون وتیان: ئایا (ههروا بهئاسانی) واز له موساو قهومهکهی دههێنیت بۆ ئهوهی خراپه و تاوان بچێنن لهم زهویهداو واز له خۆت و خواکانت بهێنن؟! فیرعهون وتی: (چۆن وازیان لێ دههێنین) لهمهودوا بهزۆریی کوڕهکانیان دهکوژین، ئافرهتانیشیان بهزیندوویی دههێڵینهوه (بۆ کهنیزهکی) و بهڕاستی ئێمه بهسهریاندا زاڵین و چاوپۆشیان لێناکهین.
قَالَ مُوسَىٰ لِقَوْمِهِ اسْتَعِينُوا بِاللَّهِ وَاصْبِرُوا إِنَّ الْأَرْضَ لِلَّهِ يُورِثُهَا مَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ ( 128 )
موسا بهقهومهکهی وت: داوای کۆمهکی و پشتیوانی له خوا بکهن و دان بهخۆدا بگرن و ئارامگر بن، بهڕاستی زهوی موڵکی خوایهو دهیسپێرێت بهههرکهس که بیهوێت له بهندهکانی، سهرئهنجامیش ههر بۆ پارێزکارانه.
قَالُوا أُوذِينَا مِن قَبْلِ أَن تَأْتِيَنَا وَمِن بَعْدِ مَا جِئْتَنَا قَالَ عَسَىٰ رَبُّكُمْ أَن يُهْلِكَ عَدُوَّكُمْ وَيَسْتَخْلِفَكُمْ فِي الْأَرْضِ فَيَنظُرَ كَيْفَ تَعْمَلُونَ ( 129 )
(قهومهکهی موسا دیاره زۆر له ناخۆشیدا بوون) بۆیه وتیان: پێش ئهوهی تۆ بێیته ناومان و دوای ئهوهش که هاتوویت (بارودۆخی ئێمه نهگۆڕاوه) ههر ئازاردراو بووین، موسا وتی: ئومێد وایه پهروهردگارتان دوژمنهکهتان لهناو ببات و بتانکاته جێنشین له زهویدا، ئهوسا سهیرتان دهکات که ئێوه چۆن کاردهکهن!!
وَلَقَدْ أَخَذْنَا آلَ فِرْعَوْنَ بِالسِّنِينَ وَنَقْصٍ مِّنَ الثَّمَرَاتِ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ ( 130 )
سوێند بێت بهخوا بهڕاستی ئێمه شوێنکهوتوهکان و گهلی فیرعهونمان گیرۆدهی چهند ساڵێکی گرانی و نههاتی و کهم بونهوهی ڕزق و ڕۆزیی و بهروبوومهکان کرد، بۆ ئهوهی ئهوان دابچڵهکێن و پهند وهرگرن و بیربکهنهوه.
فَإِذَا جَاءَتْهُمُ الْحَسَنَةُ قَالُوا لَنَا هَٰذِهِ وَإِن تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ يَطَّيَّرُوا بِمُوسَىٰ وَمَن مَّعَهُ أَلَا إِنَّمَا طَائِرُهُمْ عِندَ اللَّهِ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لَا يَعْلَمُونَ ( 131 )
جا ئهوانه کاتێک خێرو چاکهیهکیان بۆ بێت ئهوه دهڵێن: ئهمه حهقی خۆمانه و ئێمه شایستهین، خۆ ئهگهر ناخۆشیهکیان تووش بێت ئۆباڵ و شوومیان دهدهنه پاڵ موساو ئهوانهی لهگهڵیدا بوون، ئاگاداربن بهڕاستی ههرچی ڕهشبینی و گهشبینیان ههیه ههمووی لهلایهن خواوهیه، بهڵام زۆربهیان ئهم ڕاستیانه تێ ناگهن و نایزانن.
وَقَالُوا مَهْمَا تَأْتِنَا بِهِ مِنْ آيَةٍ لِّتَسْحَرَنَا بِهَا فَمَا نَحْنُ لَكَ بِمُؤْمِنِينَ ( 132 )
(فیرعهون و دارو دهستهی) وتیان: ههر چیمان بۆ بهێنیت له بهڵگهو موعجیزه تا چاوبهستمان لێبکهی پێی، ئهوه ئێمه ههر بڕوادارنین به تۆ!!
فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمُ الطُّوفَانَ وَالْجَرَادَ وَالْقُمَّلَ وَالضَّفَادِعَ وَالدَّمَ آيَاتٍ مُّفَصَّلَاتٍ فَاسْتَكْبَرُوا وَكَانُوا قَوْمًا مُّجْرِمِينَ ( 133 )
جا ئێمهش بهڵای لافاوو کولله و ئهسپێ و بۆقی جۆراو جۆرو خوێنمان نارده سهریان له کاتێکدا ئهوانه چهندهها بهڵگهی ڕوون بوون (لهسهر تاوانباریان)، کهچی ئهوان ههر لووت بهرزیان کردو خۆیان بهزل و گهورهزانی، بهڕاستی قهومێکی تاوانبارو تاوانکار بوون.
وَلَمَّا وَقَعَ عَلَيْهِمُ الرِّجْزُ قَالُوا يَا مُوسَى ادْعُ لَنَا رَبَّكَ بِمَا عَهِدَ عِندَكَ لَئِن كَشَفْتَ عَنَّا الرِّجْزَ لَنُؤْمِنَنَّ لَكَ وَلَنُرْسِلَنَّ مَعَكَ بَنِي إِسْرَائِيلَ ( 134 )
جا کاتێکیش ههر بهڵایهک لهو بهڵایانه بهسهریاندا هات (پهنایان دهبرد بۆ موسا) و دهیانوت: ئهی موسا (فریامان بکهوه) له پهروهردگارت بپاڕێرهوه بۆمان، بهو پهیمانهی که خوا لای داناویت، سوێند بهخوا ئهگهر ئهم بهڵایانهمان لهسهر ههڵگری ئهوسا بێگومان باوهڕت پێ دهکهین و نهوهی ئیسرائیلیش ئازاد دهکهین و لهگهڵتا دهنێرین.
فَلَمَّا كَشَفْنَا عَنْهُمُ الرِّجْزَ إِلَىٰ أَجَلٍ هُم بَالِغُوهُ إِذَا هُمْ يَنكُثُونَ ( 135 )
جاکاتێک بهڵاکانمان لهسهر لادهبردن بۆ کاتێکی دیاریکراو که ئهوان پێی دهگهیشتن، ئهوه خێرا پهیمانهکانیان دهشکاندو له سنوور دهترازان و (دهچوونهوه دۆخی جاران).
فَانتَقَمْنَا مِنْهُمْ فَأَغْرَقْنَاهُمْ فِي الْيَمِّ بِأَنَّهُمْ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا وَكَانُوا عَنْهَا غَافِلِينَ ( 136 )
جا ئێمهش تۆڵهمان لێسهندن و نوقمی دهریامان کردن، چونکه ئهوان بڕوایان به بهڵگه و موعجیزهکانی ئێمه نهبوو به درۆیان دادهنا و، ئهوان لێی بێئاگا بوون.
وَأَوْرَثْنَا الْقَوْمَ الَّذِينَ كَانُوا يُسْتَضْعَفُونَ مَشَارِقَ الْأَرْضِ وَمَغَارِبَهَا الَّتِي بَارَكْنَا فِيهَا وَتَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ الْحُسْنَىٰ عَلَىٰ بَنِي إِسْرَائِيلَ بِمَا صَبَرُوا وَدَمَّرْنَا مَا كَانَ يَصْنَعُ فِرْعَوْنُ وَقَوْمُهُ وَمَا كَانُوا يَعْرِشُونَ ( 137 )
ئهوسا ئهو قهوم و گهلهی لاواز دهکران و دهچهوسێنرانهوه له ههموو خۆرههڵات و خۆرئاوای ئهو وڵاتهی که فهڕو بهرهکهتمان بهسهردا ڕژاند بوو کرده جێنشین و بهڵێنی ڕاست و جوانی پهروهردگارت (ئهی محمد(صلى الله عليه وسلم) جێبهجێ بوو بۆ نهوهی ئیسرائیل بههۆی ئهوهی که ئارامیان لهسهرگرت، (کهواته ئهگهر ئوممهتی تۆیش ئاوا خؤگربن بێگومان ههمان ئهنجام بهدهست دههێنن)، ههرچیش فیرعهون و قهومهکهی دروستیان دهکردو ئهو کۆشک و تهلارسازیهی که دهیانکرد، ههر ههموویمان کاول و وێران کرد.
وَجَاوَزْنَا بِبَنِي إِسْرَائِيلَ الْبَحْرَ فَأَتَوْا عَلَىٰ قَوْمٍ يَعْكُفُونَ عَلَىٰ أَصْنَامٍ لَّهُمْ قَالُوا يَا مُوسَى اجْعَل لَّنَا إِلَٰهًا كَمَا لَهُمْ آلِهَةٌ قَالَ إِنَّكُمْ قَوْمٌ تَجْهَلُونَ ( 138 )
لهوهودوا نهوهی ئیسرائیلمان له دهریاکه پهڕاندهوه، دوای تاوێک ڕێیان کهوت له خهڵکێک که بهدهوری بتهکانیاندا دهخولانهوهو دهیانپهرستن، (دهستهیهکیان) وتیان: ئهی موسا خوایهکیش بۆ ئێمه ساز بکه وهکو ئهوانه چهند خوایهکیان ههیه!! موسا پێی وتن: بهڕاستی ئێوه قهومێکن نهدهزانن و نهدهفامن...
إِنَّ هَٰؤُلَاءِ مُتَبَّرٌ مَّا هُمْ فِيهِ وَبَاطِلٌ مَّا كَانُوا يَعْمَلُونَ ( 139 )
بێگومان ئائهوانه ئهوهی تێدا دهژین لهناوچووه و، پووچهڵه ئهوهی ئهوان دهیانکرد.
قَالَ أَغَيْرَ اللَّهِ أَبْغِيكُمْ إِلَٰهًا وَهُوَ فَضَّلَكُمْ عَلَى الْعَالَمِينَ ( 140 )
موسا وتی: ئایا کهی ڕهوایه بێجگه له خوا خوایهکی ترتان بۆ بخوازم، لهکاتێکدا که ئهو زاته لهناو خهڵکی ئهم جیهانهدا ههڵی بژاردوون و ڕێزی زیاتری لێناوون.
وَإِذْ أَنجَيْنَاكُم مِّنْ آلِ فِرْعَوْنَ يَسُومُونَكُمْ سُوءَ الْعَذَابِ يُقَتِّلُونَ أَبْنَاءَكُمْ وَيَسْتَحْيُونَ نِسَاءَكُمْ وَفِي ذَٰلِكُم بَلَاءٌ مِّن رَّبِّكُمْ عَظِيمٌ ( 141 )
یادی ئهو کاتهش بکهن که ڕزگارمان کردن له دارو دهستهی فیرعهون کاتێک که ناسۆرترین ئهشکهنجهیان دهدان، بهشێوهیهکی دڕندانه زۆرینهی کوڕهکانی ئێوهیان دهکوشت وئافرهتهکانی ئێوهشیان دههێشتهوه (بۆ کهنیزهکی)، لهوهشدا بهڵاو تاقیکردنهوهیهکی گهوره ههیه بۆتان لهلایهن پهروهردگارتانهوه (بۆچی زوو فهرامۆشتان کرد).
وَوَاعَدْنَا مُوسَىٰ ثَلَاثِينَ لَيْلَةً وَأَتْمَمْنَاهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِيقَاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً وَقَالَ مُوسَىٰ لِأَخِيهِ هَارُونَ اخْلُفْنِي فِي قَوْمِي وَأَصْلِحْ وَلَا تَتَّبِعْ سَبِيلَ الْمُفْسِدِينَ ( 142 )
بهڵێنی سی شهومان به موسادا (که خواپهرستی تێدا بکات، تا ئاماده بێت بۆ وهرگرتنی تهورات) و به ده شهوی تر ماوهکهمان تهواوکرد، ئینجا کاتی گفتوگۆی موسا لهگهڵ پهروهردگاریدا تهواو بوو که گهیشته چل شهو، موسا (پێش ڕۆیشتنی بۆ کێوی طور) به هارونی برای وت: ئیتر تۆ له جیاتی من به لهناو قهوم و عهشرهتمدا دهوری چاکسازی ببینه و نهکهیت شوێن ڕێبازی ئهوانه بکهویت که چێنهری تۆوی خراپهن.
وَلَمَّا جَاءَ مُوسَىٰ لِمِيقَاتِنَا وَكَلَّمَهُ رَبُّهُ قَالَ رَبِّ أَرِنِي أَنظُرْ إِلَيْكَ قَالَ لَن تَرَانِي وَلَٰكِنِ انظُرْ إِلَى الْجَبَلِ فَإِنِ اسْتَقَرَّ مَكَانَهُ فَسَوْفَ تَرَانِي فَلَمَّا تَجَلَّىٰ رَبُّهُ لِلْجَبَلِ جَعَلَهُ دَكًّا وَخَرَّ مُوسَىٰ صَعِقًا فَلَمَّا أَفَاقَ قَالَ سُبْحَانَكَ تُبْتُ إِلَيْكَ وَأَنَا أَوَّلُ الْمُؤْمِنِينَ ( 143 )
جا کاتێک موسا هات بۆ کات و شوێنی دیاریکراومان و پهروهردگاریشی گفتوگۆی ڕاستهوخۆی لهگهڵدا ئهنجامدا (دیاره له حاڵهتێکی ڕۆحی و دهروونی زۆر بهرزدا بووه، کهوتۆته جیهانێکی زۆر سهیرو خۆشهوه که قهڵهم ناتوانێت باسی بکات و زمان ناتوانێت وهسفی بکات، ئاخر ناحهقی نیه، پهروهردگاری ئهم بوونهوهره گفتوگۆ لهگهڵ بهندهیهکی خۆیدا ئهنجام بدات، با پێغهمبهریش بێت، بۆیه له خۆشیدا هاته گفت و) وتی: (تو خوا، خوایه گیان، ئهی پهروهردگاری ئازیزم) خۆتم نیشان بده تا تێر تهماشات بکهم، خوای گهورهش فهرمووی: ههرگیز (له دنیادا) نامبینیت (بۆ دڵنیاکردنی لهوهی که بهرگهی تهجهلای زاتی پهروهردگار ناگرێت) پێی فهرموو: بهڵام (ئهگهر ههر حهز دهکهیت) سهیری ئهو چیایه بکه، جا ئهگهر مایهوه له جێگهی خۆیدا ئهوا لهوهودوا تۆش من دهبینیت، جا کاتێک پهروهردگاری خۆی نیشانی کێوهکهداو تهجهلای کرد، کێوهکهی سووتاند و ورد و خاشی کرد، موساش کهوت و له هۆش خۆی چوو، ئینجا کاتێک هاتهوه هۆش خۆی (زانی داخوازیهکهی زۆر گهوره بووه) وتی: ستایش و بێگهردی و کهماڵ ههر سایشتهی تۆیه، من پهشیمانم له داخوازیهکهم و گهڕامهوه بۆ لای تۆ و من یهکهم کهسم له ئیمانداران.
قَالَ يَا مُوسَىٰ إِنِّي اصْطَفَيْتُكَ عَلَى النَّاسِ بِرِسَالَاتِي وَبِكَلَامِي فَخُذْ مَا آتَيْتُكَ وَكُن مِّنَ الشَّاكِرِينَ ( 144 )
(خوای گهوره) فهرمووی: ئهی موسا بهڕاستی من تۆم ههڵبژاردوه لهناو خهڵکیدا بههۆی پهیامهکانمهوه و گفتوگۆکردنیشم لهگهڵ تۆدا، جا ههرچیهکم پێبهخشیوویت به توندو تۆڵی بیگرهو پهیڕهوی بکهو ڕای بگهیهنه و ههمیشه و بهردهوام له سوپاسگوزاران به.
وَكَتَبْنَا لَهُ فِي الْأَلْوَاحِ مِن كُلِّ شَيْءٍ مَّوْعِظَةً وَتَفْصِيلًا لِّكُلِّ شَيْءٍ فَخُذْهَا بِقُوَّةٍ وَأْمُرْ قَوْمَكَ يَأْخُذُوا بِأَحْسَنِهَا سَأُرِيكُمْ دَارَ الْفَاسِقِينَ ( 145 )
له تابلۆکانی (تهوراتیشدا) له ههموو بابهتێکمان بۆ تۆمار کردبوو، ئامۆژگاری تێرو تهواو (بۆ ههموو چالاکیهکانی ژیان)، ههروهها ڕوون کردنهوه بۆ ههموو شتێک و ههموو بابهتێک، کهوابوو ئهی موسا: بهتوندی بیانگره و پهیڕهویان بکهو فهرمان به قهومهکهشت بده: که بهجوانترین شێوه وهریان بگرن و پهیڕهویان بکهن، له ئایندهدا خانووبهره و شوێنی تاوانبارو له سنوور دهرچوانتان نیشان دهدهم (چۆن وێرانی دهکهین).
سَأَصْرِفُ عَنْ آيَاتِيَ الَّذِينَ يَتَكَبَّرُونَ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَإِن يَرَوْا كُلَّ آيَةٍ لَّا يُؤْمِنُوا بِهَا وَإِن يَرَوْا سَبِيلَ الرُّشْدِ لَا يَتَّخِذُوهُ سَبِيلًا وَإِن يَرَوْا سَبِيلَ الْغَيِّ يَتَّخِذُوهُ سَبِيلًا ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا وَكَانُوا عَنْهَا غَافِلِينَ ( 146 )
ئهو کهسانهی که بهناحهق فیز دهکهن له زهویداو خۆیان بهگهورهتر دهنوێنن (له خهڵکی)، لهمهودوا ڕووی دڵیان وهردهچهرخێنم له تێگهیشتنی ئایهت و فهرمانهکانم، خۆ ئهوانه ئهگهر ههر بهڵگه و نیشانهیهک ببینن ئهوه باوهڕی پێناکهن، ئهگهر ڕێبازی بهرژهوهندی دنیاو قیامهت ببینن ئهوه نایگرنهبهر، خۆ ئهگهر ڕێبازی ئارهزوو پهرستی و گومڕایی ببینن، ئهوه دهیگرنه بهرو پهیڕهوی دهکهن، ئهوه لهبهر ئهوهیه چونکه بهڕاستی ئهوان بڕوایان بهئایهت و فهرمانهکانی ئێمه نهبوو لێیان بێئاگا بوون.
وَالَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا وَلِقَاءِ الْآخِرَةِ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ هَلْ يُجْزَوْنَ إِلَّا مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ( 147 )
جا ئهوانهی که ئایهت و فهرمانهکانی ئێمه و به یهکگهیشنهوهیان له دوارۆژدا بهدرۆزانی، ئهوانه ههموو کاروکردهوهکانیان پووچ و بێ نرخ و بێ سوود بوو، ئایا پاداشتی هیچ شتێکیان دهدرێتهوه جگه لهوهی که دهیانکرد؟!
وَاتَّخَذَ قَوْمُ مُوسَىٰ مِن بَعْدِهِ مِنْ حُلِيِّهِمْ عِجْلًا جَسَدًا لَّهُ خُوَارٌ أَلَمْ يَرَوْا أَنَّهُ لَا يُكَلِّمُهُمْ وَلَا يَهْدِيهِمْ سَبِيلًا اتَّخَذُوهُ وَكَانُوا ظَالِمِينَ ( 148 )
جا له دوای چوونی موسا (بۆ کێوی طور) قهومهکهی پهیکهری گوێرهکهیهکیان له خشڵهکانیان دروست کرد، که بۆڕهیهکی ههبوو!! ئایا ئهوان نهیانزانی که ئهوه بهڕاستی قسهیان لهگهڵدا ناکات و ڕێنمووییان ناکات بۆ هیچ ڕێیهک، (سهیره لهگهڵ ئهو ههموو کهم و کووڕیانهشدا) کردیان بهخوای خۆیان، ئهوانه ستهمکار بوون.
وَلَمَّا سُقِطَ فِي أَيْدِيهِمْ وَرَأَوْا أَنَّهُمْ قَدْ ضَلُّوا قَالُوا لَئِن لَّمْ يَرْحَمْنَا رَبُّنَا وَيَغْفِرْ لَنَا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ ( 149 )
کاتێکیش که له دهستیان چوو و پهشیمان بوونهوه و (ڕاستییان بۆ دهرکهوت و گوێرهکه بوو به پهند لهبهر چاویان) زانیان و دڵنیا بوون که بهڕاستی گومڕا بوون و وتیان: سوێند به خوا ئهگهر پهروهردگارمان بهزهیی پیاماندا نهیهتهوه و لێمان خۆش نهبێت، ئهوه بهڕاستی له زهرهرمهندانین.
وَلَمَّا رَجَعَ مُوسَىٰ إِلَىٰ قَوْمِهِ غَضْبَانَ أَسِفًا قَالَ بِئْسَمَا خَلَفْتُمُونِي مِن بَعْدِي أَعَجِلْتُمْ أَمْرَ رَبِّكُمْ وَأَلْقَى الْأَلْوَاحَ وَأَخَذَ بِرَأْسِ أَخِيهِ يَجُرُّهُ إِلَيْهِ قَالَ ابْنَ أُمَّ إِنَّ الْقَوْمَ اسْتَضْعَفُونِي وَكَادُوا يَقْتُلُونَنِي فَلَا تُشْمِتْ بِيَ الْأَعْدَاءَ وَلَا تَجْعَلْنِي مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ ( 150 )
جا کاتێک موسا گهڕایهوه بۆ لای قهومهکهی (زانی بووی خهریکی گوێرهکه پهرستین) زۆر بهتوڕهیی و پهستی و غهمباریهوه وتی: بهڕاستی دوای ڕۆشتنی من جێنشینیهکی خراپی منتان کرد، ئهوه پهلهتان کرد له وادهی پهروهردگارتاندا؟ (ئیتر لهداخی ئهو لادان و سهرگهردانیه) تابلۆکانی (تهورات)ی فڕێداو پهلاماری قژی (هاروون)ی برای داو ڕای کێشا بۆ لای خۆی، (هاروون) وتی: کوڕی دایکم (خهتای من نهبوو، من زۆر ههوڵمدا بهڵام بێ سوود بوو) به ڕاستی ئهو خهڵکه زۆریان بۆ هێنام و هێزیان لێسهندم، خهریک بوو بشمکوژن (کاکه گیان) کهوابوو دوژمنانم پێ شاد مهکه و لهگهڵ قهومی ستهمکاردا حسابم بۆ مهکه.
قَالَ رَبِّ اغْفِرْ لِي وَلِأَخِي وَأَدْخِلْنَا فِي رَحْمَتِكَ وَأَنتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ ( 151 )
(ئهوسا ئیتر موسا بهخۆیدا هاتهوه و) وتی: پهروهردگارا له خۆم و براکهشم خۆش ببه و ههردووکمان بخهره نێو ڕهحمهت و میهرهبانی خۆتهوه و تۆ له ههموو کهس بهسۆزتر و میهرهبانتریت.
إِنَّ الَّذِينَ اتَّخَذُوا الْعِجْلَ سَيَنَالُهُمْ غَضَبٌ مِّن رَّبِّهِمْ وَذِلَّةٌ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَكَذَٰلِكَ نَجْزِي الْمُفْتَرِينَ ( 152 )
بهڕاستی ئهوانهی که گوێرهکهکهیان پهرست، لهئایندهدا لهلایهن پهروهردگاریانهوه خهشم و قینیان دهگاتێ و زهلیلی و خهجاڵهتییش بهشیان دهبێت له ژیانی دنیادا، ههر بهو شێوهیهش پاداشتی ئهوانه دهدهینهوه که درۆ بهدهم خواوه ههڵدهبهستن.
وَالَّذِينَ عَمِلُوا السَّيِّئَاتِ ثُمَّ تَابُوا مِن بَعْدِهَا وَآمَنُوا إِنَّ رَبَّكَ مِن بَعْدِهَا لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 153 )
ئهوانهش که کرداره خراپهکانیان ئهنجامداوه و پاشان له دوای کرداره خراپهکان تهوبهیان کردو پهشیمان بوونهوه و باوهڕێکی دامهزراویان هێنا، ئهوه بێگومان پهروهردگاری تۆ (ئهی محمد(صلى الله عليه وسلم) له دوای ئهنجامدانی ئهوکارانه لێخۆشبوو میهرهبانه.
وَلَمَّا سَكَتَ عَن مُّوسَى الْغَضَبُ أَخَذَ الْأَلْوَاحَ وَفِي نُسْخَتِهَا هُدًى وَرَحْمَةٌ لِّلَّذِينَ هُمْ لِرَبِّهِمْ يَرْهَبُونَ ( 154 )
کاتێک تووڕهیی موسا هێور بۆوه، تابلۆکانی (تهورات)ی ههڵگرتهوه، کهله توێیدا ڕێنموویی و ڕهحمهت و میهرهبانی تیادا دهدرهوشایهوه بۆ ئهوانهی که له پهروهردگاریان دهترسن و مهبهستیانه لێیان نهڕهنجێت.
وَاخْتَارَ مُوسَىٰ قَوْمَهُ سَبْعِينَ رَجُلًا لِّمِيقَاتِنَا فَلَمَّا أَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَةُ قَالَ رَبِّ لَوْ شِئْتَ أَهْلَكْتَهُم مِّن قَبْلُ وَإِيَّايَ أَتُهْلِكُنَا بِمَا فَعَلَ السُّفَهَاءُ مِنَّا إِنْ هِيَ إِلَّا فِتْنَتُكَ تُضِلُّ بِهَا مَن تَشَاءُ وَتَهْدِي مَن تَشَاءُ أَنتَ وَلِيُّنَا فَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا وَأَنتَ خَيْرُ الْغَافِرِينَ ( 155 )
(دوای ماوهیهک) موسا حهفتا پیاوی له قهومهکهی ههڵبژارد (تا پهشیمانی تهواو دهربڕن لهگوێرهکه پهرستی، لهکاتی دیاری کراودا بردنی بۆ لای کێوی طور) جا کاتێک تووشی بوومهلهرزهکه بوون و گرتنی، موسا وتی: پهروهردگارا خۆ ئهگهر بتویستایه پێشتر منیش و ئهوانیشت لهناو دهبرد، ئایا ئێمه لهناو دهبهیت بههۆی ئهوهی که ئهو نهفامانهمان کردویانه، ئهمه هیچ شتێک نیه تهنها تاقیکردنهوهیهکی زاتی تۆ نهبێت که ئهوهی بتهوێت پێگومڕا دهکهیت، ئهوهش بتهوێت هیدایهتی دهدهیت، ههر تۆ پشت و پهنای ئێمهی، جا (داواکارین) لێمان خۆش ببیت و بهزهییت پیاماندا بێتهوه، تۆ چاکترینی چاوپۆشیکهرانی.
وَاكْتُبْ لَنَا فِي هَٰذِهِ الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الْآخِرَةِ إِنَّا هُدْنَا إِلَيْكَ قَالَ عَذَابِي أُصِيبُ بِهِ مَنْ أَشَاءُ وَرَحْمَتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْءٍ فَسَأَكْتُبُهَا لِلَّذِينَ يَتَّقُونَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَالَّذِينَ هُم بِآيَاتِنَا يُؤْمِنُونَ ( 156 )
داواکارین که له دنیادا چاکهمان بۆ پێش بهێنیت و له قیامهتیشدا، ئێمه بهڕاستی ڕێنموویی کراوین بۆ لای زاتی تۆ، (خوای گهوره له وهڵامیاندا) فهرمووی: سزاو تۆڵهم تووشی کهسێک دهکهم که بمهوێت و (شایسته بێت)، ڕهحمهت و میهرهبانیم ههموو شتێکی گرتۆتهوه، جا لهمهودوا ئهو ڕهحمهت و میهرهبانیهم تۆمار دهکهم و بڕیار دهدهم بۆ ئهو کهسانهی که تهقواو پارێزکاری دهکهن و زهکات دهدهن و ئهوانیش که باوهڕی تهواو بهئایهت و فهرمانهکانی ئێمه دههێنن...
الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِيَّ الْأُمِّيَّ الَّذِي يَجِدُونَهُ مَكْتُوبًا عِندَهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنجِيلِ يَأْمُرُهُم بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنكَرِ وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَائِثَ وَيَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِي كَانَتْ عَلَيْهِمْ فَالَّذِينَ آمَنُوا بِهِ وَعَزَّرُوهُ وَنَصَرُوهُ وَاتَّبَعُوا النُّورَ الَّذِي أُنزِلَ مَعَهُ أُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ( 157 )
ئهوانهی که شوێنی ئهم (محمد(صلى الله عليه وسلم) پێغهمبهره ههواڵدهره نهخوێندهواره دهکهون ئهوهی که (گاورو جوو، ناوو نیشانیان) دهستیان دهکهوێت نووسراوه لای ئهوان له تهورات و ئینجیلدا، فهرمانیان پێدهدات بهچاکهو قهدهغهی گوناهو خراپهیان لێدهکات و ههرچیهک پاکو چاکه بۆیان حهڵاڵ دهکات و ههرچی پیس و ناپوخته لێیان حهرام دهکات و ئهرکه قورس و سهنگینهکان لهسهرشانیان لادهبات، ئهو کۆت و زنجیرانهش که لهسهریان بوو لای دهبات (وهک خۆ کۆشتن لهکاتی تهوبهدا... هتد)، جا ئهوانهی باوهڕیان پێ هێناوه و پشتیوانیان لێکردوه و پشتگیریان کردووه و شوێنی ئهو نووره کهوتوون (که قورئانه) و هاوڕێ لهگهڵیدا ڕهوانه کراوه، ههر ئهوانه سهرفرازو ڕزگارن.
قُلْ يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنِّي رَسُولُ اللَّهِ إِلَيْكُمْ جَمِيعًا الَّذِي لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ يُحْيِي وَيُمِيتُ فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ النَّبِيِّ الْأُمِّيِّ الَّذِي يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَكَلِمَاتِهِ وَاتَّبِعُوهُ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ ( 158 )
(ئهی محمد(صلى الله عليه وسلم) بڵێ: ئهی خهڵکینه بهڕاستی من پێغهمبهرو فرستادهی خوام بۆ ئێوه بهگشتی، ئهو خوایهی که ههر بۆئهوه خاوهندارێتی ئاسمانهکان و زهوی، هیچ خوایهک نیه جگه لهو زاته، دهژێنێت و دهمرێنێت، جا کهوابوو باوهڕی پتهو بهێنن بهو خوایهو بهپێغهمبهرهکهی، که ههواڵدهرێکی نهخوێندهواره، (تاهیچ کهس نهڵێت پیاوێکی خوێندهوار بووه و خۆی قورئانی داناوه) ئهو پێغهمبهرهی که خۆی باوهڕ دههێنێت به خواو به فهرموودهکانی، ده ئێوهش شوێنی بکهون، بۆ ئهوهی ئێوه ڕێنموویی وهرگرن.
وَمِن قَوْمِ مُوسَىٰ أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَبِهِ يَعْدِلُونَ ( 159 )
له قهومی موسا کهسانێک ههن (ژیرو هۆشمهندن و شوێنی حهق دهکهون و) ڕێنموویی خهڵک دهکهن و شارهزایان دهکهن بهحهق و ڕاستی، ههر بهو حهقه خهڵکی ڕاست دهکهنهوه (له لادان و سهرکهشی).
وَقَطَّعْنَاهُمُ اثْنَتَيْ عَشْرَةَ أَسْبَاطًا أُمَمًا وَأَوْحَيْنَا إِلَىٰ مُوسَىٰ إِذِ اسْتَسْقَاهُ قَوْمُهُ أَنِ اضْرِب بِّعَصَاكَ الْحَجَرَ فَانبَجَسَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُنَاسٍ مَّشْرَبَهُمْ وَظَلَّلْنَا عَلَيْهِمُ الْغَمَامَ وَأَنزَلْنَا عَلَيْهِمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوَىٰ كُلُوا مِن طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ وَمَا ظَلَمُونَا وَلَٰكِن كَانُوا أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ ( 160 )
ئێمه نهوهی ئیسرائیلمان کرد به دوانزه تیرهو تایهفه (دوای ئهوهی بهبیابانی سینادا کۆچیان دهکرد تووشی تینویهتیهکی زۆر بوون) و وهحی و نیگامان بۆ موسا نارد کاتیک قهومهکهی داوای ئاویان لێکرد که: به دار عاساکهت بماڵه بهبهردهکهدا ( ههر که ئهو کارهی کرد) بهردهکه دوانزه کانی لێ ههڵقوڵا، بێگومان ههر تیرهو تایهفهیهک کانیاوی خۆی زانی و ههوریشمان کرد به سێبهر بهسهریانهوه (تا گهرما زۆریان بۆ نههێنێت)و گهزۆ و باڵندهی شهلاقهشمان بهسهردا باراندن، ده بخۆن لهو ههموو ڕزق و ڕۆزیه پاکانهی که پێمان بهخشیوون، جا وهنهبێت ئهوانه ستهمیان له ئێمه کردبێت (به ناشوکری کردن و بێزاری دهربڕین) بهڵکو ستهمیان ههر له خۆیان دهکرد.
وَإِذْ قِيلَ لَهُمُ اسْكُنُوا هَٰذِهِ الْقَرْيَةَ وَكُلُوا مِنْهَا حَيْثُ شِئْتُمْ وَقُولُوا حِطَّةٌ وَادْخُلُوا الْبَابَ سُجَّدًا نَّغْفِرْ لَكُمْ خَطِيئَاتِكُمْ سَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ ( 161 )
یادی ئهو کاته بکهرهوه که پێیان وترا: لهم شارهدا که (قودسه) نیشتهجێ ببن و لهو بهروبوومانهی که به دهورو پشتیدا ههیه له ههر شوێنێک ویستان به ئارهزووی خۆتان لێی بخۆن و داوای لێخۆشبوون بکهن و بڵێن پهروهردگارا؛ لێمان خۆش ببهو گوناههکانمان لێ ههڵوهرێنه، جا له دهروازهی شارهوه به کڕنووشهوه بچنه ژوورهوه، ئهوه ئیتر ئێمه له ههڵه و گوناههکانتان خۆش دهبین، لهئایندهدا چاکهکاران پاداشتی زیاتریان دهدهینهوه (له ههردوو جیهاندا).
فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ قَوْلًا غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِجْزًا مِّنَ السَّمَاءِ بِمَا كَانُوا يَظْلِمُونَ ( 162 )
جا ئهوانهیان که ستهمیان کردبوو فهرموودهکهیان گۆڕی بهشتێک ئهوه نهبوو که پێیان وترا بوو، جائێمهش سزاو بهڵایهکمان له ئاسمانهوه بهسهردا ناردن بههۆی ئهو ستهمهوه که دهیانکرد.
وَاسْأَلْهُمْ عَنِ الْقَرْيَةِ الَّتِي كَانَتْ حَاضِرَةَ الْبَحْرِ إِذْ يَعْدُونَ فِي السَّبْتِ إِذْ تَأْتِيهِمْ حِيتَانُهُمْ يَوْمَ سَبْتِهِمْ شُرَّعًا وَيَوْمَ لَا يَسْبِتُونَ لَا تَأْتِيهِمْ كَذَٰلِكَ نَبْلُوهُم بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ ( 163 )
پرسیار له جووهکان بکه دهربارهی ئهو شارهی که لهسهر قهراغی دهریا بوو، لهکاتێکدا ئهوان له ڕۆژی شهممهدا سنووریان دهشکاند (که بڕیار بوو ڕۆژی شهممه تهرخان بێت تهنها بۆ خواپهرستی) کاتێک له ڕۆژی شهممهکهیاندا ماسیه گهورهکانیان بهسهر ئاوهوه بۆ دههاتن، ئهو ڕۆژهش که شهممهیان نهدهبوو ماسیهکانیان بۆ نه دههات، ئا بهو شێوهیه بههۆی یاخی بوون و لادانیانهوه تاقیمان کردنهوه.
وَإِذْ قَالَتْ أُمَّةٌ مِّنْهُمْ لِمَ تَعِظُونَ قَوْمًا اللَّهُ مُهْلِكُهُمْ أَوْ مُعَذِّبُهُمْ عَذَابًا شَدِيدًا قَالُوا مَعْذِرَةً إِلَىٰ رَبِّكُمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ ( 164 )
(دیاره که ههندێک لهو جولهکانه فهرمانی خوایان شکاندووه، بهههر فێڵێک بووه ڕاوی خۆیان کردوه، بۆیه دهستهیهک له پیاو چاکانیان کهوتوونهته ئامۆژگاری کردنی دهست درێژکاران) کهچی کاتێکیش دهستهیهک لهوان وتیان: بۆچی ئامۆژگاری کهسانێک دهکهن که خوا ههر لهناوبهریانه، یان سزادهریانه بهسزایهکی توند ( له وهڵامیاندا) وتیان: ئاخر بابهڵگهیهکی دڵسۆزی و غهمخۆری بێت بۆ لای پهروهردگارتان و بهو هیوایه ئهوان له خوا بترسن.
فَلَمَّا نَسُوا مَا ذُكِّرُوا بِهِ أَنجَيْنَا الَّذِينَ يَنْهَوْنَ عَنِ السُّوءِ وَأَخَذْنَا الَّذِينَ ظَلَمُوا بِعَذَابٍ بَئِيسٍ بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ ( 165 )
جا کاتێک فهرامۆشیان کرد ئهوهی ئامۆژگاریان پێی کرابوو، ئێمهش ئهوانهی که قهدهغهی خراپهیان دهکرد ڕزگارمان کردن و ئهوانهش که ستهمیان کردو ههوڵیاندا بۆ کردنی ئهوکاره ناڕهوایه، بهسزایهکی سهخت گیرۆدهمان کردن، بههۆی ئهوهی له سنوور دهرچوو بوون.
فَلَمَّا عَتَوْا عَن مَّا نُهُوا عَنْهُ قُلْنَا لَهُمْ كُونُوا قِرَدَةً خَاسِئِينَ ( 166 )
جا کاتێک ههر سهرکهشییان کرد لهوهی که قهدهغه کرابوو لێیان، ئێمهش پێمان وتن: ببنه کۆمهڵه مهیمونێکی سووک و ڕیسواو دوور له ڕهحمی خوا.
وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكَ لَيَبْعَثَنَّ عَلَيْهِمْ إِلَىٰ يَوْمِ الْقِيَامَةِ مَن يَسُومُهُمْ سُوءَ الْعَذَابِ إِنَّ رَبَّكَ لَسَرِيعُ الْعِقَابِ وَإِنَّهُ لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 167 )
یادی ئهو کاتهش بکه پهروهردگارت (ئهی محمد(صلى الله عليه وسلم) بڕیاریدا و ڕایگهیاند بهڕاستی کهسانێک دهنێرێته سهریان تا ڕۆژی قیامهت، ئهشکهنجهو ئازاری سهختیان بدات، چونکه بهڕاستی پهروهردگارت زۆر بهخێرایی تۆڵه دهسێنێت ( له ستهمکاران)، ههروهها بێگومان لێخۆشبوو میهرهبانیشه ( بۆ تهوبهکاران و ئیمانداران).
وَقَطَّعْنَاهُمْ فِي الْأَرْضِ أُمَمًا مِّنْهُمُ الصَّالِحُونَ وَمِنْهُمْ دُونَ ذَٰلِكَ وَبَلَوْنَاهُم بِالْحَسَنَاتِ وَالسَّيِّئَاتِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ ( 168 )
سهرئهنجامیش نهوهی ئیسرائیلمان کرد بهچهند بهشهوه لهسهر زهویدا، ههیانه چاک و له خواترسه، ههشیانه وا نیه و لهپلهیهکی نزمدایهو بهچهندهها خۆشی و ناخۆشی تاقیمان کردنهوه بۆ ئهوهی ئهوان بگهڕێنهوه (بۆ ڕێبازی ڕاست و دروست).
فَخَلَفَ مِن بَعْدِهِمْ خَلْفٌ وَرِثُوا الْكِتَابَ يَأْخُذُونَ عَرَضَ هَٰذَا الْأَدْنَىٰ وَيَقُولُونَ سَيُغْفَرُ لَنَا وَإِن يَأْتِهِمْ عَرَضٌ مِّثْلُهُ يَأْخُذُوهُ أَلَمْ يُؤْخَذْ عَلَيْهِم مِّيثَاقُ الْكِتَابِ أَن لَّا يَقُولُوا عَلَى اللَّهِ إِلَّا الْحَقَّ وَدَرَسُوا مَا فِيهِ وَالدَّارُ الْآخِرَةُ خَيْرٌ لِّلَّذِينَ يَتَّقُونَ أَفَلَا تَعْقِلُونَ ( 169 )
جا له دوای ئهوان نهوهیهکی نوێ جێگهی ئهوانی گرتهوه تهوراتیان بهمیراتی وهرگرت، ئهوانه (به پهرۆشهوه) پهلاماری کهلوپهلی (حهرامی) ئهم دنیایه دهدهن و دهشڵێن چاوپۆشیمان لێدهکرێت، خۆ ئهگهر کهلوپهلێکی تریان بۆ بێت وهک ئهو، ئهوه وهریدهگرن و دهیماشنهوه (چاویان تێرنابێت)، باشه، ئایا ئهوانه لهڕێگهی تهوراتهوه پهیمانیان لێ وهرنهگیراوه که بهناوی خواوه شتێک نهڵێن جگهله حهق و ڕاستی؟ خۆ ههرچی له تهوراتدا ههیه، ئهوانه خوێندویانهو دهیزانن!!، بێگومان ماڵی قیامهت، بهههشتی بهرین، چاکتره بۆ ئهوانهی که خواناسی و دینداری دهکهنه کاڵای باڵایان، باشه ئهوه تاکهی ژیرنابن؟! (بۆ ئهوهنده دنیا پهرستن)؟!
وَالَّذِينَ يُمَسِّكُونَ بِالْكِتَابِ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ إِنَّا لَا نُضِيعُ أَجْرَ الْمُصْلِحِينَ ( 170 )
ئهوانهش که به تهوراتهوه پابهندی دهکهن (که هانیان دهدات بۆ باوهڕهێنان بهمحمد(صلى الله عليه وسلم)و نوێژهکانیان بهچاکی ئهنجام دهدا، بێگومان ئێمه پاداشتی چاکسازان بهزایه نادهین.
وَإِذْ نَتَقْنَا الْجَبَلَ فَوْقَهُمْ كَأَنَّهُ ظُلَّةٌ وَظَنُّوا أَنَّهُ وَاقِعٌ بِهِمْ خُذُوا مَا آتَيْنَاكُم بِقُوَّةٍ وَاذْكُرُوا مَا فِيهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ ( 171 )
یادی ئهو کاتهش بکهرهوه که کێوی طورمان له جێی خۆی ههڵکهندو له شوێنی خۆی بهرزمان کردهوه بهسهریاندا وهکو پهڵهههورێک، جا ئهوکاته (بهتهواوی ترسیان لێنیشت و) وایانزانی که دهکهوێت بهسهریاندا، (ئهوسا پێمان وتن) ده ئیتر ئهوهی پێمان بهخشیوون بهتوندی بیگرن و له سنوور دهرمهچن و ئهو فهرمانانهی که پێمانداون ههمیشه له یادتان بێت، بۆ ئهوهی ئێوه خۆتان بپارێزن.
وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِن بَنِي آدَمَ مِن ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَىٰ أَنفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ قَالُوا بَلَىٰ شَهِدْنَا أَن تَقُولُوا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّا كُنَّا عَنْ هَٰذَا غَافِلِينَ ( 172 )
یادی ئهوکاتهش بکهرهوه که پهروهردگارت پشتاو پشتی نهوهی ئادهمی کۆ کردهوه (له جیهانی پهنهان و شاراوهدا پهیمانی لێ وهرگرتن) و کردنی به شایهت بهسهر خۆیانهوه و (پێی فهرموون): ئایا من پهروهردگاری ئێوه نیم؟! ههموو وتیان: نابێت تۆ خوای ئێمه نهبیت، بهڵێ شایهتیمان داوه (که تۆ پهروهردگارمانیت)، ئهمهش بۆ ئهوهی نهوهکو له ڕۆژی قیامهتدا بڵێن: بهڕاستی ئێمه لهمه بێئاگا بوین!!
أَوْ تَقُولُوا إِنَّمَا أَشْرَكَ آبَاؤُنَا مِن قَبْلُ وَكُنَّا ذُرِّيَّةً مِّن بَعْدِهِمْ أَفَتُهْلِكُنَا بِمَا فَعَلَ الْمُبْطِلُونَ ( 173 )
یاخود نهوهک بڵێن: جا ئێمه چی بکهین، بهڕاستی باوو باپیرانمان له پێشدا هاوهڵیان بۆ خوا داناوه و ئێمهش نهوهیهک بووین دوای ئهوان هاتین و شوێنیان کهوتین، جا ئایا تۆ لهناومان دهبهیت بههۆی ئهوهی که پێشێلکهرانی حهق کردوویانه؟
وَكَذَٰلِكَ نُفَصِّلُ الْآيَاتِ وَلَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ ( 174 )
ئا بهوشێوهیه ئایهت و فهرمانهکان ڕووندهکهینهوه (تالێی ورد ببنهوه) و بۆ ئهوهی بگهڕێنهوه (بۆ سهر ڕاسته شهقامی ئیمان و خواناسین).
وَاتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَأَ الَّذِي آتَيْنَاهُ آيَاتِنَا فَانسَلَخَ مِنْهَا فَأَتْبَعَهُ الشَّيْطَانُ فَكَانَ مِنَ الْغَاوِينَ ( 175 )
(ئهی محمد(صلى الله عليه وسلم) ههواڵی ئهو کهسهیان بهسهردا بخوێنهرهوه که فهرمانهکانی خۆمانمان پێبهخشی بوو، کهچی ئهویش خۆی لێ داماڵی و خۆی لێ دووره پهرێز گرت، ئهوسا ئیتر شهیتان شوێنی کهوت و دایهپێش و چووه ڕیزی سهر لێشێواوانهوه.
وَلَوْ شِئْنَا لَرَفَعْنَاهُ بِهَا وَلَٰكِنَّهُ أَخْلَدَ إِلَى الْأَرْضِ وَاتَّبَعَ هَوَاهُ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ الْكَلْبِ إِن تَحْمِلْ عَلَيْهِ يَلْهَثْ أَوْ تَتْرُكْهُ يَلْهَث ذَّٰلِكَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا فَاقْصُصِ الْقَصَصَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ ( 176 )
خۆ ئهگهر بمانویستایه ئهوه بهو ئایهت و فهرمانانه بهرزمان دهکردهوه، بهڵام ئهو خۆی چهسپان بهزهویهوه و (دهستی کرد بهدنیا پهرستی و) شوێنی ئارهزووی خۆی کهوت، جا نموونهی (ئهو جۆره کهسانه) وهکو نموونهی سهگ وایه ئهگهر دهری بکهیت و پیایدا ههڵبشاخێیت ههناسه بڕکێیهتی (زمان دهردهکێشێت)، یاخود ئهگهر وازی لێ بهێنیت ئهوه ههر ههناسه بڕکێیهتی، ئهوه نموونهی ئهو کهسانهیه که ئایهتهکانی ئێمهیان بهدرۆ زانیوه و بڕوایان پێی نهبووه، کهوابوو ئهم جۆره بهسهرهاتانه بگێڕهرهوه بۆ ئهوهی (دابچڵهکێن و) بیربکهنهوه.
سَاءَ مَثَلًا الْقَوْمُ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا وَأَنفُسَهُمْ كَانُوا يَظْلِمُونَ ( 177 )
ئای که چهنده نموونهیهکی ناشرینه، نموونهی ئهو کهسانهی که بهڵگهو فهرمانهکانی ئێمهیان بهدرۆ زانیوهو بڕوایان پێ نهکردوه، ئهوانه ههر ستهمیان له خۆیان دهکرد.
مَن يَهْدِ اللَّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِي وَمَن يُضْلِلْ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ ( 178 )
ئهوهی خوا ڕێنموویی بکات ئهوه ههر ئهو ڕێنموویی وهرگره، ئهوهش کهگومڕای بکات ئهوه ههر ئهوانه زهرهرمهندن.
وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيرًا مِّنَ الْجِنِّ وَالْإِنسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لَّا يَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْيُنٌ لَّا يُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لَّا يَسْمَعُونَ بِهَا أُولَٰئِكَ كَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولَٰئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ ( 179 )
سوێند به خوا بێگومان ئێمه زۆر له پهری و ئادهمیزادمان بۆ دۆزهخ دروست کردوه، ئهوانه دهزگای دڵیان ههیه و کهچی حهقی پێ تێناگهن، چاویشیان ههیه کهچی حهقی پێ نابینن، گوێیان ههیه کهچی حهقی پێ نابیستن، ئا ئهوانه وهکو ئاژهڵ وان ( له شوێنکهوتنی ئارهزوودا) بهڵکو ئهوانه وێڵ تریشن، ئا ئهوانه ههر غافڵ و بێ ئاگان له حهق.
وَلِلَّهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَىٰ فَادْعُوهُ بِهَا وَذَرُوا الَّذِينَ يُلْحِدُونَ فِي أَسْمَائِهِ سَيُجْزَوْنَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ( 180 )
ههر بۆ خوایه ههموو ناوه جوان و پیرۆزهکان، جا (ئهی ئیمانداران) بهو ناوانه دۆعا و نزا بکهن و هاناو هاوار بۆ ئهو زاته بهرن، واز بهێنن لهوانهی که له ناوه پیرۆزهکانی خوادا لادان دهکهن و (سیفهت و ناوهکانی خوا بهکاردههێنن بۆ غهیری خوا)، له ئایندهدا پاداشتی ئهو کارو کردهوانهیان وهردهگرن که ئهنجامیان دهدا.
وَمِمَّنْ خَلَقْنَا أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَبِهِ يَعْدِلُونَ ( 181 )
لهو خهڵکهش که دروستمان کردوون کهسانێک ههن که (ژیرو هۆشمهندن و شوێنی حهق دهکهون و) ڕێنموویی خهڵک دهکهن و شارهزایان دهکهن به حهق و ڕاستی، ههر بهوحهقه خهڵکی ڕاست دهکهنهوه (له لادان و سهرکهشی).
وَالَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا سَنَسْتَدْرِجُهُم مِّنْ حَيْثُ لَا يَعْلَمُونَ ( 182 )
ئهوانهش که بهڵگه و نیشانه و بهرنامهی ئێمه بهدرۆ دهزانن، لهئایندهدا ورده ورده بهرهو تیاچوون دهیانبهین له کات و شوێنێکدا که ئهوان ههستی پێناکهن و نایزانن.
وَأُمْلِي لَهُمْ إِنَّ كَيْدِي مَتِينٌ ( 183 )
من مۆڵهتیشیان دهدهم، بهڵام که تۆڵهم لێسهندن بهڕاستی نهخشهو پلانی من توندو بههێزه.
أَوَلَمْ يَتَفَكَّرُوا مَا بِصَاحِبِهِم مِّن جِنَّةٍ إِنْ هُوَ إِلَّا نَذِيرٌ مُّبِينٌ ( 184 )
باشه، ئهوه (ئهو خهڵکه) بیریان نهکردۆتهوه (له گوفتارو ڕهفتاری محمد(صلى الله عليه وسلم) که ئهو هاوهڵهیان هیچ نیشانهیهکی شێتی پێوه نیه، بهڵکو ئهو (بهڕێزه) هیچ شتێک نیه جگه بێدارکهرهوهیهکی ئاشکرا نهبێت.
أَوَلَمْ يَنظُرُوا فِي مَلَكُوتِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا خَلَقَ اللَّهُ مِن شَيْءٍ وَأَنْ عَسَىٰ أَن يَكُونَ قَدِ اقْتَرَبَ أَجَلُهُمْ فَبِأَيِّ حَدِيثٍ بَعْدَهُ يُؤْمِنُونَ ( 185 )
ئایا بۆ سهرنجیان نهداوه لهو ههموو دهسهڵاته گهورهیهی خوا له ئاسمانهکان و زهویداو ئهو ههموو شتانهی که خوا بهدی هێناون؟ (بۆ ئهوهنده بێئاگان؟) خۆ بهڕاستی نزیک بۆتهوه ئاکامیان، جا به چ گوفتارێکی تر له دوای قورئان باوهڕ دههێنن؟
مَن يُضْلِلِ اللَّهُ فَلَا هَادِيَ لَهُ وَيَذَرُهُمْ فِي طُغْيَانِهِمْ يَعْمَهُونَ ( 186 )
ئهو کهسهی خوا گومڕای بکات (بههۆی لاساری و بێ دینی خۆیهوه) ئهوه هیچ ڕێنموویکهرێکی نیه و خوایش لێیان دهگهڕێ له ناو سهرگهردانی و سهرکهشی خۆیاندا بسوڕێنهوه.
يَسْأَلُونَكَ عَنِ السَّاعَةِ أَيَّانَ مُرْسَاهَا قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِندَ رَبِّي لَا يُجَلِّيهَا لِوَقْتِهَا إِلَّا هُوَ ثَقُلَتْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ لَا تَأْتِيكُمْ إِلَّا بَغْتَةً يَسْأَلُونَكَ كَأَنَّكَ حَفِيٌّ عَنْهَا قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِندَ اللَّهِ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ ( 187 )
(ئهی محمد(صلى الله عليه وسلم) پرسیارت لێدهکهن دهربارهی قیامهت: کهی بهرپا دهبێت؟ پێیان بڵێ: بهڕاستی زانینی کاتی بهرپا بوونی ههر لای پهروهردگارمه، لهکاتێکدا کهس له سات و کاتی خۆیدا دهری ناخات و بهرپای ناکات زاتی پهروهردگار نهبێت، بهرپا بوونی قیامهت زۆر گرانه و زۆر دهکهوێت لهسهر دانیشتوانی ئاسمانهکان و زهوی (چونکه شیرازهی ههمووی تێکدهچێت و لێکههڵدهوهشێت) ڕۆژی قیامهت بهرپا نابێت کوتوپڕ نهبێت، له پڕ یهخهتان پێدهگرێت، وا پرسیارت لێدهکهن ههر وهک تۆ زۆر عهوداڵی زانینی هاتنی ڕۆژی قیامهت بیت و پرسیاری زۆرت له بارهیهوه کردبێت!! پێیان بڵێ: بهڕاستی زانینی بهرپا بوونی قیامهت تهنها لای خوایه، بهڵام زۆربهی خهڵکیش (ئهمه) نازانن.
قُل لَّا أَمْلِكُ لِنَفْسِي نَفْعًا وَلَا ضَرًّا إِلَّا مَا شَاءَ اللَّهُ وَلَوْ كُنتُ أَعْلَمُ الْغَيْبَ لَاسْتَكْثَرْتُ مِنَ الْخَيْرِ وَمَا مَسَّنِيَ السُّوءُ إِنْ أَنَا إِلَّا نَذِيرٌ وَبَشِيرٌ لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ ( 188 )
(ئهی محمد(صلى الله عليه وسلم) پێیان بڵێ: که من ناتوانم هیچ قازانج یان زهرهرێک بهخۆم بگهیهنم مهگهر ویستی خوای لهسهربێت، خۆ ئهگهر غهیب و شاراوهکانم بزانیایه ئهوه چاکهی زۆرم کۆدهکردهوه بۆخۆم و هیچ ناخۆشیهکیشم تووش نهدهبوو، من هیچ شتێک نیم تهنیا ترسێنهرێک (بۆ یاخیهکان) و مژدهدهریشم بۆ کهسانێک که باوهڕ دههێنن.
هُوَ الَّذِي خَلَقَكُم مِّن نَّفْسٍ وَاحِدَةٍ وَجَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا لِيَسْكُنَ إِلَيْهَا فَلَمَّا تَغَشَّاهَا حَمَلَتْ حَمْلًا خَفِيفًا فَمَرَّتْ بِهِ فَلَمَّا أَثْقَلَت دَّعَوَا اللَّهَ رَبَّهُمَا لَئِنْ آتَيْتَنَا صَالِحًا لَّنَكُونَنَّ مِنَ الشَّاكِرِينَ ( 189 )
خوا ئهو زاتهیه که ئێوهی لهیهک نهفس و لهیهک شت دروست کردوهو ههر لهویش جووتهکهی بهدی هێنا، بۆئهوهی ئارامی لهلا بگرێت، جا کاتێک پیاوهکه چووه لای هاوسهرهکهی، ئهویش سکی پڕبوو بهکۆرپهلهیهکی سووک، (تا ماوهی ١٢٠ ڕۆژ) ئافرهتهکهش تێپهڕی کرد بهو ماوهیهدا، ئینجا کاتێک که باری بهرهو سهنگینی دهچێت ئهو ژن و مێرده له خوا دهپاڕێنهوهو دهڵێن: خوایه سوێند به تۆ، ئهگهر منداڵێکی باش و بێ عهیبمان پێببهخشیت، ئهوه بهڕاستی له سوپاسگوزارانی تۆ دهبین.
فَلَمَّا آتَاهُمَا صَالِحًا جَعَلَا لَهُ شُرَكَاءَ فِيمَا آتَاهُمَا فَتَعَالَى اللَّهُ عَمَّا يُشْرِكُونَ ( 190 )
کهچی کاتێک نهوهی پاک و بێ عهیبی پێ بهخشین ئهوان هاوهڵیان بۆ خوا دانا لهوهی که خوا پێی دابوون (بهخشینی منداڵ دهدهنه پاڵ هۆکارهکان، نهک دهسهڵاتی خوا)، خوا بهرزتره لهوهی که ئهوان هاوبهشی بۆ بڕیار دهدهن.
أَيُشْرِكُونَ مَا لَا يَخْلُقُ شَيْئًا وَهُمْ يُخْلَقُونَ ( 191 )
ئایا کهسێک یان شتێک دهکهنه شهریک و هاوبهش که ناتوانێت هیچ شتێک دروست بکات، لهکاتێکدا خۆشیان دروستکراون و (هیچیان بهدهست نیه)...
وَلَا يَسْتَطِيعُونَ لَهُمْ نَصْرًا وَلَا أَنفُسَهُمْ يَنصُرُونَ ( 192 )
ئهوانه ناتوانن سهرکهوتن بهوان ببهخشن و ناشتوانن یارمهتی خۆیان بدهن و بهرگریی له خۆیشیان بکهن.
وَإِن تَدْعُوهُمْ إِلَى الْهُدَىٰ لَا يَتَّبِعُوكُمْ سَوَاءٌ عَلَيْكُمْ أَدَعَوْتُمُوهُمْ أَمْ أَنتُمْ صَامِتُونَ ( 193 )
ئهگهر بانگیشیان بکهن بۆ ڕێبازی هیدایهت، ئهوه شوێنتان ناکهون، چوونیهکیشه بۆتان ئایا بانگتان کردبن، یان ئێوه بێ دهنگ بن (ناتوانن بیانههژێنن ئهگهر خوا ویستی لهسهر نهبێت).
إِنَّ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ عِبَادٌ أَمْثَالُكُمْ فَادْعُوهُمْ فَلْيَسْتَجِيبُوا لَكُمْ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ ( 194 )
بهڕاستی ئهوانهی ئێوه هاواریان لێدهکهن جگهله خواو لێیان دهپاڕێنهوه، چهند بهندهیهکی وهک ئێوهن (هیچیان بهدهست نیه) ده هاواریان لێ بکهن، بابێن بهدهمتانهوه، ئهگهر ئێوه ڕاست دهکهن (لهو داوایهتاندا).
أَلَهُمْ أَرْجُلٌ يَمْشُونَ بِهَا أَمْ لَهُمْ أَيْدٍ يَبْطِشُونَ بِهَا أَمْ لَهُمْ أَعْيُنٌ يُبْصِرُونَ بِهَا أَمْ لَهُمْ آذَانٌ يَسْمَعُونَ بِهَا قُلِ ادْعُوا شُرَكَاءَكُمْ ثُمَّ كِيدُونِ فَلَا تُنظِرُونِ ( 195 )
ئایا ئهو پهرستراوانه قاچیان ههیه پێی بڕۆن بهڕێوه؟ یان دهستیان ههیه ڕای بوهشێنن و ئازاری نهیارهکانی پێ بدهن؟ یاخود چاویان ههیه پێی ببینن؟ یاخود گوێیان ههیه پێی ببیستن؟ ئهی محمد(صلى الله عليه وسلم) پێیان بڵێ: داوا له پهرستراوهکانتان بکهن و چیتان له دهست دێت له پیلان گێڕان بیکهن و مۆڵهتم مهدهن...
إِنَّ وَلِيِّيَ اللَّهُ الَّذِي نَزَّلَ الْكِتَابَ وَهُوَ يَتَوَلَّى الصَّالِحِينَ ( 196 )
(ههروهها بڵێ): بهڕاستی پشت و پهنای من ئهو خوایهیه که قورئانی دابهزاندوهو لهکاتێکدا ئهو زاته سهرپهرشتی چاکان و پاکان دهکات.
وَالَّذِينَ تَدْعُونَ مِن دُونِهِ لَا يَسْتَطِيعُونَ نَصْرَكُمْ وَلَا أَنفُسَهُمْ يَنصُرُونَ ( 197 )
ئهوانهی که ئێوه جگه له خوا هاناو هاواریان بۆ دهبهن ناتوانن سهرکهوتوتان بکهن، (تهنانهت) ناتوانن یارمهتی خۆیشیان بدهن.
وَإِن تَدْعُوهُمْ إِلَى الْهُدَىٰ لَا يَسْمَعُوا وَتَرَاهُمْ يَنظُرُونَ إِلَيْكَ وَهُمْ لَا يُبْصِرُونَ ( 198 )
خۆ ئهگهر بانگیان بکهیت بۆ ڕێبازی هیدایهت، ئهوه (بانگهوازت) نابیستن (چ جای ئهوهی یارمهتیشت بدهن)، تۆ دهیانبینیت ئهوان سهیرت دهکهن، لهکاتێکدا که نابینن.
خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِينَ ( 199 )
کاری ئاسان لهخهڵکی داوا بکهو چاوپۆشی له ههڵهو کهموکوڕیهکانیان بکهو، فهرمان بده به چاکهو کردهوهیهک که پهسهندی شهرعه، ڕووش وهرگێڕهو پشت بکه له نهفام و تێ نهگهیشتوان.
وَإِمَّا يَنزَغَنَّكَ مِنَ الشَّيْطَانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ إِنَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ( 200 )
ئهگهر وهسوهسهیهکت لهلایهن شهیتانهوه بۆ پێشهات و ویستی له خشتهت بهرێت و تووشی ههڵهت بکات، جا ئهوه تۆ پهنا بگره بهخواو پشت بهو ببهسته، چونکه بهڕاستی ئهو زاته بیسهر و زانایه.
إِنَّ الَّذِينَ اتَّقَوْا إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِّنَ الشَّيْطَانِ تَذَكَّرُوا فَإِذَا هُم مُّبْصِرُونَ ( 201 )
بهڕاستی ئهوانهی که پارێزکار و تهقوادار بوون، کاتێک خهتهرهو خهیاڵێک لهلایهن شهیتانهوه تووشیان بێت، ئهوه خێرا بێدار دهبنهوه و خوای خۆیان بیر دهکهوێتهوه و هۆشیار دهبنهوه، ئیتر دهستبهجێ بینا دهبن و بهرچاویان ڕوون دهبێت (رێبازی ڕاست بهدی دهکهن و لێیان ناشێوێت).
وَإِخْوَانُهُمْ يَمُدُّونَهُمْ فِي الْغَيِّ ثُمَّ لَا يُقْصِرُونَ ( 202 )
برا شهیتانهکانیشیان کۆمهکیان دهکهن له گومڕایی کردنیان بهڕازاندنهوه و جوانکردنی گوناهو تاوانهکان، پاشان کۆڵ نادهن و کول نابن (له گومڕایی کردنیاندا).
وَإِذَا لَمْ تَأْتِهِم بِآيَةٍ قَالُوا لَوْلَا اجْتَبَيْتَهَا قُلْ إِنَّمَا أَتَّبِعُ مَا يُوحَىٰ إِلَيَّ مِن رَّبِّي هَٰذَا بَصَائِرُ مِن رَّبِّكُمْ وَهُدًى وَرَحْمَةٌ لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ ( 203 )
کاتێکیش تۆ (لهسهر داخوازیان)، بهڵگهو موعجیزهیهکیان بۆ نههێنیت، ئهوه خوانهناسان (بهگاڵته پێکردنهوه) دهڵێن: دهی بۆ ههڵت نهبهست و داتنههێنا؟! بڵێ (ئهی محمد(صلى الله عليه وسلم) من لهو کهسانه نیم که خۆم شت ههڵبهستم) بهڕاستی من تهنها شوێنکهوتهی ئهو نیگایهم که لهلایهن پهروهردگارمهوه بۆم دێت، ئهم قورئانهی (که ئێوه باوهڕتان پێی نیه) چهندهها بهڵگهو بهرچاو ڕوونیه بۆ دڵهکان له لایهن پهروهردگارتانهوه، هیدایهت بهخش و ڕهحمهتیشه بۆ ئهو کهسانهی که باوهڕ دههێنن.
وَإِذَا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَأَنصِتُوا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ ( 204 )
کاتێکیش که قورئان دهخوێندرێت، ئهوه گوێی بۆ بگرن و دڵی بدهنێ و بێ دهنگ بن، بۆ ئهوهی ئێوه ڕهحمتان پێ بکرێت و پهروهردگار بهزهیی پێتاندا بێتهوه (گوێ گرتن بهدڵ و بێدهنگی کار کردی خۆی ههیه لهسهر بیسهر، بێجگه له پاداشتی بێ سنوور).
وَاذْكُر رَّبَّكَ فِي نَفْسِكَ تَضَرُّعًا وَخِيفَةً وَدُونَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ وَلَا تَكُن مِّنَ الْغَافِلِينَ ( 205 )
یادی پهروهردگارت له دڵ و دهروونی خۆتدا به لاڵانهوهو ترسهوه بکهو، بێ دهنگ بهرز کردنهوه ( له نێوان چپه و ئاشکرادا)، له بهیانیان و دهمه و ئێواراندا، لهبێئاگایان مهبه (ئهوانهی دڵیان غافڵه).
إِنَّ الَّذِينَ عِندَ رَبِّكَ لَا يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِهِ وَيُسَبِّحُونَهُ وَلَهُ يَسْجُدُونَ ۩ ( 206 )
بهڕاستی ئهوانهی لای پهروهردگارتن خۆیان بهگهوره ناگرن له پهرستنی ئهو زاتهداو بهردهوام تهسبیحات و ستایشی دهکهن و سوژده و کڕنووشی بۆ دهبهن (حهق وایه سهرجهم ئادهمیزادهکانیش چاو لهوان بکهن).
قورئانی پیرۆز » كوردی » سورهتی الأنفال
كوردی
سورهتی الأنفال - تعداد آیات 75
يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْأَنفَالِ قُلِ الْأَنفَالُ لِلَّهِ وَالرَّسُولِ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَصْلِحُوا ذَاتَ بَيْنِكُمْ وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ ( 1 )
(ئهی محمد(صلى الله عليه وسلم) پرسیارت لێ دهکهن دهربارهی دهسکهوتهکان، تۆ بڵێ: ههموو دهسکهوتهکان هی خواو پێغهمبهرن (ههر ئهوان بۆیان ههیه بڕیاری چۆنیهتی دابهش کردنی بدهن)، کهواته له خوا بترسن و چاکسازی نێوانی خۆتان بکهن (مهیهڵن لهسهر تهماعی دنیا نێوانتان بشێوێت) و فهرمانبهرداری خوا و پێغهمبهرهکهی بن، ئهگهر ئێوه ئیماندارن.
إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ إِذَا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَإِذَا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ آيَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِيمَانًا وَعَلَىٰ رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ ( 2 )
بێگومان ئیماندارانی ڕاستهقینه تهنها ئهوانهن: (یهکهم) که کاتێک ناوی خوا برا، ئهوه دڵهکانیان دهترسێت و دهههژێت، (دووههم) کاتێکیش ئایهت و فهرمانهکانی ئێمهیان بهسهردا بخوێنرێتهوه، ئهوه ئیمان و باوهڕیان زیاد دهکات، (سێههم) (له ههموو کارو بارێکیشیاندا) ههر پشت به پهروهردگاری خۆیان دهبهستن...
الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ ( 3 )
(چوارهم) ئهوانهن که نوێژهکانیان بهچاکی ئهنجام دهدهن، (پێنجهم) ههندێک لهو ڕزق و ڕۆزیهی پێمانداون، دهبهخشن و سهرفی دهکهن...
أُولَٰئِكَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَّهُمْ دَرَجَاتٌ عِندَ رَبِّهِمْ وَمَغْفِرَةٌ وَرِزْقٌ كَرِيمٌ ( 4 )
ئا ئهوانه ههر خۆیان ئیماندارانی ڕاستهقینهن، چهندهها پلهوپایهی بهرزیان بۆ ههیه لای پهروهردگاریان و لێخۆش بوون و ڕزق و ڕۆزی ههمیشهیی لهگهڵ ڕێزدا.
كَمَا أَخْرَجَكَ رَبُّكَ مِن بَيْتِكَ بِالْحَقِّ وَإِنَّ فَرِيقًا مِّنَ الْمُؤْمِنِينَ لَكَارِهُونَ ( 5 )
(شێوهی دابهش کردنی دهسکهوتهکانی غهزای بهدر ههندێ موسڵمان پێی دڵگران بوون) وهک چۆن پهروهردگارت به حهق و ڕاستی له نێو ماڵهکهت دهری هێنایت لهکاتێکدا بهڕاستی کۆمهڵێک له بڕواداران پێی دڵگران بوون.
يُجَادِلُونَكَ فِي الْحَقِّ بَعْدَمَا تَبَيَّنَ كَأَنَّمَا يُسَاقُونَ إِلَى الْمَوْتِ وَهُمْ يَنظُرُونَ ( 6 )
ئهو کۆمهڵه ئیمانداره موجادهلهت لهگهڵ دهکهن له شتی ڕاست و دروستدا، دوای ڕوون بونهوهی (جهنگیان پێ ناخۆشه) وهک بدرێنه بهر بۆ مردن لهکاتێکدا بهچاوی خۆیان هۆکاری مهرگ ببینن.
وَإِذْ يَعِدُكُمُ اللَّهُ إِحْدَى الطَّائِفَتَيْنِ أَنَّهَا لَكُمْ وَتَوَدُّونَ أَنَّ غَيْرَ ذَاتِ الشَّوْكَةِ تَكُونُ لَكُمْ وَيُرِيدُ اللَّهُ أَن يُحِقَّ الْحَقَّ بِكَلِمَاتِهِ وَيَقْطَعَ دَابِرَ الْكَافِرِينَ ( 7 )
یادی ئهو کاته بکهنهوه خوا بهڵێنی پێدابوون که یهکێک لهو دوو دهستهیه بهڕاستی بۆ ئێوه دهبێت (یان کاروانهکه یان سهرکهوتن بهسهر لهشکرهکهدا) ئێوهش بهڕاستی ئاواته خوازن و حهز دهکهن کاروانه بێ چهک و ئاسانهکه بۆ ئێوه بێت، خوایش دهیهوێت حهق و ڕاستی بهفهرمانهکانی خۆی بچهسپێنێت و کافرانیش بنهبڕ بکات و ڕیشهکهنیان بکات...
لِيُحِقَّ الْحَقَّ وَيُبْطِلَ الْبَاطِلَ وَلَوْ كَرِهَ الْمُجْرِمُونَ ( 8 )
بۆ ئهوهی حهق و ڕاستی بچهسپێنێت و بهتاڵ و ناحهقیش پووچ بکاتهوه و لهناوی ببات، ههرچهنده تاوانبارو تاوانکاران پێیان ناخۆشه.
إِذْ تَسْتَغِيثُونَ رَبَّكُمْ فَاسْتَجَابَ لَكُمْ أَنِّي مُمِدُّكُم بِأَلْفٍ مِّنَ الْمَلَائِكَةِ مُرْدِفِينَ ( 9 )
یادی ئهوکاته بکهنهوه کهله پهروهردگارتان دهپاڕانهوه و داوای یارمهتیتان لێ دهکرد، خوایش خێرا هات به هاناتانهوه و فهرمووی بهڕاستی من بهههزار فریشتهی تر یارمهتی و کۆمهکیتان دهکهم بهشوێن ئهوانی تردا.
وَمَا جَعَلَهُ اللَّهُ إِلَّا بُشْرَىٰ وَلِتَطْمَئِنَّ بِهِ قُلُوبُكُمْ وَمَا النَّصْرُ إِلَّا مِنْ عِندِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ ( 10 )
ئهم یارمهتیهش جگهله مژدهیهکی خوایی شتێکی تر نهبوو، تا دڵهکانیشتان ئارام بگرێت و دڵنیابن بهو یارمهتیه، ئهگینا سهرکهوتن تهنها له لایهن خواوه نهبێت نیه، چونکه بهڕاستی ههر خوا خۆی باڵادهست و دانایه.
إِذْ يُغَشِّيكُمُ النُّعَاسَ أَمَنَةً مِّنْهُ وَيُنَزِّلُ عَلَيْكُم مِّنَ السَّمَاءِ مَاءً لِّيُطَهِّرَكُم بِهِ وَيُذْهِبَ عَنكُمْ رِجْزَ الشَّيْطَانِ وَلِيَرْبِطَ عَلَىٰ قُلُوبِكُمْ وَيُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدَامَ ( 11 )
ئهو مژده و ئارامی دڵه کاتێک بوو که خوای گهوره بهوهنهوز دایگرتن، بۆ ئهوهی هێمنیهک بێت بۆتان لهلایهن خۆیهوه و ئاوێکیشی له ئاسمانهوه بهسهرتاندا باراند بۆ ئهوهی خاوێنتان بکاتهوه پێی و پۆخڵی شهیتانتان لێ دوور بخاتهوه (تا له ڕووی جهسته و دڵ و دهروونهوه خاوێن بن)و دڵهکانتان بههێزو دامهزراو بکات و بیانبهستێت به خواوه و بهو ئاوه پێیهکانیشتان جێگیرو قایم بکات.
إِذْ يُوحِي رَبُّكَ إِلَى الْمَلَائِكَةِ أَنِّي مَعَكُمْ فَثَبِّتُوا الَّذِينَ آمَنُوا سَأُلْقِي فِي قُلُوبِ الَّذِينَ كَفَرُوا الرُّعْبَ فَاضْرِبُوا فَوْقَ الْأَعْنَاقِ وَاضْرِبُوا مِنْهُمْ كُلَّ بَنَانٍ ( 12 )
ئهی محمد(صلى الله عليه وسلم) یادی ئهوه بکهرهوه کاتێک پهروهردگارت وهحی و نیگای دهکرد بۆ فریشتهکان که: بهڕاستی من یارو یاوهرتانم، کهوابوو ئێوهش دڵی ئیمانداران پابهندو دامهزراو بکهن، لهمهودوا منیش ترس و بیم دهخهمه دڵی ئهوانهی که بێ باوهڕ بوون، ده ئێوهش له سهرووی گهردنی ناپاکان بدهن و دهست بوهشێنن له ههموو سهرپهنجهکانیان (تا کافرهکان شمشێریان پێ نهگیرێت).
ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ شَاقُّوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَمَن يُشَاقِقِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَإِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ ( 13 )
ئهوه لهبهر ئهوه بوو چونکه بهڕاستی ئهوان دژایهتی و سهرپێچی خواو پێغهمبهرهکهیان کرد، ههر کهسیش دژایهتی و سهرپێچی خواو پێغهمبهرهکهی بکات، ئهوه بهڕاستی خوا تۆڵهسێنهرێکی بهزهبره.
ذَٰلِكُمْ فَذُوقُوهُ وَأَنَّ لِلْكَافِرِينَ عَذَابَ النَّارِ ( 14 )
ئهوهته (تۆڵهی خواتان) جا ئێوهش بچێژن و بێگومان سزای ئاگری دۆزهخ ههمیشه ههر بۆ بێ باوهڕانه.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا لَقِيتُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا زَحْفًا فَلَا تُوَلُّوهُمُ الْأَدْبَارَ ( 15 )
ئهی ئهوانهی که باوهڕتان هێناوه کاتێک بهرهنگاری ئهوانه بوونهوه که بێ باوهڕ بوون لهکاتی لهشکرکێشیدا ئهوه پشتیان تێمهکهن و ڕامهکهن...
وَمَن يُوَلِّهِمْ يَوْمَئِذٍ دُبُرَهُ إِلَّا مُتَحَرِّفًا لِّقِتَالٍ أَوْ مُتَحَيِّزًا إِلَىٰ فِئَةٍ فَقَدْ بَاءَ بِغَضَبٍ مِّنَ اللَّهِ وَمَأْوَاهُ جَهَنَّمُ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ ( 16 )
ههرکهس لهو ڕۆژهدا ڕابکاته دواوه و پشتیان تێبکات ئهوه بهڕاستی لهگهڵ خهشم و قینی خوادا گهڕاوهتهوه و سهرئهنجام جێ و ڕێگهی دۆزهخه که ناخۆشترین جێگه و سهرئهنجامه مهگهر مهبهستی بهکارهێنانی هونهری جهنگ بێت یاخود مهبهستی شوێن گۆڕین و جێ گۆڕین و جێ گۆڕکێ بێت بۆ لای دهستهیهکی تر.
فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَلَٰكِنَّ اللَّهَ قَتَلَهُمْ وَمَا رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَلَٰكِنَّ اللَّهَ رَمَىٰ وَلِيُبْلِيَ الْمُؤْمِنِينَ مِنْهُ بَلَاءً حَسَنًا إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ( 17 )
کهوابوو ئهی ئیمانداران: وهنهبێت ئێوه کافرانتان کوشتبێت، بهڵکو خوا کوشتنی و لهناوی بردوون، تۆش ئهی محمد(صلى الله عليه وسلم) کاتێک مشتێک خۆڵت ڕوو بهکافران فڕێدا ئهو کاره تهنها تۆ نهتکرد، بهڵکو خوا فڕێیداو (خۆڵی کرده چاوی کافرانهوه)، تا ئیمانداران تاقی بکاتهوه به تاقی کردنهوهیهکی چاک، چونکه بهڕاستی خوا بیسهری (دوعاو نزایانه)، زاناشه (بهنیهتی دڵیان).
ذَٰلِكُمْ وَأَنَّ اللَّهَ مُوهِنُ كَيْدِ الْكَافِرِينَ ( 18 )
ئهو سهرکهوتن و پشتیوانیه بۆ ئێوهی ئیمانداره، دڵنیاش بن که خوا ڕیسواکهری پیلانی بێ باوهڕانه.
إِن تَسْتَفْتِحُوا فَقَدْ جَاءَكُمُ الْفَتْحُ وَإِن تَنتَهُوا فَهُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ وَإِن تَعُودُوا نَعُدْ وَلَن تُغْنِيَ عَنكُمْ فِئَتُكُمْ شَيْئًا وَلَوْ كَثُرَتْ وَأَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُؤْمِنِينَ ( 19 )
ئیمانداران ئهگهر ئێوه داوای یارمهتی و سهرکهوتن دهکهن ئهوه بهڕاستی سهرکهوتنتان بۆ هات و ئهگهر وازبهێنن له سهرپێچی فهرمانهکانی پێغهمبهر ئهوه چاکتره بۆتان، خۆ ئهگهر بگهڕێنهوه بۆ سهرپێچی کردن، ئێمهش دهگهڕێینهوه بۆ شکست پێتانداتان، ئهوکاته دهستهو تاقمتان ههرگیز هیچ سوودێکتان پێناگهیهنێت ههرچهند زۆریش بێت (ژمارهتان) چونکه له ڕاستیشدا ههمیشه خوا لهگهڵ ئیماندارانی دامهزراو و لێبڕاودایه.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَا تَوَلَّوْا عَنْهُ وَأَنتُمْ تَسْمَعُونَ ( 20 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه، فهرمانبهرداری خواو پێغهمبهرهکهی بن و له بهرنامهی ئهوزاته پشت ههڵمهکهن، لهکاتێکدا ئێوه تێدهگهن و دهبیسن.
وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ قَالُوا سَمِعْنَا وَهُمْ لَا يَسْمَعُونَ ( 21 )
وهک ئهو کهسانهش مهبن (بهسهر زارهکی) دهیانوت: تێگهیشتین و بیستمان، گوێڕایهڵین، لهکاتێکدا ئهوان نابیستن و تێناگهن (چونکه دڵ و مێشکی خۆیان داخستووه).
إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِندَ اللَّهِ الصُّمُّ الْبُكْمُ الَّذِينَ لَا يَعْقِلُونَ ( 22 )
بهڕاستی خراپترین زیندهوهران لای خوا ئهو کهسانهن که کهڕن (حهق نابیستن) و لاڵن (حهق بێژ نین)، ئهوانهی که ژیر نابن (بیرو هۆشیان ناخهنهکارو تێنافکرن و بیرو مێشکیان قفڵ داوه).
وَلَوْ عَلِمَ اللَّهُ فِيهِمْ خَيْرًا لَّأَسْمَعَهُمْ وَلَوْ أَسْمَعَهُمْ لَتَوَلَّوا وَّهُم مُّعْرِضُونَ ( 23 )
خۆ ئهگهر خوا خێری تیادا بهدی بکردنایه، ئهوه وای لێدهکردن که حهق و ڕاستی ببیستن، خۆ ئهگهر حهقیشیان پێ ببیستنایه (که ئامادهنین بۆ وهرگرتنی) ئهوه ههر پشت له بهرنامهی خوا دهکهن لهکاتێکدا ئهوان ههمیشه نهیارن.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَجِيبُوا لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُمْ لِمَا يُحْيِيكُمْ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَقَلْبِهِ وَأَنَّهُ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ ( 24 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه، بهدهم بانگهوازی خواو پێغهمبهرهوه بچن کاتێک بانگتان دهکات بۆ بهرنامه و ڕێبازێک که دهتانژێنێتهوه و ژیان بهخشه، چاک بزانن بهڕاستی خوا (زۆر بهئاسانی) دهتوانێت دهسهڵاتی بکهوێته نێوان ئادهمیزاد و (ئاواتهکانی) دڵیهوه (بهگۆڕینیان)، (بیرتان نهچێت) بهڕاستی ههر بۆ لای ئهویش کۆدهکرێنهوه.
وَاتَّقُوا فِتْنَةً لَّا تُصِيبَنَّ الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنكُمْ خَاصَّةً وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ ( 25 )
ههروهها خۆتان بپارێزن له بهڵایهک تووشی ئهوانهتان نابێت بهتایبهت که ستهمیان کردوه (بهڵکو ههمووان دهگرێتهوه)، بشزانن که بهڕاستی خوا تۆڵهی زۆر به زهبره.
وَاذْكُرُوا إِذْ أَنتُمْ قَلِيلٌ مُّسْتَضْعَفُونَ فِي الْأَرْضِ تَخَافُونَ أَن يَتَخَطَّفَكُمُ النَّاسُ فَآوَاكُمْ وَأَيَّدَكُم بِنَصْرِهِ وَرَزَقَكُم مِّنَ الطَّيِّبَاتِ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ ( 26 )
یادی ئهوکاته بکهنهوه که ئێوه زۆر کهم و لاوازکراوو بێ هێزبوون لهزهویدا، دهترسان که خهڵکی بتانڕفێنن (بتانکوژن یان ئازارتان بدهن) جا خوای باڵادهست جێ و ڕێی بۆ سازکردن و بههێزی کردن بهسهرکهوتن و یارمهتی خۆی و له ڕزق و ڕۆزیی و نازو نیعمهته پاکهکان بههرهوهری کردن بۆ ئهوهی سوپاسگوزاری بکهن. (ئهمهش مژدهیهکی بهردهوامه و پشت بهخوا بهم زووانه دێتهوه دی).
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَخُونُوا اللَّهَ وَالرَّسُولَ وَتَخُونُوا أَمَانَاتِكُمْ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ ( 27 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه: خیانهت مهکهن له خواو له پێغهمبهر(صلى الله عليه وسلم) (بهوهی کهم تهرخهمیتان له فهرمانبهرداریاندا)، ههروهها خیانهتیش مهکهن له ئهمانهت و سپاردهکانتان که پێتان دهسپێردرێت، لهکاتێکدا که ئێوه دهزانن (ئهو کارهتان خیانهته).
وَاعْلَمُوا أَنَّمَا أَمْوَالُكُمْ وَأَوْلَادُكُمْ فِتْنَةٌ وَأَنَّ اللَّهَ عِندَهُ أَجْرٌ عَظِيمٌ ( 28 )
ههروهها بزانن بهڕاستی ماڵ و سامان و منداڵتان بۆ تاقیکردنهوهیه، بهڕاستی خوای میهرهبانیش پاداشتی زۆرو بێ سنووری له لایه (بۆ ئهو کهسانهی که نایهڵن ماڵ و سامان و منداڵیان ببێته کۆسپ له ڕێگهی جیهاد و ههوڵ و خهبات و کۆششیاندا).
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِن تَتَّقُوا اللَّهَ يَجْعَل لَّكُمْ فُرْقَانًا وَيُكَفِّرْ عَنكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ ( 29 )
ئهی ئهو کهسانهی باوهڕتان هێناوه: ئهگهر تهقوای خوا بکهن و پارێزکاری بکهن، ئهوه خوا بهرچاو ڕۆشنییهکی تهواوتان بۆ فهراههم دههێنێت (که بتوانن حهق و ناحهقی بهئاسانی لهیهک پێ جیابکهنهوه) ههروهها ههڵهو گوناههکانیشتان دادهپۆشێت و لێتان خۆش دهبێت، (چونکه)خوا خاوهنی فهزڵ و ڕێزی گهورهو بێ سنووره.
وَإِذْ يَمْكُرُ بِكَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِيُثْبِتُوكَ أَوْ يَقْتُلُوكَ أَوْ يُخْرِجُوكَ وَيَمْكُرُونَ وَيَمْكُرُ اللَّهُ وَاللَّهُ خَيْرُ الْمَاكِرِينَ ( 30 )
(ئهی محمد(صلى الله عليه وسلم) یادی ئهو کاته بکهرهوه) کاتێک ئهوانهی بێ باوهڕ بوون پیلانیان دهگێڕا دژی تۆ بۆ ئهوهی بهندت بکهن، یان بتکوژن، یان دهرت بکهن، ئهوان پیلانی خۆیان دهگێڕن و خوایش پیلانی خۆی دهخاتهکار (بهپووچ کردنهوهی کارهکانیان)، دڵنیابن خوای گهوره چاکترینی ههموو پیلانسازو نهخشه سازانه (نایهڵێ پیلانیان سهربگرێ).
وَإِذَا تُتْلَىٰ عَلَيْهِمْ آيَاتُنَا قَالُوا قَدْ سَمِعْنَا لَوْ نَشَاءُ لَقُلْنَا مِثْلَ هَٰذَا إِنْ هَٰذَا إِلَّا أَسَاطِيرُ الْأَوَّلِينَ ( 31 )
کاتێکیش ئایهت و فهرمانهکانی ئێمه بهسهر بێ باوهڕاندا دهخوێنرێتهوه، ئهوه دهڵێن: بهڕاستی ئێمه بیستمان و ئهگهر بمانویستایه ئهوه وێنهی ئهوهمان دهگوت!!، ئهم بابهتانه جگه له داستانی پێشینان شتێکی تر نیه!!
وَإِذْ قَالُوا اللَّهُمَّ إِن كَانَ هَٰذَا هُوَ الْحَقَّ مِنْ عِندِكَ فَأَمْطِرْ عَلَيْنَا حِجَارَةً مِّنَ السَّمَاءِ أَوِ ائْتِنَا بِعَذَابٍ أَلِيمٍ ( 32 )
یادی ئهو کاته بکهرهوه که بێ باوهڕان وتیان: خوایه ئهگهر ئهم دین و بهرنامه و قورئانه ڕاسته، لهلایهن تۆیشهوه ڕهوانه کراوه، ئهوه بهرد له ئاسمانهوه ببارێنه بهسهرماندا، یان بهڵاو سزایهکی بهئێشمان بۆ بهێنه!!.
وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ وَأَنتَ فِيهِمْ وَمَا كَانَ اللَّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَهُمْ يَسْتَغْفِرُونَ ( 33 )
بێگومان خوای گهوره (بهقسهی ئهوان ناکات) بهڵاو سزا نادات بهسهریاندا، لهکاتێکدا تۆ لهناویاندا بیت (به ئومێدی ئهوهی که ههندێکیان باوهڕ بهێنن)، ههروهها خوایش سزادهر نیه لهکاتێکدا ئهوان داوای لێخۆشبوون بکهن.
وَمَا لَهُمْ أَلَّا يُعَذِّبَهُمُ اللَّهُ وَهُمْ يَصُدُّونَ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَمَا كَانُوا أَوْلِيَاءَهُ إِنْ أَوْلِيَاؤُهُ إِلَّا الْمُتَّقُونَ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لَا يَعْلَمُونَ ( 34 )
ئایا چی ههیه بۆ ئهوان که خوا سزایان نهدات؟! لهکاتێکدا که ئهوان ڕێگری دهکهن و نایهڵن خهڵکی ڕووبکاته مزگهوتی حهرام (کهعبه)، ئهوانه ههر شایستهی ئهوه نین که سهرپهرشتیاری بن، هیچ تاقمێک شایستهی سهرپهرشتیاری کهعبه نیه بێجگه له خواناس و پارێزکاران، بهڵام زۆربهشیان (لهو ڕاستیانه) بێئاگان.
وَمَا كَانَ صَلَاتُهُمْ عِندَ الْبَيْتِ إِلَّا مُكَاءً وَتَصْدِيَةً فَذُوقُوا الْعَذَابَ بِمَا كُنتُمْ تَكْفُرُونَ ( 35 )
ئهوانه نزا و پاڕانهوهشیان لهلای ماڵی خوادا (کهعبهی پیرۆز) جگه له فیکهکێشان و چهپڵه لێدان شتێکی تر نهبووه، کهوابوو بچێژن سزای کوشتن و دیلی (له غهزای بهدردا) بهوهی که ئێوه بێ باوهڕو له خوا یاخی دهبوون.
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ لِيَصُدُّوا عَن سَبِيلِ اللَّهِ فَسَيُنفِقُونَهَا ثُمَّ تَكُونُ عَلَيْهِمْ حَسْرَةً ثُمَّ يُغْلَبُونَ وَالَّذِينَ كَفَرُوا إِلَىٰ جَهَنَّمَ يُحْشَرُونَ ( 36 )
بێگومان ئهوانهی بێ باوهڕن، ماڵ و سامانی خۆیان بهخت دهکهن بۆ ئهوهی بهشێنهیی بهربهست دانێن و ڕێگری بکهن له بهردهم ئاین و ڕێبازی خوادا، جا ماڵ و سامانیان له ئایندهدا بۆ ئهو مهبهسته خهرج دهکهن! پاشان دهبێته پهشیمانی و داخ و حهسرهت لهسهریان، لهدوایدا شکست دههێنن، بێگومان ئهوانهش که بێ باوهڕ بوون بۆ دۆزهخ کۆ دهکرێنهوه و ڕاپێچ دهکرێن.
لِيَمِيزَ اللَّهُ الْخَبِيثَ مِنَ الطَّيِّبِ وَيَجْعَلَ الْخَبِيثَ بَعْضَهُ عَلَىٰ بَعْضٍ فَيَرْكُمَهُ جَمِيعًا فَيَجْعَلَهُ فِي جَهَنَّمَ أُولَٰئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ ( 37 )
(بهسهرهات و ڕووداوهکان) بۆ ئهوهیه که: خوا کهسانی دهروون پیس و ناپاک لهکهسانی دهروون خاوێن و پاک جیا بکاتهوه و پیس و ناپاکهکانیش لهسهریهک کهڵهکه بکات و ههموویان بدات به مل یهکدا بۆ ئهوهی کۆیان بکاتهوه بهگشتی، ئینجا فڕێیان بداته ناو دۆزهخهوه، ئا ئهوانه ههر خۆیان خهسارهتمهند و زهرهرمهندن.
قُل لِّلَّذِينَ كَفَرُوا إِن يَنتَهُوا يُغْفَرْ لَهُم مَّا قَدْ سَلَفَ وَإِن يَعُودُوا فَقَدْ مَضَتْ سُنَّتُ الْأَوَّلِينَ ( 38 )
ئهی محمد(صلى الله عليه وسلم) بهکافران بڵێ: ئهگهر کۆڵ بدهن و واز بهێنن و(باوهڕبهێنن)، ئهوه بێگومان چاوپۆشی له گوناهی ڕابردوویان دهکرێت، خۆ ئهگهر بگهڕێنهوهو بهبهردهوامی دژایهتی (ئاینی خوا) بکهن، جا ئهوه بهڕاستی یاسای نهتهوه یاخی بووه پێشینهکانیان بهسهردا دهسهپێنرێت.
وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّىٰ لَا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَيَكُونَ الدِّينُ كُلُّهُ لِلَّهِ فَإِنِ انتَهَوْا فَإِنَّ اللَّهَ بِمَا يَعْمَلُونَ بَصِيرٌ( 39 )
(ئهی ئیمانداران) ئێوهش بجهنگن دژ بهکافرو خوانهناسان تا فیتنه و ئاشووب و ئازاردانی موسڵمان نهمێنێت و (ئهو خهڵکه سهربهست بن له ههڵبژاردنی بهرنامه و ئایندا)، تا دین و فهرمانبهرداری ههر ههمووی بۆ خوا بێت، جا ئهگهر بێ باوهڕان کۆڵ بدهن، ئهوه بابزانن بهڕاستی خوا بینایه بهههموو ئهو کارو کردهوانهی که دهیکهن.
وَإِن تَوَلَّوْا فَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَوْلَاكُمْ نِعْمَ الْمَوْلَىٰ وَنِعْمَ النَّصِيرُ ( 40 )
خۆ ئهگهر ئهو خوانهناسانه ههر پشتههڵکهن و واز نههێنن، ئهوه بزانن که خوا پشتیوان و سهرپهرشتیارتانه که پشتیوانێکی چاک و یارمهتی دهرێکی چاکه.
وَاعْلَمُوا أَنَّمَا غَنِمْتُم مِّن شَيْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَىٰ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ إِن كُنتُمْ آمَنتُم بِاللَّهِ وَمَا أَنزَلْنَا عَلَىٰ عَبْدِنَا يَوْمَ الْفُرْقَانِ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعَانِ وَاللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ( 41 )
(ئهی ئیمانداران) ئاگاداربن و بزانن که: بهڕاستی ههرچیهکتان دهستکهوت (له جهنگی بێ باوهڕاندا) ئهوه بێگومان پێنج یهکی بۆ خواو پێغهمبهرو خزمانی نزیکی پێغهمبهرو ههتیوان و ههژاران و ڕێبوارانه، (چوار بهشهکهی تریشی بۆ موجاهیدانه که لهو غهزایهدا بهشدارییان کردووه) ئهگهر ئێوه باوهڕتان ههیه به خواو بهوهی که دامانبهزاندوه بۆ سهر بهندهمان (محمد(صلى الله عليه وسلم) له ڕۆژی جیاکردنهوهکهدا (که غهزای بهدره) ئهو ڕۆژهی که ههردوو لهشکر بهرهنگاری یهک بوون، خوایش بهسهر ههموو شتێکدا دهسهڵاتداره...
إِذْ أَنتُم بِالْعُدْوَةِ الدُّنْيَا وَهُم بِالْعُدْوَةِ الْقُصْوَىٰ وَالرَّكْبُ أَسْفَلَ مِنكُمْ وَلَوْ تَوَاعَدتُّمْ لَاخْتَلَفْتُمْ فِي الْمِيعَادِ وَلَٰكِن لِّيَقْضِيَ اللَّهُ أَمْرًا كَانَ مَفْعُولًا لِّيَهْلِكَ مَنْ هَلَكَ عَن بَيِّنَةٍ وَيَحْيَىٰ مَنْ حَيَّ عَن بَيِّنَةٍ وَإِنَّ اللَّهَ لَسَمِيعٌ عَلِيمٌ ( 42 )
کاتێک ئێوه له دامێنی خواری شیوهکه و نزیکتر بوون به مهدینه و ئهوانیش له سهرهوهی شیوهکهوه بوون و دوورتر له مهدینه، کاروانهکهش لهخوارترتانهوه بوو، خۆ ئهگهر بڕیارو بهڵێنتان بدایه بهیهکتر بگهن لهوکات و شوێنهدا ئهوه دوو بهرهکی لهنێوانتاندا دروست دهبوو، بهڵام خوا دهیهوێت بارودۆخێک پێش بهێنێت که بڕیاری لهسهردراوه (که سهرکهوتنی موسوڵمانانه و شکستی بێ باوهڕانه)، بۆ ئهوهی لهناو بچێت و بههانهی نهمێنێت ئهوهی که له زانستی خوادا لهناوچووه و بۆ ئهوهی بژی لهسهر بهرچاو ڕوونی و بهڵگه، ئهوهی له زانستی خوادا دهژی لهسهر دینداری (سهرئهنجامی شهڕی بهدر بۆ ئهوه بوو تا باوهڕو بێ باوهڕی بۆ ههردوولا ڕوون بێت)و بێگومان خوا بیسهرو زانایه.
إِذْ يُرِيكَهُمُ اللَّهُ فِي مَنَامِكَ قَلِيلًا وَلَوْ أَرَاكَهُمْ كَثِيرًا لَّفَشِلْتُمْ وَلَتَنَازَعْتُمْ فِي الْأَمْرِ وَلَٰكِنَّ اللَّهَ سَلَّمَ إِنَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ ( 43 )
کاتێک خوا ئهوانی له خهونتدا بهکهم نیشان ئهدایت، خۆ ئهگهر ئهوانی بهژمارهیهکی زۆر نیشانی بدایتایه ئهوه ئێوه لاواز دهبوون و تووشی نههامهتی و کێشه دهبوون له بارهی جهنگ کردنهوه، بهڵام خوا به سهلامهتی و سهرکهوتوویی لهو ترس و کێشهیه ڕزگاری کردن، چونکه بهڕاستی ئهو زاته زانایه بهههرچی لهناو دڵ و دهروون و سینهکاندا حهشار دراوه.
وَإِذْ يُرِيكُمُوهُمْ إِذِ الْتَقَيْتُمْ فِي أَعْيُنِكُمْ قَلِيلًا وَيُقَلِّلُكُمْ فِي أَعْيُنِهِمْ لِيَقْضِيَ اللَّهُ أَمْرًا كَانَ مَفْعُولًا وَإِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ ( 44 )
کاتێکیش بهیهکگهیشتن له گۆڕهپانی جهنگدا لهبهرچاوی ئێوه، خوا ئهوانی بهکهم نیشان دهدان و ژمارهی ئێوهشی لهبهرچاوی ئهوان به کهم دهنواند، بۆ ئهوهی ههر ئهوه پێش بێت که خوا بڕیاری لهسهرداوه، ههر بۆ لای خوا سهرهنجامی ههموو کارو کردهوهیهک دهگێردرێتهوه.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا لَقِيتُمْ فِئَةً فَاثْبُتُوا وَاذْكُرُوا اللَّهَ كَثِيرًا لَّعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ( 45 )
ئهی ئهو کهسانهی ئیمان و باوهڕتان هێناوه: کاتێک دهگهنه دهستهیهک و ڕوو به ڕووتان دهبنهوه، ئهوه دهبێت خۆڕاگربن و سهنگهر چۆڵ نهکهن و زۆر یادی خوا بکهن و لێی بپاڕێنهوه، بۆ ئهوهی ئێوه سهرفرازو سهرکهوتوو بن...
وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَا تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ رِيحُكُمْ وَاصْبِرُوا إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ( 46 )
گوێڕایهڵی خواو پێغهمبهرهکهشی بکهن له ههموو کردارو گوفتارێکداو ئاشووب و ئاژاوه مهگێڕن و مهچن بهگژ یهکدا، خۆ ئهگهر بچن بهگژ یهکداو یهکتر بشکێنن، ئهوه شکست و لاوازی ڕووتان تێدهکات و ههیبهت و شکۆداری و دهسهڵاتتان لهبهین دهچێت و دهبێت خۆگرو نهفس درێژ بن (ههم له مهیدانی جهنگدا، ههم لهناو یهکتردا) چونکه بهڕاستی خوا یارو یاوهری خۆگرو ئارامگرانه.
وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ خَرَجُوا مِن دِيَارِهِم بَطَرًا وَرِئَاءَ النَّاسِ وَيَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ اللَّهِ وَاللَّهُ بِمَا يَعْمَلُونَ مُحِيطٌ ( 47 )
نهکهن وهک ئهو جۆره کهسانه بن که له وڵات و شوێنی خۆیان دهرچوون لهبهر کهش و فش کردن و خۆ نواندن لهبهر چاوی خهڵک و دهیانهوێت کۆسپ بخهنه بهردهم ڕێبازو ئاینی خوا، لهکاتێکدا که خوای گهورهش بهئاگایه به سهرهتاو سهرهنجامی ههموو ئهو کاروکردهوانهی که دهیکهن.
وَإِذْ زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ وَقَالَ لَا غَالِبَ لَكُمُ الْيَوْمَ مِنَ النَّاسِ وَإِنِّي جَارٌ لَّكُمْ فَلَمَّا تَرَاءَتِ الْفِئَتَانِ نَكَصَ عَلَىٰ عَقِبَيْهِ وَقَالَ إِنِّي بَرِيءٌ مِّنكُمْ إِنِّي أَرَىٰ مَا لَا تَرَوْنَ إِنِّي أَخَافُ اللَّهَ وَاللَّهُ شَدِيدُ الْعِقَابِ ( 48 )
کاتێکیش شهیتان (بهوهسوهسه و خهیاڵ) ههموو کردهوه ناپهسهندو ناڕهواکانی بۆ ڕازاندنهوه، وتی: ئهمڕۆ هیچ کهس دهرهقهتی ئێوه نایهت و دڵنیابن منیش پشت و پهنام بۆ ئێوه، جا کاتێک ئهو دوو لهشکره یهکتریان بینی، دهستبهجێ شهیتان پاشهو پاش گهڕایهوهو وتی: بهڕاستی من بهریم له ئێوه! چونکه بهڕاستی ئهوهی من دهیبینم ئێوه نایبینن، (دیاره که شهیتان بینیوویهتی چۆن فریشته دهسته دهسته دادهبهزن بۆ یارمهتی ئیمانداران، بۆیه له ترسا وتی): بێگومان من له خوا دهترسم، خوایش زۆر سهخت و به زهبره له تۆڵهدا.
إِذْ يَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ غَرَّ هَٰؤُلَاءِ دِينُهُمْ وَمَن يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ ( 49 )
کاتێک دووڕووهکان و ئهوانهی له دڵیاندا نهخۆشی (بێ ئیمانی) تیا جێگیر بوو (به ئیماندارانیان) دهوت: ئا ئهوانه ئاینهکهیان له خۆبایی کردوون (ئهگینا بهو ژماره کهمهوه چۆن خۆیان دهگرن)، (خوایش دهفهرمووێت) ئهوهی پشت بهخوا ببهستێت، ئهوه بهڕاستی خوا باڵادهست و دانایه.
وَلَوْ تَرَىٰ إِذْ يَتَوَفَّى الَّذِينَ كَفَرُوا الْمَلَائِكَةُ يَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَأَدْبَارَهُمْ وَذُوقُوا عَذَابَ الْحَرِيقِ ( 50 )
ئهگهر دهتبینی کاتێک فریشتهکان گیانی ئهوانهیان دهکێشا که بێ باوهڕ بوون! که دهیانکێشا بهدهم و چاو و پشتیاندا و (ڕاپێچیان دهکردن بۆ دۆزهخ و، پێیان دهوتن): ده بچێژن سزایهکی سوتێنهر...
ذَٰلِكَ بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيكُمْ وَأَنَّ اللَّهَ لَيْسَ بِظَلَّامٍ لِّلْعَبِيدِ ( 51 )
(ههروهها پێیان دهوتن) ئهو لێدان و سزایه ههر بههۆی ئهوهوهیه که خۆتان به دهستی خۆتان پێشتان خستووه و چونکه بهڕاستی خوا بههیچ شێوهیهک ستهمکار نیه له بهندهکانی.
كَدَأْبِ آلِ فِرْعَوْنَ وَالَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ كَفَرُوا بِآيَاتِ اللَّهِ فَأَخَذَهُمُ اللَّهُ بِذُنُوبِهِمْ إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ شَدِيدُ الْعِقَابِ ( 52 )
کارو کردهوهی (خوانهناسان له ههموو سهردهمێکدا) وهکو داب و نهریتی فیرعهون و ئهو کهسانه وایه که له (سهردهمه) پێشووهکاندا هاتوون پێش ئهمان، ئهوانه بڕوایان نهبوو بهئایهت و فهرمانهکانی خوا، جا خوایش خهشمی لێ گرتن و لهناوی بردن بههۆی گوناهو تاوانیانهوه، بهڕاستی خوا به تواناو بهزهبره له تۆڵهدا.
ذَٰلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ لَمْ يَكُ مُغَيِّرًا نِّعْمَةً أَنْعَمَهَا عَلَىٰ قَوْمٍ حَتَّىٰ يُغَيِّرُوا مَا بِأَنفُسِهِمْ وَأَنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ( 53 )
ئهو سزاو لهناو بردنه لهبهر ئهوهیه که (بڕیاری خوا وایه) بێگومان خوا هیچ نازو نیعمهتێکی نهگۆڕیوه که بهخشیبێتی بهههر قهوم و گهلێک، ههتا ئهوان ئهوهی بهخۆیان دهکرێت نهیگۆڕن و نهیکهن، چونکه بهڕاستیش خوای گهوره بیسهری (گوفتارهکانه) زانایه بهکردارهکان.
كَدَأْبِ آلِ فِرْعَوْنَ وَالَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ كَذَّبُوا بِآيَاتِ رَبِّهِمْ فَأَهْلَكْنَاهُم بِذُنُوبِهِمْ وَأَغْرَقْنَا آلَ فِرْعَوْنَ وَكُلٌّ كَانُوا ظَالِمِينَ ( 54 )
(رهوشتی ئهمانه) ههر وهکو داب و نهریتی دارو دهستهی فیرعهون و ئهوانهی پێشیان وایه، که بهڵگهو فهرمانهکانی پهروهردگاریان بهدرۆ دهزانی و باوهڕیان پێی نهبوو، له ئهنجامدا ئێمهش بههۆی گوناهو تاوانیانهوه لهناومان بردن و دارو دهستهی فیرعهونیشمان نوقمی دهریا کرد، ههمووشیان ستهمکار بوون.
إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِندَ اللَّهِ الَّذِينَ كَفَرُوا فَهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ ( 55 )
بهڕاستی خراپترینی زیندهوهران لای خوا ئهوانهن که بێ باوهڕ بوون، چونکه ئهوان باوهڕ ناهێنن...
الَّذِينَ عَاهَدتَّ مِنْهُمْ ثُمَّ يَنقُضُونَ عَهْدَهُمْ فِي كُلِّ مَرَّةٍ وَهُمْ لَا يَتَّقُونَ ( 56 )
ئهوانهی که پهیمانت لهگهڵدا بهستن (که خیانهتت لێ ناکهن) کهچی پاشان له ههموو جارێکدا ههر پهیمانهکهیان دهشکاند و ئهوان له خوا ناترسن و پارێزکاری ناکهن.
فَإِمَّا تَثْقَفَنَّهُمْ فِي الْحَرْبِ فَشَرِّدْ بِهِم مَّنْ خَلْفَهُمْ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ ( 57 )
جا ههرکاتێک ڕووبهڕووی (خوانهناسان) بویتهوه له جهنگدا، ئهوه وایان لێ بکه ئهوانهی له دوایانهوهن و یارمهتیان دهدهن پهرش و بڵاو ببن، بهو هیوایهی ئهوان پهندو عیبرهت و ئامۆژگاریی وهربگرن.
وَإِمَّا تَخَافَنَّ مِن قَوْمٍ خِيَانَةً فَانبِذْ إِلَيْهِمْ عَلَىٰ سَوَاءٍ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْخَائِنِينَ ( 58 )
خۆ ئهگهر بێگومان ترسایت له دهستهیهک (که پهیمانت لهگهڵدا بهستوون) پهیمانهکه ههڵوهشێننهوهو خیانهتت لێ بکهن ئهوه تۆیش لهم کاتهدا پهیمانهکه بدهرهوه بهروویاندا بهشێوهیهکی ڕێک و ڕاست، (پێیان بڵێ که) پهیمانهکهیان نرخی نهماوه، چونکه بهڕاستی خوا کهسانی پهیمان شکێن و ناپاکی خۆش ناوێت.
وَلَا يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا سَبَقُوا إِنَّهُمْ لَا يُعْجِزُونَ ( 59 )
با ئهوانهی که بێ بڕوا بوون وا نهزانن که له دهستمان دهرچوون، بهڕاستی ئهوانه ناتوانن دهسهوسانمان بکهن و له دهستمان دهرناچن.
وَأَعِدُّوا لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّةٍ وَمِن رِّبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِن دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنفِقُوا مِن شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنتُمْ لَا تُظْلَمُونَ ( 60 )
(خوا فهرمان دهدات بهکار بهدهستانی دهوڵهتی ئیسلام): ههرچی له تواناتاندا ههیه بۆ بههێزکردنی سوپای ئیسلام بیخهنه گهڕو ئامادهیی بکهن (هێزی ئاسمانی و دهریایی و وشکانی... هتد) و له ئامادهکردنی ههموو جۆره ئهسپ و (هۆکانی تری گواستنهوه) کهمتهرخهمی مهکهن تا دوژمنانی خواو دوژمنانی خۆتانی پێ چاوترسێن بکهن، با کهسانی تریش جگه لهم دوژمنانهی ئێستا، پێی چاوترسێن ببن که ئێسته ئێوه نازانن کێن و نایانناسن، بهڵکو ههر خوا خۆی دهیانناسێت و ههر شتێک ببهخشن له پێناوی خوادا (بۆ بههێز کردنی سوپای ئیسلام)، ئهوه بهزایه ناچێت و دهستان دهکهوێتهوهو ئێوه ستهمتان لێناکرێت.
وَإِن جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَهَا وَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ( 61 )
جا ئهگهر (دوژمنان) بهلای ئاشتیدا دایانشکاند و حهزیان پێکرد تۆش (ئهی محمد(صلى الله عليه وسلم)، ئهی پێشهوا) ئامادهیی خۆت دهربڕه و پشت بهخوا ببهسته چونکه بهڕاستی ئهو زاته بیسهرو زانایه (له پیلان و نهخشهی دوژمنان ئاگاداره).
وَإِن يُرِيدُوا أَن يَخْدَعُوكَ فَإِنَّ حَسْبَكَ اللَّهُ هُوَ الَّذِي أَيَّدَكَ بِنَصْرِهِ وَبِالْمُؤْمِنِينَ ( 62 )
خۆ ئهگهر خوانهناسان (به داخوازی ڕێکهوتن و ئاشتی) ویستیان بتخهڵهتێنن، ئهوه دڵنیابه که پشتیوانیی خوا بهسه (که نهیهڵێت بکهویته ناو پیلان و نهخشهیانهوه) چونکه ههر ئهو زاته کاتی خۆی پشتیوانیی لێکردیت و سهری خستیت و ئیماندارانیشی کرده هۆیهک بۆ بهدهستهێنانی سهرکهوتن...
وَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ لَوْ أَنفَقْتَ مَا فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا مَّا أَلَّفْتَ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ وَلَٰكِنَّ اللَّهَ أَلَّفَ بَيْنَهُمْ إِنَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ ( 63 )
دڵهکانیشیانی بهست بهیهکهوه، ئهگهر ههرچی دارایی زهوی ههیه، ههر ههموویت خهرج بکردایه تا دڵهکانیانت پهیوهند بکردایه به یهکهوه، ئهوه نهتدهتوانی ئهو دڵانه پهیوهست بکهیت بهیهکهوه، بهڵام خوا (بههۆی ئاینی ئیسلامهوه) خۆشی و یهکێتی و برایهتی له نێوانیاندا بهرپاکرد، چونکه بهڕاستی ئهو زاته باڵادهست و دانایه.
يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ حَسْبُكَ اللَّهُ وَمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ ( 64 )
ئهی پێغهمبهر(صلى الله عليه وسلم): تهنها خوا بهسه بۆ خۆت و ئهوانهی شوێنت کهوتوون له ئیمانداران که پشتگیر و یاریدهدهرتان بێت.
يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ حَرِّضِ الْمُؤْمِنِينَ عَلَى الْقِتَالِ إِن يَكُن مِّنكُمْ عِشْرُونَ صَابِرُونَ يَغْلِبُوا مِائَتَيْنِ وَإِن يَكُن مِّنكُم مِّائَةٌ يَغْلِبُوا أَلْفًا مِّنَ الَّذِينَ كَفَرُوا بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَّا يَفْقَهُونَ ( 65 )
ئهی پێغهمبهر(صلى الله عليه وسلم): هانی ئیمانداران بده لهسهر جهنگ (دژی ئهوانهی که کۆسپن له ڕێبازی گهیاندنی پهیامی خوادا) ئهگهر بیست کهسی خۆڕاگر ههبێت له ئێوه، ئهوه زاڵ دهبن بهسهر دووسهد کهسدا، خۆ ئهگهر سهد کهس له ئێوه ههبن، ئهوه بهسهر ههزار کهس لهوانهی که بێ باوهڕن زاڵ دهبن، چونکه بهڕاستی ئهوانه کهسانێکن که تێناگهن (چ هێزێک پشتیوانیی له ئێوه دهکات).
الْآنَ خَفَّفَ اللَّهُ عَنكُمْ وَعَلِمَ أَنَّ فِيكُمْ ضَعْفًا فَإِن يَكُن مِّنكُم مِّائَةٌ صَابِرَةٌ يَغْلِبُوا مِائَتَيْنِ وَإِن يَكُن مِّنكُمْ أَلْفٌ يَغْلِبُوا أَلْفَيْنِ بِإِذْنِ اللَّهِ وَاللَّهُ مَعَ الصَّابِرِينَ ( 66 )
(ئهی ئیمانداران): ئێسته ئیتر خوا ئهرکی لهسهر کهمکردنهوه و دهیزانی که لاوازیتان تێدایه (له ڕووی مادی و مهعنهویهوه، لهبهرئهوه): جا ئهگهر سهد کهسی خۆڕاگر ههبێت له ئێوه، ئهوه زاڵ دهبن بهسهر دووسهد کهسداو ئهگهر ههزار کهستان ههبێت، ئهوه زاڵ دهبن بهسهر دوو ههزاردا، ئهویش بهویست و یارمهتی خوا، خوایش یارو یاوهری خۆڕاگرانه.
مَا كَانَ لِنَبِيٍّ أَن يَكُونَ لَهُ أَسْرَىٰ حَتَّىٰ يُثْخِنَ فِي الْأَرْضِ تُرِيدُونَ عَرَضَ الدُّنْيَا وَاللَّهُ يُرِيدُ الْآخِرَةَ وَاللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ ( 67 )
بۆ هیچ پێغهمبهرێک نهبووه که دیلی ههبێت، ههتا کاتێک چاک پایهدارو جێگیر دهبێت له زهویدا، (مهگهر) کهلوپهل و شتومهکی دنیاتان دهوێت؟! لهکاتێکدا خوا (سهرفرازیی) ئهو جیهانی دهوێت و قیامهتی مهبهسته و خوا باڵادهست و دانایه (سهرکهوتن بهئیمانداران دهبهخشێت و دانایه له تاقی کردنهوهیاندا).
لَّوْلَا كِتَابٌ مِّنَ اللَّهِ سَبَقَ لَمَسَّكُمْ فِيمَا أَخَذْتُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ ( 68 )
خۆ ئهگهر بڕیارێک لهلایهن خواوه پێش نهکهوتایه (که مرۆڤ ههتا پهیامی خوای پێنهگات خوا سزای نادات) لهسهر ئهو شتانهی که وهرتان گرت (له بهرامبهر ئازادکردنی دیلهکانهوه) ئهوه سزایهکی زۆر گهورهتان تووش دهبوو.
فَكُلُوا مِمَّا غَنِمْتُمْ حَلَالًا طَيِّبًا وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 69 )
کهوابوو بخۆن لهو شتانهی که دهستتان کهوتووه، بهحهڵالێکی چاک و پاک، له خوا بترسن و دینداربن، چونکه بهڕاستی ئهو خوایه لێخۆشبوو میهرهبانه.
يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُل لِّمَن فِي أَيْدِيكُم مِّنَ الْأَسْرَىٰ إِن يَعْلَمِ اللَّهُ فِي قُلُوبِكُمْ خَيْرًا يُؤْتِكُمْ خَيْرًا مِّمَّا أُخِذَ مِنكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 70 )
ئهی پێغهمبهر(صلى الله عليه وسلم): بهو دیلانه بڵێ که لهبهر دهستاندان، ئهگهر خوا خێر له دڵهکانتاندا بهدی بکات، ئهوه زۆر لهوه باشترتان پێ دهبهخشێت که لێتان وهرگیراوه، (ئهگهر باوهڕ بهێنن) لێتان خۆش دهبێت، خوایش لێخۆشبوو میهرهبانه.
وَإِن يُرِيدُوا خِيَانَتَكَ فَقَدْ خَانُوا اللَّهَ مِن قَبْلُ فَأَمْكَنَ مِنْهُمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ ( 71 )
خۆ ئهگهر بیانهوێت خیانهت و پیلان دژ به تۆ (ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم)) بگێڕن، ئهوه بهڕاستی ئهوانه پێشتر خیانهتیان له خوا کردووه (بهوهی که شهریک و هاوهڵیان بۆ بڕیارداوه)، ئینجا خوا دهسهڵاتی لێسهندن و ئێوهی زاڵ کرد بهسهریاندا، بێگومان خوا زانایه (به پیلانیان) و دانایه (به چۆنیهتی سنوور دانان بۆیان).
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَالَّذِينَ آوَوا وَّنَصَرُوا أُولَٰئِكَ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ وَالَّذِينَ آمَنُوا وَلَمْ يُهَاجِرُوا مَا لَكُم مِّن وَلَايَتِهِم مِّن شَيْءٍ حَتَّىٰ يُهَاجِرُوا وَإِنِ اسْتَنصَرُوكُمْ فِي الدِّينِ فَعَلَيْكُمُ النَّصْرُ إِلَّا عَلَىٰ قَوْمٍ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَهُم مِّيثَاقٌ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ ( 72 )
بهڕاستی ئهوانهی که باوهڕیان هێناوه و کۆچیان کردووهو تێکۆشاون له پێناوی ئاینی خوادا به خۆیان و ماڵ و سامانیانهوه، ئهوانهش که پێشوازیان له کۆچبهران کردو لهماڵ و حاڵی خۆیاندا جێیان کردنهوه و پشتگیریان کردن، ئا ئهوانه ههندێکیان پشتیوانی ههندێکی تریانن، ئهوانهش که باوهڕیان هێناوهو کۆچیان نهکردووه، ئهوه بۆتان نیه پشتگیریان بکهن لههیچ شتێکدا ههتا ئهوانیش کۆچ دهکهن (بۆ بههێزکردنی دهوڵهتی ئیسلام)، خۆ ئهگهر ئهو ئیماندارانهی (که کۆچیان نهکردووه) داوای یارمهتی و پشتگیریان له ئێوه کرد بۆ سهرخستنی ئاینی ئیسلام، ئهوه پێویسته لهسهرتان بکهن، جگه لهسهر ئهو عهشرهت و لایهنهی کهله نێوان ئێوه و ئهواندا پهیمانێک ههبێت (ئهو پهیمانه مهشکێنن)، خوای گهورهش بینایه بهو کارو کردهوانهی که دهیکهن.
وَالَّذِينَ كَفَرُوا بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ إِلَّا تَفْعَلُوهُ تَكُن فِتْنَةٌ فِي الْأَرْضِ وَفَسَادٌ كَبِيرٌ ( 73 )
ئهوانهش که بێ باوهڕ بوون، ههندێکیان پشتیوانی ههندێکی تریانن و پشتیوانی له یهکتر دهکهن، خۆ ئهگهر ئێوهی ئیماندار کۆمهک بهیهکتر نهکهن و پشتی یهکتر نهگرن ئهوه لهسهر زهویدا ناخۆشی و ناکۆکی و گوناهو تاوانی گهوره پێش دێت (ئازار و ناخۆشی بۆ ئێوهی ئیماندار پێش دێت).
وَالَّذِينَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَالَّذِينَ آوَوا وَّنَصَرُوا أُولَٰئِكَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَّهُم مَّغْفِرَةٌ وَرِزْقٌ كَرِيمٌ ( 74 )
ئهوانهش باوهڕیان هێناوه و کۆچیان کردوه و تێکۆشاون له پێناوی خوادا، ئهوانهش جێگهی کۆچبهرانیان کردهوه و (پێشوازیان کردن) و یارمهتیان دان، ههر ئا ئهوانه بڕواداری ڕاستهقینهن، (له بهههشتی بهریندا) بۆیان ئامادهیه لێخۆشبوون و ڕزق و ڕۆزی بهپێزو پڕ بهرهکهت و جوان و ڕازاوه.
وَالَّذِينَ آمَنُوا مِن بَعْدُ وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا مَعَكُمْ فَأُولَٰئِكَ مِنكُمْ وَأُولُو الْأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَىٰ بِبَعْضٍ فِي كِتَابِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ( 75 )
ئهوانهش که باوهڕیان هێناوه له دوای کۆچ کردنی یهکهم و کۆچیان کردو ههوڵ و کۆششیاندا (له پێناوی گهیاندنی بهرنامهی خوا) لهگهڵ ئێوهدا، ئا ئهوانهش له ئێوهن (پلهی ئێوهیان ههیه)، ئهوانهش که (سهرهڕای پهیوهندی ئیمانی) پهیوهندی خزمایهتیشیان ههیه، ههندێکیان شایستهترن بهههندێکی تریانهوه له بهرنامهی خوادا (واته ئهوان شایستهترن له میرات بهریدا بۆ یهکتری)، بهڕاستی خوا به ههموو شتێک زاناو ئاگایه.
قورئانی پیرۆز » كوردی » سورهتی التوبة
كوردی
سورهتی التوبة -
بَرَاءَةٌ مِّنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ إِلَى الَّذِينَ عَاهَدتُّم مِّنَ الْمُشْرِكِينَ ( 1 )
ئهمه بهری بوونێکی گهوره و گرنگه لهلایهن خواو پێغهمبهرهکهیهوه بۆ ئهوانهی که پهیمانتان لهگهڵدا بهستبوون له هاوهڵگهران (واته پسان و نهمانی ئهو پهیمانانهیه که لهگهڵ هاوهڵگهراندا بهستراوه، چونکه ئهوان دهست پێشخهر بوون له شکاندنی پهیمانهکهدا).
فَسِيحُوا فِي الْأَرْضِ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ وَاعْلَمُوا أَنَّكُمْ غَيْرُ مُعْجِزِي اللَّهِ وَأَنَّ اللَّهَ مُخْزِي الْكَافِرِينَ ( 2 )
جا کهواته ئهی هاوهڵگهران بۆتان ههیه چوار مانگ بهسهر زهویدا بگهڕێن (تا شوێنێک بۆ نیشتهجێ بوونی خۆتان دهدۆزنهوه)، بشزانن بهڕاستی ئێوه دهسهوسانکهری خوا نین و له دهست ئهو دهرناچن، بهڕاستیش خوای گهوره ڕیسواکهری بێ باوهڕانه.
وَأَذَانٌ مِّنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ إِلَى النَّاسِ يَوْمَ الْحَجِّ الْأَكْبَرِ أَنَّ اللَّهَ بَرِيءٌ مِّنَ الْمُشْرِكِينَ وَرَسُولُهُ فَإِن تُبْتُمْ فَهُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ وَإِن تَوَلَّيْتُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّكُمْ غَيْرُ مُعْجِزِي اللَّهِ وَبَشِّرِ الَّذِينَ كَفَرُوا بِعَذَابٍ أَلِيمٍ ( 3 )
ئهمهش بانگهوازو ڕاگهیاندنێکه لهلایهن خواو پێغهمبهرهکهیهوه بۆ ههموو خهڵکی، له ڕۆژی حهجی گهورهدا که: بهڕاستی خواو پێغهمبهرهکهی بهرین له موشریک و هاوهڵگهران، جا ئهگهر ئێوه تهوبه بکهن و بگهڕێنهوه له بێ باوهڕی ئهوه چاکتره بۆتان، خۆ ئهگهر ههر یاخی بن و پشت ههڵکهن، ئهوه چاک بزانن بهڕاستی ئێوه دهسهوسانکهری خوا نین و له دهسهڵاتی دهرناچن و مژده بده بهوانهی که بێ باوهڕ بوون، بهسزایهکی پڕ ئێش و ئازار!!...
إِلَّا الَّذِينَ عَاهَدتُّم مِّنَ الْمُشْرِكِينَ ثُمَّ لَمْ يَنقُصُوكُمْ شَيْئًا وَلَمْ يُظَاهِرُوا عَلَيْكُمْ أَحَدًا فَأَتِمُّوا إِلَيْهِمْ عَهْدَهُمْ إِلَىٰ مُدَّتِهِمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ ( 4 )
بهڵام ئهو هاوهڵگهرانهی که پهیمانتان لهگهڵیاندا بهستووه، پاشان پابهندی پهیمانهکه بوون و هیچیان لێ کهم نهکردووه و یارمهتی کهسیشیان نهداوه دژتان، ئهوه ئێوه پهیمانهکهیان بۆ بهرنه سهرو تهواوی بکهن، تا کاتی دیاری کراویان، چونکه بهڕاستی خوا پارێزکارانی خۆش دهوێت.
فَإِذَا انسَلَخَ الْأَشْهُرُ الْحُرُمُ فَاقْتُلُوا الْمُشْرِكِينَ حَيْثُ وَجَدتُّمُوهُمْ وَخُذُوهُمْ وَاحْصُرُوهُمْ وَاقْعُدُوا لَهُمْ كُلَّ مَرْصَدٍ فَإِن تَابُوا وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ فَخَلُّوا سَبِيلَهُمْ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 5 )
جا کاتێک مانگه حهرامهکان بهسهرچوون (که بریتیه له: ذوالقعدة، ذوالحجة، محرم، ڕجب) ئهوه هاوهڵگهرانی پهیمان شکێن بکوژن لهههر کوێ دهستان لێیان گیر بوو، یاخود بهدیل بیانگرن، سنوور دانێن بۆ چالاکیان، ههروهها کهمین و بۆسهیان له ههموو شوێنێکی لهباردا بۆ دانێن، جا ئهگهر (پێش ئهوهی دهستی ئێوهیان بگاتێ) تهوبهیان کردو وازیان هێنا لهو کارهیان و نوێژیان کردو زهکاتیاندا، ئهوه وازیان لێبهێنن و ڕێیان بۆ چۆڵ بکهن، چونکه بهڕاستی خوا لێخۆشبوو دلۆڤانه (ئهگهر ڕاست بکهن، خۆ ئهگهر به ڕاستیشیان نهبێت ئێوه حسابی ڕواڵهت بکهن).
وَإِنْ أَحَدٌ مِّنَ الْمُشْرِكِينَ اسْتَجَارَكَ فَأَجِرْهُ حَتَّىٰ يَسْمَعَ كَلَامَ اللَّهِ ثُمَّ أَبْلِغْهُ مَأْمَنَهُ ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَّا يَعْلَمُونَ ( 6 )
خۆ ئهگهر کهسێک له هاوهڵگهران داوای پهنای لێ کردیت (ئهی پێغهمبهر (صلى الله عليه وسلم)، ئهی ئیماندار)، ئهوه تۆیش پهنای بده ههتا گوێی له فهرموودهکهی خوا (قورئان) دهبێت، پاشان بیگهیهنه بهو شوێنهی دهیهوێت و (ماڵ و گیان و ژیانی) تیایدا پارێزراوه، ئهم میهرهبانیه لهبهر ئهوهیه ئهوانه کهسانێکن نازانن (خواناسی چیه).
كَيْفَ يَكُونُ لِلْمُشْرِكِينَ عَهْدٌ عِندَ اللَّهِ وَعِندَ رَسُولِهِ إِلَّا الَّذِينَ عَاهَدتُّمْ عِندَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ فَمَا اسْتَقَامُوا لَكُمْ فَاسْتَقِيمُوا لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ ( 7 )
چۆن پهیمان دهبێت بۆ هاوهڵگهران (ئهوانهی که چهندهها جار پهیمان دهشکێنن)، لای خواو لای پێغهمبهرهکهی (پهیمان نابێت)؟! جگه لهوانهی که له پاڵ مزگهوتی حهرام و (کهعبهدا) پهیمانتان (لهگهڵیاندا مۆرکرد) ههتا ئهوان پابهند و ڕاست و دروست بن لهسهر پهیمانهکهیان بهرامبهر ئێوهوه، ئهوه ئێوهش پابهندو ڕاست و ڕهوان بن بۆیان، چونکه بهڕاستی خوا پارێزکارانی خۆش دهوێت.
كَيْفَ وَإِن يَظْهَرُوا عَلَيْكُمْ لَا يَرْقُبُوا فِيكُمْ إِلًّا وَلَا ذِمَّةً يُرْضُونَكُم بِأَفْوَاهِهِمْ وَتَأْبَىٰ قُلُوبُهُمْ وَأَكْثَرُهُمْ فَاسِقُونَ ( 8 )
چۆن (پابهندی پهیمان دهبن لهگهڵ ئێوهدا، کاری چاک لهوانه ناوهشێتهوه) خۆ ئهگهر له کاتێکدا دهستیان بهسهرتاندا بڕوات ئهوه هیچ سنوورێک ناپارێزن، نهخزمایهتی دهفامن، نهپهیمان، بهدهم و زاریان ڕازیتان دهکهن، دڵهکانیشیان دژو بێزارن لهوهی که بهدهم دهیڵێن (دژی ڕاگرتنی پهیمانهکانیانن) زۆربهشیان له سنوور دهرچوون و پهیمان شکێنن.
اشْتَرَوْا بِآيَاتِ اللَّهِ ثَمَنًا قَلِيلًا فَصَدُّوا عَن سَبِيلِهِ إِنَّهُمْ سَاءَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ( 9 )
(هاوهڵگهران نرخیان بۆ ئایهتهکانی خوای گهوره دانهناوه) ئهوانه به ئایهتهکانی خوا پارهو دهستمایهیهکی کهمی دنیایان کڕی و گۆڕیانهوه (ئایهتهکانی خوایان گۆڕیهوه بهنرخێکی کهم و ههرزان) و ئینجا پشتیان ههڵکرد له ڕێگهی خوا، ڕێگری خهڵکیشیان لێ دهکرد، بهڕاستی ئهو (خوا نهناسانه) ناپهسهند بوو ئهو کارو کردهوهیهی که دهیانکردو ئهنجامیان دهدا.
لَا يَرْقُبُونَ فِي مُؤْمِنٍ إِلًّا وَلَا ذِمَّةً وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُعْتَدُونَ ( 10 )
ئهوانه دهربارهی هیچ ئیماندارێک سنووری خزمایهتی و پهیمان ڕهچاو ناکهن و ناپارێزن، ههر ئا ئهوانهشن دهستدرێژکاران.
فَإِن تَابُوا وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ فَإِخْوَانُكُمْ فِي الدِّينِ وَنُفَصِّلُ الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ ( 11 )
جا ئهگهر تهوبه بکهن و پهشیمانی دهربڕن و نوێژهکانیان ئهنجام بدهن و زهکات له ماڵ و سامانیان دهرکهن، ئهوه برای دینی ئێوهن، ئێمهیش ئایهت و فهرمانهکان ڕوون دهکهینهوه بۆ کهسانێک که دهیزانن.
وَإِن نَّكَثُوا أَيْمَانَهُم مِّن بَعْدِ عَهْدِهِمْ وَطَعَنُوا فِي دِينِكُمْ فَقَاتِلُوا أَئِمَّةَ الْكُفْرِ إِنَّهُمْ لَا أَيْمَانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ يَنتَهُونَ ( 12 )
خۆ ئهگهر ئهوانه پهیمانهکانیان بشکێنن لهدوای بهستنی و گاڵتهو تانهوتهشهریان له ئاین و بهرنامهکهتان دهدا، ئهوه بجهنگن دژی سهرانی کوفر، بهڕاستی ئهوان هیچ پهیمانێکیان نیه، بۆ ئهوهی کۆڵ بدهن و واز له بێ باوهڕی خۆیان بهێنن.
أَلَا تُقَاتِلُونَ قَوْمًا نَّكَثُوا أَيْمَانَهُمْ وَهَمُّوا بِإِخْرَاجِ الرَّسُولِ وَهُم بَدَءُوكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ أَتَخْشَوْنَهُمْ فَاللَّهُ أَحَقُّ أَن تَخْشَوْهُ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ ( 13 )
باشه، ئایا ئێوه ناجهنگن دژی کهسانێک که بهڵێن و پهیمانهکانیان ههڵوهشاندوه و ههوڵیشیاندا که پێغهمبهر دهرکهن له شاری (مهککه) و ههر ئهوانیش یهکهمجار دهستیان کرد به دژایهتیتان، ئایا لهوان دهترسن؟ جا خۆ ههر خوا شایستهیه که لێی بترسن ئهگهر ئێوه ئیماندارن.
قَاتِلُوهُمْ يُعَذِّبْهُمُ اللَّهُ بِأَيْدِيكُمْ وَيُخْزِهِمْ وَيَنصُرْكُمْ عَلَيْهِمْ وَيَشْفِ صُدُورَ قَوْمٍ مُّؤْمِنِينَ ( 14 )
(ئهی ئیمانداران) بجهنگن دژی بێ باوهڕان، ئهوه خوایه که بهدهستی ئێوه سزایان دهدات و سهرشۆڕو خهجاڵهتیان دهکات و ئێوه بهسهریاندا سهر دهخات سینهی گرۆی ئیماندارانیش گوشادو ئاسووده دهکات و دڵ و دهروونیان ساڕێژ دهکات (چونکه کاتی خۆی کافرهکانی مهککه زۆر ئازارو ئهشکهنجهی ئیماندارانیان دهداو بێ بهزهییانه ههندێکیان لێ شههید کردن).
وَيُذْهِبْ غَيْظَ قُلُوبِهِمْ وَيَتُوبُ اللَّهُ عَلَىٰ مَن يَشَاءُ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ ( 15 )
ههرچی ئازارو کینهش ههیه لهدڵی ئیمانداراندا لای ببات و نهیهێڵێت، خوای گهورهش تهوبهو پهشیمانی لهو کهسه وهردهگرێت که خۆی دهیهوێت و (شایستهیه)، خوای گهوره زاناو دانایه.
أَمْ حَسِبْتُمْ أَن تُتْرَكُوا وَلَمَّا يَعْلَمِ اللَّهُ الَّذِينَ جَاهَدُوا مِنكُمْ وَلَمْ يَتَّخِذُوا مِن دُونِ اللَّهِ وَلَا رَسُولِهِ وَلَا الْمُؤْمِنِينَ وَلِيجَةً وَاللَّهُ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ ( 16 )
(ئهی ئیمانداران) ئایا پێتان وابوو و واتان دهزانی ههروا وازتان لێدههێنرێت (بێ تاقیکردنهوه) لهکاتێکدا هێشتا خوا دهری نهخستووه ئهوانهی جیهادیان کردووهو تێکۆشاون له ئێوهو جگهله خواو پێغهمبهرهکهی و ئیمانداران کهسانی تریان نهکردووه بهجێی متمانهو ڕازو نهێنی خۆیان، خوایش ههمیشه ئاگاداره به ههموو ئهو کارو کردهوانهی که ئهنجامی دهدهن (بهڵام دهیهوێت ههموو ڕاستیهکان دهرکهون و بێنهروو).
مَا كَانَ لِلْمُشْرِكِينَ أَن يَعْمُرُوا مَسَاجِدَ اللَّهِ شَاهِدِينَ عَلَىٰ أَنفُسِهِم بِالْكُفْرِ أُولَٰئِكَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ وَفِي النَّارِ هُمْ خَالِدُونَ ( 17 )
شیاو وشایسته نهبووه بۆ موشریک و هاوهڵگهران که مزگهوتهکانی خوا ئاوهدان بکهنهوه، لهکاتێکدا خۆیان شایهتن لهسهر خۆیان که بێ باوهڕن، ئهوانه ههموو کارو کردهوهکانیان بێ نرخه و پووچهڵ بۆتهوه، ئهوان لهناو ئاگری دۆزهخدا (له ژیانی کوله مهرگیدا) بهردهوامن.
إِنَّمَا يَعْمُرُ مَسَاجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَأَقَامَ الصَّلَاةَ وَآتَى الزَّكَاةَ وَلَمْ يَخْشَ إِلَّا اللَّهَ فَعَسَىٰ أُولَٰئِكَ أَن يَكُونُوا مِنَ الْمُهْتَدِينَ ( 18 )
بهڕاستی تهنها ئهو کهسه (بهدڵ و بهگیان) مزگهوتهکانی خوا ئاوهدان دهکاتهوه (به خواپهرستی و نوێکردنهوهی) که باوهڕی پتهوی بهخواو بهرۆژی دوایی هێناوه و نوێژهکانی بهچاکی ئهنجام داوهو زهکاتیشی (له ماڵ و سامانی) دهرکردووه و له کهسیش نهترساوه جگه له خوای باڵادهست، جا ئومێده ئهو جۆره کهسانه له ڕیزی ڕێنموویی کراواندا بن.
أَجَعَلْتُمْ سِقَايَةَ الْحَاجِّ وَعِمَارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ كَمَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَجَاهَدَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ لَا يَسْتَوُونَ عِندَ اللَّهِ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ ( 19 )
ئایا ئێوه بهڕهواو دروستان دانا ئاوبهخشین بهحاجیان و ئاوهدان کردنهوهی مزگهوتی حهرام (کهعبه)، وهک ئهو کهسه وابێت که باوهڕی پتهوی بهخواو بهرۆژی دوایی هێناوهو تێکۆشاوه له پێناوی ڕێبازی خوادا؟ ئهو دوو دهستهیه وهک یهکنین و لهیهک ئاستدا نین لای خوا، خوای گهورهش هیدایهت و ڕێنموویی قهومی ستهمکار نادات.
الَّذِينَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَةً عِندَ اللَّهِ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْفَائِزُونَ ( 20 )
ئهوانهی باوهڕیان هێناوه و کۆچیان کردووه و جیهادو ههوڵ و کۆششیان ئهنجامداوه له پێناوی ڕێبازو ڕهزامهندیی خوادا به ماڵیان و بهگیانیان، پلهپایهو پاداشتیان لای خوا بێ سنوور و گهورهتره، ئا ئهوانهش که باسکران ههر ئهوانه سهرفرازو بهختهوهرن...
يُبَشِّرُهُمْ رَبُّهُم بِرَحْمَةٍ مِّنْهُ وَرِضْوَانٍ وَجَنَّاتٍ لَّهُمْ فِيهَا نَعِيمٌ مُّقِيمٌ ( 21 )
(جا ئهوانه) پهروهردگاریان مژدهیان دهداتێ به ڕهحمهت و میهرهبانی تایبهتی له لایهن خۆیهوه، هاوڕێ لهگهڵ ڕهزامهندی و خۆشنوودی و بهههشت و باخی بێ شومار، له کاتێکدا بۆ ئهوان ههیه لهو بهههشتهدا نازو نیعمهتی نهبڕاوه که پێشکهشیان دهکرێت.
خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا إِنَّ اللَّهَ عِندَهُ أَجْرٌ عَظِيمٌ ( 22 )
لهههمان کاتدا لهو بهههشتهدا بۆ ههمیشه و بهردهوام ژیان دهبهنه سهر، بهڕاستی خوای بهخشنده پاداشتی گهوره و بێ سنووری لهلایه.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا آبَاءَكُمْ وَإِخْوَانَكُمْ أَوْلِيَاءَ إِنِ اسْتَحَبُّوا الْكُفْرَ عَلَى الْإِيمَانِ وَمَن يَتَوَلَّهُم مِّنكُمْ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ ( 23 )
ئهی ئهو کهسانهی باوهڕتان هێناوه، باو و باپیران و براکانتان مهکهنه پشتیوان و خۆشهویستی خۆتان، ئهگهر ئهوان بێ باوهڕیان خۆش ویست و ههڵیانبژارد بهسهر ئیمان و باوهڕدا، ههرکهس له ئێوه پشت بهوان ببهستێت و خۆشی بوێن، ئائهوانه ههر ستهمکارن.
قُلْ إِن كَانَ آبَاؤُكُمْ وَأَبْنَاؤُكُمْ وَإِخْوَانُكُمْ وَأَزْوَاجُكُمْ وَعَشِيرَتُكُمْ وَأَمْوَالٌ اقْتَرَفْتُمُوهَا وَتِجَارَةٌ تَخْشَوْنَ كَسَادَهَا وَمَسَاكِنُ تَرْضَوْنَهَا أَحَبَّ إِلَيْكُم مِّنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَجِهَادٍ فِي سَبِيلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتَّىٰ يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفَاسِقِينَ ( 24 )
(ئهی محمد (صلى الله عليه وسلم) پێیان بڵێ: ئهگهر باوو باپیرانتان و براکانتان و هاوسهرانتان و عهشرهت و هۆزتان و ماڵ و سامانێک که بهدهستان هێناوه، یاخود بازرگانیهک دهترسن که شکان و بێ بازاڕی ڕووی تێبکات و خانووبهره و کۆشک و تهلارێک که حهز دهکهن لێتان تێک نهچێت و دڵخۆشن پێی، لاتان خۆشهویستترو نازدارتر بێت له خواو پێغهمبهرهکهی و جیهادو تێکۆشان لهپێناو ڕێبازی ئهو زاتهدا، ده ئهوه چاوهڕوان بن، ههتا خوای گهوره دێت به فهرمانهکانیهوه و (تۆڵهتان لێ دهسێنێت)، خوای پهروهردگاریش هیدایهت و ڕێنموویی قهومی یاخی و له سنوور دهرچوو نادات.
لَقَدْ نَصَرَكُمُ اللَّهُ فِي مَوَاطِنَ كَثِيرَةٍ وَيَوْمَ حُنَيْنٍ إِذْ أَعْجَبَتْكُمْ كَثْرَتُكُمْ فَلَمْ تُغْنِ عَنكُمْ شَيْئًا وَضَاقَتْ عَلَيْكُمُ الْأَرْضُ بِمَا رَحُبَتْ ثُمَّ وَلَّيْتُم مُّدْبِرِينَ ( 25 )
سوێند بێت بێگومان خوای گهوره له زۆر شوێندا سهری خستن (بهسهر بێ باوهڕاندا)، له ڕۆژی حونهینیش کاتێک که زۆریی ژمارهی خۆتان سهرسامی کردبوون، جا (بینیتان) ئهو زۆریه هیچ فریاتان نهکهوت و بێ نیازی نهکردن، زهویش چهنده فراوانه لێتان هاتهوه یهک و تهنگ بوهوه، لهوهودوا ههموو پشتان ههڵکردو ڕاتانکرد.
ثُمَّ أَنزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَىٰ رَسُولِهِ وَعَلَى الْمُؤْمِنِينَ وَأَنزَلَ جُنُودًا لَّمْ تَرَوْهَا وَعَذَّبَ الَّذِينَ كَفَرُوا وَذَٰلِكَ جَزَاءُ الْكَافِرِينَ ( 26 )
پاشان خوای گهوره ئارامی و ئاسوودهیی دابهزانده سهر پێغهمبهرهکهی و سهر ئیمانداران و سهربازانێکی دابهزان که نهتاندیووه، سزای ئهوانهشیدا که بێ باوهڕان بوون، ئهوهش سزای و پاداشتی بێ باوهڕانه.
ثُمَّ يَتُوبُ اللَّهُ مِن بَعْدِ ذَٰلِكَ عَلَىٰ مَن يَشَاءُ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 27 )
ئینجا دوای ئهوه خوای گهوره له ههر کهسێک که بیهوێت و شایسته بێت تهوبه و پهشیمانی وهردهگرێت، خوا لێخۆشبوو میهرهبانه.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْمُشْرِكُونَ نَجَسٌ فَلَا يَقْرَبُوا الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ بَعْدَ عَامِهِمْ هَٰذَا وَإِنْ خِفْتُمْ عَيْلَةً فَسَوْفَ يُغْنِيكُمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ إِن شَاءَ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ حَكِيمٌ ( 28 )
ئهی ئهو کهسانهی باوهڕتان هێناوه چاک بزانن که موشریک و هاوهڵگهران ناپوخت و پیسن، ئیتر لهم ساڵهیان بهدواوه نابێت نزیکی مزگهوتی حهرام (کهعبهی پیرۆز) بکهون، خۆ ئهگهر دهترسن له ههژاری و نهداری و بێ بازاڕی ئهوه بزانن کهله ئایندهدا خوای گهوره له فهزڵ و بهخشندهیی خۆی دهوڵهمهندتان دهکات ههر کاتێک بیهوێت (بێگومان سامانی نهوت و کانزاکان بهشێکن لهو مژدهیه) بهڕاستی خوا زاناو دانایه.
قَاتِلُوا الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَلَا بِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَلَا يُحَرِّمُونَ مَا حَرَّمَ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَلَا يَدِينُونَ دِينَ الْحَقِّ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ حَتَّىٰ يُعْطُوا الْجِزْيَةَ عَن يَدٍ وَهُمْ صَاغِرُونَ ( 29 )
(ئهی ئیمانداران) دژی ئهوانهی که باوهڕی (ڕاست و دروستیان) بهخواو بهرۆژی قیامهت نیه و ئهو شتانهی خواو پێغهمبهرهکهی بهحهرامیان داناوه بهحهرامی نازانن و پهیڕهوی دینی حهق نابن، لهوانهی که کتێبیان پێدراوه له (گاورو جوو) بجهنگن، ههتا ئهو کاتهی بهناچاری باج پێشکهش بهدهوڵهتی ئیسلام دهکهن، (لهجیاتی ئهوهی که گیان و ماڵ و سامانیان پارێزراوه و بهشداری جهنگ ناکهن).
وَقَالَتِ الْيَهُودُ عُزَيْرٌ ابْنُ اللَّهِ وَقَالَتِ النَّصَارَى الْمَسِيحُ ابْنُ اللَّهِ ذَٰلِكَ قَوْلُهُم بِأَفْوَاهِهِمْ يُضَاهِئُونَ قَوْلَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِن قَبْلُ قَاتَلَهُمُ اللَّهُ أَنَّىٰ يُؤْفَكُونَ ( 30 )
جولهکه وتیان: عوزهیر کوڕی خوایه، گاورهکانیش وتیان: مهسیح کوڕی خوایه!! ئا ئهو بوختانه (نابهجێیانه) قسهی ئهوانه و بهدهم دهیڵێن و لێی تێناگهن (بیرێک ناکهنهوه، تیافکرن) ئهو گوفتارهیان لاسایی کردنهوهی ئهوانهیه که پێشتر بێ باوهڕ بوون (لهوهدا که دهیانوت فریشتهکان کچی خوان)، دهک بهکوشت چن و خوا لهناویان بهرێت، ئاخر ئهم بوختانه ناڕهوایانه چۆن ههڵدهبهستن.
اتَّخَذُوا أَحْبَارَهُمْ وَرُهْبَانَهُمْ أَرْبَابًا مِّن دُونِ اللَّهِ وَالْمَسِيحَ ابْنَ مَرْيَمَ وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا إِلَٰهًا وَاحِدًا لَّا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ سُبْحَانَهُ عَمَّا يُشْرِكُونَ ( 31 )
(گاورو جوو) حاخام و قهشهکانی خۆیان کردۆته پهروهردگاری خۆیان له جیاتی خوا (ملکهچ و فهرمانبهرداریانن، ئهوانیش بهئارهزووی خۆیان شتیان بۆ حهڵاڵ یان حهرام دهکهن) ههروهها مهسیحی کوڕی مهریهمیش (بهکوڕی خوا دهزانن) لهکاتێکدا که فهرمانیان پێنهدراوه جگه له پهرستنی تاکه خوایهک، بێگومان جگه لهوزاته خوایهکی تر نیه، پاکی و بێگهردی و ستایش بۆ ئهو زاتهیه، که (ئهو نهفامانه) هاوهڵی بۆ بڕیار دهدهن.
يُرِيدُونَ أَن يُطْفِئُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَيَأْبَى اللَّهُ إِلَّا أَن يُتِمَّ نُورَهُ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ ( 32 )
(ئهوانه بهو بیروباوهڕه پووچانهیانهوه) دهیانهوێت نوورو ئاینی خوا بهقاڵهی دهمیان بکوژێننهوه و خامۆشی بکهن (بهڵام خهیاڵیان خاوه) خوا ناهێڵێت ئاواتیان بێته دی و هیچ شتێکی تری ناوێت جگه لهوه نهبێت ئاین و نووری خۆی سهربخات و نووری خۆی تهواو بکات و دهری بخات، ههرچهنده کافرو بێ باوهڕان پێی سهغڵهت و دڵتهنگ بن.
هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَىٰ وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ ( 33 )
ههر ئهو زاته بۆیه پێغهمبهرهکهی هاوڕێ لهگهڵ هیدایهت و ڕێنموویی و ئایینی ڕاست و دروستدا ڕهوانه کردووه تا سهری بخات بهسهر ههموو بهرنامه و ئاینهکانی تردا، ههرچهنده موشریک و هاوهڵگهران پێی سهغڵهت و دڵتهنگ بن.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ كَثِيرًا مِّنَ الْأَحْبَارِ وَالرُّهْبَانِ لَيَأْكُلُونَ أَمْوَالَ النَّاسِ بِالْبَاطِلِ وَيَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ اللَّهِ وَالَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّةَ وَلَا يُنفِقُونَهَا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُم بِعَذَابٍ أَلِيمٍ ( 34 )
ئهی ئهو کهسانهی باوهڕتان هێناوه، چاک بزانن که زۆربهی حاخام و مالومهکانی جوو و قهشهی گاوران، ماڵ و سامانی خهڵکی بهناحهق دهخۆن، بهرههڵستی ڕێباز و ئاینی خوا دهکهن، جا ئهوانهی که ئاڵتون و زیو کۆ دهکهنهوه و قایمی دهکهن و له پێناوی ڕێبازی خوادا و بۆ ڕهزامهندی ئهو، نایبهخشن، ئهوه مژدهی سزایهکی پڕ ئێشیان بدهرێ!!
يَوْمَ يُحْمَىٰ عَلَيْهَا فِي نَارِ جَهَنَّمَ فَتُكْوَىٰ بِهَا جِبَاهُهُمْ وَجُنُوبُهُمْ وَظُهُورُهُمْ هَٰذَا مَا كَنَزْتُمْ لِأَنفُسِكُمْ فَذُوقُوا مَا كُنتُمْ تَكْنِزُونَ ( 35 )
(ئهو سزا سهخته) له ڕۆژێکدا دهبێت ئهو پاره و سامانهی کۆیان کردۆتهوه، له دۆزهخدا سوور دهکرێتهوه، ناوچاو و لاتهنیشت و پشتیانی پێ داخ دهکرێت، ئینجا پێیان دهوترێت: ئهمه ئهو سامانهیه که کۆتان دهکردهوه بۆ خۆتان، ده بچێژن سزای ئهوهی که بۆ خۆتان کۆدهکردهوه.
إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِندَ اللَّهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْرًا فِي كِتَابِ اللَّهِ يَوْمَ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ مِنْهَا أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ ذَٰلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ فَلَا تَظْلِمُوا فِيهِنَّ أَنفُسَكُمْ وَقَاتِلُوا الْمُشْرِكِينَ كَافَّةً كَمَا يُقَاتِلُونَكُمْ كَافَّةً وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِينَ ( 36 )
بێگومان ژمارهی مانگهکان لای خوا دوانزه مانگه، لهکتێبی خوادا له (لوح المحفوظ) دا دیاریکراوه، ههر لهو ڕۆژهوه که ئاسمانهکان و زهوی دروست کردووه، چوار مانگی به حهرام داناوه (واته جهنگ تیایدا نابێت بهرپا ببێت)، ههر ئهوهیه ئایین و بهرنامهی ڕاست و دروست، کهوابوو لهو مانگانهدا ستهم له خۆتان مهکهن و جهنگ بهرپا مهکهن، بهڵکو تهنها دژی موشریکانی (شهڕهنگێز) ههمووتان بجهنگن به گشتی ههروهکو ئهوان دژی ئێوه دهجهنگن بهگشتی، ئینجا بشزانن که خوا یارو یاوهری ئهو کهسانهیه که لێی دهترسن و پارێزکارن.
إِنَّمَا النَّسِيءُ زِيَادَةٌ فِي الْكُفْرِ يُضَلُّ بِهِ الَّذِينَ كَفَرُوا يُحِلُّونَهُ عَامًا وَيُحَرِّمُونَهُ عَامًا لِّيُوَاطِئُوا عِدَّةَ مَا حَرَّمَ اللَّهُ فَيُحِلُّوا مَا حَرَّمَ اللَّهُ زُيِّنَ لَهُمْ سُوءُ أَعْمَالِهِمْ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ( 37 )
بهڕاستی دواخستن و دهستکاری کردنی ئهو مانگانهی که جهنگ تیایاندا حهرامه، بۆ کاتێکی تر؛ سهرکهشی و ڕۆچونێکی زیاتره له کوفرو خوانهناسیدا، ئهوانهی که بێ بڕوا بوون پێی گومڕا دهکرێن، ساڵێک ئهو دهستکاریه بهحهڵاڵ دادهنێن و ساڵێکیش بهحهرام، بۆ ئهوهی ئهو مانگانه ڕێک بکهون لهگهڵ ژمارهی ئهو مانگانهی که خوا حهرامی کردوون، بهم جۆره ئهوهی خوا حهرامی کردبوو حهڵاڵیان دهکرد، ئهوانه کرداره ناپهسهندهکانی خۆیان لا جوان کرابوو، خوایش هیدایهت و ڕێنموویی هۆزی بێ باوهڕان ناکات.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَا لَكُمْ إِذَا قِيلَ لَكُمُ انفِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ اثَّاقَلْتُمْ إِلَى الْأَرْضِ أَرَضِيتُم بِالْحَيَاةِ الدُّنْيَا مِنَ الْآخِرَةِ فَمَا مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا فِي الْآخِرَةِ إِلَّا قَلِيلٌ ( 38 )
ئهی ئهو کهسانهی ئیمان و باوهڕتان هێناوه: ئهوه بۆچی کاتێک پێتان دهوترێت ڕاپهڕن و ئامادهبن و هێرش بهرن له پێناوی ئاینی خوادا (دژی ئهو خوانهناسانهی که خۆیان ئاماده کردووه بۆ کوژاندنهوهی نووری خوا) ئێوه لهشتان دادههێزرێت و دهلکێن بهزهویداو زهمین گیردهبن (ئهڵبهته ئهم بانگهوازه ههرکاتێک لهلایهن سهرکردایهتی حهکیم و داناو بڕوا پێ کراوهوه بڕیار درا، که ههڵقوڵاوی ناو کۆمهڵگهی ئیماندارانه و ئهزموونی ساڵهها جیهادو خهباتی ژێر زهمینی ههیه، دهبێت لهلایهن ههموو ئیماندارانهوه پهیڕهوی بکرێت) ئایا ئێوه ڕازین به ژیانی دنیاو بهگرنگتری دهزانن له ژیانی نهبڕاوهی قیامهت له بهههشتی بهرین، بێگومان ژیانی دنیا به بهراورد لهگهڵ ژیانی پڕ له شادیی قیامهتدا زۆر زۆر کهم تهمهن و کهم خۆشی یه.
إِلَّا تَنفِرُوا يُعَذِّبْكُمْ عَذَابًا أَلِيمًا وَيَسْتَبْدِلْ قَوْمًا غَيْرَكُمْ وَلَا تَضُرُّوهُ شَيْئًا وَاللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ( 39 )
ئهگهر (بۆ جیهاد) ڕانهپهڕن و دهستبهکار نهبن، ئهوه سزایهکی زۆر بهئێشتان دهدات و کهسانێکی تر دههێنێته کایهوه له ئێوه نهبن، وهنهبێت ئێوه بتوانن هیچ زهرهر و زیانێک به خوا بگهیهنن، (بهنهچوونتان بهدهم بانگهوازی خواوه، بهڵکو نافهرمانی و دنیاپهرستی ههر زیان له خۆتان دهدات)، خوایش ههمیشه بهسهر ههموو شتێکدا دهسهڵاتداره.
إِلَّا تَنصُرُوهُ فَقَدْ نَصَرَهُ اللَّهُ إِذْ أَخْرَجَهُ الَّذِينَ كَفَرُوا ثَانِيَ اثْنَيْنِ إِذْ هُمَا فِي الْغَارِ إِذْ يَقُولُ لِصَاحِبِهِ لَا تَحْزَنْ إِنَّ اللَّهَ مَعَنَا فَأَنزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَيْهِ وَأَيَّدَهُ بِجُنُودٍ لَّمْ تَرَوْهَا وَجَعَلَ كَلِمَةَ الَّذِينَ كَفَرُوا السُّفْلَىٰ وَكَلِمَةُ اللَّهِ هِيَ الْعُلْيَا وَاللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ ( 40 )
ئهگهر ئێوه پشتگیری پێغهمبهر (صلى الله عليه وسلم) نهکهن و یارمهتی نهدهن، ئهوه بهڕاستی خوا پشتگیری کردو سهری خست، کاتێک ئهوانهی بێ باوهڕ بوون دهریان کرد له شاری مهککه و یهکێک بوو لهو دوو کهسه کاتێک ههردووکیان لهناو ئهشکهوتهکهدا بوون (کاتێک بێ باوهڕهکان گهشتبوونه دهوروبهری ئهشکهوتهکه ئهبوبهکری هاوهڵی خهمی لێهات) پێغهمبهریش (صلى الله عليه وسلم) دڵی دایهوه و پێی وت: خهفهت مهخۆ، دڵنیابه خوامان لهگهڵه، ئهوسا ئیتر خوا ئاسوودهی و ئارامی خۆی دابهزانده سهری و پشتگیری و بههێزی کرد به سهربازانێک که ئێوه نهتاندهبینین و بهرنامهو ئاینی بێ باوهڕانی دانهواند و ڕیسواتری کرد، بهرنامهو ئاینی خوایش ههمیشه بهرزو بڵندتره، خوایش ههمیشه باڵادهست و دانایه.
انفِرُوا خِفَافًا وَثِقَالًا وَجَاهِدُوا بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنفُسِكُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ ذَٰلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ ( 41 )
(ئهی ئیمانداران ههر کاتێک داواکران بۆ غهزا لهلایهن سهرکردایهتیهکی متمانه پێکراوهوه): ئێوه بهچهکی سووک و سهنگین و بهسواره و پیادهتانهوه ڕاپهڕن و ئامادهبن و جیهاد و تێکۆشان بکهن بهماڵ و سامان و گیانتان له پێناوی خوادا، ئهوه چاکتره بۆتان ئهگهر ئێوه بزانن و تێبگهن.
لَوْ كَانَ عَرَضًا قَرِيبًا وَسَفَرًا قَاصِدًا لَّاتَّبَعُوكَ وَلَٰكِن بَعُدَتْ عَلَيْهِمُ الشُّقَّةُ وَسَيَحْلِفُونَ بِاللَّهِ لَوِ اسْتَطَعْنَا لَخَرَجْنَا مَعَكُمْ يُهْلِكُونَ أَنفُسَهُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ إِنَّهُمْ لَكَاذِبُونَ ( 42 )
ئهگهر (غهزای تهبووک) دهستکهوتێکی ئاسان و نزیک بوایه، یا سهفهرێکی مامناوهندی بوایه، ئهوه دووڕووهکان شوێنت دهکهوتن، بهڵام ڕێگهی دوورو پڕ مهینهت بۆ ئهوان زهحمهته، (جا لهوهودوا دێن) و سوێند بهزاتی خوا دهخۆن و دهڵێن: ئهگهر بمانتوانیایه ئهوه لهگهڵ ئێوهدا دهردهچووین و دههاتین بۆ غهزا، ئهوانه بهو ڕهفتارو درۆیانهیان، خۆیان تیادهبهن، خوایش دهزانێت بهڕاستی ئهوانه درۆزنن.
عَفَا اللَّهُ عَنكَ لِمَ أَذِنتَ لَهُمْ حَتَّىٰ يَتَبَيَّنَ لَكَ الَّذِينَ صَدَقُوا وَتَعْلَمَ الْكَاذِبِينَ ( 43 )
خوا لێت خۆش بێت (ئهی پێغهمبهر (صلى الله عليه وسلم)! بۆ مۆڵهتت دانێ (نهدهبوایه مۆڵهتیان بدهیتێ) ههتا بهچاکی بۆت دهربکهوێت، کێ ڕاسته و باوهڕ دامهزراوه، کێش درۆزن و دوورووه.
لَا يَسْتَأْذِنُكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ أَن يُجَاهِدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِالْمُتَّقِينَ ( 44 )
(بهڵام) ئهوانهی باوهڕیان بهخواو به ڕۆژی دوایی ههیه مۆڵهتت لێ ناخوازن (خۆ نادزنهوه له جیهادو له غهزا)، چونکه ئامادهن ماڵ و سامان و گیانیان بهخت بکهن له پێناوی خوادا، خوایش زانایه به خاوهن تهقواو پارێزکاران.
إِنَّمَا يَسْتَأْذِنُكَ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَارْتَابَتْ قُلُوبُهُمْ فَهُمْ فِي رَيْبِهِمْ يَتَرَدَّدُونَ( 45 )
(بهڵکو) بهڕاستی تهنها ئهوانه مۆڵهتت لێ دهخوازن که باوهڕ بهخواو به ڕۆژی دوایی ناهێنن، ئهوانه ههمیشه دوودڵن و دڵه ڕاوکێیانه، بهردهوام له گومانی خۆیاندا سهرگهردان و وێڵن و دێن و دهڕۆن.
وَلَوْ أَرَادُوا الْخُرُوجَ لَأَعَدُّوا لَهُ عُدَّةً وَلَٰكِن كَرِهَ اللَّهُ انبِعَاثَهُمْ فَثَبَّطَهُمْ وَقِيلَ اقْعُدُوا مَعَ الْقَاعِدِينَ ( 46 )
ئهگهر ئهو دووڕووانه بیانویستایه دهرچن (بۆ غهزا) ئهوه خۆیان بۆ ئاماده دهکرد، بهڵام خوا چالاکی نواندن و دهرچوونی ئهوانی نهویست (چونکه دڵ و دهروون نهخۆش بوون)، لهبهر ئهوه سستی کردن و لهشی قورس کردن پێیان وترا: دانیشن بۆ خۆتان لهگهڵ پیرو مناڵ و پهککهوتهکاندا.
لَوْ خَرَجُوا فِيكُم مَّا زَادُوكُمْ إِلَّا خَبَالًا وَلَأَوْضَعُوا خِلَالَكُمْ يَبْغُونَكُمُ الْفِتْنَةَ وَفِيكُمْ سَمَّاعُونَ لَهُمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِالظَّالِمِينَ ( 47 )
ئهوانه ئهگهر دهرچوونایه و لهناوتاندا بوونایه هیچیان بۆ ئێوه زیاد نهدهکرد بێجگه له سستی نهبێت (له ئاشووب و گێره شێوێنی زیاتریان له دهست نهدههات) و دهستیان دهکرد به چرپ و چاپ لهناوتاندا و دهگهران بۆ دۆزینهوهی کهلێنێک، بهئاواتی ئاشووب ههڵگیرساندن له نێوانتاندا، کهسانێکیش ههن لهنێو ئێوهدا، گوێیان بۆ دهگرن، خوایش چاک ئاگاداره به کاروکردهوهی ستهمکاران.
لَقَدِ ابْتَغَوُا الْفِتْنَةَ مِن قَبْلُ وَقَلَّبُوا لَكَ الْأُمُورَ حَتَّىٰ جَاءَ الْحَقُّ وَظَهَرَ أَمْرُ اللَّهِ وَهُمْ كَارِهُونَ ( 48 )
سوێند به خوا (ئهو دووڕووانه) پێشتریش ههوڵیان داوه فیتنه و ئاشووب (له نێوان ئیمانداراندا) بهرپا بکهن و چهندهها فهرمان و نهخشهیان گۆڕی بۆ ئهوهی فێڵت لێ بکهن و ورهت بڕوخێنن، ههتا خوا کردی حهق هات و سهرکهوت و دینی خوا پایهدار بوو، لهکاتێکدا ئهوان ههمیشه سهغڵهتن (به پایهداری ئیسلام).
وَمِنْهُم مَّن يَقُولُ ائْذَن لِّي وَلَا تَفْتِنِّي أَلَا فِي الْفِتْنَةِ سَقَطُوا وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحِيطَةٌ بِالْكَافِرِينَ ( 49 )
(لهو دووڕووه بێ چاوو ڕووانه) کهسانێک ههن که دهڵێن: مۆڵهتم بدهو تووشی گوناهو سهرپێچیم مهکه!! (بهبیانووی ئهوهی له غهزادا، لهوانهیه تووشی گوناهو ههڵه ببێت!!) له حاڵێکدا ئهو جۆره کهسانه با چاک بزانن که له گوناهو تاواندا ڕۆچوون، بێگومان دۆزهخیش گهمارۆی بێ باوهڕانی داوه و (ڕزگاربوونیان ئهستهمه).
إِن تُصِبْكَ حَسَنَةٌ تَسُؤْهُمْ وَإِن تُصِبْكَ مُصِيبَةٌ يَقُولُوا قَدْ أَخَذْنَا أَمْرَنَا مِن قَبْلُ وَيَتَوَلَّوا وَّهُمْ فَرِحُونَ ( 50 )
(ئهی پێغهمبهر (صلى الله عليه وسلم) ئهگهر خێرو چاکهیهکت تووش بێت، ئهوه ئهوان پێی دڵتهنگ و سهغڵهت دهبن، خۆ ئهگهر بهڵاو ناخۆشیهکت تووش بێت ئهوه دهڵێن: ئێمه پێشتر دهستی خۆمانمان وهشاند (باشمان کرد نهچووین بۆ جهنگ، پێشبینی ئهمهمان دهکرد)، ئهوسا پشت ههڵدهکهن له کاتێکدا ئهوان دڵخۆش و شادمانن!...
قُل لَّن يُصِيبَنَا إِلَّا مَا كَتَبَ اللَّهُ لَنَا هُوَ مَوْلَانَا وَعَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ ( 51 )
(ئهی پێغهمبهر (صلى الله عليه وسلم) تۆش بڵێ: ههرگیز لهوه زیاترمان بۆ پێش نایهت جگهلهوهی که خوا بۆی نوسیووین (ههرچیش بۆمان پێش دێت ههر خێره بۆمان)، ئهوزاته ههمیشه یارو پشتیوانمانه، دهبا ئیمانداران ههر پشت بهو خوایه ببهستن.
قُلْ هَلْ تَرَبَّصُونَ بِنَا إِلَّا إِحْدَى الْحُسْنَيَيْنِ وَنَحْنُ نَتَرَبَّصُ بِكُمْ أَن يُصِيبَكُمُ اللَّهُ بِعَذَابٍ مِّنْ عِندِهِ أَوْ بِأَيْدِينَا فَتَرَبَّصُوا إِنَّا مَعَكُم مُّتَرَبِّصُونَ ( 52 )
(به دووڕووهکان و بێ باوهڕان) بڵێ: ئایا ئێوه له یهکێک لهو دوو سهرئهنجامه چاکه زیاتر چاوهڕوانی چیمان بۆ دهکهن، لهکاتێکدا ههردووکیان چاکن و ئاواتیان بۆ دهخوازین (که: یان سهرکهوتنه، یان شههید بوون) ئێمهش ههمیشه چاوهڕێی ئهوه دهکهین خوای گهوره بهڵاو سزایهکی تایبهتی خۆیتان بهسهردا ببارێنێت، یان بهدهستی ئێمه تووشی شکستی و نههامهتی ببن، ده ئیتر ئێوه خۆتان مهڵاس بدهن و چاوهڕێ بن، بهڕاستی ئێمهش لهگهڵتاندا چاوهڕێین.
قُلْ أَنفِقُوا طَوْعًا أَوْ كَرْهًا لَّن يُتَقَبَّلَ مِنكُمْ إِنَّكُمْ كُنتُمْ قَوْمًا فَاسِقِينَ ( 53 )
به دووڕووهکان (که دهیانهوێت له ماڵ بهخشین خۆیان بشارنهوه) بڵێ: ههرچی دهبهخشن به ڕهزامهندیی یان بهناچاریی ههرگیز لێتان وهرناگیرێت، چونکه بهڕاستی ئێوه کهسانێکی گوناهبارو باوهڕ دانهمهزراون.
وَمَا مَنَعَهُمْ أَن تُقْبَلَ مِنْهُمْ نَفَقَاتُهُمْ إِلَّا أَنَّهُمْ كَفَرُوا بِاللَّهِ وَبِرَسُولِهِ وَلَا يَأْتُونَ الصَّلَاةَ إِلَّا وَهُمْ كُسَالَىٰ وَلَا يُنفِقُونَ إِلَّا وَهُمْ كَارِهُونَ ( 54 )
ههر بۆیهش ئهوهی که دهیبهخشن لێیان وهرناگیرێت، چونکه ئهوانه باوهڕیان بهخواو بهپێغهمبهرهکهی (صلى الله عليه وسلم) نیه و نایهن بۆ نوێژ، مهگهر بهلهش بهباری تهمهڵی نهبێت، ماڵ و سامانیش نابهخشن مهگهر لهکاتێکدا که ئهوان نابهدڵ و سهخڵهتن.
فَلَا تُعْجِبْكَ أَمْوَالُهُمْ وَلَا أَوْلَادُهُمْ إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُعَذِّبَهُم بِهَا فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَتَزْهَقَ أَنفُسُهُمْ وَهُمْ كَافِرُونَ ( 55 )
(ئهی پێغهمبهر (صلى الله عليه وسلم) ئهی ئیماندار) نهماڵ و سامان و نه نهوهیان سهرسامت نهکات بهباشیان بزانیت، چونکه بهڕاستی خوا ههر دهیهوێت له ژیانی دنیادا تووشی بهڵاو سزایان بکات له ڕێگهی ماڵ و سامان و نهوهیانهوه و گیانیان دهربێت، لهکاتێکدا که ئهوان بێ باوهڕن.
وَيَحْلِفُونَ بِاللَّهِ إِنَّهُمْ لَمِنكُمْ وَمَا هُم مِّنكُمْ وَلَٰكِنَّهُمْ قَوْمٌ يَفْرَقُونَ ( 56 )
ئهوانه سوێندیش به خوا دهخۆن که بهڕاستی له ئێوهن، (بهڵام درۆ دهکهن) ئهوانه هیچ کاتێک له ئێوه نین، بهڵکو ئهوانه کهسانێکن که له ترسا خهریکن زیڕه بکهن و ترسنۆکن.
لَوْ يَجِدُونَ مَلْجَأً أَوْ مَغَارَاتٍ أَوْ مُدَّخَلًا لَّوَلَّوْا إِلَيْهِ وَهُمْ يَجْمَحُونَ ( 57 )
خۆئهگهر پهنایهک یان چهند ئهشکهوتێک یان ژێر زهمینێکیان دهست بکهوێت ئهوه بهپهله ڕووی تێدهکهن و لهکاتێکدا که ئهوان هیچ شتێک جڵهویان ناگرێت (ئهوهنده له بهشداربوونی غهزا دهترسن).
وَمِنْهُم مَّن يَلْمِزُكَ فِي الصَّدَقَاتِ فَإِنْ أُعْطُوا مِنْهَا رَضُوا وَإِن لَّمْ يُعْطَوْا مِنْهَا إِذَا هُمْ يَسْخَطُونَ( 58 )
ههیانه تانهو تهشهر له تۆ دهدات له دابهشکردنی زهکات و دهستکهوتدا (پڕوپاگهنده دهکات که گوایه عهدالهت و دادی تێدا نیه)، جا ئهوانه ئهگهر بهشیان بدرێت ڕازین، ئهگهر بێ بهش بکرێن لێی ئهوه خێرا ئهوان ڕق ههڵدهگرن و کینه له سینه دهگرن.
وَلَوْ أَنَّهُمْ رَضُوا مَا آتَاهُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَقَالُوا حَسْبُنَا اللَّهُ سَيُؤْتِينَا اللَّهُ مِن فَضْلِهِ وَرَسُولُهُ إِنَّا إِلَى اللَّهِ رَاغِبُونَ ( 59 )
خۆ ئهگهر ئهوانه ڕازی بوونایه بهو بهشهی خوا به نسیبی کردوون و پێغهمبهر (صلى الله عليه وسلم) پێی بهخشیوون و بهدڵ بیانوتایه: خوامان بهسه (که لێمان ڕازی بێت)، ئێمه فهرامۆش ناکات لهئایندهدا ههر پێمان دهبهخشێت له فهزڵ و زیاده ڕێزی خۆی، پێغهمبهرهکهشی لهوهی دهستی دهکهوێت پێمان دهبهخشێت، بهڕاستی ئێمه ئاوات و مهبهستمان گهڕانهوهیه بۆ لای خواو بهدهستهێنانی ڕهزامهندی ئهوه (ئهو کاته پاداشتی ههردوو جیهانیان بۆ خۆیان مسۆگهر دهکرد).
إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاءِ وَالْمَسَاكِينِ وَالْعَامِلِينَ عَلَيْهَا وَالْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَفِي الرِّقَابِ وَالْغَارِمِينَ وَفِي سَبِيلِ اللَّهِ وَابْنِ السَّبِيلِ فَرِيضَةً مِّنَ اللَّهِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ ( 60 )
بێگومان زهکات تهنها بۆ ههژارو نهداران و ئهو کهسانهی کهکارمهندن بهسهریهوه و بهو موسڵمانه نوێیانهی که هێشتا ئیمان جێگیر نهبووه لهدڵیاندا و بۆ ئازادکردنی کۆیلهکان و بۆ (یارمهتیدانی) قهرزدارهکان و بۆ گهیاندنی ئاینی خوا (ههر بوارێک که خزمهت بهبانگهوازی ئیسلام بکات و ئاینی خوا بهرهو پێش و سهرکهوتن ببات) ههروهها بۆ ئهو ڕێبوارانهش که پارهیان لێ دهبڕێت و نهدار دهکهون، (دابهشکردنی زهکات بهو شێوهیه) فهرزه له لایهن خواوه لهگهردنی ئیمانداراندا، خواش زاناو دانایه (له سامان بهخشین و فهرزکردنی زهکاتدا).
وَمِنْهُمُ الَّذِينَ يُؤْذُونَ النَّبِيَّ وَيَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ قُلْ أُذُنُ خَيْرٍ لَّكُمْ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَيُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِينَ وَرَحْمَةٌ لِّلَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَالَّذِينَ يُؤْذُونَ رَسُولَ اللَّهِ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ( 61 )
ههندێکی تر (له دووڕووهکان) ئهوهنده نهفامن، ئازاری دڵی پێغهمبهر (صلى الله عليه وسلم) دهدهن، بهوهی که دهڵێن: (محمد) گوێ بۆ ههموو کهس دهگرێت، پێیان بڵێ: گوێ بیستی خێره بۆتان، باوهڕی پتهوی بهخوا ههیه، باوهڕی (به ڕاستگۆی) ئیماندارانیش ههیه، ڕهحمهتیشه بۆ ئهوانهتان که باوهڕیان هێناوه، (بهڵام) ئهوانهی ئازاری پێغهمبهری خوا دهدهن سزایهکی بهئێش بۆیان ئامادهیه.
يَحْلِفُونَ بِاللَّهِ لَكُمْ لِيُرْضُوكُمْ وَاللَّهُ وَرَسُولُهُ أَحَقُّ أَن يُرْضُوهُ إِن كَانُوا مُؤْمِنِينَ ( 62 )
دووڕووهکان، سوێندتان به خوا بۆ دهخۆن تا بڕواتان پێبکهن و ڕازیتان بکهن، لهکاتێکدا که حهق وایه خواو پێغهمبهرهکهی ڕازی بکهن ئهگهر ئهوانه باوهڕدارن...
أَلَمْ يَعْلَمُوا أَنَّهُ مَن يُحَادِدِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَأَنَّ لَهُ نَارَ جَهَنَّمَ خَالِدًا فِيهَا ذَٰلِكَ الْخِزْيُ الْعَظِيمُ ( 63 )
مهگهر ئهوانه نازانن ئهو کهسهی که دژایهتی خواو پێغهمبهرهکهی بکات، ئهوه به ڕاستی ئاگری دۆزهخ بهشیهتی و بۆی ئامادهیه هاوڕێ لهگهڵ ژیانی نهبڕاوهشدا، ئا ئهوه ڕیسوایی و خهجاڵهتیهکی زۆر گهورهیه.
يَحْذَرُ الْمُنَافِقُونَ أَن تُنَزَّلَ عَلَيْهِمْ سُورَةٌ تُنَبِّئُهُم بِمَا فِي قُلُوبِهِمْ قُلِ اسْتَهْزِئُوا إِنَّ اللَّهَ مُخْرِجٌ مَّا تَحْذَرُونَ ( 64 )
دووڕووهکان دهترسن لهوهی سوورهتێک دابهزێنرێته سهریان، ههواڵیان بداتێ بهوهی له دڵ و دهروونیاندایه، پێیان بڵێ: گاڵته بکهن! بێگومان ئهوهی لێی دهترسن خوا ههر ئاشکرای دهکات (بۆ خۆتان و بۆ خهڵکیش).
وَلَئِن سَأَلْتَهُمْ لَيَقُولُنَّ إِنَّمَا كُنَّا نَخُوضُ وَنَلْعَبُ قُلْ أَبِاللَّهِ وَآيَاتِهِ وَرَسُولِهِ كُنتُمْ تَسْتَهْزِئُونَ ( 65 )
(کاتێک تۆ ئهی پێغهمبهر (صلى الله عليه وسلم) لهگوفتاری نابهجێیان ئاگادار دهبیت) و لێیان دهپرسیت (ئهوه خهریکی چین؟!) ئهوه بێگومان دهڵێن: بهڕاستی ئێمه تهنها دهمهتهقێ و گهمهو گاڵتهمان دهکرد، پێیان بڵێ: ئایا ئێوه به خواو ئایهت و فهرمانهکانی و پێغهمبهرهکهی گاڵتهتان دهکرد؟!
لَا تَعْتَذِرُوا قَدْ كَفَرْتُم بَعْدَ إِيمَانِكُمْ إِن نَّعْفُ عَن طَائِفَةٍ مِّنكُمْ نُعَذِّبْ طَائِفَةً بِأَنَّهُمْ كَانُوا مُجْرِمِينَ ( 66 )
(ئیتر بێ سووده) پاکانه مهکهن، چونکه بهڕاستی ئێوه بێ باوهڕ بوون دوای ئهوهی له ڕواڵهتدا باوهڕتان هێنابوو ئهگهر له دهستهیهکتان خۆش ببین (دوای تهوبهی ڕاستهقینه) دهستهیهکتان ههر ئازار دهدهین (بههۆی کاری نابهجێیهوه) چونکه بهڕاستی ئهوان تاوانبارو تاوانکار بوون.
الْمُنَافِقُونَ وَالْمُنَافِقَاتُ بَعْضُهُم مِّن بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمُنكَرِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمَعْرُوفِ وَيَقْبِضُونَ أَيْدِيَهُمْ نَسُوا اللَّهَ فَنَسِيَهُمْ إِنَّ الْمُنَافِقِينَ هُمُ الْفَاسِقُونَ ( 67 )
دووڕووهکان له پیاوان و له ژنان سهر بهیهکترن و وهک یهکن لهم ڕهفتارانهدا: فهرمان بهگوناهو خراپه و تاوان دهدهن و قهدهغهی خێرو چاکه دهکهن و دهستیان دهنوقێنن (ماڵ و سامان بهشی کهس نادهن)، ئهوانه خوایان فهرامۆش کردووه، خوایش ئهوانی پشت گوێ خستووه، بهڕاستی دووڕووهکان ههرخۆیان یاخی و له ئایین دهرچوون.
وَعَدَ اللَّهُ الْمُنَافِقِينَ وَالْمُنَافِقَاتِ وَالْكُفَّارَ نَارَ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا هِيَ حَسْبُهُمْ وَلَعَنَهُمُ اللَّهُ وَلَهُمْ عَذَابٌ مُّقِيمٌ ( 68 )
خوا (ههڕهشهی کردوه و) بهڵێنی ئاگری دۆزهخی به دووڕووهکان له پیاوان و ژنان و بهبێ باوهڕانیش داوه، که بهردهوام و نهمرن تیایدا، ئهو دۆزهخهیان بهسه و کاڵا بهقهد باڵایهو خوا نهفرهتی لێکردوون و سزای بهردهوامیش بهشیانه و بۆیان ئامادهیه.
كَالَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ كَانُوا أَشَدَّ مِنكُمْ قُوَّةً وَأَكْثَرَ أَمْوَالًا وَأَوْلَادًا فَاسْتَمْتَعُوا بِخَلَاقِهِمْ فَاسْتَمْتَعْتُم بِخَلَاقِكُمْ كَمَا اسْتَمْتَعَ الَّذِينَ مِن قَبْلِكُم بِخَلَاقِهِمْ وَخُضْتُمْ كَالَّذِي خَاضُوا أُولَٰئِكَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ ( 69 )
(ئێوهش ئهی بێ باوهڕان) وهک ئهو بێ باوهڕانهن له پێش ئێوهدا بوون، که ئهوان له ئێوه بههێزتر بوون و ماڵ و منداڵیشیان له ئێوه زیاتر بوو، ئینجا ماوهیهک بهو بهشهی که ههیانبوو ڕایانبوارد، ئێوهش ماوهیهک ڕاتانبوارد به بهشهکهی خۆتان، ههروهک چۆن ئهوانهی پێش ئێوه ڕایانبوارد به بهشهکانی خۆیان!! ئێوهش ڕۆچوون له ئارهزووبازیدا وهک چۆن ئهوان ڕۆچوون له ئارهزووبازیدا، ئا ئهوانه ههموو کارو کردهوهیهکیان پووچهڵ بۆتهوه و بهکهڵکیان نههات له دنیاوقیامهتدا ئا ئهوانه ههر خۆیان ڕهنج بهخهسارن.
أَلَمْ يَأْتِهِمْ نَبَأُ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ قَوْمِ نُوحٍ وَعَادٍ وَثَمُودَ وَقَوْمِ إِبْرَاهِيمَ وَأَصْحَابِ مَدْيَنَ وَالْمُؤْتَفِكَاتِ أَتَتْهُمْ رُسُلُهُم بِالْبَيِّنَاتِ فَمَا كَانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَلَٰكِن كَانُوا أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ ( 70 )
ئایا ئهوانه ههواڵی گرنگی قهومهکانی پێش خۆیان پێ نهگهیشتووه (بهتایبهتی) قهومی نوح و عادو ثمود، قهومی ئیبراهیم و نیشتهجێکانی مهدیهن (قهومی شوعهیب)، ههروهها ڕهفتار نزم و بێ ڕهوشتهکان (قهومی لوط)، جا ههموو ئهو نهتهوانه پێغهمبهرهکانیان بهبهڵگهو نیشانهی ئاشکرایان بۆ هێنان، جا بهڕاستی وهنهبێت خوا ستهمی لێکردبن، بهڵکو ئهوان ستهمیان له خۆیان کرد.
وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَيُطِيعُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ أُولَٰئِكَ سَيَرْحَمُهُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ ( 71 )
(لهو لاشهوه) ئیمانداران له پیاوان و له ئافرهتان ههندێکیان خۆشهویست و پشتگیرو هاوکاری یهکترن (که ئهمهش سیفهتیانه): فهرمان بهچاکه دهدهن و قهدهغه له خراپه دهکهن و نوێژهکانیان بهچاکی ئهنجام دهدهن و زهکاتی ماڵیشیان دهبهخشن و گوێڕایهڵ و فهرمانبهرداری خواو پێغهمبهرهکهی دهکهن، ئا ئهوانه له ئایندهدا خوا ڕهحمیان پێ دهکات و سۆزی دهبێت بۆیان، بهڕاستی خوا باڵادهست و دانایه.
وَعَدَ اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَمَسَاكِنَ طَيِّبَةً فِي جَنَّاتِ عَدْنٍ وَرِضْوَانٌ مِّنَ اللَّهِ أَكْبَرُ ذَٰلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ ( 72 )
خوای گهوره بهڵێنی داوه به ئیمانداران له پیاوان و له ئافرهتان، بهوهی که باخهکانی بهههشتیان پێ دهبهخشێت که چهندهها ڕوبار بهژێر درهختهکانیدا دهڕوات و جاریه به بهردهم کۆشکهکانیاندا، هاوڕێ لهگهڵ ژیانی ههمیشهیی و نهبڕاوه تیایدا، ههروهها چهندهها جێگه و ڕێگه و کۆشک و تهلاری خۆش و ڕازاوهی تایبهتی له بهههشتداو لهناو باخی چڕوپڕی (عهدن) دا، لهگهڵ ڕهزامهندی خوای گهورهدا، که له ههموو نازو نیعمهتهکان بهنرخترو گرنگتره، ئهوه خۆی سهرفرازیهکی زۆر گهوره و بێ ئهندازهیه.
يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ جَاهِدِ الْكُفَّارَ وَالْمُنَافِقِينَ وَاغْلُظْ عَلَيْهِمْ وَمَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ ( 73 )
ئهی پێغهمبهر (صلى الله عليه وسلم) دژی کافرو دووڕووهکان بجهنگه و تێ بکۆشه و توند و تیژبه لهسهریان، ئهوانه سهرئهنجام و مهنزڵگهیان دۆزهخه، ئای که سهرئهنجامێکی خراپ و ناشرینه.
يَحْلِفُونَ بِاللَّهِ مَا قَالُوا وَلَقَدْ قَالُوا كَلِمَةَ الْكُفْرِ وَكَفَرُوا بَعْدَ إِسْلَامِهِمْ وَهَمُّوا بِمَا لَمْ يَنَالُوا وَمَا نَقَمُوا إِلَّا أَنْ أَغْنَاهُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ مِن فَضْلِهِ فَإِن يَتُوبُوا يَكُ خَيْرًا لَّهُمْ وَإِن يَتَوَلَّوْا يُعَذِّبْهُمُ اللَّهُ عَذَابًا أَلِيمًا فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَمَا لَهُمْ فِي الْأَرْضِ مِن وَلِيٍّ وَلَا نَصِيرٍ ( 74 )
(دووڕووهکان) سوێند بهخوا دهخۆن که قسهیهکی نابهجێیان نهکردووه، کهچی سوێند بهخوا بهڕاستی ئهوانه درۆ دهکهن، بهڵکو گوفتاری کوفرو بێ باوهڕی هات بهدهمیاندا، ئهوانه دوای موسڵمانبوونیان بێ باوهڕ بوونهوه، خهریکی (پیلان)و نهخشهیهک بوون بهڵام بۆیان نهلواو پێی نهگهیشتن (که شههید کردنی پێغهمبهر بوو (صلى الله عليه وسلم)، هیچ شتێک ئهوانی تووڕه نهکردووه، تهنها ئهوه نهبێت: خواو پێغهمبهرهکهی (صلى الله عليه وسلم) ئیماندارانیان دهوڵهمهند و بههرهوهر کرد له فهزڵ و زیاده ڕێزی خۆی، جا ئهو دووڕووانه ئهگهر تهوبه بکهن و له ڕهفتاری نادروستیان پاشگهز ببنهوه ئهوه چاکتره بۆیان، خۆ ئهگهر پشت ههڵکهن و (ههر خهریکی نهخشهو پیلان بن) ئهوه بێگومان خوا سزای به ئازاریان دهدات له دنیاو قیامهتدا، کهسیش یارو یاوهرو پشتیوانیان نابێت له زهویدا.
وَمِنْهُم مَّنْ عَاهَدَ اللَّهَ لَئِنْ آتَانَا مِن فَضْلِهِ لَنَصَّدَّقَنَّ وَلَنَكُونَنَّ مِنَ الصَّالِحِينَ ( 75 )
(له دووڕووهکان) کهسانێک ههن که پهیمان و بهڵێنی بهخوا داوه: سوێند بهخوا ئهگهر خوا ماڵ و سامان و دارایمان پێببهخشێت، بهڕاستی زهکات و خێری لێدهکهین و بێگومان له ڕیزی کهسانی چاک و خواناسیشدا دهبین.
فَلَمَّا آتَاهُم مِّن فَضْلِهِ بَخِلُوا بِهِ وَتَوَلَّوا وَّهُم مُّعْرِضُونَ ( 76 )
جا کاتێک خوا له فهزڵ و بهرهکهتی خۆی پێیدان و بههرهوهری کردن، ئهوان ڕهزیلیان تێدا کردو پشتیان له بهڵێنهکهیان کرد لهکاتێکدا که ئهوان ههمیشه له بهڵێن و پهیمان پشت ههڵکهرن.
فَأَعْقَبَهُمْ نِفَاقًا فِي قُلُوبِهِمْ إِلَىٰ يَوْمِ يَلْقَوْنَهُ بِمَا أَخْلَفُوا اللَّهَ مَا وَعَدُوهُ وَبِمَا كَانُوا يَكْذِبُونَ ( 77 )
ئهوسا ئیتر بههۆی ئهو بهڵێن شکاندنهیانهوه، خوا نهخۆشی دووڕوویی له دڵ و دهروونیاندا چهسپاندو دامهزراند تا ئهو ڕۆژهی ئاماده دهبن (لهبهردهم دادگای خوایدا) بۆ لێپرسینهوه، چونکه نافهرمانی و سهرپێچیان کردووه لهو بهڵێنهی که دایان به خواو و بههۆی ئهوهشهوه که درۆیان دهکرد.
أَلَمْ يَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ سِرَّهُمْ وَنَجْوَاهُمْ وَأَنَّ اللَّهَ عَلَّامُ الْغُيُوبِ ( 78 )
مهگهر ئایا ئهوانه نهیاندهزانی بهڕاستی خوای گهوره ئاگاداره بهنهێنی و چپهو سرتهیان؟ ئایا نهشیاندهزانی که بهڕاستی خوا بهتهواوی زاناو ئاگایه بهههموو نهێنی و شاراوهکان؟
الَّذِينَ يَلْمِزُونَ الْمُطَّوِّعِينَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ فِي الصَّدَقَاتِ وَالَّذِينَ لَا يَجِدُونَ إِلَّا جُهْدَهُمْ فَيَسْخَرُونَ مِنْهُمْ سَخِرَ اللَّهُ مِنْهُمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ( 79 )
ئهو بێ باوهڕانهی که پلار دهگرنه ئهو ئیماندارانهی که زیاده بهخشن له خێر کردندا بهویستی خۆیان له ڕێگهی خوادا و پلاریش له ئیماندارانی ههژار دهگرن که بێجگه له ڕهنجی شانی خۆیان هیچی تریان دهست ناکهوێت، ئینجا ههر گاڵتهشیان پێدهکهن، ئهوانه خوا تۆڵهیان لێ دهسێنێت و ڕیسوایان دهکات، بههۆی ئهو گاڵته کردنهیانهوه و سزای به ئێش و ئازاریش بهشیانه.
اسْتَغْفِرْ لَهُمْ أَوْ لَا تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ إِن تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ سَبْعِينَ مَرَّةً فَلَن يَغْفِرَ اللَّهُ لَهُمْ ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ كَفَرُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفَاسِقِينَ ( 80 )
ئهی پێغهمبهر (صلى الله عليه وسلم) داوای لێخۆش بوون بۆ ئهو دووڕووانه بکهیت یان داوای لێخۆش بوونیان بۆ نهکهیت چوونیهکه، تهنانهت ئهگهر حهفتا جاریش داوای لێخۆشبوونیان بۆ بکهیت، ئهوه خوا ههرگیز لێیان خۆش نابێت، ئهوه چونکه به ڕاستی ئهوان باوهڕیان به خواو پێغهمبهرهکهی نهبوو، خوایش هیدایهت و ڕێنموویی کهسانی گوناهکارو له سنوور دهرچوو ناکات.
فَرِحَ الْمُخَلَّفُونَ بِمَقْعَدِهِمْ خِلَافَ رَسُولِ اللَّهِ وَكَرِهُوا أَن يُجَاهِدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَقَالُوا لَا تَنفِرُوا فِي الْحَرِّ قُلْ نَارُ جَهَنَّمَ أَشَدُّ حَرًّا لَّوْ كَانُوا يَفْقَهُونَ ( 81 )
(دووڕووهکان)، ئهوانهی که بهجێهێڵران لهناو مهدینهدا شادمان بوون بهدانیشتنیان و دواکهوتنیان له پێغهمبهرو نهچوونیان بۆ غهزا، حهزیان نهکرد جیهادو تێکۆشان به خۆیان و ماڵیان له پێناوی خوادا بکهن و به ئیماندارانیان وت: لهم گهرمایهدا دهرمهچن بۆ جیهاد، ئهی محمد (صلى الله عليه وسلم) پێیان بڵێ: ئاگری دۆزهخ بهتینتر و بههێزتره لهگهرمیدا ئهگهر تێ بگهن و بیرو هۆشیان بخهنهکار.
فَلْيَضْحَكُوا قَلِيلًا وَلْيَبْكُوا كَثِيرًا جَزَاءً بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ ( 82 )
جا (وازیان لێ بهێنه) باکهمێک پێبکهنن (له دنیادا) و دهبێت زۆر بگرین (له قیامهتدا) له پاداشتی ئهو کارو کردهوهیهی دهیکهن.
فَإِن رَّجَعَكَ اللَّهُ إِلَىٰ طَائِفَةٍ مِّنْهُمْ فَاسْتَأْذَنُوكَ لِلْخُرُوجِ فَقُل لَّن تَخْرُجُوا مَعِيَ أَبَدًا وَلَن تُقَاتِلُوا مَعِيَ عَدُوًّا إِنَّكُمْ رَضِيتُم بِالْقُعُودِ أَوَّلَ مَرَّةٍ فَاقْعُدُوا مَعَ الْخَالِفِينَ ( 83 )
ئهی پێغهمبهر (صلى الله عليه وسلم) جا ئهگهر خوا (له غهزای تهبووک) تۆی گهڕاندهوه بۆ مهدینه، پاشان دهستهیهک لهو (دووڕوو دنیا پهرستانه) مۆڵهتیان لێ خواستیت تا له ئایندهدا بهشداری غهزا بکهن و دهربچن لهگهڵ ئێوهدا، ئهوه تۆش پێیان بڵێ: ئیتر ههرگیز لهگهڵ مندا دهرناچن و ههرگیز نابێت لهگهڵ مندا بجهنگن دژ به دوژمن، چونکه بهڕاستی ئێوه له سهرهتاوه ڕازی بوون بهدانیشتن و نههاتن، ده ئیتر ههر دانیشن لهگهڵ ئهوانهدا که مانهوهو دواکهوتن و نههاتن.
وَلَا تُصَلِّ عَلَىٰ أَحَدٍ مِّنْهُم مَّاتَ أَبَدًا وَلَا تَقُمْ عَلَىٰ قَبْرِهِ إِنَّهُمْ كَفَرُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَمَاتُوا وَهُمْ فَاسِقُونَ ( 84 )
هیچ کات لهسهر هیچ کهس لهو دووڕووانه نوێژ نهکهی که مرد، لهسهر گۆڕهکهشی مهوهسته، چونکه بهڕاستی ئهوانه باوهڕیان به خواو به پێغهمبهرهکهی نهبوو و مردیشن لهکاتێکدا له دین دهرچوو بوون.
وَلَا تُعْجِبْكَ أَمْوَالُهُمْ وَأَوْلَادُهُمْ إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ أَن يُعَذِّبَهُم بِهَا فِي الدُّنْيَا وَتَزْهَقَ أَنفُسُهُمْ وَهُمْ كَافِرُونَ ( 85 )
(ئهی پێغهمبهر (صلى الله عليه وسلم) ئهی ئیماندار) ماڵ و سامان و نهوهیان سهرسامت نهکات بهباشیان بزانیت، چونکه بهڕاستی خوا ههر دهیهوێت له ژیانی دنیادا تووشی بهڵاو سزایان بکات له ڕێگهی ماڵ و سامان و نهوهیانهوه و گیانیان دهربێت، لهکاتێکدا که ئهوان بێ باوهڕن.
وَإِذَا أُنزِلَتْ سُورَةٌ أَنْ آمِنُوا بِاللَّهِ وَجَاهِدُوا مَعَ رَسُولِهِ اسْتَأْذَنَكَ أُولُو الطَّوْلِ مِنْهُمْ وَقَالُوا ذَرْنَا نَكُن مَّعَ الْقَاعِدِينَ ( 86 )
کاتێکیش سوورهتێک له قورئان دابهزێنرێت و (داوایان لێ بکات) که باوهڕ بهخوا بهێنن و لهگهڵ پێغهمبهرهکهیدا جیهاد بکهن و تێ بکۆشن و بچن بۆ غهزا، ئهوه دهسهڵاتدارو سهرمایهدارهکانیان (دووڕووهکان) مۆڵهتت لێ دهخوازن و دهڵێن: وازمان لێ بێنه تا لهگهڵ پهککهوته و دانیشتووهکاندا بین.
رَضُوا بِأَن يَكُونُوا مَعَ الْخَوَالِفِ وَطُبِعَ عَلَىٰ قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لَا يَفْقَهُونَ ( 87 )
(سهیره) ئهو ـ بهناو پیاوانه ـ ڕازی بوون که لهگهڵ پیره ژناندا بن و بمێننهوهو دڵیان مۆری بهسهردا نرابوو، ئهوانه (له حهقیقهتی ئاین و پاداشتی جیهاد) حاڵی نین و تێناگهن.
لَٰكِنِ الرَّسُولُ وَالَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ جَاهَدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ وَأُولَٰئِكَ لَهُمُ الْخَيْرَاتُ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ( 88 )
بهڵام پێغهمبهر (صلى الله عليه وسلم) و ئهوانهی که لهگهڵیدا باوهڕیان هێناوه، جیهادو تێکۆشانیان کردووه (بۆ چهسپاندنی ئاینی خوا) به ماڵ و سامان و گیانیانهوه، ئا ئهوانه ههرچی خێرو خۆشی ههیه بهشیانه و ئهوانه سهرفرازو سهربهرز و ڕزگارن.
أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا ذَٰلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ ( 89 )
(ئهو بهختهوهرانه) خوا چهندهها باخی بهههشتی بۆ ئاماده کردوون که چهندهها ڕوبار بهژێر (درهختهکانی و بهبهردهم کۆشکهکانیدا) دهڕوات، هاوڕێ لهگهڵ ژیانی ههمیشهیی و نهبڕاوه تیایدا، ئهو سهرئهنجامه سهرکهوتن و سهرفرازیهکی زۆر گهورهیه.
وَجَاءَ الْمُعَذِّرُونَ مِنَ الْأَعْرَابِ لِيُؤْذَنَ لَهُمْ وَقَعَدَ الَّذِينَ كَذَبُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ سَيُصِيبُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ( 90 )
(لهکاتی غهزای تهبووکدا) پاکانهکهران له بیابان نشینانی عهرهب هاتنه (خزمهتی پێغهمبهر (صلى الله عليه وسلم) بۆ ئهوهی مۆڵهتیان بدرێت که نهچن بۆ جیهاد، ههروهها ئهوانیش که درۆیان لهگهڵ خواو پێغهمبهرهکهیدا دهکرد دانیشتن و بهشداری غهزاکهیان نهکرد، ئهوانهی که بێ باوهڕ بوون لهناو ئهوانهدا لهئایندهدا سزایهکی پڕ ئێش و ئازاریان تووش دهبێت.
لَّيْسَ عَلَى الضُّعَفَاءِ وَلَا عَلَى الْمَرْضَىٰ وَلَا عَلَى الَّذِينَ لَا يَجِدُونَ مَا يُنفِقُونَ حَرَجٌ إِذَا نَصَحُوا لِلَّهِ وَرَسُولِهِ مَا عَلَى الْمُحْسِنِينَ مِن سَبِيلٍ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 91 )
لاوازو نهخۆش و ئهوانهش که خهرجییان دهست ناکهوێت، هیچ گوناهو گلهییهکیان لهسهر نیه (له بهشداری نهکردنی غهزادا) کاتێک دڵسۆز بن بۆ خواو پێغهمبهرهکهی، لهسهر ئهو چاکهخواز و پاکانه هیچ جۆره گلهیی و ڕهخنهیهک نیه، خوای گهوره لێخۆش بووه و میهرهبانیشه.
وَلَا عَلَى الَّذِينَ إِذَا مَا أَتَوْكَ لِتَحْمِلَهُمْ قُلْتَ لَا أَجِدُ مَا أَحْمِلُكُمْ عَلَيْهِ تَوَلَّوا وَّأَعْيُنُهُمْ تَفِيضُ مِنَ الدَّمْعِ حَزَنًا أَلَّا يَجِدُوا مَا يُنفِقُونَ ( 92 )
ههروهها گلهیی و ڕهخنه نیه لهسهر ئهو کهسانهی که دێن بۆ لای تۆ بۆ ئهوهی وڵاخی سواریان بۆ پهیدا بکهیت و بێن بۆ جیهاد، تۆش دهڵێیت: هیچ شک نابهم تا بتاندهمێ بۆ سواری (ئیتر به نائومێدی) گهڕانهوهو چاویان فرمێسکی لێ دهڕژا له خهفهتدا ئهسرینی لێ دهباری چونکه هیچ شک نابهن بیبهخشن و خهرجی بکهن (له پێناوی خوادا، چۆن له غهزا دواکهوتن)!!.
إِنَّمَا السَّبِيلُ عَلَى الَّذِينَ يَسْتَأْذِنُونَكَ وَهُمْ أَغْنِيَاءُ رَضُوا بِأَن يَكُونُوا مَعَ الْخَوَالِفِ وَطَبَعَ اللَّهُ عَلَىٰ قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لَا يَعْلَمُونَ ( 93 )
بهڵکو تهنها گلهیی و ڕهخنه لهسهر ئهوانهیه که مۆڵهتت لێ دهخوازن و خۆ دهدزنهوه، له کاتێکدا که دهوڵهمهند و دهست ڕۆیشتوویشن، ڕازین لهگهڵ پیره ژنان و پهککهوتواندابن و بمێننهوه، خوایش مۆری ناوه بهسهر دڵیاندا، بۆیه ئهوانه نازانن (خێر له چیدایه).
يَعْتَذِرُونَ إِلَيْكُمْ إِذَا رَجَعْتُمْ إِلَيْهِمْ قُل لَّا تَعْتَذِرُوا لَن نُّؤْمِنَ لَكُمْ قَدْ نَبَّأَنَا اللَّهُ مِنْ أَخْبَارِكُمْ وَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلَىٰ عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ فَيُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ ( 94 )
کاتێک ئێوه له غهزا دهگهڕێنهوه دووڕووهکان دێن بۆ لاتان و داوای لێ بووردنتان لێ دهکهن!! پێیان بڵێ: داوای لێ بووردن مهکهن، ههرگیز باوهڕتان پێناکهین، خوایش ئاگاداری کردووین له ههموو ههواڵ و ههڵس و کهوت و گوفتار و نیهتێکتان، له ئایندهدا خوا و پێغهمبهرهکهی کارو کردهوهتان دهبینن (لهسهر کوفر دهمێننهوه یاخود پهشیمان دهبنهوه؟)، پاشان دهبرێنهوه بۆ لای ئهو زاتهی که زانا و ئاگای پهنهان و ئاشکرایه، ئینجا ئاگادارتان دهکاتهوه بهو کارو کردهوهیهی که دهیکهن.
سَيَحْلِفُونَ بِاللَّهِ لَكُمْ إِذَا انقَلَبْتُمْ إِلَيْهِمْ لِتُعْرِضُوا عَنْهُمْ فَأَعْرِضُوا عَنْهُمْ إِنَّهُمْ رِجْسٌ وَمَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ جَزَاءً بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ ( 95 )
که ئێوه گهڕانهوه (له غهزا) بۆ لایان سوێندتان بۆ دهخۆن به خوا بۆ ئهوهی وازیان لێ بهێنن و سهرزهنشتیان نهکهن، جا ئێوهش وازیان لێ بهێنن و پشتیان تێبکهن، چونکه بهڕاستی ئهوانه (دڵ و دهروون) پیسن، شوێن و جێگهیان دۆزهخه له پاداشتی ئهو کارو کردهوهی که دهیانکرد.
يَحْلِفُونَ لَكُمْ لِتَرْضَوْا عَنْهُمْ فَإِن تَرْضَوْا عَنْهُمْ فَإِنَّ اللَّهَ لَا يَرْضَىٰ عَنِ الْقَوْمِ الْفَاسِقِينَ ( 96 )
ههر سوێندتان بۆ دهخۆن تا لێیان ڕازی بن و چاوپۆشییان لێبکهن، خۆ ئهگهر ئێوه ڕازی بن لێیان، ئهوه بێگومان خوا له کهسانی له ئایین دهرچوو ڕازی نابێت.
الْأَعْرَابُ أَشَدُّ كُفْرًا وَنِفَاقًا وَأَجْدَرُ أَلَّا يَعْلَمُوا حُدُودَ مَا أَنزَلَ اللَّهُ عَلَىٰ رَسُولِهِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ ( 97 )
زۆربهی عهرهبه کۆچهری و دێهاتی و بیابان نشینهکان (له عهرهبه شارنشینهکان) دڵ ڕهقترن له بارهی کوفرو دووڕووییهوه (چونکه دوورن له سهرچاوهکانی زانست و مهدهنیهتهوه)، شایستهترن ئهو سنوورانه نهزانن که: خوا ناردوویهتیه خوارهوه بۆ پێغهمبهرهکهی (دهربارهی حهڵاڵ و حهرام) خوای گهورهش زانا و دانایه (به بهندهکانی).
وَمِنَ الْأَعْرَابِ مَن يَتَّخِذُ مَا يُنفِقُ مَغْرَمًا وَيَتَرَبَّصُ بِكُمُ الدَّوَائِرَ عَلَيْهِمْ دَائِرَةُ السَّوْءِ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ( 98 )
ههر لهو عهرهبه بیابان نشینانه، کهسانێک ههیه که ئهوهی دهیبهخشێت بهسهرانه و غهرامهی دهزانێت چاوهڕێی ئهوه دهکهن چهندهها بهڵاو ناخۆشی بێته سهرتان، یاخوا مهینهتی خراپ بهسهر ئهواندا بێت، خوایش ههمیشه بیسهره (به گوفتاریان)، زانایه (به نیهتیان).
وَمِنَ الْأَعْرَابِ مَن يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَيَتَّخِذُ مَا يُنفِقُ قُرُبَاتٍ عِندَ اللَّهِ وَصَلَوَاتِ الرَّسُولِ أَلَا إِنَّهَا قُرْبَةٌ لَّهُمْ سَيُدْخِلُهُمُ اللَّهُ فِي رَحْمَتِهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 99 )
لهو عهرهبه بیابان نشینانه کهسانی تریان ههیهکه ئیمان و باوهڕ بهخواو بهڕۆژی دوایی ئههێنن و ئهوهی خهرجی دهکهن و دهیبهخشن بهچهندهها ههنگاوی نزیک بوونهوهی لای خوای دادهنێن و بۆ ئهوهی بههرهمهند بن له چهندهها دۆعای خێری پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم)، - ئاگاداربن- بهڕاستی ئهو بهخشینهیان مایهی سهرفرازی و نزیک بوونهوهیانه له خواوه، سهرئهنجام خوا دهیانخاته ژێر سایهی ڕهحمهتیهوه، بهڕاستی لێخۆشبوو میهرهبانه.
وَالسَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهَاجِرِينَ وَالْأَنصَارِ وَالَّذِينَ اتَّبَعُوهُم بِإِحْسَانٍ رَّضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ وَأَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي تَحْتَهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا ذَٰلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ ( 100 )
خوای میهرهبان لهوانهی که پێشکهوتن و یهکهم کهس بوون له ئیسلام بوون و خزمهت کردنی ئیسلامدا لهکاروانی کۆچبهران و پشتیوانان و ئهوانهی که به ڕێکوپێکی شوێنیان کهوتوون، ڕازی بووهو ئهوانیش لهو ڕازی بوون، باخهکانی بهههشتی بۆ ئاماده کردوون که چهندهها ڕووبار به بهردهم کۆشکهکانی و بهژێر درهختهکانیدا دهڕوات، هاوڕێ لهگهڵ نهمریدا بۆ ههمیشهیش تیایدا دهمێننهوه، ئهو سهرئهنجامه سهر کهوتنێکی زۆر گهورهیه.
وَمِمَّنْ حَوْلَكُم مِّنَ الْأَعْرَابِ مُنَافِقُونَ وَمِنْ أَهْلِ الْمَدِينَةِ مَرَدُوا عَلَى النِّفَاقِ لَا تَعْلَمُهُمْ نَحْنُ نَعْلَمُهُمْ سَنُعَذِّبُهُم مَّرَّتَيْنِ ثُمَّ يُرَدُّونَ إِلَىٰ عَذَابٍ عَظِيمٍ ( 101 )
لهو ناوچانهی دهووروبهرتان ههندێ عهرهبی بیابان نشینی دووڕوو ههن و ههندێ له دانیشتوانی شار (المدینة) ڕاهاتوون لهسهر دووڕووی و زرنگن لهو بارهیهوه، تۆ (ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم) نایانناسیت، بهڵکو ئێمه دهیانناسین، لهمهودوا ئهوانه ههر له دنیادا دوو جار ئازاریان دهدهین، پاشان دهبرێنهوه بهرهو سزاو ئازارێکی زۆر سهخت و دژوار.
وَآخَرُونَ اعْتَرَفُوا بِذُنُوبِهِمْ خَلَطُوا عَمَلًا صَالِحًا وَآخَرَ سَيِّئًا عَسَى اللَّهُ أَن يَتُوبَ عَلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 102 )
(بێجگه لهوانه) کهسانێکی تریش ههن که دان بهگوناهو ههڵهکانیاندا دهنێن و کرداری چاک و کرداری خراپیشیان تێکهڵ کردووه، ئهمانه نزیکه خوا تهوبهیان لێ وهربگرێت، چونکه بهڕاستی خوا لێخۆشبوو میهرهبانه.
خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِم بِهَا وَصَلِّ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلَاتَكَ سَكَنٌ لَّهُمْ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ( 103 )
له ههندێ ماڵ و سامانی ئهو (ئیماندارانه) زهکات و خێر وهربگره، چونکه دهبێته هۆی خاوێن کردنهوهی ماڵهکانیان و پاککردنهوهی دڵ و دهروونیان و دۆعای دابارینی ڕهحمهت بکه بهسهریاندا و ئهگهر مردیشن نوێژیان لهسهر بکه، چونکه بهڕاستی دۆعاو نوێژ کردنی تۆ مایهی دڵنیایی و ئارامییه بۆیان، خوایش ههمیشه بیسهر و زانایه.
أَلَمْ يَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ هُوَ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَيَأْخُذُ الصَّدَقَاتِ وَأَنَّ اللَّهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ( 104 )
ئایا نهیانزانیووه که بهڕاستی خوا خۆی تهوبه قبوڵ دهکات له بهندهکانی و ههموو خێر و سهدهقهیهکیشیان لێ وهردهگرێت و بهڕاستی خوا خۆی تهوبه وهرگرو میهرهبانه.
وَقُلِ اعْمَلُوا فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ وَسَتُرَدُّونَ إِلَىٰ عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ فَيُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ ( 105 )
بهو خهڵکه بڵێ: ئێوه ههرچی دهتوانن له کارو کردهوه ئهنجامی بدهن، چونکه خوا کارو کردهوهتان دهبینێت و (ئاگاداره به نهێنی و ئاشکرای)، ههروهها پێغهمبهرهکهشی (ئاگادار دهکات کاتێک له ژیاندایه، دوای وهفاتیشی بۆ خوای گهوره ئاسانه که نیشانی بدات)، ههروهها ئیماندارانیش (ئاسهوارو دهرئهنجامی دهبینن)، پاشان دهگهڕێنرێنهوه بۆ لای ئهو خوایهی که زانایه بهنهێنی و ئاشکرا، ئهوسا ئاگادارتان دهکات له ههموو ئهو کارو کردهوانهی که ئهنجامی دهدهن.
وَآخَرُونَ مُرْجَوْنَ لِأَمْرِ اللَّهِ إِمَّا يُعَذِّبُهُمْ وَإِمَّا يَتُوبُ عَلَيْهِمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ ( 106 )
کهسانێکی تریش ههن (له بهجێ ماوهکان) ئهنجامی کردهوهیان دواخراوه بۆ فهرمانی خوا، یان سزایان دهدات (ئهگهر بهردهوام بن لهسهر دووڕووی) یاخود تهوبهیان لێ وهردهگرێت (ئهگهر پهشیمان بن)، خوای گهورهش ههمیشه زاناو دانایه.
وَالَّذِينَ اتَّخَذُوا مَسْجِدًا ضِرَارًا وَكُفْرًا وَتَفْرِيقًا بَيْنَ الْمُؤْمِنِينَ وَإِرْصَادًا لِّمَنْ حَارَبَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ مِن قَبْلُ وَلَيَحْلِفُنَّ إِنْ أَرَدْنَا إِلَّا الْحُسْنَىٰ وَاللَّهُ يَشْهَدُ إِنَّهُمْ لَكَاذِبُونَ ( 107 )
ئهو (دووڕووانهی) که مزگهوتێکیان دروستکرد لهبهر زهرهردان و بڵاوکردنهوهی بێ باوهڕی و دووبهرهکی بهرپاکردن لهنێوان ئیمانداراو بۆ چاوهڕوان کردنی هاتنی ئهو کهسانهی که پێشتر دووژمنایهتی و جهنگیان دژی خواو پێغهمبهرهکهی دهکرد و بێگومان سوێند دهخۆن که: ئێمه تهنها مهبهستمان چاکه بووه، (له کاتێکدا) خوایش شایهتی دهدات که بهڕاستی ئهوانه درۆزنن.
لَا تَقُمْ فِيهِ أَبَدًا لَّمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى التَّقْوَىٰ مِنْ أَوَّلِ يَوْمٍ أَحَقُّ أَن تَقُومَ فِيهِ فِيهِ رِجَالٌ يُحِبُّونَ أَن يَتَطَهَّرُوا وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُطَّهِّرِينَ ( 108 )
ههرگیز لهو مزگهوتهدا ڕامهوهسته بۆ نوێژ کردن (چونکه) بهڕاستی مزگهوتێک شایستهیه که تۆ تیایدا بوهستیت بۆ نوێژ کردن تیایدا که ههر له یهکهم ڕۆژهوه لهسهر بنچینهی تهقواو خواناسی دروست کراوه، (چونکه) لهو مزگهوتهدا چهند کهسانێکی مهردی تیادایه که زۆر حهز دهکهن خۆیان خاوێن ڕابگرن (له دهروون و ڕواڵهتدا)، خوایش بهردهوام ئهوانهی خۆش دهوێت که خۆیان پاک ڕادهگرن.
أَفَمَنْ أَسَّسَ بُنْيَانَهُ عَلَىٰ تَقْوَىٰ مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانٍ خَيْرٌ أَم مَّنْ أَسَّسَ بُنْيَانَهُ عَلَىٰ شَفَا جُرُفٍ هَارٍ فَانْهَارَ بِهِ فِي نَارِ جَهَنَّمَ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ ( 109 )
جا ئایا ئهو کهسهی که مزگهوت و کارو شوێنی لهسهر بنچینهی تهقواو له خوا ترسان دروست کرد بێت و ڕهزامهندی خوای مهبهست بێت چاکتره؟! یاخود ئهو کهسهی که بینای مزگهوت شوێن و بهرنامه و کاری لهسهر لێواری کهندهڵانێکی بێ هێز و ڕووخاو دامهزراند بێت، ئینجا لهگهڵ خۆیدا بڕوخێته ناو ئاگری دۆزهخهوه، خوای گهورهش ڕێنموویی ئهو دهسته ستهمکاره ناکات.
لَا يَزَالُ بُنْيَانُهُمُ الَّذِي بَنَوْا رِيبَةً فِي قُلُوبِهِمْ إِلَّا أَن تَقَطَّعَ قُلُوبُهُمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ ( 110 )
ئهو بینایهی دووڕووهکان دروستیان کرد بهردهوام هۆی گومان و زیاد بوونی دڵه ڕاوکێیه له دڵیاندا، ههتا ئهو کاتهی که دڵیان دهپچڕێت و دهمرن، بێگومان خوا زانایه (به پیلانی دووڕووهکان) دانایه (له ههڵوهشاندنهوه و پووچ کردنهوهیاندا).
إِنَّ اللَّهَ اشْتَرَىٰ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَنفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُم بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَيَقْتُلُونَ وَيُقْتَلُونَ وَعْدًا عَلَيْهِ حَقًّا فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنجِيلِ وَالْقُرْآنِ وَمَنْ أَوْفَىٰ بِعَهْدِهِ مِنَ اللَّهِ فَاسْتَبْشِرُوا بِبَيْعِكُمُ الَّذِي بَايَعْتُم بِهِ وَذَٰلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ ( 111 )
بهڕاستی خوا، گیان و ماڵی له ئیمانداران کڕیوه بهوهی که بهههشت بۆ ئهوانهو بهشیانه (بهڕاستی پهروهردگارێکی بهخشندهیه، ههر خۆی بهخشێنهری گیان و ماڵ و سامانه، کهچی ئاوا مامهڵه دهکات لهگهڵ ئیماندارانداو نرخێکی نهبڕاوه، نرخێکی زۆر گهورهی بۆ بڕیارداوه، کاتێک له پێناوی ئهودا دهیبهخشن) ئهوانه دهجهنگن له پێناوی ئاینی خوادا، دوژمنانی ئاینی خوا دهکوژن (له گۆڕهپانی جهنگدا)، یان دهکوژرێن و (شههید دهکرێن)، ئهو پاداشت و بهڵێنه بهڕاستی لهسهر خوایه و باس کراوه له تهورات و ئینجیل و قورئاندا، جا کێ ههیه به قهدهر خوا بهوهفاو بهئهمهک بێت بۆ جێ بهجێکردنی بهڵێنهکانی، کهواته زۆر دڵخۆش و کامهران بن بهو مامهڵهیهی که ئهنجامتانداوه و بهو فرۆشتن و کڕینهی که لهسهری ڕێککهوتوون، بێگومان ههر ئهوهشه سهرفرازی و سهرکهوتنی نهبڕاوه و بێ سنوور.
التَّائِبُونَ الْعَابِدُونَ الْحَامِدُونَ السَّائِحُونَ الرَّاكِعُونَ السَّاجِدُونَ الْآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّاهُونَ عَنِ الْمُنكَرِ وَالْحَافِظُونَ لِحُدُودِ اللَّهِ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ ( 112 )
(جا ئهوانهی ئهو مامهڵهیه دهکهن پێشتر بهم سیفهته پیرۆزانه خۆیان ڕازاندۆتهوه): تهوبهکارن و لهههڵهکانیان پهشیمانن، خواپهرستن (له ههموو ههڵس و کهوتیاندا)، سوپاسگوزارن (لهسهر ههموو نازو نیعمهتێک)، گهڕۆکن (لهسهر زهویدا، ئهندێشهو بیرو هۆش بهکاردههێنن بۆ بیر کردنهوه له بونهوهرو دهوروبهر)، سوژدهبهرو کڕنوشبهرو نوێژ خوێنن، فهرماندهرن بهههموو چاکهیهک، قهدهغهی خراپهو ههموو نادروستیهک دهکهن و پارێزهرن بۆ سنوورهکانی خواو قهدهغهکراوهکانی، ئینجا مژده بده بهئیمانداران (ئهوانهی ئهو سیفاتانه له خۆیاندا دههێننه دی).
مَا كَانَ لِلنَّبِيِّ وَالَّذِينَ آمَنُوا أَن يَسْتَغْفِرُوا لِلْمُشْرِكِينَ وَلَوْ كَانُوا أُولِي قُرْبَىٰ مِن بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُمْ أَصْحَابُ الْجَحِيمِ ( 113 )
بۆ پێغهمبهرو ئهوانهی که باوهڕیان هێناوه، ڕهوا نیه داوای لێ خۆشبوون بۆ موشریک و هاوهڵگهڕان بکهن ههر چهنده ئهوانه خزمی نزیکیش بن، دوای ئهوهی که بۆیان ڕوون بۆتهوه که بهڕاستی ئهوانه نیشتهجێی دۆزهخن (بههۆی بێ دینی و تاوان و گوناهیانهوه).
وَمَا كَانَ اسْتِغْفَارُ إِبْرَاهِيمَ لِأَبِيهِ إِلَّا عَن مَّوْعِدَةٍ وَعَدَهَا إِيَّاهُ فَلَمَّا تَبَيَّنَ لَهُ أَنَّهُ عَدُوٌّ لِّلَّهِ تَبَرَّأَ مِنْهُ إِنَّ إِبْرَاهِيمَ لَأَوَّاهٌ حَلِيمٌ ( 114 )
جا دوای لێخۆش بوونی ئیبراهیم بۆ باوکی لهبهر بهڵێنێک بوو که پێی دابوو، کاتێک بۆی دهرکهوت بهڕاستی باوکی دووژمنی خوایه، ئیتر خۆی لێ بهری کرد، بهڕاستی ئیبراهیم زۆر بهسۆزو دڵ نهرم بوو و زۆر خاوهن حیلم بوو.
وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُضِلَّ قَوْمًا بَعْدَ إِذْ هَدَاهُمْ حَتَّىٰ يُبَيِّنَ لَهُم مَّا يَتَّقُونَ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ( 115 )
ههرگیز خوا کهسانێک گومڕا ناکات دوای ئهوهی که هیدایهتی داون، ههتا بۆیان ڕوون نهکاتهوه که دهبێت لهچی خۆیان بپارێزن، بهڕاستی خوا به ههموو شتێک زانایه.
إِنَّ اللَّهَ لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ يُحْيِي وَيُمِيتُ وَمَا لَكُم مِّن دُونِ اللَّهِ مِن وَلِيٍّ وَلَا نَصِيرٍ ( 116 )
بهڕاستی ههر بۆ خوایه خاوهنداریهتی ئاسمانهکان و زهوی، ئهو خوایه ژیان دهبهخشێت و مردنیش پێش دههێنێت، ههرگیز جگه له خوا کهستان دهست ناکهوێت که یارو یاوهرتان بێت و پشتیوانیتان لێ بکات.
لَّقَد تَّابَ اللَّهُ عَلَى النَّبِيِّ وَالْمُهَاجِرِينَ وَالْأَنصَارِ الَّذِينَ اتَّبَعُوهُ فِي سَاعَةِ الْعُسْرَةِ مِن بَعْدِ مَا كَادَ يَزِيغُ قُلُوبُ فَرِيقٍ مِّنْهُمْ ثُمَّ تَابَ عَلَيْهِمْ إِنَّهُ بِهِمْ رَءُوفٌ رَّحِيمٌ ( 117 )
سوێند بهخوا بهڕاستی خوا تهوبهی قبوڵ کرد له پێغهمبهرو کۆچبهران و پشتیوانان، ئهوانهی که شوێنی پێغهمبهر کهوتن لهکاتی سهغڵهتی و تهنگانهدا (له غهزای تهبووکدا)، دوای ئهوهی که خهریک بوو دڵی دهستهیهکیان له خشته بچێت و (بێزاری دهربڕێت)، لهوهودوا تهوبهو پهشیمانی ئهوانیشی قبوڵ کرد، چونکه بهڕاستی ئهو پهروهردگاره بهسۆزو میهرهبانه لهگهڵیاندا.
وَعَلَى الثَّلَاثَةِ الَّذِينَ خُلِّفُوا حَتَّىٰ إِذَا ضَاقَتْ عَلَيْهِمُ الْأَرْضُ بِمَا رَحُبَتْ وَضَاقَتْ عَلَيْهِمْ أَنفُسُهُمْ وَظَنُّوا أَن لَّا مَلْجَأَ مِنَ اللَّهِ إِلَّا إِلَيْهِ ثُمَّ تَابَ عَلَيْهِمْ لِيَتُوبُوا إِنَّ اللَّهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ ( 118 )
ههروهها تهوبهی ئهو سێ کهسهشی وهرگرت که (له غهزای تهبووک) دواخران دوای ئهوهی که زهوی چهنده فراوانه لێیان تهنگ بۆوه، خۆیشیان له خۆیان بێزار بوون، دڵنیاش بوون که هیج پهنایهک نیه (لهخهشم و قینی خوا بیانپارێزێت) جگه لهوهی خۆیان بدهنه پهنای ئهو زاته، پاشان تهوبهی لێوهرگرتن، تا تهوبه بکهن، بهڕاستی ههر خوا تهوبه وهرگرو میهرهبانه. (له غهزای تهبووکدا سیان له هاوهڵان بێ هیچ بیانوویهک خۆیان دواخست که بریتی بوون له {کهعبی کوڕی مالیک} و {مهرارهی کوڕی ڕهبیع} و {هیلالی کوڕی ئومهییه}، کاتێک پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم گهڕایهوه، دووڕووهکان دههاتن و ههریهک به بیانویهک پاکانهیان دهکرد، بهڵام ئهو سێ ئیمانداره هیچ بیانویهکیان نهبوو، دانیان بهههڵهی خۆیاندا نا، پێغهمبهریش صلی الله علیه وسلم فهرمانیدا کهکهس قسهیان لهگهڵدا نهکات و دهبێت نهچن بهلای خێزانهکانیاندا، ئهم تهمێ کردنهش، پهنجا شهوی خایاند.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ ( 119 )
ئهی ئهوانهی ئیمان و باوهڕتان هێناوه لهخوا بترسن و پارێزکار بن، ههوڵ بدهن ههمیشه لهگهك ڕاستگۆیان و ڕاستاندا بن.
مَا كَانَ لِأَهْلِ الْمَدِينَةِ وَمَنْ حَوْلَهُم مِّنَ الْأَعْرَابِ أَن يَتَخَلَّفُوا عَن رَّسُولِ اللَّهِ وَلَا يَرْغَبُوا بِأَنفُسِهِمْ عَن نَّفْسِهِ ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ لَا يُصِيبُهُمْ ظَمَأٌ وَلَا نَصَبٌ وَلَا مَخْمَصَةٌ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلَا يَطَئُونَ مَوْطِئًا يَغِيظُ الْكُفَّارَ وَلَا يَنَالُونَ مِنْ عَدُوٍّ نَّيْلًا إِلَّا كُتِبَ لَهُم بِهِ عَمَلٌ صَالِحٌ إِنَّ اللَّهَ لَا يُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ ( 120 )
ڕهوا نهبوو بۆ دانیشتوانی مهدینه و بیابان نشینانی دهوروبهری دوا بکهون (له جیهاد و غهزا) له خزمهتی پێغهمبهری خوا صلی الله علیه وسلم و خۆیان خۆشتر بوێت لهو، چونکه ئهوه بهڕاستی هیچ تینوویهتی و ماندوو بوون و برسێتیهکیان تووش نهدههات لهپێناوی خوادا (بهزایه بچێت) و نهدهچوونه هیچ شوێنێک و پێیان نهدهخسته هیچ جێیهک بێ باوهڕان پێی سهغڵهت بن و دهستیان له هیچ دوژمنێک نهدهوهشان، که نهبێته هۆی ئهوهی بهکارو کردهوهیهکی چاک بۆیان تۆمار نهکرێت، بهڕاستی خوا پاداشتی چاکهکاران به زایه نادات.
وَلَا يُنفِقُونَ نَفَقَةً صَغِيرَةً وَلَا كَبِيرَةً وَلَا يَقْطَعُونَ وَادِيًا إِلَّا كُتِبَ لَهُمْ لِيَجْزِيَهُمُ اللَّهُ أَحْسَنَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ( 121 )
ههروهها هیچ بهخششێکیان پێشکهش نهدهکرد بچوک یان گهوره و بههیچ دۆل و شیوێکدا تێ نهدهپهڕین، به چاکه بۆیان تۆمار نهکرێت، تا خوا بهچاکترین شێوه پاداشتی ئهو کردهوانهیان بداتهوه که دهیانکرد.
وَمَا كَانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنفِرُوا كَافَّةً فَلَوْلَا نَفَرَ مِن كُلِّ فِرْقَةٍ مِّنْهُمْ طَائِفَةٌ لِّيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ وَلِيُنذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُونَ ( 122 )
جا ڕهوا نیه ههرچی ئیمانداران ههیه بهجارێک بچن بۆ غهزا (یان بۆ ههرکارێکی پێویست)، دهی بۆچی له ههر هۆزو دهستهیهک، کهسانێک نهچوون بۆ خوێندن تا شارهزابن له ئایین تێبگهن و فێر ببن و قهومهکهشیان تێبگهیهنن و فێریان بکهن کاتێک که گهڕانهوه بۆ لایان، بۆ ئهوهی ئهوان هوشیار ببنهوه خۆیان بپارێزن له گوناهو خوا له خۆ نهڕهنجێنن.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قَاتِلُوا الَّذِينَ يَلُونَكُم مِّنَ الْكُفَّارِ وَلْيَجِدُوا فِيكُمْ غِلْظَةً وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِينَ ( 123 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه بجهنگن دژی ئهو بێ باوهڕانهی کهلێتان نزیک دهبنهوه بهدهوروبهرتاندا (نیازی شهڕ فرۆشتنیان ههیه) و باتوندو تیژی و هێزو تواناتان تیادا بهدی بکهن، بشزانن بهڕاستی خوا یارو یاوهری پارێزکارانه.
وَإِذَا مَا أُنزِلَتْ سُورَةٌ فَمِنْهُم مَّن يَقُولُ أَيُّكُمْ زَادَتْهُ هَٰذِهِ إِيمَانًا فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا فَزَادَتْهُمْ إِيمَانًا وَهُمْ يَسْتَبْشِرُونَ ( 124 )
کاتێکیش سورهتێک له قورئان دابهزێنرا، ههندێک له (دووڕووهکان بهگاڵته پێکردنهوه) دهڵێن: کێتان ئهم سورهته باوهڕی زیاد کردووه؟! جا ئهوانهی که باوهڕیان هێنا بوو ئهوهندهی تر ئیمان و باوهڕی پتهو تر کردن، ئهوانیش مژده بهیهکتر دهدهن (دهربارهی سهرکهوتن و خۆشی ههردوو جیهان).
وَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ فَزَادَتْهُمْ رِجْسًا إِلَىٰ رِجْسِهِمْ وَمَاتُوا وَهُمْ كَافِرُونَ ( 125 )
ئهوانهش که نهخۆشی بێ دینی و دووڕوویی له دڵیاندایه، ئهوه سهرباری پیسی و ناپوختی خۆیان ئهوهندهی تر سورهتهکه پیسی و ناپوختیان زیاد دهکات، دهشمرن لهکاتێکدا که بێ باوهڕن.
أَوَلَا يَرَوْنَ أَنَّهُمْ يُفْتَنُونَ فِي كُلِّ عَامٍ مَّرَّةً أَوْ مَرَّتَيْنِ ثُمَّ لَا يَتُوبُونَ وَلَا هُمْ يَذَّكَّرُونَ ( 126 )
ئایا (دووڕووهکان) نابینن و نازانن بهڕاستی ئهوان له ههموو ساڵێکدا جارێک یان دوو جار تاقی دهکرێنهوه، پیلان و نهخشهیان دهردهکهوێت و (سووک و ڕیسوا دهبن)، پاشان تهوبه ناکهن و پهشیمان نابنهوهو یاداوهریش وهرناگرن و ئهوان بیرناکهنهوه.
وَإِذَا مَا أُنزِلَتْ سُورَةٌ نَّظَرَ بَعْضُهُمْ إِلَىٰ بَعْضٍ هَلْ يَرَاكُم مِّنْ أَحَدٍ ثُمَّ انصَرَفُوا صَرَفَ اللَّهُ قُلُوبَهُم بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَّا يَفْقَهُونَ ( 127 )
کاتێکیش سورهتێک له قورئان دابهزێنرا (ئهوان سهغڵهتن)، ئهوه ههندێکیان تهماشای ههندێکی تریان دهکهن (حهز دهکهن زوو ئهو شوێنه جێ بهێڵن، بهچپه یان بهئیشارهت) دهڵێن: ئایا هیچ کهس دهتانبینێت (له ئیمانداران)، پاشان بهنهێنی خۆیان دزیهوهو ڕۆیشتن، لهکاتێکدا خوای باڵادهستیش دڵی ئهوانی وهرچهرخاندووه، چونکه بهڕاستی ئهوانه کهسانێکن که تێناگهن وحاڵی نین (ناشیانهوێت تێبگهن).
لَقَدْ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مِّنْ أَنفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْكُم بِالْمُؤْمِنِينَ رَءُوفٌ رَّحِيمٌ ( 128 )
(ئهی خهڵکینه) سوێند به خوا بێگومان پێغهمبهرێکتان بۆ ڕهوانه کراوه که ههر یهکێکه له خۆتان، زۆر سهخته بهلایهوه تووش بوونتان بهبهڵاو ناخۆشی، زۆر بهتهنگیشتانهوهیه و پهرۆشه لهسهرتان، زۆر دڵسۆزی ئیماندارانه و میهرهبان و دلۆڤانه بۆیان.
فَإِن تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِيَ اللَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَهُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ ( 129 )
جا ئهگهر ئهوانه (لهگهڵ ئهو ههموو دڵسۆزیی و میهرهبانیهی تۆدا) ههر پشت ههڵکهن و گوێت بۆ نهگرن، ئهوه ئیتر تۆ بڵێ: من خوام بهسه یارو یاوهرم بێت، که پشتگیرو یاریدهدهرم بێت، هیچ خوایهک نیه جگه لهو، ههر پشت بهو دهبهستم، ئهو زاتهش پهروهردگاری عهرشی گهورهیه.
قورئانی پیرۆز » كوردی » سورهتی يونس
كوردی
سورهتی يونس - تعداد آیات 109
الر تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ الْحَكِيمِ ( 1 )
سهرنجی سهرهتای سوورهتی (البقرة) بده، ئهو ئایهت و فهرمانانهی (لهم سوورهتهدا ههیه) چهند ئایهت و فهرمانێکی ئهو قورئانهپڕ لهدانایی یهیه.
أَكَانَ لِلنَّاسِ عَجَبًا أَنْ أَوْحَيْنَا إِلَىٰ رَجُلٍ مِّنْهُمْ أَنْ أَنذِرِ النَّاسَ وَبَشِّرِ الَّذِينَ آمَنُوا أَنَّ لَهُمْ قَدَمَ صِدْقٍ عِندَ رَبِّهِمْ قَالَ الْكَافِرُونَ إِنَّ هَٰذَا لَسَاحِرٌ مُّبِينٌ ( 2 )
ئایا چ سهر سوڕمانێکی بۆ خهڵکی تێدایهکهوهحی و نیگامان نارد بۆ پیاوێک لهخۆیان که: خهڵکیبێدار بکهرهوهو دایان بچڵهکێنه (تا خواناس و خواپهرهست بن) و مژدهبدهبهوانهی باوهڕیان هێناوهکهبێگومان پلهو پایهی بهرزو بڵندیان بۆ ههیهلای پهروهردگاریان وتیان: بهڕاستی ئهم (محمد ناوه) جادووگهرێکی ئاشکرایه.
إِنَّ رَبَّكُمُ اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَىٰ عَلَى الْعَرْشِ يُدَبِّرُ الْأَمْرَ مَا مِن شَفِيعٍ إِلَّا مِن بَعْدِ إِذْنِهِ ذَٰلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمْ فَاعْبُدُوهُ أَفَلَا تَذَكَّرُونَ ( 3 )
بهڕاستی پهروهردگاری ئێوه (الله) یه، ئهو زاتهیه کهئاسمانهکان و زهوی لهشهش ڕۆژدا دروست کردووه، لهوهودوا لهسهر تهختی فهرمانڕهوایی وهستا (ئهڵبهتهچۆنێتی وهستان و تهختی فهرمانڕهوایهتی و گهلێ شتی لهو بابهتانه لهڕادهی بۆچوونی ئێمه بهدهره، تهفسیری ئهم ئایهتهیان لهپێشهوا مالیک و ئهحمهد پرسیووه، لهوهڵامدا وتوویانه: وهستانهکه حهقیقهتی ههیه، چۆنیهتیهکهی شاراوهیه، پرسیار کردن دهربارهی بیدعهیه، باوهڕ بوون پێی واجبه)، ههر خۆیشی پلانی ههموو شتێک دائهنێت و ههموو شتێک ڕێک ئهخات، هیچ کهس نیه شهفاعهتخواز و تکا کار بێت، مهگهر دوای مۆڵهتی ئهو زاته، ئهو خوایه پهروهردگارتانه، کهوابوو بیپهرستن، جا ئایا بۆچی یادهوهری وهرناگرن و بیر ناکهنهوه؟!.
إِلَيْهِ مَرْجِعُكُمْ جَمِيعًا وَعْدَ اللَّهِ حَقًّا إِنَّهُ يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ لِيَجْزِيَ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ بِالْقِسْطِ وَالَّذِينَ كَفَرُوا لَهُمْ شَرَابٌ مِّنْ حَمِيمٍ وَعَذَابٌ أَلِيمٌ بِمَا كَانُوا يَكْفُرُونَ ( 4 )
گهڕانهوهی ههر ههمووتان بۆ لای ئهو زاتهیه، بهڵێنی خوا ههمیشه ڕاستهو دروستهو نهگۆڕه، بهڕاستی خۆی سهرهتا دروست کراوان بهدی دههێنێت و دوایش وهک خۆیان لێدهکاتهوه (تا لهقیامهتدا) ئهوانهی کهباوهڕیان هێناوهو کارو کردهوه چاکهکانیان ئهنجامداوهبهدادپهروهری پاداشتیان بداتهوه، ئهوانهش کهبێ باوهڕ بوون خواردنهوهی لهکوڵ و سزای بهئێش و ئازاریان بۆ ئامادهیه بههۆی ئهوهی کهباوهڕیان پێ نهئهکرد.
هُوَ الَّذِي جَعَلَ الشَّمْسَ ضِيَاءً وَالْقَمَرَ نُورًا وَقَدَّرَهُ مَنَازِلَ لِتَعْلَمُوا عَدَدَ السِّنِينَ وَالْحِسَابَ مَا خَلَقَ اللَّهُ ذَٰلِكَ إِلَّا بِالْحَقِّ يُفَصِّلُ الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ ( 5 )
خوا ئهو زاتهیهکهخۆری کردووهبهسهرچاوهی تیشک و ڕووناکیهکی پرشنگدار، مانگیشی کردووه بهسهرچاوهی ڕووناکی، چهندهها جێگهی ههڵهاتن و ئاوابوونیشی بۆ دیاری کردووه (جگه لهوهی ههرشهوه بهشێوهیهک خۆی دهنوێنێت) تا بزانن و بیکهنه بنهمای ساڵژمێری و حساب ڕاگرتن، خوای گهوره ئهوهی بهبێ مهبهست دروست نهکردووه، بهڵکو ههمووی لهسهر بنچینهی حهق و ڕاستی بهدیهێناوه، بهو شێوهیهئهو زاته ئایهت و بهڵگهو موعجیزهکانی ڕوون دهکاتهوه بۆ کهسانێک کهبیانزانن و تێی بگهن.
إِنَّ فِي اخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَمَا خَلَقَ اللَّهُ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَتَّقُونَ ( 6 )
بهڕاستی لهجیاوازی شهوو ڕۆژو ئهو شتانهدا کهخوا لهئاسمانهکان و زهویدا دروستی کردوون، بهڵگهو نیشانهی زۆرن بۆ کهسانێک کهلهخوا بترسن و دینداری بکهن.
إِنَّ الَّذِينَ لَا يَرْجُونَ لِقَاءَنَا وَرَضُوا بِالْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَاطْمَأَنُّوا بِهَا وَالَّذِينَ هُمْ عَنْ آيَاتِنَا غَافِلُونَ ( 7 )
بهڕاستی ئهوانهی کهبهتهمای ئامادهبوونی بهر بارهگای ئێمهنین و (باوهڕیان پێی نیه) و ڕازی بوون بهژیانی ئهم دنیایهو دڵنیا بوون پێی و دڵیان پێی خۆشبوو و ئهوانهش کهخۆیان غافڵ و بێ ئاگان لهئایهت و نهێنی دروست کراوهکانی ئێمه، (سهرنجی نادهن و بیری لێناکهنهوه)...
أُولَٰئِكَ مَأْوَاهُمُ النَّارُ بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ ( 8 )
ئا ئهوانهشوێن و جێگهیان ئاگره به هۆی ئهو کار و کردهوانهی که دهیانکرد.
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ يَهْدِيهِمْ رَبُّهُم بِإِيمَانِهِمْ تَجْرِي مِن تَحْتِهِمُ الْأَنْهَارُ فِي جَنَّاتِ النَّعِيمِ ( 9 )
بهڕاستی ئهوانهی کهباوهڕیان هێناوهو کارو کردهوهچاکهکانیان ئهنجامداوه، پهروهردگاریان بههۆی ئیمان و باوهڕی (ڕێک و پێک و دامهزراویانهوه) هیدایهت و ڕێنموییان دهکات (بۆ ئهنجامدانی ههموو کارو کردهوهیهکی چاک، لهو جیهانیشدا) لهناو بهههشته جۆراو جۆرهپڕ لهنازو نیعمهتهکاندا چهندهها ڕوبار بهبهردهمیاندا دهڕوات.
دَعْوَاهُمْ فِيهَا سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَتَحِيَّتُهُمْ فِيهَا سَلَامٌ وَآخِرُ دَعْوَاهُمْ أَنِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ( 10 )
دوعاو پاڕانهوهیان (لهبهههشدا ئهمهیه: پهروهردگارا، پاکی و بێگهردی و ستایش شایستهی تۆیه ئهی خوای میهرهبان، چاک و چۆنیشیان لهوێ سهلامکردنه، دواههمین گوفتاریشیان دوای ههموو نازو نیعمهتێک، دوای ههموو بهخششێک ئهوهیهکه: پڕ بهدڵ، لهناخی دهروونیانهوه بهڕاستی دهڵێن: الحمد لله رب العالمین.
وَلَوْ يُعَجِّلُ اللَّهُ لِلنَّاسِ الشَّرَّ اسْتِعْجَالَهُم بِالْخَيْرِ لَقُضِيَ إِلَيْهِمْ أَجَلُهُمْ فَنَذَرُ الَّذِينَ لَا يَرْجُونَ لِقَاءَنَا فِي طُغْيَانِهِمْ يَعْمَهُونَ ( 11 )
ئهگهر خوا خهڵکی تووشی شهڕو ناخۆشی بهزوویی بکردایه (لهسهر داخوازی خۆیان کاتێک تهنگهتاو دهبن) ههروهکو چۆن بۆ داخوازی خێر پهلهیانه، ئهوه ههر ههموویان کۆتایی بهژیانیان دههێنرا (بهڵام خوای گهوره واناکات، بهڵکو دهفهرموێت) جا ئهوانهی بهتهمانین ئامادهی بهردهم بارهگای ئێمهببنهوه (باوهڕیان پێی نیه)، ماوهیهک وازیان لێدههێنین تا لهستهمیاندا ڕۆبچن و سهرگهردان بن.
وَإِذَا مَسَّ الْإِنسَانَ الضُّرُّ دَعَانَا لِجَنبِهِ أَوْ قَاعِدًا أَوْ قَائِمًا فَلَمَّا كَشَفْنَا عَنْهُ ضُرَّهُ مَرَّ كَأَن لَّمْ يَدْعُنَا إِلَىٰ ضُرٍّ مَّسَّهُ كَذَٰلِكَ زُيِّنَ لِلْمُسْرِفِينَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ( 12 )
کاتێکیش ئادهمیزاد (ئهوانهیان کهباوهڕ لهدهروونیاندا بهچاکی دانهمهزراوه) زیان و ناخۆشیهکی تووش بێت، ئهوه هاناو هاوار بۆ ئێمه دههێنێت بۆ لابردنی، لهکاتی ڕاکشاندا، یان بهدانیشتنهوه، یان بهپێوهبێت، جا کاتێک زهرهر و زیانهکهی لێ دوور دهخهینهوهو دهکهوێتهوه باری ئاسایی، ههروا دهڕوات بهڕێدا و بارودۆخی ئهوسای فهرامۆش دهکات، ههروهک ڕۆژێ لهڕۆژان هاواری له ئێمه نهکردبێت و ل هئێمه نهپاڕابێتهوه تا ناخۆشی و زیانێک کهتووشیبووه لێی دوور بخهینهوه، ئا بهو شێوهیه بۆ لهسنوور دهرچووان ئهو کارو کردهوانهی کهدهیانکرد ڕازێنراوهتهوه.
وَلَقَدْ أَهْلَكْنَا الْقُرُونَ مِن قَبْلِكُمْ لَمَّا ظَلَمُوا وَجَاءَتْهُمْ رُسُلُهُم بِالْبَيِّنَاتِ وَمَا كَانُوا لِيُؤْمِنُوا كَذَٰلِكَ نَجْزِي الْقَوْمَ الْمُجْرِمِينَ ( 13 )
سوێند بهخوا بێگومان ئێمه لهسهدهکانی پێش ئێوهدا خهڵکێکی زۆرمان لهناو بردووه کاتێک ستهمیان کردووهو ڕۆچوون تیایدا، لهکاتێکیشدا پێغهمبهرهکانیان بهبهڵگهی زۆرهوه بۆ هات و (پهیامی خوایان پێ ڕاگهیاندن) وهنهبوو باوهڕیشیان پێبهێنن، (ئێمهش تۆڵهمان لێسهندن) ئا بهو شێوهیه تۆڵه لهقهوم و گهلانی تاوانبار دهکهینهوه.
ثُمَّ جَعَلْنَاكُمْ خَلَائِفَ فِي الْأَرْضِ مِن بَعْدِهِمْ لِنَنظُرَ كَيْفَ تَعْمَلُونَ ( 14 )
پاشان ئێمه ئێوهمان کرده جێنشین لهزهویدا لهدوای لهناوبردنی ئهوان، تا ببینین ئێوه چی دهکهن و چۆن دهکهن!
وَإِذَا تُتْلَىٰ عَلَيْهِمْ آيَاتُنَا بَيِّنَاتٍ قَالَ الَّذِينَ لَا يَرْجُونَ لِقَاءَنَا ائْتِ بِقُرْآنٍ غَيْرِ هَٰذَا أَوْ بَدِّلْهُ قُلْ مَا يَكُونُ لِي أَنْ أُبَدِّلَهُ مِن تِلْقَاءِ نَفْسِي إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا يُوحَىٰ إِلَيَّ إِنِّي أَخَافُ إِنْ عَصَيْتُ رَبِّي عَذَابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ ( 15 )
کاتێکیش ئایهتهکانی ئێمه که ڕوون و ئاشکرایه بهسهریاندا بخوێنرێتهوه، ئهوه ئهوانهی که بهتهمانین ئامادهی بهردهم بارهگای ئێمه ببن دهڵێن: قورئانێکی جگه لهمه بهێنهو بیخوێنهرهوه، یان بیگۆڕه (بهشێوهیهکی تر)، تۆیش ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) پێیان بڵێ: من بۆم نیه لهخۆمهوه ئهوه بیگۆڕم، من شوێنی هیچ شتێک ناکهوم جگه ئهوه نهبێت که بهوهحی پێم دهگات، بهڕاستی من دهترسم ئهگهر یاخی بم له پهروهردگارم و نا فهرمانی بکهم گیرۆدهی سزایهکی سهختی ڕۆژێکی زۆر گهورهببم.
قُل لَّوْ شَاءَ اللَّهُ مَا تَلَوْتُهُ عَلَيْكُمْ وَلَا أَدْرَاكُم بِهِ فَقَدْ لَبِثْتُ فِيكُمْ عُمُرًا مِّن قَبْلِهِ أَفَلَا تَعْقِلُونَ ( 16 )
پێیان بڵێ (ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم) ئهگهر خوا بیویستایه ئهوه قورئانم بهسهردا نهدهخوێندهوه، خوایش ئاگاداری نهدهکردن پێی، چونکه بهڕاستی ئاشکرایه کهمن تهمهنێکی دوورو درێژم لهناوتاندا بهسهر بردووه پێش هاتنی قورئان (بێ ئهوهی وشهیهک لهم قورئانه بزانم) کهواته بۆچی عهقڵ وبیرو هۆشتان ناخهنهکار (کهسێکی نهخوێندهوار تا تهمهنی چل ساڵی هیچ نهڵێت، بهمهرجێک ناو بانگی دهرکرد بێت بهڕاستگۆیی و ئهمینداری، کهچی لهو تهمهنه بهدواوه ئهم قورئانه ڕێک و پێکه ڕابگهیهنێت، ئایا ڕهوا نیه ههر کهس دهیبیستێت خێرا بڕوا بهێنێت بهنێرهری قورئان و ئهو کهسهش کهبۆی ڕهوانهکراوه؟)
فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَىٰ عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَوْ كَذَّبَ بِآيَاتِهِ إِنَّهُ لَا يُفْلِحُ الْمُجْرِمُونَ ( 17 )
جا کێ لهوه ستهمکارتره که درۆ به دهم خواوه ههڵدهبهستێت، یاخود ئایاتهکانی به درۆ بزانێت و بڕوای پێی نهبێت، بهڕاستی تاوانباران سهرفراز نابن.
وَيَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ مَا لَا يَضُرُّهُمْ وَلَا يَنفَعُهُمْ وَيَقُولُونَ هَٰؤُلَاءِ شُفَعَاؤُنَا عِندَ اللَّهِ قُلْ أَتُنَبِّئُونَ اللَّهَ بِمَا لَا يَعْلَمُ فِي السَّمَاوَاتِ وَلَا فِي الْأَرْضِ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَىٰ عَمَّا يُشْرِكُونَ ( 18 )
(بێ باوهڕان وخوانهناسان) شتێک دهپهرستن لهجیاتی خوا نه زیانیان پێدهگهیهنێت نه قازانج، دهشڵێن: ئا ئهو بت و شتانه تکا کارمانن لای خوا، پێیان بڵێ ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم): باشه ئایا ئێوه خوا ئاگادار دهکهنهوه بهشتێک که لهئاسمانهکان و لهزهویدا ههبێت و خوا نهیزانێت؟! پاک و بێگهردهو بهرزو بڵندهو دووره لهوهی کهنهفامان دهیکهن بههاوهڵی.
وَمَا كَانَ النَّاسُ إِلَّا أُمَّةً وَاحِدَةً فَاخْتَلَفُوا وَلَوْلَا كَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِن رَّبِّكَ لَقُضِيَ بَيْنَهُمْ فِيمَا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ ( 19 )
خهڵکی لهسهرهتای پهیدا بوونیاندا بهش بهش نهبوون بهڵکو تهنها یهک پارچهبوون، یهک ئاین بوون، یهک بیرو باوهڕ بوون، جا که (زهمان تێپهڕی و زۆر بوون و لهسهرچاوهی نووری پێغهمبهرایهتی دوورکهوتنهوه) ناکۆکی و جیاوازی لهنێوانیاندا پهیدا بوو بهش بهش بوون، خۆ ئهگهر بڕیاردادهی پێشتر لهلایهن پهروهردگارتهوه نهبوایه، ئهوه دادپهروهری ههر لهدنیادا لهنێوانیاندا ئهنجامدهدرا، (حهق و ڕاستی ڕوون دهکرایهوه) لهو شتانهدا کهکێشهو جیاوازی تێدا دهکهن.
وَيَقُولُونَ لَوْلَا أُنزِلَ عَلَيْهِ آيَةٌ مِّن رَّبِّهِ فَقُلْ إِنَّمَا الْغَيْبُ لِلَّهِ فَانتَظِرُوا إِنِّي مَعَكُم مِّنَ الْمُنتَظِرِينَ ( 20 )
(ههروهها بێ باوهڕان) دهڵێن: بۆ موعجیزهو بهڵگهیهک دانهبهزێنرایه سهری لهلایهن پهروهردگاریهوه، ئهوه لهوهڵامیاندا بڵێ: بهڕاستی موعجیزهو نهێنی و شاراوهکان تهنها بهدهست خوایه، جا ئێوه چاوهڕوانی بکهن، بێگومان منیش لهگهڵتاندا لهچاوهڕوانانم.
وَإِذَا أَذَقْنَا النَّاسَ رَحْمَةً مِّن بَعْدِ ضَرَّاءَ مَسَّتْهُمْ إِذَا لَهُم مَّكْرٌ فِي آيَاتِنَا قُلِ اللَّهُ أَسْرَعُ مَكْرًا إِنَّ رُسُلَنَا يَكْتُبُونَ مَا تَمْكُرُونَ ( 21 )
کاتێکیش خهڵکی لهدوای ناخۆشیهک که بۆیان پێش دێت لهڕهحمهت و بهخششی خۆمان بههرهوریان دهکهین، ئهوه یهکسهر پیلانگێڕی کاریانه دژ بهئاین و فهرمانهکانی ئێمه، ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) پێیان بڵێ: خوا خێراتره لهوان له نهخشهو پلاندا، بهڕاستی فریشتهکانمان ههموو پیلان و فێڵێک کهدهیکهن تۆماری دهکهن.
هُوَ الَّذِي يُسَيِّرُكُمْ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ حَتَّىٰ إِذَا كُنتُمْ فِي الْفُلْكِ وَجَرَيْنَ بِهِم بِرِيحٍ طَيِّبَةٍ وَفَرِحُوا بِهَا جَاءَتْهَا رِيحٌ عَاصِفٌ وَجَاءَهُمُ الْمَوْجُ مِن كُلِّ مَكَانٍ وَظَنُّوا أَنَّهُمْ أُحِيطَ بِهِمْ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ لَئِنْ أَنجَيْتَنَا مِنْ هَٰذِهِ لَنَكُونَنَّ مِنَ الشَّاكِرِينَ ( 22 )
(ئهی هاوهڵگهڕان) خوا ئهو زاتهیه که لهوشکانی و دهریادا هاتو چۆتان پێدهکات، ههتا ئهو کاتهی که لهکهشتیهکاندا دهبن و دهیانگوێزنهوه بههۆی باو شهماڵێکی پاک و ئارامهوهو ههمووان دڵخۆشن پێی، ئهوه بایهکی توندو بههێز و سهخت بهرهو کهشتیهکه بێت و ههڵبکات، لهههموو لایهکهوه شهپۆل بۆیان بێت، ئیتر وابزانن که دهورهدراون و (ڕزگار بوونیان ئهستهمه، ئا لهو کاتهدا خهڵکهکه بهسۆزهوه) هاناو هاوار بۆ خوا دهبهن، دڵنیان خوا نهبێت کهس ناتوانێت فریایان بکهوێت، لهکاتێکدا بیرو باوهڕو ئاینیان بهتهواویی پاک و پوخت و یهکلایی دهکهنهوه بۆ خوا، بۆیه بهسۆزهوه دهڵێن: سوێند بهخوا ئهگهر لهم بهڵایه، لهم تهنگانهیه، ڕزگارمان بکهیت، ئهوه بهڕاستی دهچینه ڕیزی سوپاسگوزارانتهوه.
فَلَمَّا أَنجَاهُمْ إِذَا هُمْ يَبْغُونَ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّمَا بَغْيُكُمْ عَلَىٰ أَنفُسِكُم مَّتَاعَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا ثُمَّ إِلَيْنَا مَرْجِعُكُمْ فَنُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ ( 23 )
جاکاتێک خوا ڕزگاری کردن، خێرا ئهوان بهناحهق دهست دهکهنهوه بهستهمکاری لهزهویدا، ئهی خهڵکینه: بهڕاستی ستهم کردنتان تهنها لهسهر خۆتان دهکهوێت و بهزیانی خۆتان تهواو دهبێت، ئێوه بهو ستهمکاریه خۆشی و ڕابواردنی ژیانی دنیاتان دهوێت، لهوهودوا گهڕانهوهتان ههر بۆ لای ئێمهیهو ئهوسا ئاگادارتان دهکهینهوه بهههموو ئهو کارو کردهوانهی کهدهتانکرد.
إِنَّمَا مَثَلُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا كَمَاءٍ أَنزَلْنَاهُ مِنَ السَّمَاءِ فَاخْتَلَطَ بِهِ نَبَاتُ الْأَرْضِ مِمَّا يَأْكُلُ النَّاسُ وَالْأَنْعَامُ حَتَّىٰ إِذَا أَخَذَتِ الْأَرْضُ زُخْرُفَهَا وَازَّيَّنَتْ وَظَنَّ أَهْلُهَا أَنَّهُمْ قَادِرُونَ عَلَيْهَا أَتَاهَا أَمْرُنَا لَيْلًا أَوْ نَهَارًا فَجَعَلْنَاهَا حَصِيدًا كَأَن لَّمْ تَغْنَ بِالْأَمْسِ كَذَٰلِكَ نُفَصِّلُ الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ ( 24 )
بێگومان نموونهی ژیانی ئهم دنیایه، ههر لهو بارانه دهچێت لهئاسمانهوه دامانباراندووه جا بههۆیهوه ڕووهکی زهوی گهشهدهکات و بهیهکدا چوون (بهرو بوومی خۆی پێشکهش دهکات) لهوخۆراکانهی کهههم خهڵکی و ههم ئاژهڵیش لێی دهخۆن، ههتا کاتێک وای لێ دێت زهوی، بهجوانی نهخش و نیگاری خۆی دهردهخات و خۆی دهڕازێنێتهوه، خهڵکهکهی وا گومان دهبهن بهڕاستی ههمیشه دهسهڵاتداری تهواون بهسهریدا (ئا لهوکاتهدا کهخهڵکی خراپ و غافڵن و دڵیان بهدنیا خۆشهو ههرچی گوناهو تاوانه دهیکهن) ئهوه فهرمانی ئێمهیان بۆ دهردهچێت لهشهودا یان لهڕۆژدا، ئهوسا وهک کشتوکاڵی دروێنهکراوی لێ دهکهین، ههروهکو دوێنێ نهبووبێت، ئابهو شێوهیه ئایهتهکانی خۆمان ڕوون دهکهینهوه بۆ کهسانێک بیر بکهنهوهو تێفکرن (وا دیاره ڕۆژێک دێت پێشکهوتنی زانستی دهگاته ئاستێکی زۆر باڵا، خهڵکی ئهو سهردهمه زۆر غهڕا دهبن، بهڵام لهپڕێکدا خوا کۆتایی بهههموو شتێک دههێنێت).
وَاللَّهُ يَدْعُو إِلَىٰ دَارِ السَّلَامِ وَيَهْدِي مَن يَشَاءُ إِلَىٰ صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ ( 25 )
خوای گهورهش بانگهواز دهکات بۆ بهههشتی پڕ لهشادی و ئاشتی و ئاسایش، ههر کهسێک ئهو زاته بیهوێت (خۆیشی ههوڵ بدات بۆ بهدهستهێنانی) ڕێنموویی دهکات بۆ ڕێگهو ڕێبازی ڕاست و دروست.
لِّلَّذِينَ أَحْسَنُوا الْحُسْنَىٰ وَزِيَادَةٌ وَلَا يَرْهَقُ وُجُوهَهُمْ قَتَرٌ وَلَا ذِلَّةٌ أُولَٰئِكَ أَصْحَابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ( 26 )
بۆ ئهوانهی چاکهیان کردووه، پاداشتی چاکترو بهههشتی بهرین و زیاتریش ئامادهیه بهچهندهها قات، (لهڕیوایهتێکدا کهپێشهویان ئهحمهد و موسلیم ڕیوایهتیان کردووه، ئهو زیادهیه، تهماشا کردنی ڕوخساری پڕ لهنوورو قهشهنگی زاتی پهروهردگاره) ڕووخساریشیان ڕهشی و تاڵی و ڕیسوایی و زهلیلی و ماندوێتی پێوه دیارنییه، ئا ئهوانه نیشتهجێی بهههشتن و بۆ ههمیشه ژیانی تیادا دهبهنهسهر.
وَالَّذِينَ كَسَبُوا السَّيِّئَاتِ جَزَاءُ سَيِّئَةٍ بِمِثْلِهَا وَتَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ مَّا لَهُم مِّنَ اللَّهِ مِنْ عَاصِمٍ كَأَنَّمَا أُغْشِيَتْ وُجُوهُهُمْ قِطَعًا مِّنَ اللَّيْلِ مُظْلِمًا أُولَٰئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ( 27 )
ئهوانهش گوناهو تاوانهکانیان ئهنجامداوه، ههرچهنده پاداشتی ههر گوناهو تاوانێک بهقهدهر خۆی دهدرێتهوه (بهڵام ههندێک ئهوهنده تاوانبارن) خهجاڵهتی و سهرشۆڕی و ڕوو ڕهشی ماندووی کردوون، کهس نیه پهنایان بدات و بیانپارێزێت له (خهشم و قینی) خوا، ئهوهنده ڕوو ڕهشن ههر دهڵێی پارچهیهک لهشهوی تاریک ڕووخساری داپۆشیوون، ئائهوانه نیشتهجێی ناو ئاگری دۆزهخن و بۆ ههمیشه ژیان لهناویدا دهبهنهسهر.
وَيَوْمَ نَحْشُرُهُمْ جَمِيعًا ثُمَّ نَقُولُ لِلَّذِينَ أَشْرَكُوا مَكَانَكُمْ أَنتُمْ وَشُرَكَاؤُكُمْ فَزَيَّلْنَا بَيْنَهُمْ وَقَالَ شُرَكَاؤُهُم مَّا كُنتُمْ إِيَّانَا تَعْبُدُونَ ( 28 )
ئهمانهش لهڕۆژێکدا دهبێت کهههر ههموو خهڵکی کۆدهکهینهوه بۆ لێپرسینهوه، پاشان بهوانه دهڵێین: کهشهریک و هاوهڵیان بۆ خوا بڕیارداوه: خۆتان و ئهو شتانهی کهدهتانپهرست، لهجێی خۆتان بوهستن و مهجوڵێن، ئهوسا موشریکهکان لهپهرستراوهکانیان جیا دهکهینهوه، خوا بت و پهرستراوهکان، دههێنێته قسهو ئهوانیش به یهک دهنگ دهڵێن: ئێوه ئێمهتان نهئهپهرست!!
فَكَفَىٰ بِاللَّهِ شَهِيدًا بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ إِن كُنَّا عَنْ عِبَادَتِكُمْ لَغَافِلِينَ ( 29 )
ئینجا خوا بهسه کهشایهت بێت لهنێوان ئێمه و ئێوهدا، بهڕاستی ئێمه ئاگاداری پهرستن و پاڕانهوهی ئێوه نهبووین.
هُنَالِكَ تَبْلُو كُلُّ نَفْسٍ مَّا أَسْلَفَتْ وَرُدُّوا إِلَى اللَّهِ مَوْلَاهُمُ الْحَقِّ وَضَلَّ عَنْهُم مَّا كَانُوا يَفْتَرُونَ ( 30 )
ئا لهوێدا (لهگۆڕهپانی مهحشهرو لێپرسینهوهدا) ههموو کهس دهرئهنجامی کاروکردهوهی ڕابووردووی ههست پێ دهکات کهپێش خۆی ڕهوانهی کردووه، ئهوسا ههمووان دهگهڕێنرێنهوه بۆ لای خوا، خاوهنی ڕاستهقینهو پهروهردگاری حهق، ههر چیهکیش بهناحهق دهیانپهرست و ههڵیاندهبهست و پێی ههڵخهڵهتاو بوون، ون دهبێت و لهناو دهچێت..
قُلْ مَن يَرْزُقُكُم مِّنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ أَمَّن يَمْلِكُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَمَن يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَيُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ وَمَن يُدَبِّرُ الْأَمْرَ فَسَيَقُولُونَ اللَّهُ فَقُلْ أَفَلَا تَتَّقُونَ ( 31 )
(ئهی پێعهمبهر صلی الله علیه وسلم پێیان بڵێ): کێ ههیه لهئاسمانهوه (بههۆی تیشکی خۆرو بارانهوه) و لهزهویهوه (بههۆی خاک و ئاوو ههواوه) ڕزق و ڕۆزیتان بۆ فهراههم بهێنێت و پێتان ببهخشێت، ئهی کێ ههیهخاوهنی دهزگاکانی بیستن و بینین بێت (توانای بیستن و بینینیان پێ ببهخشێت) ئهی کێ زیندوو لهمردوو دهردههێنێت و مردوو لهزیندوو دهردههێنێت، ههرواها کێیه کهههموو کارو فرمانهکان جێبهجێ دهکات و گۆڕانکاریان بهسهردا دههێنێت (لهبهرامبهر ههموو ئهو پرسیارانهوه) خهڵکی دهڵێن: الله، خوا (ههموو ئهو کارانهو زیاتریش زۆر بهئاسانی ئهنجام دهدات لهڕێگهی یاساو بهرنامهیهکهوهکهههر خۆی دایڕشتووه)، کهواتهپێیان بڵێ: ئایا ناترسن لهسهرهنجامی یاخی بوونتان، ئایا ناترسن لهخهشم و قینی خوا؟!
فَذَٰلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمُ الْحَقُّ فَمَاذَا بَعْدَ الْحَقِّ إِلَّا الضَّلَالُ فَأَنَّىٰ تُصْرَفُونَ ( 32 )
جا ههر ئهو زاتهیه پهروهردگاری ڕاست و دروستتان، (باشه) دوای حهق و ڕاستی چی ههیه جگه لهگومڕایی و سهر گهردانی؟ (ئیتر ئێوه بۆ بیرناکهنهوه) چۆن لادهدرێن (لهڕێبازی حهقهوه بۆ ڕێبازی بهتاڵ)؟!
كَذَٰلِكَ حَقَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ عَلَى الَّذِينَ فَسَقُوا أَنَّهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ ( 33 )
ئا بهو شێوهیه (چونکه لهگهڵ ئهو ههموو بهڵگهیهدا ههر تاوانبارن و سهر کهشی دهکهن) بڕیاری پهروهردگارت لهسهر ئهوانهی که لهسنوور دهرچوون بڕاوهتهوه، که ئهوانه بهڕاستی ههر ئیمان و باوهڕناهێنن.
قُلْ هَلْ مِن شُرَكَائِكُم مَّن يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ قُلِ اللَّهُ يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ فَأَنَّىٰ تُؤْفَكُونَ ( 34 )
(ئهی محمد صلی الله علیه وسلم) پێیان بڵێ: باشه ئایا لهو شتانهی که ئێوه لهجیاتی خوا (دهیپهرستن) کهسێک ههیه که بتوانێت شتێک دروست بکات لهسهرهتاوه، یان ئهگهر دروستی کردوو دوایی نهما، ئایا دهتوانێت سهر لهنوێ بیهێنێتهوه کایه؟! ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) تۆ بڵێ: ههر خوا، الله، ههر ئهو دهتوانێت لهسهرهتاو نهبوونهوه خهڵکی و ههموو شت دروست بکات و پاشان دوای مردن و نهمان دووبارهی بکاتههوه، کهوابوو چۆن لائهدرێن لهحهق بههۆی درۆو پڕوپاگهندهوه؟!
قُلْ هَلْ مِن شُرَكَائِكُم مَّن يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ قُلِ اللَّهُ يَهْدِي لِلْحَقِّ أَفَمَن يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَن يُتَّبَعَ أَمَّن لَّا يَهِدِّي إِلَّا أَن يُهْدَىٰ فَمَا لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ ( 35 )
ههروهها پێیان بڵێ: ئایا کهسێک یان شتێک ههیه له پهرستراوهکانتان، هیدایهت و ڕێنموویی بکات بۆ ڕێبازی حهق و ڕاستی (بێگومان نهخێر) دهی پێیان بڵێ: خوا ڕێنموویی بۆ حهق و ڕاستی دهکات، جا ئایا کهسێک ڕێنموویی بکات بۆ حهق و ڕاستی شایستهتره کهپهیڕهوی بکرێ یان کهسێک ڕێنمووی وهرناگرێت مهگهر ڕێنموویی بکرێ؟ ئهوه چیتانه چۆن بڕیاری وا دهدهن؟ فهرمانی وا دهردهکهن.؟
وَمَا يَتَّبِعُ أَكْثَرُهُمْ إِلَّا ظَنًّا إِنَّ الظَّنَّ لَا يُغْنِي مِنَ الْحَقِّ شَيْئًا إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِمَا يَفْعَلُونَ ( 36 )
زۆر بهیان شوێنی هیچ شتێک ناکهون تهنها گومان نهبێت، بهڕاستی گومانیش هیچ سوودێک بهخاوهنهکهی ناگهیهنێت لهبارهی حهق و ڕاستیهوه، بهڕاستی خوا زانایه بهههموو ئهو کارو کردهوانهی کهئهنجامی دهدهن.
وَمَا كَانَ هَٰذَا الْقُرْآنُ أَن يُفْتَرَىٰ مِن دُونِ اللَّهِ وَلَٰكِن تَصْدِيقَ الَّذِي بَيْنَ يَدَيْهِ وَتَفْصِيلَ الْكِتَابِ لَا رَيْبَ فِيهِ مِن رَّبِّ الْعَالَمِينَ ( 37 )
وهنهبێت ئهم قورئانه لهلایهن کهسێکهوه داڕێژرا بێت و ههڵبهسترا بێت جگه لهخوا، بهڵکو ڕاستی و ڕهوانی کتێبه ئاسمانیهکانی پێش خۆشی دووپات دهکاتهوه، ههروهها ڕوونکهرهوهی بیرو باوهڕو ئهرکهکانه، بهڕاستی هیچ گومان لهوهدا نیه که ئهم قورئانهلهلایهن پهروهردگاری ههموو جیهانهوه ڕهوانهکراوه.
أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَاهُ قُلْ فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِّثْلِهِ وَادْعُوا مَنِ اسْتَطَعْتُم مِّن دُونِ اللَّهِ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ( 38 )
بهڵکو (لهگهڵ ئهو ههموو بهڵگانهدا) ئهوانه دهڵێن که محمد (صلی الله علیه وسلم) قورئانی ههڵبهستووه، بڵێ: دهئێوهش سوورهتێک وهک سوورهتهکانی داڕێژن و بیهێنن، داوا بکهن لهههر کهسێکی تر که دهتوانن جگه لهخوا (کهیارمهتیتان بدات) درێغی مهکهن ئهگهر ڕاستگۆن.
بَلْ كَذَّبُوا بِمَا لَمْ يُحِيطُوا بِعِلْمِهِ وَلَمَّا يَأْتِهِمْ تَأْوِيلُهُ كَذَٰلِكَ كَذَّبَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ فَانظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الظَّالِمِينَ ( 39 )
بهڵکو سهرهڕای ئهو ههموو بهڵگانه ئهوانه بڕوایان بهقورئان نهکردووه کههیچ شتێکیان نهزانیووه دهربارهی، هێشتا بۆیان نههاتووه سهرئهنجامی ئهو بهڵێنانهی که بهڵێنی پێداون، ههر بهو شێوهیه ئهوانهی پێش ئهمان بهرنامهی خوایان بهدرۆزانی و بڕوایان پێی نهبوو، دهتهماشا بکهو سهرنج بده بزانه سهرئهنجامی ستهمکاران چۆن بووه.
وَمِنْهُم مَّن يُؤْمِنُ بِهِ وَمِنْهُم مَّن لَّا يُؤْمِنُ بِهِ وَرَبُّكَ أَعْلَمُ بِالْمُفْسِدِينَ ( 40 )
لهو خهڵکهدا کهسانێک ههن ئیمان و باوهڕ بهقورئان ئههێنن و ههشیانه ئیمان و باوهڕی پێناهێنێت، پهروهردگاری تۆیش ههمیشه ئاگاداره بهوانهی کهتۆوی خراپه دهچێنن.
وَإِن كَذَّبُوكَ فَقُل لِّي عَمَلِي وَلَكُمْ عَمَلُكُمْ أَنتُم بَرِيئُونَ مِمَّا أَعْمَلُ وَأَنَا بَرِيءٌ مِّمَّا تَعْمَلُونَ( 41 )
ئهگهر بڕواشیان پێنهکردیت و بهرنامهکهی تۆیان بهدرۆزانی، ئهوه تۆش بڵێ: کارو کردهوهی خۆم ههر بۆ خۆمهو کارو کردهوهی خۆتان ههر بۆ خۆتانه، ئێوه بهرین و لێپرسراو نین لهههرچی من دهیکهم، منیش بهریم و لێپرسراو نیم لهههرچی که ئێوه دهیکهن.
وَمِنْهُم مَّن يَسْتَمِعُونَ إِلَيْكَ أَفَأَنتَ تُسْمِعُ الصُّمَّ وَلَوْ كَانُوا لَا يَعْقِلُونَ ( 42 )
(لهو بێ باوهڕانه) کهسانێک ههیه گوێت بۆ ههڵدهخات (کاتێک قورئان دهخوێنیت)، جا ئایا تۆ دهزانیت قسهو گوفتاری خۆت بدهی بهگوێی کهسانێکدا که کهڕهواڵهن نایبیستن و ئهگهر چی تێ نهئهگهیشتن و عهقڵ و ژیریان نهدهخستهکار.
وَمِنْهُم مَّن يَنظُرُ إِلَيْكَ أَفَأَنتَ تَهْدِي الْعُمْيَ وَلَوْ كَانُوا لَا يُبْصِرُونَ ( 43 )
ههشیانه سهرنجی تۆ دهدات و له ههڵس و کهوت و گوفتارو ڕهفتاری تۆ ورد دهبێتهوه، جا ئایا تۆ هیدایهتی کوێرو نابینایان دهدهیت؟! ئهگهر کوێراییان داهات بێت و نهبینن؟! (دیاره که ئهوانه دڵیان کوێرهو دهروونیان تاریکه و نایانهوێت نووری ئیسلام دڵ و دهروونیان ڕووناک بکاتهوه).
إِنَّ اللَّهَ لَا يَظْلِمُ النَّاسَ شَيْئًا وَلَٰكِنَّ النَّاسَ أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ ( 44 )
بهڕاستی خوا هیچ جۆره ستهمێک ناکات له خهڵکی، بهڵکو خهڵکی خۆیان ستهم لهخۆیان دهکهن.
وَيَوْمَ يَحْشُرُهُمْ كَأَن لَّمْ يَلْبَثُوا إِلَّا سَاعَةً مِّنَ النَّهَارِ يَتَعَارَفُونَ بَيْنَهُمْ قَدْ خَسِرَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِلِقَاءِ اللَّهِ وَمَا كَانُوا مُهْتَدِينَ ( 45 )
ڕۆژێک دێت خوا ههر ههمووانیان کۆدهکاتهوه، وا ههست دهکهن تهنها سهعاتێک له ڕۆژیان پێچووه (خزمان و ناسیاوان) ههمووان یهکتر دهناسنهوه، بێگومان ئهوانهی که بڕوایان نهبوو به ئاماده بوونی بهردهم دادگای خوا، خهسارهت مهندی و زهرهرمهندیهکی زۆر ڕویان تێدهکات، بهڕاستی ئهوانه هیدایهت وهرگر نهبوون.
وَإِمَّا نُرِيَنَّكَ بَعْضَ الَّذِي نَعِدُهُمْ أَوْ نَتَوَفَّيَنَّكَ فَإِلَيْنَا مَرْجِعُهُمْ ثُمَّ اللَّهُ شَهِيدٌ عَلَىٰ مَا يَفْعَلُونَ ( 46 )
خۆ ئهگهر ههندێک له ههڕهشهکانی خۆمان (بۆ خوا نهناسان) پێش بهێنین و نیشانی تۆی بدهین، یاخود پێشتر گیانت بکێشین و ئاکامیان نهبینیت، ئهوه گهڕانهوهیان ههر بۆ لای ئێمهیه (لهدهستمان دهرباز نابن)، لهوهو دواش خوا خۆی شایهته لهسهر ههموو ئهو کارو کردهوانهی که ئهنجامی دهدهن.
وَلِكُلِّ أُمَّةٍ رَّسُولٌ فَإِذَا جَاءَ رَسُولُهُمْ قُضِيَ بَيْنَهُم بِالْقِسْطِ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ ( 47 )
بۆ ههموو قهوم و گهلێک پێغهمبهرێک ههبووه، جا کاتێک (لهگۆڕهپانی مهحشهردا) ئهو پێغهمبهرهیان ئاماده دهبێت، لهسهر بنچینهی دادپهروهری داوهری دهکرێت له نێوانیاندا و هیچ جۆره ستهمێکیان لێناکرێت.
وَيَقُولُونَ مَتَىٰ هَٰذَا الْوَعْدُ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ ( 48 )
(بێباوهڕان) دهڵێن: کوا، کهی ئهو بهڵێنه پێش دێت؟ کهی ڕۆژی قیامهت بهرپا دهبێت؟! ئهگهر ئێوه ڕاست دهکهن!
قُل لَّا أَمْلِكُ لِنَفْسِي ضَرًّا وَلَا نَفْعًا إِلَّا مَا شَاءَ اللَّهُ لِكُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ إِذَا جَاءَ أَجَلُهُمْ فَلَا يَسْتَأْخِرُونَ سَاعَةً وَلَا يَسْتَقْدِمُونَ ( 49 )
پێیان بڵێ (من تهنها پێغهمبهرم) توانای ئهوهشم بهر دهست نیه که زهرهرێک یان قازانجێک به خۆم بگهیهنم مهگهر ئهوهی که ویستی خوای لهسهر بێت، ههموو قهومێک کاتی دیاری کراوی خۆی ههیه بۆ کۆتایی هاتنی، ههر کاتێک ئهو ساته گهیشت، ئهوا نهتاوێک دوادهکهون، نهساتێکیش پێش دهکهون.
قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِنْ أَتَاكُمْ عَذَابُهُ بَيَاتًا أَوْ نَهَارًا مَّاذَا يَسْتَعْجِلُ مِنْهُ الْمُجْرِمُونَ ( 50 )
بڵێ: ههواڵم بدهنێ باشه ئهگهر سزاو تۆڵهی خوا لهشهوگاردا یان له ڕۆژگاردا یهخهی پێگرتن، تاوانباران (بهتهمای چین!) ئاخۆ بۆچی پهله دهکهن؟!
أَثُمَّ إِذَا مَا وَقَعَ آمَنتُم بِهِ آلْآنَ وَقَدْ كُنتُم بِهِ تَسْتَعْجِلُونَ ( 51 )
دوای ئهوه ئایا که (قیامهت) ڕوویداو بهرپا بوو باوهڕی پێ دههێنن؟!. ئهوسا پێیان دهوترێت: ئا ئێستا باوهڕی پێ دههێنن؟! خۆ بهڕاستی کاتی خۆی (بهگاڵته پێ کردنهوه) پهلهتان دهکرد له پێش هاتنی و (بڕواتان پێی نهبوو)!
ثُمَّ قِيلَ لِلَّذِينَ ظَلَمُوا ذُوقُوا عَذَابَ الْخُلْدِ هَلْ تُجْزَوْنَ إِلَّا بِمَا كُنتُمْ تَكْسِبُونَ ( 52 )
ئهوسا بهوانهی که ستهمیان له خۆیان کرد دهوترێت: دهبچێژن سزاو ئازاری نهبڕاوه، مهگهر پاداشتان لهبهرامبهری کارو کردهوه و ههوڵهکانی خۆتانهوه نادرێتهوه که دهتانکرد؟!
وَيَسْتَنبِئُونَكَ أَحَقٌّ هُوَ قُلْ إِي وَرَبِّي إِنَّهُ لَحَقٌّ وَمَا أَنتُم بِمُعْجِزِينَ ( 53 )
(بێباوهڕان بهگاڵتهوه لێت دهپرسن): ئایا بهرپا بوونی قیامهت ڕاسته؟ (شتی وا پێش دێت؟!). بڵێ: بهڵێ، ڕاسته، سوێند بهپهروهردگارم بهڕاستی ئهوه حهقیقهتێکی و (ههر پێش دێت و) ئێوه ناتوانن خوا دهستهوسان بکهن.
وَلَوْ أَنَّ لِكُلِّ نَفْسٍ ظَلَمَتْ مَا فِي الْأَرْضِ لَافْتَدَتْ بِهِ وَأَسَرُّوا النَّدَامَةَ لَمَّا رَأَوُا الْعَذَابَ وَقُضِيَ بَيْنَهُم بِالْقِسْطِ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ ( 54 )
ئهگهر ههرچی لهزهویدا ههیه کهسێک که ستهمی کردووه خاوهنی بێت (له قیامهتدا) ئامادهیه ههر ههمووی بکاته قوربانی خۆی و بیبهخشێت، ئهوانه له دهروونهوه زۆر پهشیمانن کاتێک سزاو ئازاری چاوهڕوان نهکراو دهبینن، ئهوسا داوهری له نێوانیاندا لهسهر بنچینهی دادپهروهری ئهنجام دهدرێت و ئهوانه هیچ جۆره ستهمێکیان لێناکرێت.
أَلَا إِنَّ لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ أَلَا إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لَا يَعْلَمُونَ ( 55 )
(خهڵکینه) ئاگاداربن و بیرتان نهچێت که بهڕاستی ههرچی له ئاسمانهکان و زهویدا ههیه ههر ههمووی بۆ خوایه، ئاگاداربن که بهڵێنی خوا ڕاست و دروسته (قیامهت بهرپا دهکات و پاداشت و سزا لهسهر بنچینهی ئیمان و کردهوه دیاری دهکات) بهڵام زۆربهی خهڵکی لهم ڕاستیه بێ ئاگان و نایزانن.
هُوَ يُحْيِي وَيُمِيتُ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ ( 56 )
ههر خوا ژیان دهبهخشێت و مردن پێش دههێنێت، ههر بۆ لای ئهویش دهبرێنهوه.
يَا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءَتْكُم مَّوْعِظَةٌ مِّن رَّبِّكُمْ وَشِفَاءٌ لِّمَا فِي الصُّدُورِ وَهُدًى وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِينَ ( 57 )
ئهی خهڵکینه، بهڕاستی ئێوه ئامۆژگاریهکی گهوره و گرنگتان له لایهن پهروهردگارتانهوه بۆ هاتووه که (قورئانه) شیفا و چارهسهریشه بۆ نهخۆشی دڵ و دهروونهکان و ڕێ نیشاندهرو ڕهحمهتیشه بۆ ئیمانداران.
قُلْ بِفَضْلِ اللَّهِ وَبِرَحْمَتِهِ فَبِذَٰلِكَ فَلْيَفْرَحُوا هُوَ خَيْرٌ مِّمَّا يَجْمَعُونَ ( 58 )
(ئهی محمد صلی الله علیه وسلم) به ئیماندارن بڵێ: با دڵشاد و شادومان بن بهفهزڵ و بهخشش و ڕهحمهتی خوایی (که قورئان و بهرنابهی خوایه)، کهوا بوو با ههر بهوه دڵ خۆش بن، ههر ئهوهش چاکتره بۆیان له ههموو ئهو شتانهی که خهڵکی خهریکن کۆی دهکهنهوهو کهڵهکهی دهکهن.
قُلْ أَرَأَيْتُم مَّا أَنزَلَ اللَّهُ لَكُم مِّن رِّزْقٍ فَجَعَلْتُم مِّنْهُ حَرَامًا وَحَلَالًا قُلْ آللَّهُ أَذِنَ لَكُمْ أَمْ عَلَى اللَّهِ تَفْتَرُونَ ( 59 )
بڵێ پێیان: ههواڵم بدهنێ، ئێوه چۆن له خۆتانهوه ئهو ڕزق و ڕۆزیهی که خوا پێی بهخشیوون دابهشی دهکهن و ههندێکی به حهرام دادهنێن و ههندێکی به حهڵاڵ (که چی باوهڕتان به بهرنامهی خوا نیه)، پێیان بڵێ: ئایا خوا خۆی مۆڵهتی ئهو کارهی پێداون؟! یا خود له خۆتانهوه شت بهدهم خواوه ههڵدهبهستن؟!
وَمَا ظَنُّ الَّذِينَ يَفْتَرُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّ اللَّهَ لَذُو فَضْلٍ عَلَى النَّاسِ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لَا يَشْكُرُونَ ( 60 )
باشه، ئاخۆ له ڕۆژی قیامهتدا گومان و بۆچوونی ئهو کهسانه چۆن بێت که درۆ بهدهم خواوه ههڵدهبهستن؟ (ئایا وادهزانن لێ پرسینهوه نیه؟) بهڕاستی (لهگهڵ لاری زۆربهی خهڵکیدا) خوا ههر خاوهنی فهزڵه بهسهریانهوه، ههر چهنده زۆربهیان سوپاس ناپهزێرو بێ ئهمهکن.
وَمَا تَكُونُ فِي شَأْنٍ وَمَا تَتْلُو مِنْهُ مِن قُرْآنٍ وَلَا تَعْمَلُونَ مِنْ عَمَلٍ إِلَّا كُنَّا عَلَيْكُمْ شُهُودًا إِذْ تُفِيضُونَ فِيهِ وَمَا يَعْزُبُ عَن رَّبِّكَ مِن مِّثْقَالِ ذَرَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا فِي السَّمَاءِ وَلَا أَصْغَرَ مِن ذَٰلِكَ وَلَا أَكْبَرَ إِلَّا فِي كِتَابٍ مُّبِينٍ ( 61 )
(ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم) تۆ بههیچ کارێک ههڵناسی، هیچ بهشێک له قورئان ناخوێنیتهوه (که ئێمه ئاگادار نهبین، ئێوهش ئهی خهڵکینه) به هیچ ههڵسوکهوتێک ههڵناسن که ئێمه شایهت نهبین بهسهریهوه لهکاتێکدا ئهنجامی دهدهن و تیایدا ڕۆدهچن، هیچ شتێکیش له پهروهردگاری تۆ، ون نابێت له پارچه ئهتۆمێکهوه بگره له زهوی یان له ئاسماندا، بچوک تر بێت یان گهوره تر، که له دۆسیهیهکی تایبهتی ئاشکرادا لای ئێمه تۆمار نهکرا بێت.
أَلَا إِنَّ أَوْلِيَاءَ اللَّهِ لَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ ( 62 )
ئاگادار بن که بهڕاستی چاکان و خۆ شهویستانی خوای میهرهبان نهترس و بیم ڕوویان تێدهکات (له سهره مهرگ و له ڕۆژی لێ پرسینهوهدا)، نهغهم و پهژاره و دڵتهنگی دایان دهگرێت (بهڵکو فریشتوهکان بهڕوو خۆشیهوه مژدهی سهرفرازی و خۆشنوودیان دهدهنێ)...
الَّذِينَ آمَنُوا وَكَانُوا يَتَّقُونَ ( 63 )
(ئهو بهختهوهرانه) ئهو کهسانهن باوهڕی بهتین و دامهزراوو پڕ سۆزیان هێناوه به پهروهوردگاریان و خۆشیان دهپارێزن له خهشم و قینی خوا (به هۆی ئهنجامدانی فهرمانهکانی خوا و تهرێز کردنیان له حهرام)...
لَهُمُ الْبُشْرَىٰ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الْآخِرَةِ لَا تَبْدِيلَ لِكَلِمَاتِ اللَّهِ ذَٰلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ ( 64 )
ههر بۆ ئهوانه مژدهی (کامهرانی و بهختهوهری) لهژیانی دنیادا (که مژدهی قورئان و فهرموودهیه) له قیامهتیشدا (مژدهکان ههموو دهبنه واقع و، ههموو مژده قورئانیهکان به زیادهوه دینه دی)، بێگومان ئهو بهڵێنانهی خوا ههر دێنهدی و هیچ گۆڕانێکیان بهسهردا نایهت، ئا ئهوهیه سهرفرازی و کامهرانی گهورهو مهزن.
وَلَا يَحْزُنكَ قَوْلُهُمْ إِنَّ الْعِزَّةَ لِلَّهِ جَمِيعًا هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ( 65 )
گوفتاری نابهجێ و نادروستی خوانهناسان خهفهت بارو غهمگینت نهکات، چونکه بهڕاستی عیزهت و بهرزی و بڵندی ههر ههمووی هی خوایه، ئهو زاته ههمیشه بیسهر و زانایه.
أَلَا إِنَّ لِلَّهِ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَمَن فِي الْأَرْضِ وَمَا يَتَّبِعُ الَّذِينَ يَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ شُرَكَاءَ إِن يَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَإِنْ هُمْ إِلَّا يَخْرُصُونَ ( 66 )
ئاگادار بن که بهڕاستی ههر کهس له ئاسمانهکان و له زهویدا ههیه خوا خاوهنیانه، ئهوانهی جگه له خوا شتی تر دهپهرستن و پهیڕهوی ڕێبازی تر دهکهن (وهنهبێت شوێن ڕێبازێکی چاک کهوت بن) ئهوانه تهنها شوێنی گومان کهوتوون، ئهوانه جگه له درۆ کردن و گۆترهکاری هیچی تر ناکهن.
هُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ لِتَسْكُنُوا فِيهِ وَالنَّهَارَ مُبْصِرًا إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَسْمَعُونَ ( 67 )
ههر زاتی خوایه که شهوی بۆ بهدیهێناون تاوهکو تیایدا بحهوێنهوه، ڕۆژیشی کردووه بهڕووناککهرهوه، (تا کاره کاسپی تیادا ئهنجام بدهن)، بهڕاستی ئا لهو دیاردانهدا بهڵگه و نیشانهی زۆر ههن (لهسهر دهسهڵات و توانایی پهرووهردگار) بۆ کهسانێک که ببیستن وتێبگهن.
قَالُوا اتَّخَذَ اللَّهُ وَلَدًا سُبْحَانَهُ هُوَ الْغَنِيُّ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ إِنْ عِندَكُم مِّن سُلْطَانٍ بِهَٰذَا أَتَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ ( 68 )
(خوانهناسان) دهڵێن: خوا منداڵی بۆ خۆی بڕیارداوه! پاکی و بێگهردی شایستهی ئهو خوایهیه، ئهو زاته بێ نیازه (پێویستی به کوڕو کچ نیه)، ههرچی له ئاسمانهکان و له زهویدا ههیه ههر خوا خاوهنیانه، بێگومان هیچ بهڵگه و نیشانهیهکتان نیه بۆ ئهم بوختانه ناڕهوایه، ئایا شتێک ههڵدهبهستن بۆ خواو (بێ باکانه) دهیڵێن، که هیچی لێ نازانن و هیچ بنهمایهکی نیه؟!
قُلْ إِنَّ الَّذِينَ يَفْتَرُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ لَا يُفْلِحُونَ ( 69 )
(ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم تۆ) بڵێ: بهڕاستی ئهوانهی درۆو بوختان بهدهم خواوه ههڵدهبهستن، ئهوه سهرفرازو ڕزگار نابن.
مَتَاعٌ فِي الدُّنْيَا ثُمَّ إِلَيْنَا مَرْجِعُهُمْ ثُمَّ نُذِيقُهُمُ الْعَذَابَ الشَّدِيدَ بِمَا كَانُوا يَكْفُرُونَ ( 70 )
(بهڵکو ههموو دهسکهوتهکهیان) ژیانی دنیاو ڕابواردنی دنیایه، لهوهو دوا گهڕانهوهیان بۆ لای ئێمهیه، ئهوسا سزای به ئێشیان دهدهین و تاڵاو دهکهین بهگهروویاندا بههۆی ئهوهی که بێباوهڕ ئهبوون پێی.
وَاتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَأَ نُوحٍ إِذْ قَالَ لِقَوْمِهِ يَا قَوْمِ إِن كَانَ كَبُرَ عَلَيْكُم مَّقَامِي وَتَذْكِيرِي بِآيَاتِ اللَّهِ فَعَلَى اللَّهِ تَوَكَّلْتُ فَأَجْمِعُوا أَمْرَكُمْ وَشُرَكَاءَكُمْ ثُمَّ لَا يَكُنْ أَمْرُكُمْ عَلَيْكُمْ غُمَّةً ثُمَّ اقْضُوا إِلَيَّ وَلَا تُنظِرُونِ ( 71 )
(ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم) بهسهرهات و ههواڵی نوح بهسهر ئهو خهڵکهدا بخوێنهرهوه، کاتێک به قهومهکهی خۆی وت: ئهی قهوم و کهسم، ئهگهر ئێوه سهغڵهتن، بهمانهوهی من لهناوتاندا و یادخستنهوهی ئایهتهکانی خواتان لاکرانه ئهوه دڵنیابن که من کۆڵ نادهم، پشتم به خوا بهستووه لهو کارهمدا، (ئیتر ئێوه چیتان لهدهست دێت درێغی مهکهن) خۆتان و بتهکانتان و هاوبیرو باوهڕهکانتان بکهونه خۆو ڕای خۆتان کۆبکهنهوه، پاشان بهئاشکرا چی دهکهن بیکهن، ههرچیان له دهست دێت دژ به من ئهنجامی بدهن (منهتتان نهبێت)، مۆڵهتم مهدهن.
فَإِن تَوَلَّيْتُمْ فَمَا سَأَلْتُكُم مِّنْ أَجْرٍ إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى اللَّهِ وَأُمِرْتُ أَنْ أَكُونَ مِنَ الْمُسْلِمِينَ ( 72 )
جا ئهگهر پشتم تێبکهن و باوهڕم پێنهکهن (پێم سهیره چونکه): ئهوه من هیچ پاداشتێک و هیچ شتێکم له ئێوه داوا نهکردووه، بهڵکو پاداشتم تهنها لهسهر خوایه و من فهرمانم پێ دراوه که له ڕێزی موسڵماناندا بم.
فَكَذَّبُوهُ فَنَجَّيْنَاهُ وَمَن مَّعَهُ فِي الْفُلْكِ وَجَعَلْنَاهُمْ خَلَائِفَ وَأَغْرَقْنَا الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا فَانظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُنذَرِينَ ( 73 )
کهچی بانگهوازهکهیان بهدرۆ زانی، ئینجا ئێمهش نوح و ههموو ئهوانهی که لهگهڵیدا بوون له کهشتیهکهدا ڕزگارمان کردن و کردیشمانن به جێنشین و ههموو ئهوانهمان نوقمی ڕههێڵ و زریانهکه کرد که بڕوایان به ئایهت و فهرمانهکانی ئێمه نهبوو، ئینجا تهماشاکهو سهرنج بدهو بزانه سهرئهنجامی ئهو کهسانه چۆن بوو که بێدار کرابوونهوه و هۆشیاریان پێدرابوو.
ثُمَّ بَعَثْنَا مِن بَعْدِهِ رُسُلًا إِلَىٰ قَوْمِهِمْ فَجَاءُوهُم بِالْبَيِّنَاتِ فَمَا كَانُوا لِيُؤْمِنُوا بِمَا كَذَّبُوا بِهِ مِن قَبْلُ كَذَٰلِكَ نَطْبَعُ عَلَىٰ قُلُوبِ الْمُعْتَدِينَ ( 74 )
پاشان دوای نوح، پێغهبهرانی ترمان نارد بۆ سهر قهومهکهیان، جا ئهوانیش به چهندهها بهڵگهو نیشانهو موعجیزهی زۆرهوه هاتن، کهچی ئهو خهڵکه باوهڕیان نهدههێنا بهوهی که پێشتر باوهڕیسن پێی نهبوو، ئابهو شێوهیه ئێمه مۆر دهنێین بهسهر دڵی دهستدرێژکاراندا.
ثُمَّ بَعَثْنَا مِن بَعْدِهِم مُّوسَىٰ وَهَارُونَ إِلَىٰ فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِ بِآيَاتِنَا فَاسْتَكْبَرُوا وَكَانُوا قَوْمًا مُّجْرِمِينَ( 75 )
جا دوای ئهوان موسا و هاروونمان ڕهوانه کرد بۆ فیرعهون و دارودهستهکهی، هاوڕێ لهگهل موعجیزهی زۆردا که چی ئهوان خۆیان به گهوره زانی و بڕوایان پێ نهکردن، ئهوانه کهسانێکی تاوانبار و گوناهباربوون.
فَلَمَّا جَاءَهُمُ الْحَقُّ مِنْ عِندِنَا قَالُوا إِنَّ هَٰذَا لَسِحْرٌ مُّبِينٌ ( 76 )
جا کاتێک حهقیقهتیان لهلایهن ئێمهوه (لهڕێگهی موساوه) بۆ هات وتیان: بهڕاستی ئهمه جادوویهکی ئاشکرایه!!
قَالَ مُوسَىٰ أَتَقُولُونَ لِلْحَقِّ لَمَّا جَاءَكُمْ أَسِحْرٌ هَٰذَا وَلَا يُفْلِحُ السَّاحِرُونَ ( 77 )
موسا پێی وتن: باشه ئێوه بهم حهقیقهت و ڕاستیهی که بۆم هێناون دهڵێن: (جادوو)؟! ئایا ئهم موعجیزه جۆراو جۆرانه جادوون؟! خۆ جادووگهران سهرفراز نابن؟!
قَالُوا أَجِئْتَنَا لِتَلْفِتَنَا عَمَّا وَجَدْنَا عَلَيْهِ آبَاءَنَا وَتَكُونَ لَكُمَا الْكِبْرِيَاءُ فِي الْأَرْضِ وَمَا نَحْنُ لَكُمَا بِمُؤْمِنِينَ ( 78 )
(فیرعهون و دارو دهستهی) وتیان: باشه تۆ بۆ ئهوه هاتوویت که وێڵمان بکهیت لهو بیروباوهڕو بهرنامهیهی که باوو باپیرانمان لهسهری بوون و لهوانهوه بۆ ئێمه ماوهتهوه؟ (ئایا بهم ڕێبازه) دهتانهوێت دهسهڵاتداری و گهورهیی بۆ خۆتان لهسهر زهویدا بهدهست بهێنن؟! ئێمه بڕواتان پێ ناکهین!!
وَقَالَ فِرْعَوْنُ ائْتُونِي بِكُلِّ سَاحِرٍ عَلِيمٍ ( 79 )
(ئینجا فیرعهون فهرمانیدا) وتی: ئادهی ههرچی جادووگهری زاناو شارهزا ههیه بهێنن و بۆم کۆبکهنهوه.
فَلَمَّا جَاءَ السَّحَرَةُ قَالَ لَهُم مُّوسَىٰ أَلْقُوا مَا أَنتُم مُّلْقُونَ ( 80 )
جا کاتێک جادووگهران هاتن و (بڕیاردرا جادووگهریی خۆیان بنوێنن و موعجیزهی موسا بهتاڵ بکهنهوه) موسا پێی وتن: دهی چیتان ههیه فڕێی بدهن و بیخهنه ڕوو!!
فَلَمَّا أَلْقَوْا قَالَ مُوسَىٰ مَا جِئْتُم بِهِ السِّحْرُ إِنَّ اللَّهَ سَيُبْطِلُهُ إِنَّ اللَّهَ لَا يُصْلِحُ عَمَلَ الْمُفْسِدِينَ( 81 )
ئهوسا (جادووگهران، جادووی خۆیان نواند) موسا وتی: ههرچی کردووتانه و نیشانی ئهو خهڵکهتانداوهههمووی جادووه و هیچی تر، بێگومان خوا دوای تاوێکی تر پووچی دهکاتهوه، بهڕاستی خوا کردهوهی ئهوانهی که تۆوی خراپه دهچێنن چاک و سهرکهوتوو ناکات.
وَيُحِقُّ اللَّهُ الْحَقَّ بِكَلِمَاتِهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُجْرِمُونَ ( 82 )
بهڵکو خوا حهق و ڕاستی دهچهسپێنێت بهفهرمان و ویستهکانی خۆی ئهگهر چی تاوانکارو تاوانباران پێیان ناخۆش بێت.
فَمَا آمَنَ لِمُوسَىٰ إِلَّا ذُرِّيَّةٌ مِّن قَوْمِهِ عَلَىٰ خَوْفٍ مِّن فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِمْ أَن يَفْتِنَهُمْ وَإِنَّ فِرْعَوْنَ لَعَالٍ فِي الْأَرْضِ وَإِنَّهُ لَمِنَ الْمُسْرِفِينَ ( 83 )
سهرئهنجام کهس باوهڕی به موسا نههێنا جگه له چهند لاوێک (چونکه زۆربهی خهڵکهکه) دهترسان له فیرعهن و دارودهستهکهی که بهڵایان بهسهربهێنن و تووشی ئازارو ئهشکهنجهیان بکهن، بهڕاستی فیرعهون خۆی بهگهورهو بڵند دهزانی له زهویدا، بهڕاستی ئهو له سنوور ترازاوان بوو.
وَقَالَ مُوسَىٰ يَا قَوْمِ إِن كُنتُمْ آمَنتُم بِاللَّهِ فَعَلَيْهِ تَوَكَّلُوا إِن كُنتُم مُّسْلِمِينَ ( 84 )
موساش به قهومهکهی وت: ئهی قهوم و عهشرهتم، ئهگهر ئێوه بهڕاستی باوهڕتان بهخوا هێناوه، ئهوه ئیتر پشت بهو ببهستن ئهگهر موسڵمان و ملکهچن.
فَقَالُوا عَلَى اللَّهِ تَوَكَّلْنَا رَبَّنَا لَا تَجْعَلْنَا فِتْنَةً لِّلْقَوْمِ الظَّالِمِينَ ( 85 )
ئهوسا (ئیمانداران) وتیان: ئێمه ئیتر ههر پشتمان بهخوا بهوستووه، پهروهردگارا مهمانگێڕه بههۆکاری سهرگهردانی بۆ قهومی ستهمکاران (که ههم ئێمه ئازار بدهن ههم خۆشیان گوناهبار ببن و دوور بکهونهوه له ئیمان).
وَنَجِّنَا بِرَحْمَتِكَ مِنَ الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ ( 86 )
ههروهها بهڕهحمهت و میهرهبانی خۆت (دهرووی خێرمان لێ بکهرهوه) ڕزگارمان بکه له دهست هۆزو دهستهی بێباوهڕان.
وَأَوْحَيْنَا إِلَىٰ مُوسَىٰ وَأَخِيهِ أَن تَبَوَّآ لِقَوْمِكُمَا بِمِصْرَ بُيُوتًا وَاجْعَلُوا بُيُوتَكُمْ قِبْلَةً وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ ( 87 )
ئێمه وهحیشمان نارد بۆ موسا (علیه السلام) و براکهی تا له میسردا چهند ژوورێک ئاماده بکهن و ئهو ژوورانهش بکهنه شوێنی خواپهرستی و ڕووی تێبکهن و پێمان وتن نوێژهکانتان بهچاکی ئهنجام بدهن، مژدهش بده به ئیمانداران.
وَقَالَ مُوسَىٰ رَبَّنَا إِنَّكَ آتَيْتَ فِرْعَوْنَ وَمَلَأَهُ زِينَةً وَأَمْوَالًا فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا رَبَّنَا لِيُضِلُّوا عَن سَبِيلِكَ رَبَّنَا اطْمِسْ عَلَىٰ أَمْوَالِهِمْ وَاشْدُدْ عَلَىٰ قُلُوبِهِمْ فَلَا يُؤْمِنُوا حَتَّىٰ يَرَوُا الْعَذَابَ الْأَلِيمَ ( 88 )
(جا کاتێک ستهمی فیرعهون له سنوور دهرچوو) موسا نزای کردوو وتی: پهروهردگارا، بهڕاستی تۆ له ژیانی دنیادا ناز و نیعمهت و ماڵ و حاڵ و جێگه و ڕێگهی خۆش و ڕازاوهت بهخشیووه بهفیرعهون و دارودهستهکهی، پهروهردگارا، ئهو شتانه بووهته هۆی ئهوهی که (خهڵکی) له ڕێبازو بهرنامهی تۆ وێڵ و گومڕابن، پهوهردگارا: ماڵ و سامانیان تهفرو تونا بکهو کوێری بکهرهوه، دڵیان بگوشه، (تا ههست بهخۆشی نهکهن)، ئهمانه باوهڕ ناهێنن ههتا سزاو ئازاری بهئێش ئهبینن.
قَالَ قَدْ أُجِيبَت دَّعْوَتُكُمَا فَاسْتَقِيمَا وَلَا تَتَّبِعَانِّ سَبِيلَ الَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ ( 89 )
پهوهردگار فهرمووی: بێگومان دوعای ههردووکتان وهرگیرا (وادیاره هاروون (علیه السلام) بهکوڵ ئامینی کردوه)، بهڵام ئێوه ههر بهردهوام بن لهسهر ڕێبازی ڕاست و دروستی هیدایهت و شوێن ڕێبازی ئهوانه مهکهون که حهق نازانن و نافامن.
وَجَاوَزْنَا بِبَنِي إِسْرَائِيلَ الْبَحْرَ فَأَتْبَعَهُمْ فِرْعَوْنُ وَجُنُودُهُ بَغْيًا وَعَدْوًا حَتَّىٰ إِذَا أَدْرَكَهُ الْغَرَقُ قَالَ آمَنتُ أَنَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا الَّذِي آمَنَتْ بِهِ بَنُو إِسْرَائِيلَ وَأَنَا مِنَ الْمُسْلِمِينَ ( 90 )
ئهوسا نهوهی ئیسرائیلمان بهدهریادا پهڕاندهوه، فیرعهون و سهربازانی بۆ ستهم و دهستدرێژی شوێنیان کهوتن، تا ئهو کاتهی (که ئاوهکه چوهوه باری ئاسایی خۆی) فیرعهون خهریک بوو دهخنکا ئا لهو کاتهدا وتی: وا ئیتر باوهڕم هێنا بهوهی که هیچ خوایهک نیه جگه لهو خوایهی که نهوهی ئیسرائیل باوهڕیان پێهێناوه و من ئیتر له موسڵمان و ملکهچانم.
آلْآنَ وَقَدْ عَصَيْتَ قَبْلُ وَكُنتَ مِنَ الْمُفْسِدِينَ ( 91 )
(ئهوسا پێی وترا) ئایا ئێسته، (باوهڕ دههێنیت!) لهکاتێکدا بهڕاستی پێشتر یاخی بوویت و له ڕیزی ئهوانهدا بوویت که تۆوی خراپهیان دهچاند؟!
فَالْيَوْمَ نُنَجِّيكَ بِبَدَنِكَ لِتَكُونَ لِمَنْ خَلْفَكَ آيَةً وَإِنَّ كَثِيرًا مِّنَ النَّاسِ عَنْ آيَاتِنَا لَغَافِلُونَ ( 92 )
ئهمڕۆ ئیتر لاشهی تۆ ڕزگار دهکهین تا ببێته موعجیزه و پهند و ئامۆژگاری بۆ ئهوانهی دوایتۆ دێن (دیاره خوای گهوره پاڕاستویهتی لهوهی که ماسی بیخوات، شهپۆلی دهریا گهیاندیه کهنار، تا ئهوانهی که بهخوایان دهزانی بهچاوی خۆیان ببینن که فیرعهون ئادهمیزادێکه وهک ئهو خهڵکه و ببێته پهند، بۆ ههموو پاشاو زۆردارهکانی سهر زهوی که ئهوه سهرئهنجامی مسۆگهری ههموویانه)، بهڵام بهڕاستی زۆربهی خهڵکی له ئایهت و موعجیزهکانی ئێمه غافڵ و بێئاگان.
وَلَقَدْ بَوَّأْنَا بَنِي إِسْرَائِيلَ مُبَوَّأَ صِدْقٍ وَرَزَقْنَاهُم مِّنَ الطَّيِّبَاتِ فَمَا اخْتَلَفُوا حَتَّىٰ جَاءَهُمُ الْعِلْمُ إِنَّ رَبَّكَ يَقْضِي بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِيمَا كَانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ ( 93 )
(لهوهودوا) ئێمه دهروومان له نهوهی ئیسرائیل کردهوه و شوێن و جێگهو ڕێگهی خۆشمان پێبهخشین و له چهندهها ڕزق و ڕۆزی چاک بههرهوهرمان کردن، جا ئهوان جیاوازی و ناکۆکیان نهبوو ههتا زانست و زانیاری تهواویان بۆ هات (کهچی ئهوان دینی خوا که هۆی یهکبوون و یهکگرتووییه کردیانه هۆی دووبهرهکی و جیاوازی ههرچهنده زانست و زانیاریشیان لهو بارهیهوه ههبوو)، بهڕاستی پهروهردگاری تۆ (ئهی محمد صلی اله علیه وسلم) داوهی دهکات له نێوانیاندا له ڕۆژی قیامهتدا لهوکێشهو شتانهدا که ئهوان جیاوازی و ناکۆکی تێدا دهکهن.
فَإِن كُنتَ فِي شَكٍّ مِّمَّا أَنزَلْنَا إِلَيْكَ فَاسْأَلِ الَّذِينَ يَقْرَءُونَ الْكِتَابَ مِن قَبْلِكَ لَقَدْ جَاءَكَ الْحَقُّ مِن رَّبِّكَ فَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُمْتَرِينَ ( 94 )
جا ئهگهر تۆ (دهربارهی ئهو شتانهی که بۆمان دابهزاندوویت لهبارهی نهوهی ئیسرائیلهوه له شک و گوماندایت، ئهوه پرسیار بکه لهو کهسانهی که پێش تۆ له تهورات شارهزان و دهیخوێننهوه، سوێند بهخوا بهڕاستی حهق و ڕاستیت لهلایهن پهروهردگارتهوه بۆ هاتووه، کهوابوو بههیچ شێوهیهک گومانت نهبێت و مهچۆره ڕیزی گوماندارانهوه.
وَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِ اللَّهِ فَتَكُونَ مِنَ الْخَاسِرِينَ ( 95 )
(ههروهها) نهکهیت بچیته ڕیزی کهسانێکهوه که باوهڕیان به موعجیزه و نیشانهکانی (دهسهڵاتدارێتی) خوا نییه، چونکه ئهگهر وابیت، دهچیته ڕیزی خهسارهتمهند و زهرهرمهندانهوه.
إِنَّ الَّذِينَ حَقَّتْ عَلَيْهِمْ كَلِمَتُ رَبِّكَ لَا يُؤْمِنُونَ ( 96 )
بهڕاستی ئهوانهی که وهک فیرعهون و دارو دهستهی ستهمکارو تاوانبارو گوناهکارن، بڕیاردادهی پهروهردگارت لهسهریان چهسپا، ئهوانه: باوهڕ ناهێنن.
وَلَوْ جَاءَتْهُمْ كُلُّ آيَةٍ حَتَّىٰ يَرَوُا الْعَذَابَ الْأَلِيمَ ( 97 )
ئهگهر چی ههرچی بهڵگهو موعجیزه ههیه بۆیان پێش بێت، ئهوانه ههر باوهڕ ناهێنن ههتا سزای بهئێش و ئازار دهبینن.
فَلَوْلَا كَانَتْ قَرْيَةٌ آمَنَتْ فَنَفَعَهَا إِيمَانُهَا إِلَّا قَوْمَ يُونُسَ لَمَّا آمَنُوا كَشَفْنَا عَنْهُمْ عَذَابَ الْخِزْيِ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَمَتَّعْنَاهُمْ إِلَىٰ حِينٍ ( 98 )
جا دهبوایه خهڵکی ئهو شارو شارۆچکانهی ههڕهشهیان لێکرابوو باوهڕیان بهێنایه و باوهڕهکهیان سوود بهخش بوایه بۆیان، بهڵام باوهڕی هیچ کامیان سوودی پێنهگهیاندن جگه له قهومی یونس (علیه السلام) نهبێت کاتێک که باوهڕیان هێنا سزای سهرشۆڕیمان له ژیانی دنیادا لهسهر ههڵگرتن و تا ماوهیهک له نازو نیعمهت بههرهوهرمان کردن.
وَلَوْ شَاءَ رَبُّكَ لَآمَنَ مَن فِي الْأَرْضِ كُلُّهُمْ جَمِيعًا أَفَأَنتَ تُكْرِهُ النَّاسَ حَتَّىٰ يَكُونُوا مُؤْمِنِينَ ( 99 )
خۆ ئهگهر پهروهردگارت بیویستایه (دهیتوانی بهزۆرو بهناچاری) ههر ههموو دانیشتوانی سهر زهوی باوهڕ بهێنن (بهڵام پهروهردگاری مهزن ڕێزی بۆ ئادهمیزاد داناوه و سهرپشکی کردووه)، جا ئایا تۆ (ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم، ئهی ئیماندار) ئهتهوێ زۆر لهخهڵکی بکهی بۆ ئهوهی بڕواداربن؟!
وَمَا كَانَ لِنَفْسٍ أَن تُؤْمِنَ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَيَجْعَلُ الرِّجْسَ عَلَى الَّذِينَ لَا يَعْقِلُونَ ( 100 )
هیچ کهس بۆی نیه باوهڕ بهێنێت (ههتا ههوڵ نهدات و خۆی ماندوو نهکات و بیر نهکاتهوه و) ویستی خوایشی لهسهر نهبێت و سزای (توند و ڕیسواکهر) دهخاته سهر ئهو کهسانهی که عهقڵ و ژیری بهکار ناهێنن.
قُلِ انظُرُوا مَاذَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا تُغْنِي الْآيَاتُ وَالنُّذُرُ عَن قَوْمٍ لَّا يُؤْمِنُونَ ( 101 )
پێیان بڵێ: تهماشا بکهن و سهرنج بدهن: خوا چی دروست کردووه له ئاسمانهکان و زهویدا، کهچی بهڵگه و نیشانهو ئاگاداریهکان سوودیان نیه بۆ ئهو کهسانهی که باوهڕ ناهێنن و (ڕێبازی ئیمان ناگرنهبهر).
فَهَلْ يَنتَظِرُونَ إِلَّا مِثْلَ أَيَّامِ الَّذِينَ خَلَوْا مِن قَبْلِهِمْ قُلْ فَانتَظِرُوا إِنِّي مَعَكُم مِّنَ الْمُنتَظِرِينَ ( 102 )
(ئهو بێباوهڕانه) چاوهڕێی چی دهکهن، مهگهر چاوهڕێی ئهوه ناکهن که ڕۆژگارێکیان بهسهر بهێنین وهک ئهوهی بهسهر ئهوانهی پێشیاندا هێنامان؟. بڵێ: جا ئێوه چاوهڕێ بن، بهڕاستی منیش لهگهڵ ئێوهدا له چاوهڕوانانم.
ثُمَّ نُنَجِّي رُسُلَنَا وَالَّذِينَ آمَنُوا كَذَٰلِكَ حَقًّا عَلَيْنَا نُنجِ الْمُؤْمِنِينَ ( 103 )
لهوهودوا (کاتێک بڕیارماندا خوانهناسان لهناو بهرین) پێغهمبهرانمان و ئهوانهی که باوهڕیان هێناوه ڕزگار دهکهین، ههر بهو شێوهیه به ئهرکی خۆمانی دهزانین که ئیمانداران ڕزگار بکهین.
قُلْ يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِن كُنتُمْ فِي شَكٍّ مِّن دِينِي فَلَا أَعْبُدُ الَّذِينَ تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ وَلَٰكِنْ أَعْبُدُ اللَّهَ الَّذِي يَتَوَفَّاكُمْ وَأُمِرْتُ أَنْ أَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ ( 104 )
بڵێ: ئهی خهڵکینه ئهگهر ئێوه گومانتان ههیه له ئاین و بهرنامهی من، ئهوه چاک بزانن که: من ههرگیز ئهو شتانه ناپهرستم که ئێوه له جیاتی خوا دهیانپهرستن، بهڵکو ئهو خوایه دهپهرستم، که مردنی ئێوهی بهدهسته و من فهرمانم پێدراوه که له دهستهی باوهڕداران بم.
وَأَنْ أَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفًا وَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ( 105 )
ههروهها فهرمانم پێدراوه که بهڕاست و ڕهوان ڕووت بکهره ئاین و دینداری بهوپهڕی ملکهچی و دڵسۆزیهوه، ههروهها فهرمانم پێدراوه که: نهکهیت له دهستهی موشریک و هاوهڵگهڕان بیت.
وَلَا تَدْعُ مِن دُونِ اللَّهِ مَا لَا يَنفَعُكَ وَلَا يَضُرُّكَ فَإِن فَعَلْتَ فَإِنَّكَ إِذًا مِّنَ الظَّالِمِينَ ( 106 )
هاناو هاواریش نهبهیت بۆ کهسێک یان شتێک له جیاتی خوا، که نه قازانجت پێ دهگهیهنێت نه زیان (چونکه قازانج و زیان ههر بهدهست خوایه)، خۆ ئهگهر کاری وا ئهنجام بدهیت، ئهوه بهڕاستی تۆ له ستهمکارانیت.
وَإِن يَمْسَسْكَ اللَّهُ بِضُرٍّ فَلَا كَاشِفَ لَهُ إِلَّا هُوَ وَإِن يُرِدْكَ بِخَيْرٍ فَلَا رَادَّ لِفَضْلِهِ يُصِيبُ بِهِ مَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَهُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ ( 107 )
(ئهی ئینسان) ئهگهر خوا تووشی ناخۆشی و زیانێکت بکات، ئهوه هیچ کهس ناتوانێت فریات بکهوێت و لهسهرتی لابهرێت جگه لهو زاته، یاخود ئهگهر بیهوێت تووشی خێر و خۆشیهکت بکات، ئهوه هیچ کهس ناتوانێت بهری فهزڵ و بهخششی خوا بگرێت، ههر کام که بیهوێت له بهندهکانی بههرهوهر دهکات (له نازو نیعمهتانی بێشومار) ئهو زاته ههمیشه لێخۆشبوو میهرهبانه.
قُلْ يَا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءَكُمُ الْحَقُّ مِن رَّبِّكُمْ فَمَنِ اهْتَدَىٰ فَإِنَّمَا يَهْتَدِي لِنَفْسِهِ وَمَن ضَلَّ فَإِنَّمَا يَضِلُّ عَلَيْهَا وَمَا أَنَا عَلَيْكُم بِوَكِيلٍ ( 108 )
(ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم) بڵێ: ئهی خهڵکینه بهڕاستی حهق و ڕاستیتان لهلایهن پهروهردگارتانهوه بۆ هاتووه، ئهوهی ڕێبازی هیدایهتی وهرگرتبێت ئهوه سوودی بۆ خۆیهتی، ئهوهش گومڕا بووبێت و ڕێی ون کردبێت، ئهوه گومڕاییهکهی لهسهر خۆی دهکهوێت و من لێپرسراوو چاودێر نیم بهسهر کارو کردهوهی ئێوهوه.
وَاتَّبِعْ مَا يُوحَىٰ إِلَيْكَ وَاصْبِرْ حَتَّىٰ يَحْكُمَ اللَّهُ وَهُوَ خَيْرُ الْحَاكِمِينَ ( 109 )
تۆ (ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم) ههر شوێنی ئهو (بهرنامهیه) بکهوه که له ڕێگهی وهحی و نیگاوه به تۆ دهگات و ئارامگرو خۆگربه (لهبهرامبهر ههر کێشهیهکهوه که خوانهناسان بۆت پێش دههێنن) ههتا خوا خۆی داوهری دهکات و ئهو زاته چاکترین و دادپهروهرترینی دادوهرانه.
قورئانی پیرۆز » كوردی » سورهتی هود
كوردی
سورهتی هود - تعداد آیات 123
الر كِتَابٌ أُحْكِمَتْ آيَاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِن لَّدُنْ حَكِيمٍ خَبِيرٍ ( 1 )
(الر) لهسهرهتای سورهتی (البقرة) ڕاڤه کراوه. ئهمه کتێب و پهیامێکه (لهو پیتانه پێکهاتووه) که ئایهت و یاساکانی بهشێوهیهکی ڕاست و دروست پێکهوه پهیوهست کراون و جۆشدراون، پاشان درێژهیان پێدراوه و ڕوون کراونهتهوه لهلایهن زاتێکهوه که داناو به ئاگاو لێزانه.
أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا اللَّهَ إِنَّنِي لَكُم مِّنْهُ نَذِيرٌ وَبَشِيرٌ ( 2 )
(گرنگترین پهیامی ئهوهیه) که: جگه له خوا کهس مهپهرستن، بهڕاستی من (واته محمد صلی الله علیه وسلم) لهلایهن خواوه ترسێنهرو مژدهدهرم بۆتان.
وَأَنِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ يُمَتِّعْكُم مَّتَاعًا حَسَنًا إِلَىٰ أَجَلٍ مُّسَمًّى وَيُؤْتِ كُلَّ ذِي فَضْلٍ فَضْلَهُ وَإِن تَوَلَّوْا فَإِنِّي أَخَافُ عَلَيْكُمْ عَذَابَ يَوْمٍ كَبِيرٍ ( 3 )
ههروهها (خهڵکینه)! داوای لێخۆشبوون له پهروهردگارتان بکهن، لهوهودوا بگهڕێنهوه بۆ لای، ئهوکاته بهچاکی دهتانژێنێت بهژیانێکی چاک، تا کاتێکی دیاریکراو، ههروهها پاداشتی ههموو خاوهن چاکهیهک بهزیادهوه دهداتهوه، خۆ ئهگهر (ئێوه) پشت ههڵکهن و گوێڕایهڵی فهرمانی خوا نهبن، ئهوه بهڕاستی من دهترسم که سزای ڕۆژێکی گهوره و سهخت یهخهتان پێ بگرێت (که ڕۆژی قیامهته، یان ئهو ڕۆژهی خوای گهوره له ناوتان دهبات).
إِلَى اللَّهِ مَرْجِعُكُمْ وَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ( 4 )
گهڕانهوهتان ههر بۆ لای خوایه، ههر ئهویش دهسهڵاتی بهسهر ههموو شتێکدا ههیه.
أَلَا إِنَّهُمْ يَثْنُونَ صُدُورَهُمْ لِيَسْتَخْفُوا مِنْهُ أَلَا حِينَ يَسْتَغْشُونَ ثِيَابَهُمْ يَعْلَمُ مَا يُسِرُّونَ وَمَا يُعْلِنُونَ إِنَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ ( 5 )
ئاگاداربن بهڕاستی ئهو (خوانهناسانه) خۆیان دادهنهوێنن، بۆ ئهوهی (بهخهیاڵی خۆیان) بهوه خۆیان لهخوای گهوره یان له پێغهمبهر بشارنهوه، ئاگاداربن که خوا ئاگای لێیانه کاتێک دهچنه ناو جێگهوه و خۆیان دادهپۆشن، ههروهها دهزانێت چی دهشارنهوه و چی ئاشکرا دهکهن (له کردارو گوفتارو نیهتیان) چونکه بهڕاستی ئهو خوایه زانایه بهوهی له دڵ و دهروون و سینهکاندا حهشار دراوه.
وَمَا مِن دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ إِلَّا عَلَى اللَّهِ رِزْقُهَا وَيَعْلَمُ مُسْتَقَرَّهَا وَمُسْتَوْدَعَهَا كُلٌّ فِي كِتَابٍ مُّبِينٍ ( 6 )
هیچ زیندهوهرێك نیه لهم زهویهدا ڕزق و ڕۆزیهکهی لهسهر خوا نهبێت و ئاگاداره بهشوێنی حهوانهوه و شوێنی دهرچوونیان، ههموو شتێك تۆماره له دۆسیهی ئاشکرادا له (لوح المحفوظ) دا.
وَهُوَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ وَكَانَ عَرْشُهُ عَلَى الْمَاءِ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا وَلَئِن قُلْتَ إِنَّكُم مَّبْعُوثُونَ مِن بَعْدِ الْمَوْتِ لَيَقُولَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ هَٰذَا إِلَّا سِحْرٌ مُّبِينٌ ( 7 )
ئهو خوایه زاتێکه ئاسمانهکان و زهوی له ماوهی شهش ڕۆژدا دروستکرد، تهختی فهرمانڕهوایهتی (که دروستکراوێکی زۆر گهوره و شکۆمهنده) لهسهر ئاو بوو، تا تاقیتان بکاتهوه که کێتان کاری چاکتر ئهنجام دهدات (فهرمانبهردارێکی چاکه) و سوێند بهخوا ئهگهر بڵێت بهڕاستی ئێوه زیندوو دهکرێنهوه دوای مردن، بێگومان ئهوانهی که بێ باوهڕ بوون دهڵێن: ئهم قسه و باسه هیچ نیه، تهنها جادوویهکی ئاشکرایه.
وَلَئِنْ أَخَّرْنَا عَنْهُمُ الْعَذَابَ إِلَىٰ أُمَّةٍ مَّعْدُودَةٍ لَّيَقُولُنَّ مَا يَحْبِسُهُ أَلَا يَوْمَ يَأْتِيهِمْ لَيْسَ مَصْرُوفًا عَنْهُمْ وَحَاقَ بِهِم مَّا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ ( 8 )
سوێند بهخوا ئهگهر سزادانیان دوا بخهین تا چهند کاتێکی دیاریکراو، ئهوه بێگومان (به گاڵتهوه) دهڵێن: چی ئهو سزایهی بهند کردووه و دوای خستووه و کوا بۆ پێش نایهت؟ ئاگاداربن! ئهو ڕۆژهی یهخهیان پێدهگرێت کهسیان لێی دهرباز ناکرێت و لهکۆڵیان نابێتهوه، ئهو سزایهش که ئهوان گاڵتهیان پێدهکرد، دهیانگرێتهوه.
وَلَئِنْ أَذَقْنَا الْإِنسَانَ مِنَّا رَحْمَةً ثُمَّ نَزَعْنَاهَا مِنْهُ إِنَّهُ لَيَئُوسٌ كَفُورٌ ( 9 )
سوێند بهخوا ئهگهر خێر و خۆشی و ئاسوودهییهکمان به ئادهمیزاد بچێژین، لهوهودوا (بۆ تاقیکردنهوهی) لێی بسێنینهوه، ئهوه بهڕاستی دهبینیت ئهو کهسه نائومێدو بێ هیوا و سوپاس ناپهزێره و قسهو گوفتاری بۆنی بێ باوهڕی و خوانهناسی لێ دێت.
وَلَئِنْ أَذَقْنَاهُ نَعْمَاءَ بَعْدَ ضَرَّاءَ مَسَّتْهُ لَيَقُولَنَّ ذَهَبَ السَّيِّئَاتُ عَنِّي إِنَّهُ لَفَرِحٌ فَخُورٌ ( 10 )
ههروهها ئهگهر دوای ئه تهنگانه و ناخۆشیهی که تووشی بوو، نازو نیعمهتی پێ بچێژین، ئهوه بێگومان دهڵێت: ئیتر ههرچی ههژاری و ناخۆشیه له کۆڵم بۆتهوه و بهسهر چووه، چونکه بهڕاستی زۆر خۆشحاڵه و شانازی بهخۆیهوه دهکات و له خۆی بایی دهبێت (وا دهزانێت ههروا ژیانی بهردهوام دهبێت).
إِلَّا الَّذِينَ صَبَرُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَٰئِكَ لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَأَجْرٌ كَبِيرٌ ( 11 )
جگه لهو کهسانهی که خۆگرو ئارامگر بوون و کارو و کردهوه چاکهکانیان ئهنجامداوه (له خۆشی و ناخۆشیدا سروشتی خواناسیان ناگۆڕێت) ئا ئهوانه لێخۆش بوون و پاداشتی گهوره و فراوانیان بۆ ههیه.
فَلَعَلَّكَ تَارِكٌ بَعْضَ مَا يُوحَىٰ إِلَيْكَ وَضَائِقٌ بِهِ صَدْرُكَ أَن يَقُولُوا لَوْلَا أُنزِلَ عَلَيْهِ كَنزٌ أَوْ جَاءَ مَعَهُ مَلَكٌ إِنَّمَا أَنتَ نَذِيرٌ وَاللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ وَكِيلٌ ( 12 )
جا لهوانهیه تۆ (ئهی پێغهمبهر) واز بهێنیت له ههندێ لهو باسانهی که به (وحی) بۆت ڕهوانهکراوه و دڵتهنگ و سهغڵهت بیت نهوهکو بڵێن: ئهوه بۆ گهنجینهیهك (له زێڕو زیو) دانهبهزیوهته سهری، یان فریشتهیهك بۆ گهیاندنی پهیامهکه نههاتووه لهگهڵیدا، (تۆ خهفهت مهخۆ) چونکه بهڕاستی تۆ تهنها ترسێنهری، خوا خۆیشی ئاگادارو چاودێره بهسهر ههموو شتێکدا (حیسابیان بۆ دهکات).
أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَاهُ قُلْ فَأْتُوا بِعَشْرِ سُوَرٍ مِّثْلِهِ مُفْتَرَيَاتٍ وَادْعُوا مَنِ اسْتَطَعْتُم مِّن دُونِ اللَّهِ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ ( 13 )
بهڵکو (لهگهڵ ئهو ههموو بهڵگانهدا) ئهوانه دهڵێن که محمد قورئانی ههڵبهستووه، پێیان بڵێ: جا ئێوهش ده سوورهتی ههڵباستراو وێنهی ئهم قورئانه بهێنن، ههر کهسیش له خوا گهوره بهدهر، دهتوانن، بانگ بکهن (بۆ هاوکاریتان پهنای بۆ بهرن) ئهگهر ڕاست دهکهن.
فَإِلَّمْ يَسْتَجِيبُوا لَكُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّمَا أُنزِلَ بِعِلْمِ اللَّهِ وَأَن لَّا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ فَهَلْ أَنتُم مُّسْلِمُونَ ( 14 )
جا ئهگهر (خوانهناسان) نههاتن بهدهم ئهم داوایهتانهوه، ئهوه ئیتر چاك بزانن و دڵنیابن که بهڕاستی ئهم قورئانه ههر به ئاگاداری خوای گهوره دابهزێنراوه و بشزانن جگه لهویش خوایهکی تر نیه، ئایا ئیتر ئێوه (ئهی بێ باوهڕان) ملکهچ دهبن؟
مَن كَانَ يُرِيدُ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَزِينَتَهَا نُوَفِّ إِلَيْهِمْ أَعْمَالَهُمْ فِيهَا وَهُمْ فِيهَا لَا يُبْخَسُونَ ( 15 )
ههر کهسێك تهنها ژیانی دنیاو ڕازاوهیی و (خۆشگوزهرانی) یهکهی بوێت. ئهوه پاداشتی ههوڵ و کۆششی ئهو جۆره کهسانه دهدهینهوه له دنیادا، ئهوانیش تێیدا هیچیان لێکهم ناکرێتهوه.
أُولَٰئِكَ الَّذِينَ لَيْسَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ إِلَّا النَّارُ وَحَبِطَ مَا صَنَعُوا فِيهَا وَبَاطِلٌ مَّا كَانُوا يَعْمَلُونَ ( 16 )
ئا ئهوانه ئهوانهن که له ڕۆژی دوایدا جگه له ئاگری دۆزهخ هیچی تریان بۆ نیه و ئهوهی که کردیان له دنیادا پووچهڵ بۆوه و بێ نرخه، ههروهها ئهو کاروکردهوهی که دهیانکرد بهتاڵ و پووچ و بۆشه.
أَفَمَن كَانَ عَلَىٰ بَيِّنَةٍ مِّن رَّبِّهِ وَيَتْلُوهُ شَاهِدٌ مِّنْهُ وَمِن قَبْلِهِ كِتَابُ مُوسَىٰ إِمَامًا وَرَحْمَةً أُولَٰئِكَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَمَن يَكْفُرْ بِهِ مِنَ الْأَحْزَابِ فَالنَّارُ مَوْعِدُهُ فَلَا تَكُ فِي مِرْيَةٍ مِّنْهُ إِنَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّكَ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يُؤْمِنُونَ ( 17 )
(ئایه ئهو جۆره کهسانهی که باس کران) وهکو ئهو کهسه وایه که لهلایهن پهروهردگاریهوه ههموو شتێکی بۆ ڕوون کراوهتهوه، (ئهمیش باوهڕی پێیهتی چونکه) پێغهمبهرێك بهڵگهنامهی خوا دهخوێنێتهوه و له پێش ئهمیشهوه پهیامهکهی موسا (که تهوراته) پێشهواو ڕهحمهت بوووه، ئهو جۆره کهسانهی (که ژیرو هۆشمهدن) باوهڕی پێ دههێنن، جا ئهو دهسته و کۆمهڵانهی که باوهڕ بهم پهیامه ناکهن، ئهوه ئاگری دۆزهخ چاوهڕێیانه، نهکهیت تۆ لهجۆره گومانێکدا بیت لهم قورئانهو لهم پهیامه، چونکه بهڕاستی ئهوه حهقیقهته و لهلایهن پهروهردگارتهوه بۆت ڕهوانه کراوه، بهڵام زۆربهی خهڵکی باوهڕ ناهێنن.
وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَىٰ عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أُولَٰئِكَ يُعْرَضُونَ عَلَىٰ رَبِّهِمْ وَيَقُولُ الْأَشْهَادُ هَٰؤُلَاءِ الَّذِينَ كَذَبُوا عَلَىٰ رَبِّهِمْ أَلَا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِينَ ( 18 )
کێ لهوه ستهمکارتره که درۆ بهناوی خواوه ههڵببهستێت (بهوهی که بڵێ خوا هاوهڵ یان کوڕی ههیه) ئهوانه نیشانی پهروهردگاریان دهدرێن و شایهتهکانی قیامهت، که فریشته و پێغهمبهران و بانگخوازانن دهڵێن: ئا ئهوانه ئهوانهن درۆیان کرد بهدهم پهروهردگاریانهوه، ئاگاداربن! نهفرهتی خوا لهسهر ستهمکارانه...
الَّذِينَ يَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ اللَّهِ وَيَبْغُونَهَا عِوَجًا وَهُم بِالْآخِرَةِ هُمْ كَافِرُونَ ( 19 )
ئهوانهی بهنهرم و نیانی و لهسهرخۆ بهرههڵستی پهیامی خوا دهکهن و بهلاری دهیانهوێت و دهیانهوێت به ههڵهو ناتهواوی بیناسێنن بهخهڵکی و ئهوانه بهرۆژی دوایی بێ بڕوان.
أُولَٰئِكَ لَمْ يَكُونُوا مُعْجِزِينَ فِي الْأَرْضِ وَمَا كَانَ لَهُم مِّن دُونِ اللَّهِ مِنْ أَوْلِيَاءَ يُضَاعَفُ لَهُمُ الْعَذَابُ مَا كَانُوا يَسْتَطِيعُونَ السَّمْعَ وَمَا كَانُوا يُبْصِرُونَ ( 20 )
ئا ئهوانه خۆیان دهستهوستان نهکردووه له زهویداو له دهستی خوا دهرچن، بێجگه له خوا هیچ پهناو یارمهتیدهرێکیان نیه (کهس فریایان ناکهوێت) و سزایان بۆ چهند بهرابهر دهکرێت، ئهوانه له دنیادا ئهوهنده ڕقیان له حهق و ڕێگهی خوا بوو، ئهوانه نهیاندهتوانی گوێ بگرن و ڕاستی ببینن.
أُولَٰئِكَ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنفُسَهُمْ وَضَلَّ عَنْهُم مَّا كَانُوا يَفْتَرُونَ ( 21 )
ئا ئهوانه ئهوانهن که خۆیان فهوتاند و ئهو باس و درۆیانهی که له دنیادا ههڵیاندهبهست لێیان ون بوو.
لَا جَرَمَ أَنَّهُمْ فِي الْآخِرَةِ هُمُ الْأَخْسَرُونَ ( 22 )
گومانی تێدا نیه که بهڕاستی ئهوانه له قیامهتدا زۆر خهسارهتمهند و دۆڕاوترن.
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَأَخْبَتُوا إِلَىٰ رَبِّهِمْ أُولَٰئِكَ أَصْحَابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ( 23 )
بهڕاستی ئهوانهی بڕوایان هێناوه بهخواو ڕاستی بهرنامهکهی، کردهوه چاکهکانیشیان ئهنجامداوهو گهڕاونهتهوه بۆ لای پهروهردگاریان و ملکهچ و دڵ ئارام بوون له بهرامبهر فهرمانهکانی، ئا ئهوانه خاوهن و نیشتهجێی بهههشتن و به ههتا ههتایی تیایدا دهمێننهوه.
مَثَلُ الْفَرِيقَيْنِ كَالْأَعْمَىٰ وَالْأَصَمِّ وَالْبَصِيرِ وَالسَّمِيعِ هَلْ يَسْتَوِيَانِ مَثَلًا أَفَلَا تَذَكَّرُونَ ( 24 )
وێنهو ئهم دوو کۆمهڵه (کۆمهڵی ئیمانداران و کۆمهڵی بێ باوهڕان) وهك کوێرو کهڕ، چاوساغ و بیسهر وایه، ئایا ئهم دووانه وێنهیان وهك یهکه، ئهوه بۆ بیر ناکهنهوه؟!
وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحًا إِلَىٰ قَوْمِهِ إِنِّي لَكُمْ نَذِيرٌ مُّبِينٌ ( 25 )
سوێند بهخوا بهڕاستی ئێمه نوحمان نارد بۆ لای قهوم و خزمهکانی، (پێی وتن) بێگومان من بۆ ئێوه داچڵهکێنهرێکی ئاشکرام (ئهگهر له فهرمانی خوا دهرچن تووشی سزا دهبن، خۆ ئێوه باش من دهناسن).
أَن لَّا تَعْبُدُوا إِلَّا اللَّهَ إِنِّي أَخَافُ عَلَيْكُمْ عَذَابَ يَوْمٍ أَلِيمٍ ( 26 )
که جگه له خوا (کهس و هیچی تر) نهپهرستن، چونکه من بهڕاستی دهترسم سزای ڕۆژێکی بهئێش یهخهتان پێ بگرێت (ههمووتان لهناو بچن).
فَقَالَ الْمَلَأُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِن قَوْمِهِ مَا نَرَاكَ إِلَّا بَشَرًا مِّثْلَنَا وَمَا نَرَاكَ اتَّبَعَكَ إِلَّا الَّذِينَ هُمْ أَرَاذِلُنَا بَادِيَ الرَّأْيِ وَمَا نَرَىٰ لَكُمْ عَلَيْنَا مِن فَضْلٍ بَلْ نَظُنُّكُمْ كَاذِبِينَ ( 27 )
جا ئهو دهسته دهسهڵاتدارهی که بێ باوهڕ بوون له هۆزی نوح وتیان: ئێمه تۆ تهنها وهك یهکێك له خۆمان دهبینین و نابینین ئهوانهی شوێنی تۆ کهوتوون جگه لهوانهی که ههژارو داماوهکانمانن و دووربین نین و ژیریان کهمه و سادهن، ههروهها نابینین ئێوه هیچ شتێکی زیاترتان بهسهر ئێمهدا ههبێت، بهڵکو ئێمه وا گومان دهبهین ئێوه درۆزنن.
قَالَ يَا قَوْمِ أَرَأَيْتُمْ إِن كُنتُ عَلَىٰ بَيِّنَةٍ مِّن رَّبِّي وَآتَانِي رَحْمَةً مِّنْ عِندِهِ فَعُمِّيَتْ عَلَيْكُمْ أَنُلْزِمُكُمُوهَا وَأَنتُمْ لَهَا كَارِهُونَ ( 28 )
نوح وتی: ئهی خزمهکانم ههواڵم بدهنێ: ئهگهر من لهسهر ڕێگهو بهرنامهیهکی ڕاست و دروستبم لهلایهن پهروهردگارمهوه و خێرو چاکهو بهزهیی خۆی پێ بهخشیبم لهلایهن خۆیهوه، ئینجا ئهمانه له ئێوه ساراوهتهوه و نایبینن؟! ئایا بهزۆر ئیمان له دڵتاندا دروست بکهین و بتانخهینه سهر ئهم ڕێگهیه، لهکاتێکدا ئێوه لێی بێزارن و خوازیاری نین؟!!
وَيَا قَوْمِ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مَالًا إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى اللَّهِ وَمَا أَنَا بِطَارِدِ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّهُم مُّلَاقُو رَبِّهِمْ وَلَٰكِنِّي أَرَاكُمْ قَوْمًا تَجْهَلُونَ ( 29 )
ئهی خزمهکانم (خۆ من) له بری ئهم بانگهواز و ئامۆژگاریانهم داوای هیچ ماڵ و خهرجیتان لێناکهم، کرێ و پاداشتم تهنها لای خوایه، من ههرگیز ئهوانهی بڕوایان هێناوه له خۆم دوور ناخهمهوه و دهریان ناکهم، چونکه بێگومان ئهوان ئهگهن بهخوای خۆیان، حیسابیان لای خوایه، بهڵام بهڕاستی من ئێوه ئهبینم هۆزێکن خۆتان گێل و نهفام دهکهن (بهوهی به کهم سهیری ئیمانداوانی دهوری من دهکهن لهبهر بێ کهسی و ههژاریان).
وَيَا قَوْمِ مَن يَنصُرُنِي مِنَ اللَّهِ إِن طَرَدتُّهُمْ أَفَلَا تَذَكَّرُونَ ( 30 )
ئهی خزمهکانم کێ ئهتوانێت یارمهتیم بدات بهرامبهر خوای گهوره (له سزای خوا بمپارێزێت) ئهگهر ئهو ئیماندارو دۆستانهی خوا دهربکهم و له خۆمیان دوور بخهمهوه و ئایا بیرناکهناوه (که شتی وا ناشێت و دروست نیه بۆ کهسێك خواناس بێت)؟
وَلَا أَقُولُ لَكُمْ عِندِي خَزَائِنُ اللَّهِ وَلَا أَعْلَمُ الْغَيْبَ وَلَا أَقُولُ إِنِّي مَلَكٌ وَلَا أَقُولُ لِلَّذِينَ تَزْدَرِي أَعْيُنُكُمْ لَن يُؤْتِيَهُمُ اللَّهُ خَيْرًا اللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا فِي أَنفُسِهِمْ إِنِّي إِذًا لَّمِنَ الظَّالِمِينَ ( 31 )
خۆ من پێتان ناڵێم گهنجینهکانی خوا لای منه و من شتی نادیارو غهیبیش نازانم، ناشڵێم بهڕاستی من فریشتهم، ههروهها ناڵێم بهو ئیماندارانهی لهبهر چاوی ئێوه کهم نرخن، خوا گهوره ههرگیز خێریان بهسهردا نارژێنێت، خوا خۆی ئاگاداره بهوهی له دهروونیاندا ههیه، بێگومان من ئهو کاته (ئهگهر وابکهم) له ستهمکارانم.
قَالُوا يَا نُوحُ قَدْ جَادَلْتَنَا فَأَكْثَرْتَ جِدَالَنَا فَأْتِنَا بِمَا تَعِدُنَا إِن كُنتَ مِنَ الصَّادِقِينَ ( 32 )
(خهڵکهکه) وتیان: ئهی نوح بهڕاستی زۆر لهسهری چوویت و زیاد له پێویست بهربهرهکانی و شهڕه قسهت لهگهڵدا کردین دهی ئهو سزایهمان بۆ بهێنه که ههڕهشهی پێدهکهیت و ههمیشه باسی دهکهیت و دهمانترسێنی پێی، ئهگهر تۆ له ڕاستگۆیانیت.
قَالَ إِنَّمَا يَأْتِيكُم بِهِ اللَّهُ إِن شَاءَ وَمَا أَنتُم بِمُعْجِزِينَ ( 33 )
نوح له وهڵامدا وتی: ئهوه به دهست خوایه و بهڕاستی تهنها ئهو بۆتان پێش دههێنێت ئهگهر بیهوێت و ئێوه دهستهوسانکهری خوا نین ناتوانن (ئهستهمه دهرباز بوونتان).
وَلَا يَنفَعُكُمْ نُصْحِي إِنْ أَرَدتُّ أَنْ أَنصَحَ لَكُمْ إِن كَانَ اللَّهُ يُرِيدُ أَن يُغْوِيَكُمْ هُوَ رَبُّكُمْ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ ( 34 )
(وادیاره) ئامۆژگاری و دڵسۆزیم سوودتان پێناگهیهنێت ئهگهرچی بمهوێت بهردهوامیشبم لهسهر ئامۆژگاریتان، ئهگهر خوا بیهوێت سهرگهردانتان بکات ئهوه ئهو زاته پهروهردگارتانه و ههر بۆ لای ئهویش دهبرێنهوه.
أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَاهُ قُلْ إِنِ افْتَرَيْتُهُ فَعَلَيَّ إِجْرَامِي وَأَنَا بَرِيءٌ مِّمَّا تُجْرِمُونَ ( 35 )
بهڵکو (بێ باوهڕانی مهککه) دهڵێن: ئهم باس و بابهتانه (محمد) خۆی ههڵی بهستووه، تۆیش بڵێ: ئهگهر من ههڵیبهستم ئهوه تاوانهکهی لهسهر خۆمه و منیش دووره پهرێزو بهریم لهو تاوانهی که دهیکهم.
وَأُوحِيَ إِلَىٰ نُوحٍ أَنَّهُ لَن يُؤْمِنَ مِن قَوْمِكَ إِلَّا مَن قَدْ آمَنَ فَلَا تَبْتَئِسْ بِمَا كَانُوا يَفْعَلُونَ ( 36 )
(سهرهنجام) وهحی و پهیامی خوا ڕهوانهکرا بۆ نوح که چاك بزانه بهڕاستی ههرگیز کهسی تر بڕوا ناهێنێت له قهومهکهت جگه لهوهی که بهڕاستی بڕوای هێناوه، کوابوو خهفهتبار مهبه بهو کردهوه ناشیرین و ناپهسهندانهی ئهنجامیان دهدا.
وَاصْنَعِ الْفُلْكَ بِأَعْيُنِنَا وَوَحْيِنَا وَلَا تُخَاطِبْنِي فِي الَّذِينَ ظَلَمُوا إِنَّهُم مُّغْرَقُونَ ( 37 )
کهشتییهکهش دروست بکه بهچاودێری و فهرانی ئێمه، (کاتی تۆفانهکه) تکامان لێ نهکهیت بۆ ئهوانهی له سنووری ڕاستی دهرچوون و تاوانبارن، چونکه بهڕاستی ئهوانه بڕیاری خنکاندن و تیاچوونیان بۆ دراوه.
وَيَصْنَعُ الْفُلْكَ وَكُلَّمَا مَرَّ عَلَيْهِ مَلَأٌ مِّن قَوْمِهِ سَخِرُوا مِنْهُ قَالَ إِن تَسْخَرُوا مِنَّا فَإِنَّا نَسْخَرُ مِنكُمْ كَمَا تَسْخَرُونَ ( 38 )
(نوح) یش دهستی کرد به دروستکردنی کهشتیهکه، ههر جارێك تاقمێك له هۆزهکهی بهلایدا تێدهپهرین، گاڵتهیان پێ دهکرد، (نوح) وتی ئهگهر ئێسته ئێوه گاڵته به ئێمه دهکهن، ئهوه بهڕاستی ئێمهش ڕۆژێك دێت گاڵته به ئێوه بکهین وهك چۆن ئێوه گاڵته به ئێمه دهکهن.
فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ مَن يَأْتِيهِ عَذَابٌ يُخْزِيهِ وَيَحِلُّ عَلَيْهِ عَذَابٌ مُّقِيمٌ ( 39 )
جا له داهاتوودا دهزانن کێ سزایهکی بۆ دێت که ڕیسوای بکات، پاشان له قیامهتدا دووچاری سزایهکی بهردهوام و ههمیشه دهبێت.
حَتَّىٰ إِذَا جَاءَ أَمْرُنَا وَفَارَ التَّنُّورُ قُلْنَا احْمِلْ فِيهَا مِن كُلٍّ زَوْجَيْنِ اثْنَيْنِ وَأَهْلَكَ إِلَّا مَن سَبَقَ عَلَيْهِ الْقَوْلُ وَمَنْ آمَنَ وَمَا آمَنَ مَعَهُ إِلَّا قَلِيلٌ ( 40 )
(ئهم کێشهیه بهردهوام بوو) ههتا ئهو کاتهی بڕیارمان هات و فهرمان دهرچوو (به لهناوبردنی بێ باوهڕهکان) و له تهنووره پڕ له ئاگرهکهوه ئاو فوارهی کرد (که ئهوه نیشانهی دهست پێکردنی تۆڵه خواییهکه بوو) ئهوسا وتمان: ئهی نوح، له ههموو نێرو و مێیهك دووان ههڵبگره له کهشتیهکهداو ماڵ و خێزانت، جگه لهوانهی که بڕیاریان لهسهر دراوه تووشی تۆڵه ببن بههۆی بێ باوهڕیانهوه، ئهوانهش ههڵگره که باوهڕیان هێناوه (شایانی باسه) کهسیش بڕوای بهنوح نهکردو لهگهڵیدا نهبوو، جگه لهکهسانێکی کهم نهبێت.
وَقَالَ ارْكَبُوا فِيهَا بِسْمِ اللَّهِ مَجْرَاهَا وَمُرْسَاهَا إِنَّ رَبِّي لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 41 )
نوح وتی: سواربن و برۆنه ناو کهشتیهکهوه، بهناوی خواوهیه ڕۆیشتنی و وهستانی، بێگومان پهروهردگارم زۆر لێ خۆشبووه و زۆر به بهزهییه.
وَهِيَ تَجْرِي بِهِمْ فِي مَوْجٍ كَالْجِبَالِ وَنَادَىٰ نُوحٌ ابْنَهُ وَكَانَ فِي مَعْزِلٍ يَا بُنَيَّ ارْكَب مَّعَنَا وَلَا تَكُن مَّعَ الْكَافِرِينَ ( 42 )
کهشتیهکهش دهیبردن بهناو شهپۆلی وهك چیادا، نوح بانگی کرده کوڕهکهی (ئهوهیان که بێ باوهڕ بوو) له شوێنێکی چهپهکدا گیری خوارد بوو پێی وت: ڕۆڵه گیان، لهگهڵ ئێمهدا سواربه و لهگهڵ بێ باوهڕاندا مهبه.
قَالَ سَآوِي إِلَىٰ جَبَلٍ يَعْصِمُنِي مِنَ الْمَاءِ قَالَ لَا عَاصِمَ الْيَوْمَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ إِلَّا مَن رَّحِمَ وَحَالَ بَيْنَهُمَا الْمَوْجُ فَكَانَ مِنَ الْمُغْرَقِينَ ( 43 )
کوڕهکهی وتی: پهنا ئهبهمه لای ئهو چیایهو دهمپارێزیت لهم زریان و ئاوه، (نوح) وتی: ئهمڕۆ هیچ پهنادهرێك نیه له تۆڵه و خهشمی خوا کهس بپارێزێت مهگهر کهسێك خوا خۆی ڕهحمی پێ بکات، ئهوسا (دوای ئهم وت و وێژه) شهپۆلی ئاو دای بهنێوانیاندا و جا چووه ڕیزی خنکاوهکانهوه.
وَقِيلَ يَا أَرْضُ ابْلَعِي مَاءَكِ وَيَا سَمَاءُ أَقْلِعِي وَغِيضَ الْمَاءُ وَقُضِيَ الْأَمْرُ وَاسْتَوَتْ عَلَى الْجُودِيِّ وَقِيلَ بُعْدًا لِّلْقَوْمِ الظَّالِمِينَ ( 44 )
پاشان فهرماندرا به زهوی: ئاوهکهت با ڕۆبچێت بهناختدا، ئهی ئاسمان: تۆش با بهس بێت و باران مهبارێنه، ئیتر ئاوهکه ڕۆچوو، فهرمانیش بهڕێکی و تهواوی ئهنجامدرا، کهشتیهکهش لهسهر کێوه جودی (که له کوردستانی باکووره) وهستاو لهنگهری گرت و وترا: دهك دووری له بهزهیی خواو تیاچوون بۆ بهرهی ستهمکاران.
وَنَادَىٰ نُوحٌ رَّبَّهُ فَقَالَ رَبِّ إِنَّ ابْنِي مِنْ أَهْلِي وَإِنَّ وَعْدَكَ الْحَقُّ وَأَنتَ أَحْكَمُ الْحَاكِمِينَ ( 45 )
(پاش هێور بوونهوهی زریانهکه) نوح هاواری له خوا کردو جا وتی: ئهی پهروهردگارم کوڕهکهم له خێزانی من بوو، بێگومان پهیمانی تۆش ڕاسته و (کاتی خۆی فهرمووت خێزانی تۆ ڕزگارن له تیاچوون) و تۆیش زاناترین و دادپهروهرترینی فهرمانڕهوایانیت.
قَالَ يَا نُوحُ إِنَّهُ لَيْسَ مِنْ أَهْلِكَ إِنَّهُ عَمَلٌ غَيْرُ صَالِحٍ فَلَا تَسْأَلْنِ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنِّي أَعِظُكَ أَن تَكُونَ مِنَ الْجَاهِلِينَ ( 46 )
خوای گهورهش فهرمووی: ئهی نوح بهڕاستی ئهو له خێزانی تۆ نهبوو، چونکه بهڕاستی ئهو کرداری چاك نهبوو، کهوابوو داوای شتێکم لێ مهکه که زانیاریت دهربارهی نیه، بێگومان من ئامۆژگاریت دهکهم که کارێك نهکهیت خۆت بخهیته ڕیزی نهفامانهوه.
قَالَ رَبِّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ أَنْ أَسْأَلَكَ مَا لَيْسَ لِي بِهِ عِلْمٌ وَإِلَّا تَغْفِرْ لِي وَتَرْحَمْنِي أَكُن مِّنَ الْخَاسِرِينَ ( 47 )
(ئینجا نوح) وتی: ئهی پهروهردگارم، بهڕاستی من پهنا دهگرم بۆ تۆ که داوای شتێك بکهم زانیاریم پێی نهبێت، خۆ ئهگهر لێم خۆش نهبیت و بهزهییت پێمدا نهیهتهوه ئهوه دهچمه ڕیزی خهسارهتمهندانهوه.
قِيلَ يَا نُوحُ اهْبِطْ بِسَلَامٍ مِّنَّا وَبَرَكَاتٍ عَلَيْكَ وَعَلَىٰ أُمَمٍ مِّمَّن مَّعَكَ وَأُمَمٌ سَنُمَتِّعُهُمْ ثُمَّ يَمَسُّهُم مِّنَّا عَذَابٌ أَلِيمٌ ( 48 )
(ئهوسا لهلایهن خوای گهورهوه) وترا: ئهی نوح وهره خوارهوه و دابهزه له کهشتیهکهو له چیای جودی بۆ دهشتایی بهبێوهیی و سهلامهتی لهلایهن ئێمهوه، بهرهکهتی زۆریش لهسهر تۆو ئهو کۆمهڵ و خهڵکانهی لهگهڵ تۆدان، خهڵکانێکی تریش لهمهو دوا دێن و له نازو نیعمهت بههرهوهریان دهکهین، پاشان (بههۆی لاری و بێ برواییانهوه) سزای بهسۆیان تووش دهبێت لهلایهن ئێمهوه.
تِلْكَ مِنْ أَنبَاءِ الْغَيْبِ نُوحِيهَا إِلَيْكَ مَا كُنتَ تَعْلَمُهَا أَنتَ وَلَا قَوْمُكَ مِن قَبْلِ هَٰذَا فَاصْبِرْ إِنَّ الْعَاقِبَةَ لِلْمُتَّقِينَ ( 49 )
ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) ئهو باسانهی بۆمان کردیت له ههواڵه نادیارهکانه که بۆت دهنێرین، نهتۆ دهتزانی و نه هۆز و نهتهوهکهشت پێش ئهم باسهی ئێمه، جا خۆگرو به ئارام به، چونکه بهڕاستی پاشهرۆژ بۆ خواناس و پارێزکارانه.
وَإِلَىٰ عَادٍ أَخَاهُمْ هُودًا قَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَكُم مِّنْ إِلَٰهٍ غَيْرُهُ إِنْ أَنتُمْ إِلَّا مُفْتَرُونَ ( 50 )
بۆ لای هۆزی (عاد) یش، هودی برایانمان نارد، وتی: ئهی خزمهکانم، خوا بپهرستن و فهرمانبهرداری ئهو بن، هیچ خوایهکی ترتان نیه جگه لهو، ئێوه هیچ ڕاستیهکتان نیه جگه له درۆ ههڵبهستن.
يَا قَوْمِ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى الَّذِي فَطَرَنِي أَفَلَا تَعْقِلُونَ ( 51 )
(هود وتی) ئهی خزمهکانم من لهسهر ئهم کارو بانگهوازه خواییهی که بهئێوهی ڕادهگهیهنم هیچ کرێ و پاداشتێکتان لێ داوا ناکهم، کرێ و پاداشتم تهنها لهسهر ئهو زاتهیه که بهدی هێناوم، باشه ئهوه بیر ناکهنهوه و ژیرنابن؟!
وَيَا قَوْمِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ يُرْسِلِ السَّمَاءَ عَلَيْكُم مِّدْرَارًا وَيَزِدْكُمْ قُوَّةً إِلَىٰ قُوَّتِكُمْ وَلَا تَتَوَلَّوْا مُجْرِمِينَ ( 52 )
ئهی خزمهکانم داوای لێخۆسبوون له پهروهردگارتان بکهن، پاشان بگهرێنهوه بۆ لای ئهو، ئهوه له ئاسمانهوه بارانی زۆری پر بهرهکهتتان بۆ دهبارێنێت، هێزو دهسهڵاتتان بۆ زیاد دهکات، زیاد له هێزو دهسهڵاتی ئاسایی خۆتان، ڕوو وهرمهگێرن لهم باس و ئامۆژگاریانه لهکاتێکدا که ههمیشه تاوانبارن.
قَالُوا يَا هُودُ مَا جِئْتَنَا بِبَيِّنَةٍ وَمَا نَحْنُ بِتَارِكِي آلِهَتِنَا عَن قَوْلِكَ وَمَا نَحْنُ لَكَ بِمُؤْمِنِينَ ( 53 )
وتیان ئهی هود: بهڵگهیهکی زۆر ڕۆشنت بۆ نههێناوین تا به تهواوی ئێمه قهناعهت بکهین (که تۆ پێغهمبهری خوایت) و ئێمهش واز له خواکانی خۆمان ناهێنین به قسهی تۆ، ئێمه ئیمان و بڕوامان نیه بهڕاستێتی تۆ.
إِن نَّقُولُ إِلَّا اعْتَرَاكَ بَعْضُ آلِهَتِنَا بِسُوءٍ قَالَ إِنِّي أُشْهِدُ اللَّهَ وَاشْهَدُوا أَنِّي بَرِيءٌ مِّمَّا تُشْرِكُونَ ( 54 )
ئێمه هیچ ناڵێین ئهوه نهبێت: وا دیاره ههندێ له خواکانمان بهخراپ دهستیان لێ وهشاندوویت!! هود وتی: دهی من بهڕاستی خوا دهکهم بهشایهت و ئێوهش بهشایهت بن که بێگومان من بهریم لهوهی ئێوه دهیکهنه شهریك و هاوهڵ بۆ خوا...
مِن دُونِهِ فَكِيدُونِي جَمِيعًا ثُمَّ لَا تُنظِرُونِ ( 55 )
جگه له خوا خۆتان به پهرستراوهکانتانهوه فێڵ و پیلانم لێ بکهن ههر ههمووتان، کهوابوو وهرن ههمووتان کۆببنهوه و نهخشه بکێشن بۆ لهناو بردنم، پاشان مۆڵهتیشم مهدهن!...
إِنِّي تَوَكَّلْتُ عَلَى اللَّهِ رَبِّي وَرَبِّكُم مَّا مِن دَابَّةٍ إِلَّا هُوَ آخِذٌ بِنَاصِيَتِهَا إِنَّ رَبِّي عَلَىٰ صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ ( 56 )
چونکه بهڕاستی من پشتم بهخوا بهستووه، که پهروهردگاری من و پهروهردگاری ئێوهیشه، هیچ گیانلهبهرێك نیه جڵهوی بهدهست خوای گهورهوه نهبێت، بێگومان پهروهردگارم لهسهر بهرنامهو ڕێبازێکی ڕاست و دروسته.
فَإِن تَوَلَّوْا فَقَدْ أَبْلَغْتُكُم مَّا أُرْسِلْتُ بِهِ إِلَيْكُمْ وَيَسْتَخْلِفُ رَبِّي قَوْمًا غَيْرَكُمْ وَلَا تَضُرُّونَهُ شَيْئًا إِنَّ رَبِّي عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ حَفِيظٌ ( 57 )
جا ئهگهر ئێوه گوێم بۆ نهگرن و پشت بکهنه ئهم بهرنامهیه، ئهوه بێگومان من پێم ڕاگهیاندن ئهو بهرنامه و پهیامه خواییهی به مندا نێرراوه بۆتان و پهروهردگارم (ئهگهر ملکهچ نهبن) ئێوه لهناو دهبات و هۆزێکی تر دهخاته شوێنی ئێوه، ئێوه ناتوانن هیچ زیانێك بهو بگهیهنن بهڕاستی پهروهردگاری من بهسهر ههموو شتێکدا چاودێرو به توانایه.
وَلَمَّا جَاءَ أَمْرُنَا نَجَّيْنَا هُودًا وَالَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ بِرَحْمَةٍ مِّنَّا وَنَجَّيْنَاهُم مِّنْ عَذَابٍ غَلِيظٍ ( 58 )
کاتێکیش فهرمانی ئێمه هات (که بڕیاری تیاچوونی هۆزی عاد بوو) و ئهوه هود و ئهوانهی بڕوایان هێنابوو لهگهڵ ئهودا بوون ڕزگاریشمان کردن بههۆی بهزهیی و لێبوردهیی خۆمانهوه له سزایهکی زۆر قورس و گران.
وَتِلْكَ عَادٌ جَحَدُوا بِآيَاتِ رَبِّهِمْ وَعَصَوْا رُسُلَهُ وَاتَّبَعُوا أَمْرَ كُلِّ جَبَّارٍ عَنِيدٍ ( 59 )
بهڵێ! ئهوه هۆزی عاد بوو، بێ باوهڕ بوون و ئیمانیان نههێنا به فهرمانهکانی پهروهردگاریان، لاشیاندا له بهرنامهی پێغهمبهرانی خواو شوێن فهرمانی ههموو زۆردارو سهرسهخت و خوانهناسێك کهوتن.
وَأُتْبِعُوا فِي هَٰذِهِ الدُّنْيَا لَعْنَةً وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ أَلَا إِنَّ عَادًا كَفَرُوا رَبَّهُمْ أَلَا بُعْدًا لِّعَادٍ قَوْمِ هُودٍ ( 60 )
جا ههر لهم جیهانهدا نهفرین لێکراو بوون و دوور بوون له بهزهیی خوا، له ڕۆژی قیامهتیشدا (ههر نهفرین لێکراو دهبن) و ئاگاداربن که بێگومان هۆزی عاد بێ باوهڕ بوون و بێ وهفاییان دهربڕی بهرامبهر پهروهردگاریان، ئاگاداربن که دووریی و بێ نرخی بۆ هۆزی عادی قهومی هود.
وَإِلَىٰ ثَمُودَ أَخَاهُمْ صَالِحًا قَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَكُم مِّنْ إِلَٰهٍ غَيْرُهُ هُوَ أَنشَأَكُم مِّنَ الْأَرْضِ وَاسْتَعْمَرَكُمْ فِيهَا فَاسْتَغْفِرُوهُ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ إِنَّ رَبِّي قَرِيبٌ مُّجِيبٌ ( 61 )
بۆ هۆزی ثهمودیش، صالح ی برایانمان ڕهوانه کرد، وتی: ئهی خزمهکانم گوێڕایهڵی خوای گهوره بکهن جگه لهو زاته هیچ خوایهکی ترتان نیه، ئهو بهرپای کردوون له زهویداو داوای لێکردوون که ئاوهدانی بکهنهوه، جا کهوابوو داوای لێ خۆشبوونی لێ بکهن پاشان بگهرێنهوه بۆ لای و فهرمانهکانی بهجێ بهێنن، چونکه بهڕاستی پهروهردگاری من زۆر نزیکه و نزا وهرگره (لهو کهسانهی لێی دهپارێنهوه و داوای لێ خۆشبوونی لێدهکهن).
قَالُوا يَا صَالِحُ قَدْ كُنتَ فِينَا مَرْجُوًّا قَبْلَ هَٰذَا أَتَنْهَانَا أَن نَّعْبُدَ مَا يَعْبُدُ آبَاؤُنَا وَإِنَّنَا لَفِي شَكٍّ مِّمَّا تَدْعُونَا إِلَيْهِ مُرِيبٍ ( 62 )
خهڵکهکه وتیان: ئهی صالح، بهڕاستی پێش ئهم باسانهت تۆ لهناو ئێمهدا شوێنی هیوامان بوویت، ئایا بهرگری ئهوهمان لێدهکهیت که شوێنی شتێك بکهوین که باوو باپیرانمان شوێنی کهوتوون و پهرستویانن؟! ئێمه بهڕاستی له گومانداین لهوهی که تۆ بانگی ئێمه دهکهی بۆلای و بهدبینین لێی!!
قَالَ يَا قَوْمِ أَرَأَيْتُمْ إِن كُنتُ عَلَىٰ بَيِّنَةٍ مِّن رَّبِّي وَآتَانِي مِنْهُ رَحْمَةً فَمَن يَنصُرُنِي مِنَ اللَّهِ إِنْ عَصَيْتُهُ فَمَا تَزِيدُونَنِي غَيْرَ تَخْسِيرٍ ( 63 )
صالح وتی: ئهی خزمهکانم ههواڵم بدهنێ: ئهگهر من لهسهر ڕێگه و بهرنامهیهکی ڕاست و دروست بم لهلایهن پهروهردگارمهوه و خێرو چاکهو بهزهیی خۆی پێ بهخشی بم له خۆیهوه و ڕهحمهتی تایبهتیشی پێ بهخشیووم، باشه کێ یارمهتیم دهدات و له سزای خوا ڕزگارم دهکات ئهگهر له فهرمانی لابدهم و پهیامهکهیم به ڕێك و تهواوی نهگهیاند، جا ئێوه بهم ههڵوێستهتان جگه له خهسارهتمهندیی بۆ من هیچ سوودێکی ترم پێناگهیهنن.
وَيَا قَوْمِ هَٰذِهِ نَاقَةُ اللَّهِ لَكُمْ آيَةً فَذَرُوهَا تَأْكُلْ فِي أَرْضِ اللَّهِ وَلَا تَمَسُّوهَا بِسُوءٍ فَيَأْخُذَكُمْ عَذَابٌ قَرِيبٌ ( 64 )
ئهی خزمهکانم ئهمه وشترهکهیه که لهلایهن خواوه کراوه به موعجیزه و نیشانهیهکی تایبهت (لهسهر دهسهڵاتی خۆی و ڕاستی پێغهمبهرێتی من) و جا وازی لێ بهێنن با له زهوی خوادا بلهوهڕێت، بهنیازی خراپهوه دهستی بۆ نهبهن، ئهگینا سزایهکی نزیك دهتانگرێت.
فَعَقَرُوهَا فَقَالَ تَمَتَّعُوا فِي دَارِكُمْ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ ذَٰلِكَ وَعْدٌ غَيْرُ مَكْذُوبٍ ( 65 )
یهکسهرچوون سهریان بڕی، جا (صالح) یش پێی وتن: ڕابوێرن له ماڵ و مهنزڵی خۆتاندا بۆ ماوهی سێ ڕۆژ، (دوای ئهو ماوه دیاری کراوه تیادهچن) و ئهوهش پهیمانێکه و ههرگیز بهدرۆ ناخرێتهوه.
فَلَمَّا جَاءَ أَمْرُنَا نَجَّيْنَا صَالِحًا وَالَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ بِرَحْمَةٍ مِّنَّا وَمِنْ خِزْيِ يَوْمِئِذٍ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ الْقَوِيُّ الْعَزِيزُ ( 66 )
جا کاتێك فهرمانی ئێمه هات و بڕیاردرا لهکاتی دیاری کراودا و ئهوه صالح و ئهوانهی بڕوایان هێنابوو لهگهڵیدا ڕزگارمان کردن به میهرهبانی و بهزهیی خۆمان، له سهرشۆڕیی ئهو ڕۆژهش پهناماندان، بهڕاستی پهروهردگارت ههر خۆی خاوهنی هێزه و باڵادهسته.
وَأَخَذَ الَّذِينَ ظَلَمُوا الصَّيْحَةُ فَأَصْبَحُوا فِي دِيَارِهِمْ جَاثِمِينَ ( 67 )
جا ئهو دهنگه سامناکهی بووه هۆی تیاچوونیان ههموو ئهوانهی گرت که تاوان و ستهمیان کردو فهرمانبهرداری پهروهردگاریان نهبوون، سهرهنجام ههموویان له شوێنهکانی خۆیاندا کهوتن بهڕووی زهویدا و تیاچوون له بهرهبهیاندا...
كَأَن لَّمْ يَغْنَوْا فِيهَا أَلَا إِنَّ ثَمُودَ كَفَرُوا رَبَّهُمْ أَلَا بُعْدًا لِّثَمُودَ ( 68 )
وهك ئهوهی که ههر لهو شوێنهدا نهبووبن و تیایدا نهژیابن، ئاگادارین، بهڕاستی هۆزی ثمود بێ بڕوا بوون به پهروهردگاریان و بێ وهفا بوون بهرامبهری، ئاگارداربن بڕیاری دووری له بهزهیی خوا، درا بۆ هۆزی ثمودیش.
وَلَقَدْ جَاءَتْ رُسُلُنَا إِبْرَاهِيمَ بِالْبُشْرَىٰ قَالُوا سَلَامًا قَالَ سَلَامٌ فَمَا لَبِثَ أَن جَاءَ بِعِجْلٍ حَنِيذٍ ( 69 )
سوێند بهخوا بێگومان وهفدێکی ڕهوانه کراوی ئێمه (له فریشته) هاتنه لای ئیبراهیم به مژدهوه (مژدهی بوونی منداڵێك) و وتیان: سڵاوی خوات لێ بێت، ئهمیش وتی: سڵاوی خوا له ئێوهش، دوای بهخێرهاتنیان ڕۆیشت و جا زۆری پێ نهچوو گهڕایهوه بهگۆشتی گوێرهکهیهکی برژاوهوه.
فَلَمَّا رَأَىٰ أَيْدِيَهُمْ لَا تَصِلُ إِلَيْهِ نَكِرَهُمْ وَأَوْجَسَ مِنْهُمْ خِيفَةً قَالُوا لَا تَخَفْ إِنَّا أُرْسِلْنَا إِلَىٰ قَوْمِ لُوطٍ ( 70 )
جا کاتێك (ئیبراهیم) بینی دهستی بۆ نابهن، کارهکهیانی به نائاسایی داناو لهدڵی خۆیدا لێیان ترسا، ئهوانیش ههستیان پێکردو وتیان: مهترسه، بهڕاستی ئێمه نێردراوین بۆ لای قهومهکهی لوط.
وَامْرَأَتُهُ قَائِمَةٌ فَضَحِكَتْ فَبَشَّرْنَاهَا بِإِسْحَاقَ وَمِن وَرَاءِ إِسْحَاقَ يَعْقُوبَ ( 71 )
لهو کاتهدا خێزانهکهی وهستابوو، یهکسهر پێکهنی، جا (خوای گهوره فهرمووی): ئێمهش مژدهمان دایه کهئیسحاقت پێدهبهخشین و له دوای ئهویش یهعقوب، له نهوهی ئیسحاق دێته دنیاوه.
قَالَتْ يَا وَيْلَتَىٰ أَأَلِدُ وَأَنَا عَجُوزٌ وَهَٰذَا بَعْلِي شَيْخًا إِنَّ هَٰذَا لَشَيْءٌ عَجِيبٌ ( 72 )
خێزانی ئیبراهیم وتی: وهی ڕۆ (شهرمهزار خۆم)! چۆن منداڵم دهبێت من پیرم و ئهمهش مێردهکهمه، پیر و بهساڵا چووه، بهڕاستی ئهمه شتێکی سهر سوڕهێنهره!
قَالُوا أَتَعْجَبِينَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ رَحْمَتُ اللَّهِ وَبَرَكَاتُهُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ إِنَّهُ حَمِيدٌ مَّجِيدٌ ( 73 )
فریشتهکان وتیان: ئایا سهرسام دهبیت له فهرمان؟ کاری خوا؟؟ ڕهحمهت و بهرهکهتی خواتان لهسهربێت ئهی خێزانی ئهم ماڵه پیرۆزه، (بێگومان خوای گهوره کاری وا دهکات) و چونکه ههمیشه ئهو زاته سوپاسکراوه و خاوهنی بهرزی و دهسهڵاتیشه.
فَلَمَّا ذَهَبَ عَنْ إِبْرَاهِيمَ الرَّوْعُ وَجَاءَتْهُ الْبُشْرَىٰ يُجَادِلُنَا فِي قَوْمِ لُوطٍ ( 74 )
جاکاتێك ترسهکه له دڵی ئیبراهیم دهرچوو (هێمن بۆوه) و مژدهکهشی بۆ هاتبوو، ئینجا دهستی کرد به باس کردن و موجادهله دهربارهی قهومی (لوط).
إِنَّ إِبْرَاهِيمَ لَحَلِيمٌ أَوَّاهٌ مُّنِيبٌ ( 75 )
بهڕاستی ئیبراهیم زۆر لهسهرخۆ و به ئارام و خهمخۆر و گهڕاوهیه بۆ لای خوا.
يَا إِبْرَاهِيمُ أَعْرِضْ عَنْ هَٰذَا إِنَّهُ قَدْ جَاءَ أَمْرُ رَبِّكَ وَإِنَّهُمْ آتِيهِمْ عَذَابٌ غَيْرُ مَرْدُودٍ ( 76 )
(فریشتهکان وتیان): ئهی ئیبراهیم واز بهێنه لهو باس و کێشهیه، دڵنیابه بهڕاستی پهروهردگارت فهرمانی داوه و (کار تهواو بووه) و بێگومان سزایهکیان بۆ هاتووه که ناگهڕێتهوه.
وَلَمَّا جَاءَتْ رُسُلُنَا لُوطًا سِيءَ بِهِمْ وَضَاقَ بِهِمْ ذَرْعًا وَقَالَ هَٰذَا يَوْمٌ عَصِيبٌ ( 77 )
کاتێکیس وهفدی فریشتهکانی ئێمه هاتنه لای لوط، ناڕهحهت بوو پێیان، زۆر دڵتهنگ بوو (چونکه له شێوهی چهند لاوێکی پێکهوتوودا هاتبوون، لهدڵی خۆیدا) وتی: ئهمه ڕۆژێکی سهخته (منی تێکهوتووم).
وَجَاءَهُ قَوْمُهُ يُهْرَعُونَ إِلَيْهِ وَمِن قَبْلُ كَانُوا يَعْمَلُونَ السَّيِّئَاتِ قَالَ يَا قَوْمِ هَٰؤُلَاءِ بَنَاتِي هُنَّ أَطْهَرُ لَكُمْ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَلَا تُخْزُونِ فِي ضَيْفِي أَلَيْسَ مِنكُمْ رَجُلٌ رَّشِيدٌ ( 78 )
هۆزهکهشی بهبیستنی هاتنی ئهم میوانانه، بهپهلهو بێ شهرمانه کشان بۆ لای، پێشتریش کرداره خراپهکانیان دهکرد، (کاتێك لوط ئهم دیمهنه ناشیرینهی بینی) وتی: ئهی خزمهکانم ئائهوانه کچهکانمن و ئهوان پاك و خاوێنن بۆ ئێوه (وهرن لهناو هۆزدا کێتان به دڵه بهشێوهیهکی شهرعی و ڕهوا لێتان ماره بکهم) جا له خوا بترسن و شهرمهزارم مهکهن لهناو میوانهکانمدا، ئایا پیاوێکی ژیرو مهردتان تێدا نیه (که له کاری ناڕهوای ئاوا جڵهوگیری بکات)؟!
قَالُوا لَقَدْ عَلِمْتَ مَا لَنَا فِي بَنَاتِكَ مِنْ حَقٍّ وَإِنَّكَ لَتَعْلَمُ مَا نُرِيدُ ( 79 )
ئهوانیش بێ شهرمانه وتیان: سوێند بهخوا بهڕاستی تۆ دهزانیت ئێمه هیچ حهقێکمان نیه بهکچهکانی تۆوه، بێگومان تۆش دهزانیت ئێمه چیمان دهوێت!
قَالَ لَوْ أَنَّ لِي بِكُمْ قُوَّةً أَوْ آوِي إِلَىٰ رُكْنٍ شَدِيدٍ ( 80 )
لوط وتی: خۆزگه بهڕاستی هێزێکم دهبوو له خۆتان (بۆ بهرامبهری ناپاکهکانتان) یان پهنایهکی بههێزم دهست دهکهوێت و دهڕۆیشتم بۆی (تا تۆڵهتان لێ بکهمهوه و تهمێتان بکهم).
قَالُوا يَا لُوطُ إِنَّا رُسُلُ رَبِّكَ لَن يَصِلُوا إِلَيْكَ فَأَسْرِ بِأَهْلِكَ بِقِطْعٍ مِّنَ اللَّيْلِ وَلَا يَلْتَفِتْ مِنكُمْ أَحَدٌ إِلَّا امْرَأَتَكَ إِنَّهُ مُصِيبُهَا مَا أَصَابَهُمْ إِنَّ مَوْعِدَهُمُ الصُّبْحُ أَلَيْسَ الصُّبْحُ بِقَرِيبٍ ( 81 )
میوانهکان وتیان: ئهی لوط بهڕاستی ئێمه فریشتهی نێرراوی پهروهردگاری تۆین، ئهو تاوانبارانه ههرگیز ناگهنه لات (تابتوانن دهستدرێژی بکهنه سهر ئێمه) و جا تۆ خاوو خێزانت لهبهشێکی شهودا دهربکهو کهس له ئێوه لانهکاتهوه و ئاوڕ نهداتهوه، جگه هاوسهرهکهت (که لاسارهو بهگوێت ناکات) چونکه بهڕاستی ئهو سزایهی که تاوانبارانی گرتۆتهوه ئهویش دهگرێتهوه، بهڕاستی کاتی سزاکهشیان له بهرهبهیاندایه، ئایا بهرهبهیانی ئهمشهو نزیك نیه؟!
فَلَمَّا جَاءَ أَمْرُنَا جَعَلْنَا عَالِيَهَا سَافِلَهَا وَأَمْطَرْنَا عَلَيْهَا حِجَارَةً مِّن سِجِّيلٍ مَّنضُودٍ ( 82 )
جا کاتێك فهرمانی ئێمه بۆ تیاچوونیان هات، شارۆچکهکهیانمان ژێره و ژوور کرد و به قوڕی سوورهوه کراوی وهك بهرد، چین لهسهر چین بهرد بارانمان کرد.
مُّسَوَّمَةً عِندَ رَبِّكَ وَمَا هِيَ مِنَ الظَّالِمِينَ بِبَعِيدٍ ( 83 )
ههموو ئهو بهردانه دیاری کراو بوون، له لایهن پهروهردگارتهوه (که بدات بهسهر تهوقه سهری کێدا) ئهم کارهسات و ئهم بهرد بارانهش وهنهبێت زۆر دوور بێت له ستهمکارانهوه (له ههموو سهردهمێکدا، کاتێك ڕۆدهچن له تاوانکاریدا).
وَإِلَىٰ مَدْيَنَ أَخَاهُمْ شُعَيْبًا قَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَكُم مِّنْ إِلَٰهٍ غَيْرُهُ وَلَا تَنقُصُوا الْمِكْيَالَ وَالْمِيزَانَ إِنِّي أَرَاكُم بِخَيْرٍ وَإِنِّي أَخَافُ عَلَيْكُمْ عَذَابَ يَوْمٍ مُّحِيطٍ ( 84 )
بۆ لای خهڵکی مهدیهنیش براو کهسی خۆتان (شوعهیب) مان به پێغهمبهرێتی ڕهوانهکرد، ئهویش وتی: ئهی خزمهکانم بهندایهتی خوا بکهن، هیچ خوایهکی ترتان نیه جگه لهو، ههروهها کهم و کووڕیش مهکهن له پێوانهو کێشاندا، بهڕاستی من بهچاك دهتانبینم و ڕزق و ڕۆزیتان باشهو له خۆشیدان، بێگومان من دهترسم ئهگهر له فهرمانی خوا دهرچن ئێوه تووشی سزای ڕۆژیك ببن که گهمارۆتان بدات و لێی ڕزگار نهبن.
وَيَا قَوْمِ أَوْفُوا الْمِكْيَالَ وَالْمِيزَانَ بِالْقِسْطِ وَلَا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْيَاءَهُمْ وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ ( 85 )
ئهی قهوم و خزمهکانم، با پێوان و کێشانتان تێرو تهواوبێت و به دادپهروهرانه ئهنجامی بدهن، شتومهکی خهڵکی کهم نرخ مهکهن و (فێڵیان لێ مهکهن) و خراپهکاری مهکهن له زهویدا و تۆوی خراپه مهچێنن.
بَقِيَّتُ اللَّهِ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ وَمَا أَنَا عَلَيْكُم بِحَفِيظٍ ( 86 )
ئهوهی خوای گهوره بۆتان دههێڵێتهوه له قازانج و حهڵالی کردووه بۆتان، ئهوه چاکتره له زۆرێکی حهرام، ئهگهر ئێوه ئیماندار بن، منیش لێپرسراو نیم بهرامبهر ئێوه (بهڵکو حهق و ڕاستیتان پێ ڕادهگهیهنم).
قَالُوا يَا شُعَيْبُ أَصَلَاتُكَ تَأْمُرُكَ أَن نَّتْرُكَ مَا يَعْبُدُ آبَاؤُنَا أَوْ أَن نَّفْعَلَ فِي أَمْوَالِنَا مَا نَشَاءُ إِنَّكَ لَأَنتَ الْحَلِيمُ الرَّشِيدُ ( 87 )
خهڵکهکه وتیان: ئهی شوعهیب، ئایا نوێژهکهت فهرمانت پێدهکات که ئێمه واز بهێنین لهوهی باوو باپیرانمان پهرستوویانن، یاخود له ماڵ و سامانماندا بهئارهزووی خۆمان چیمان بوێت بیکهین و بهڕاستی تۆ زۆرهێمن و خاوهن ژیریت؟! (وادیاره گاڵتهیان پێکردووه، یان قهناعهتیان بهژیری و لهسهرخۆیی بووه و سهریان سوڕماوه لهوهی که دهیهوێت له داب و نهریتی باوو باپیران دهربچێت).
قَالَ يَا قَوْمِ أَرَأَيْتُمْ إِن كُنتُ عَلَىٰ بَيِّنَةٍ مِّن رَّبِّي وَرَزَقَنِي مِنْهُ رِزْقًا حَسَنًا وَمَا أُرِيدُ أَنْ أُخَالِفَكُمْ إِلَىٰ مَا أَنْهَاكُمْ عَنْهُ إِنْ أُرِيدُ إِلَّا الْإِصْلَاحَ مَا اسْتَطَعْتُ وَمَا تَوْفِيقِي إِلَّا بِاللَّهِ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَإِلَيْهِ أُنِيبُ ( 88 )
شوعهیت وتی: ئهی قهوم و خزمهکانم ههواڵم بدهنێ ئهگهر منتان بینی و بۆتان دهرکهوت که لهسهر بهرنامهیهکی ڕێك و ڕۆشنم لهلایهن پهروهردگارمهوه و ههر لهلایهن خۆشیهوه ڕزق و ڕۆزی جوان و باشی داومهتێ، منیش نامهوێت قهدهغهی شتێکتان لێ بکهم، کهچی خۆم وهك ئێوه نهکهم (چی به ئێوه بگهیهنم خۆم له پێشدا ئهنجامی دهدهم) من هیچم ناوێت تهنها چاکسازی نهبێت، بهگوێرهی توانام، ڕێکخستنی کارم بهدهستی کهس نیه بهدهستی خوا نهبێت، پشت و پهنام ههر بهو بهستووه و ههر بۆ لای ئهویش دهگهڕێمهوه.
وَيَا قَوْمِ لَا يَجْرِمَنَّكُمْ شِقَاقِي أَن يُصِيبَكُم مِّثْلُ مَا أَصَابَ قَوْمَ نُوحٍ أَوْ قَوْمَ هُودٍ أَوْ قَوْمَ صَالِحٍ وَمَا قَوْمُ لُوطٍ مِّنكُم بِبَعِيدٍ ( 89 )
ئهی قهوم و خزمانم ناکۆکی و دژایهتیتان لهگهڵ مندا، واتان لێ ناکات (ئهو ئایین و بیرو باوهڕهی هێناومه لهلایهن خواوه بهدرۆی بزانن و) جا ئهو کاته ئهوهی تووشی هۆزی نوح و هود و صالح بوو تووشی ئێوهش ببێت، خۆ هۆزی لوط لێتانهوه زۆر دوور نیه.
وَاسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ إِنَّ رَبِّي رَحِيمٌ وَدُودٌ ( 90 )
داوای لێخۆشبوونیش له پهروهردگارتان بکهن و واز بهێنن له تاوان و خراپهکاری و پاشان بگهڕێنهوه بۆ لای خوا، بیگومان پهروهردگاری من زۆر بهبهزهیی و میهرهبانه، زۆر بهسۆز و دلۆڤانه.
قَالُوا يَا شُعَيْبُ مَا نَفْقَهُ كَثِيرًا مِّمَّا تَقُولُ وَإِنَّا لَنَرَاكَ فِينَا ضَعِيفًا وَلَوْلَا رَهْطُكَ لَرَجَمْنَاكَ وَمَا أَنتَ عَلَيْنَا بِعَزِيزٍ ( 91 )
خزمانی نالهبار وتیان: ئهی شوعهیب، ئێمه تێناگهین له زۆربهی ئهو باسانهی که تۆ دهیڵێیت، ئێمهش بهڕاستی تۆ بهلاواز دهبینین لهناو خۆماندا (وادهزانین ناتوانیت بهرهنگاری ئهم ههموو خهڵکه بکهیت، ئهمهی تۆ باسی دهکهیت پێویستی بههێزو توانایهکی زۆر ههیه) و خۆ ئهگهر خزمهکانت نهبوایه بهرد بارانمان دهکردیت، وهنهبێت تۆ هیچ تواناو دهسهڵاتێکت ههبێت بهسهرماندا.
قَالَ يَا قَوْمِ أَرَهْطِي أَعَزُّ عَلَيْكُم مِّنَ اللَّهِ وَاتَّخَذْتُمُوهُ وَرَاءَكُمْ ظِهْرِيًّا إِنَّ رَبِّي بِمَا تَعْمَلُونَ مُحِيطٌ ( 92 )
شوعهیب وتی: ئهی هۆزو خزمانم ئایا کهس و کارم بهلای ئێوهوه به تواناو دهسهڵاتدارتره له خوا؟! لهکاتێکدا ئهو زاتهتان فهرامۆش کردووه و گوێ نادهن به فهرمانهکانی، بهڕاستی پهروهردگارم ئاگاداره بهوهی ئێوه ئهنجامی دهدهن.
وَيَا قَوْمِ اعْمَلُوا عَلَىٰ مَكَانَتِكُمْ إِنِّي عَامِلٌ سَوْفَ تَعْلَمُونَ مَن يَأْتِيهِ عَذَابٌ يُخْزِيهِ وَمَنْ هُوَ كَاذِبٌ وَارْتَقِبُوا إِنِّي مَعَكُمْ رَقِيبٌ ( 93 )
ئهی هۆزو خزمانم ئێوه کاری خۆتان بکهن چهنده تواناتان ههیه، منیش کاری خۆم لهسهر بهرنامهی خۆم ئهنجام دهدهم، لهمهولا دهردهکهوێت و دازانن کێ سزای بۆ دێت و سهرشۆڕی دهکات، کێش درۆزنه، ئێوه چاوهرێ بن بهڕاستی منیش لهگهڵتاندا چاوهڕێم.
وَلَمَّا جَاءَ أَمْرُنَا نَجَّيْنَا شُعَيْبًا وَالَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ بِرَحْمَةٍ مِّنَّا وَأَخَذَتِ الَّذِينَ ظَلَمُوا الصَّيْحَةُ فَأَصْبَحُوا فِي دِيَارِهِمْ جَاثِمِينَ ( 94 )
کاتێکیش فهرمانی ئێمه هات بۆ تیاچوونیان، شوعهیب و ئهوانهی بڕوایان هێنابوو لهگهڵیدا بههۆی بهزهیی و لوطفی خۆمان ڕزگارمان کردن و دهنگ و نرکهی تیاچوون تاوانکارو بێ بڕواکانی گرتهوه و جا ههموویان له شوێن و جێگهی خۆیاندا تیاچوون و بهچۆکدا هاتن له بهرهبهیاندا.
كَأَن لَّمْ يَغْنَوْا فِيهَا أَلَا بُعْدًا لِّمَدْيَنَ كَمَا بَعِدَتْ ثَمُودُ ( 95 )
ههروهک لهوێ نهژیابن، ئاگاداربن، دهك مهدیهن لهوهولاتر بچێت ههروهك ثمود لهوهولاتر چوو.
وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مُوسَىٰ بِآيَاتِنَا وَسُلْطَانٍ مُّبِينٍ ( 96 )
سوێندیش بێت بێگومان موسا پێغهمبهرمان نارد بهچهندهها بهڵگه و فهرمانی دروستهوه، هاوڕێ لهگهڵ مهعجیزه و شتی سهرسوڕهێنهری ئاشکرادا...
إِلَىٰ فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِ فَاتَّبَعُوا أَمْرَ فِرْعَوْنَ وَمَا أَمْرُ فِرْعَوْنَ بِرَشِيدٍ ( 97 )
بۆ لای فیرعهون و دارو دهستهی، کهچی خهڵکهکه شوێن فهرمانی فیرعهون کهوتن، لهکاتێکیشدا که کارو فهرمانی فیرعهون ههرگیز ڕاست و دروست و ژیرانه نهبوو (بهڵکو ستهمکار بوو خۆی بهخوا دهدایه قهڵهم)!...
يَقْدُمُ قَوْمَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَأَوْرَدَهُمُ النَّارَ وَبِئْسَ الْوِرْدُ الْمَوْرُودُ ( 98 )
له ڕۆژی قیامهتیشدا فیرعهون پێش قهوم و شوێنکهوتووانی دهکهوێت و ئینجا دهیانباته ناو ئاگری دۆزهخ، ئای چهند خراپه ئهو چوونه ژوورهوهیه و ئهو شوێنهی دهچنه ناوی.
وَأُتْبِعُوا فِي هَٰذِهِ لَعْنَةً وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ بِئْسَ الرِّفْدُ الْمَرْفُودُ ( 99 )
ئهوانه لهم دنیادا نهفرین و دهنگوباسی خراپ شوێنیشیان خرا، له ڕۆژی قیامهتیشدا، (بهشیان ههر دووریه لهرهحم و بهزهیی خوا) و ئای چهند خراپه ئهو بهخشینهی پێیان بهخشراوه.
ذَٰلِكَ مِنْ أَنبَاءِ الْقُرَىٰ نَقُصُّهُ عَلَيْكَ مِنْهَا قَائِمٌ وَحَصِيدٌ ( 100 )
ئهوهی که باسکرا ههندێك بوو له ههواڵی خهڵکی ئهو شارو شارۆچکانه، بۆت دهگێڕینهوه، ههندێك لهو شارو دێهاتانه ماون و ههندێکی تری بهتهواوی وێران بوون.
وَمَا ظَلَمْنَاهُمْ وَلَٰكِن ظَلَمُوا أَنفُسَهُمْ فَمَا أَغْنَتْ عَنْهُمْ آلِهَتُهُمُ الَّتِي يَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ مِن شَيْءٍ لَّمَّا جَاءَ أَمْرُ رَبِّكَ وَمَا زَادُوهُمْ غَيْرَ تَتْبِيبٍ ( 101 )
ئێمه ستهممان لێنهکردن و بهڵکو ههر خۆیان ستهمیان له خۆیان کرد، ئهوسا ئهو پهرستراوانهیان که لهجیاتی خوا هاواریان لێ دهکردن، فریای هیچ شتێکیان نهکهوتن کاتێك فهرمانی پهروهردگاری تۆ هات، هیچیان بۆ زیاد نهکردن جگه له تیاچوون نهبێت.
وَكَذَٰلِكَ أَخْذُ رَبِّكَ إِذَا أَخَذَ الْقُرَىٰ وَهِيَ ظَالِمَةٌ إِنَّ أَخْذَهُ أَلِيمٌ شَدِيدٌ ( 102 )
ئا بهو شوێوهیهش تۆڵهسهندنی پهروهردگاری تۆ، کاتێك تۆڵه دهسێنێت له خهڵکی شارو دێهاتهکان لهحاڵێکدا که یاخی و ستهم پیشه بوون، بهڕاستی تۆڵهسهندنهکهی زۆر بهئێش و بههێزو توونده.
إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لِّمَنْ خَافَ عَذَابَ الْآخِرَةِ ذَٰلِكَ يَوْمٌ مَّجْمُوعٌ لَّهُ النَّاسُ وَذَٰلِكَ يَوْمٌ مَّشْهُودٌ ( 103 )
بێگومان لهو بهسهرهاتهدا نیشان و پهندو ئامۆژگاری ههیه بۆ کهسێك له سزای ڕۆژی دوایی بترسێت، ئهوه ڕۆژێكه خهڵکی بۆی کۆ دهکرێنهوه و ئهوه ڕۆژێکه خهڵکی ههموو ئاماده کراون و ههمووان لهبهرچاون دهبن تیایدا.
وَمَا نُؤَخِّرُهُ إِلَّا لِأَجَلٍ مَّعْدُودٍ ( 104 )
ئێمه بهرپابوونی ئهو ڕۆژه دواناخهین مهگهر بۆ کاتێکی کهم و سنووردار نهبێت.
يَوْمَ يَأْتِ لَا تَكَلَّمُ نَفْسٌ إِلَّا بِإِذْنِهِ فَمِنْهُمْ شَقِيٌّ وَسَعِيدٌ ( 105 )
ئهو ڕۆژهی که ئهو ڕووداوه پێش دێت مهگهر خوای گهوره مۆڵهت بدات، ئهگینا کهس بۆی نیه قسه بکات، ئهوسا خهڵکهکه دهبنه دوو کۆمهڵ، کۆمهڵێك بهدبهخت و چارهڕهش، کۆمهڵێکیش بهختهوهرو کامهران.
فَأَمَّا الَّذِينَ شَقُوا فَفِي النَّارِ لَهُمْ فِيهَا زَفِيرٌ وَشَهِيقٌ ( 106 )
جا ئهوانهی بهدبهخت و چاره ڕهش بوون، ئهوه لهناو ئاگردان، ههناسه ههڵمژین و ههناسه دانهوهیان زۆر سهخت و دژواره.
خَالِدِينَ فِيهَا مَا دَامَتِ السَّمَاوَاتُ وَالْأَرْضُ إِلَّا مَا شَاءَ رَبُّكَ إِنَّ رَبَّكَ فَعَّالٌ لِّمَا يُرِيدُ ( 107 )
بۆ ههمیشهش تیایدا دهمیننهوه تا ئاسمانهکان و زهوی ههبێت (که ئهویش بۆ ههتاههتایی دروست کراوه له قیامهتدا) و مهگهر پهروهردگارت ویستی (گۆڕانکاری) ههبێت، بهڕاستی پهروهردگارت کارایه بۆ ههرشتێك بیهوێت.
وَأَمَّا الَّذِينَ سُعِدُوا فَفِي الْجَنَّةِ خَالِدِينَ فِيهَا مَا دَامَتِ السَّمَاوَاتُ وَالْأَرْضُ إِلَّا مَا شَاءَ رَبُّكَ عَطَاءً غَيْرَ مَجْذُوذٍ ( 108 )
ئهوانهش که کامهران و بهختیار کراون ئهوه له بهههشتدان، بۆ ههتاههتایی تیایدا دهمێننهوه ههتا ئاسمانهکان و زهوی ههبێت (که ئهویش بۆ ههتاههتایی دروست کراوه له قیامهتدا) و مهگهر پهروهردگارت ویستی (گۆرانکاری) ههبێت، ئهمهش بهخششێکه ههرگیز کۆتایی نایهت.
فَلَا تَكُ فِي مِرْيَةٍ مِّمَّا يَعْبُدُ هَٰؤُلَاءِ مَا يَعْبُدُونَ إِلَّا كَمَا يَعْبُدُ آبَاؤُهُم مِّن قَبْلُ وَإِنَّا لَمُوَفُّوهُمْ نَصِيبَهُمْ غَيْرَ مَنقُوصٍ ( 109 )
جا هیج له گوماندا مهبه له پووچهڵی و بێ سوودی ئهوهی ئهو بێ بڕوایانه دهیپهرستن و شوێنی کهوتوون، ئهوهی دهیپهرستن هیچ نیه جگه وێنهی ئهوه نهبێت که باوو باپیریان پێشتر دهیانپهرست، بێگومان ئێمهش بهتێرو تهواو بێ کهم و کوڕی پاداشتی کارو کردهوهیان دهدهینهوه.
وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ فَاخْتُلِفَ فِيهِ وَلَوْلَا كَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِن رَّبِّكَ لَقُضِيَ بَيْنَهُمْ وَإِنَّهُمْ لَفِي شَكٍّ مِّنْهُ مُرِيبٍ ( 110 )
سوێند بهخوا بهڕاستی ئێمه بهرنامهمان به موسا بهخشی، کهچی جیاوازی تێدا دروست کرا، جا لهبهرئهوه نهبوایه که خوای تۆ بڕیاریداوه (دادگاییان دوا بخات) ههر ئێسته دادگایی دهکردن و تۆڵهی لێ دهسهندن، کهچی بهڕاستی ئهو بێ بڕوایانه ههر لهگوماندان لێی و خهڵکیش تووشی گومان دهکهن.
وَإِنَّ كُلًّا لَّمَّا لَيُوَفِّيَنَّهُمْ رَبُّكَ أَعْمَالَهُمْ إِنَّهُ بِمَا يَعْمَلُونَ خَبِيرٌ ( 111 )
بهڕاستی ههموو ئهوانه پهروهردگارت پاداشتی کردهوهکانیان بهتهواوی دهداتهوه، بێگومان ئهو زاته زۆر ئاگاداره بهوهی ئهوان ئهنجامی دهدهن و دهیکهن.
فَاسْتَقِمْ كَمَا أُمِرْتَ وَمَن تَابَ مَعَكَ وَلَا تَطْغَوْا إِنَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ ( 112 )
ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) کهوابوو چۆن فهرمانت پێدراوه، ههروا بهڕاست و بهڕێکی فهرمانهکان بهجێ بهێنه، ههروهها ئهو کهسانهش لهگهڵ تۆدان و گهڕاونهتهوه بۆ لای خواو تهوبهیان کردووه، نهکهن له سنووری فهرمانی خوا دهربچن، چونکه بهڕاستی ئهو زاته زۆر بینایه بهو کردهوانهی که دهیکهن.
وَلَا تَرْكَنُوا إِلَى الَّذِينَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّكُمُ النَّارُ وَمَا لَكُم مِّن دُونِ اللَّهِ مِنْ أَوْلِيَاءَ ثُمَّ لَا تُنصَرُونَ ( 113 )
نهکهن مهیلی دڵتان لهگهڵ ئهوانهدا بێت که ستهمیان کردووه و لهخوا یاخی بوون، چونکه ئهو کاته ئاگر دهتانسوتێنێت، کهسیش جگه له خوا پشتیوانتان نابێت، لهوهودوایش یارمهتی نادرێن.
وَأَقِمِ الصَّلَاةَ طَرَفَيِ النَّهَارِ وَزُلَفًا مِّنَ اللَّيْلِ إِنَّ الْحَسَنَاتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئَاتِ ذَٰلِكَ ذِكْرَىٰ لِلذَّاكِرِينَ ( 114 )
نوێژیش بهچاکی ئهنجام بده لهههردوو سهری ڕۆژهوه (که نیوهڕۆ و عهسره) و له سێ کاتهکهی شهویشدا که (مهغریب و عیشاو بهیانی) یه، نزیكن له (ئهمسهرو ئهوسهری ڕۆژهوه، بهڕاستی کردهوه چاکهکان کرداره خراپهکان لادهبات و گوناههکان دهشۆنهوه، ئهوه ئامۆژگاری و بیرخهرهوهیه بۆ ئهوانهی یادی خوا دهکهن.
وَاصْبِرْ فَإِنَّ اللَّهَ لَا يُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ ( 115 )
خۆشت بگرهو به ئارامبه، چونکه بێگومان خوای گهوره پاداشتی چاکهخوازان بهزایه نادات.
فَلَوْلَا كَانَ مِنَ الْقُرُونِ مِن قَبْلِكُمْ أُولُو بَقِيَّةٍ يَنْهَوْنَ عَنِ الْفَسَادِ فِي الْأَرْضِ إِلَّا قَلِيلًا مِّمَّنْ أَنجَيْنَا مِنْهُمْ وَاتَّبَعَ الَّذِينَ ظَلَمُوا مَا أُتْرِفُوا فِيهِ وَكَانُوا مُجْرِمِينَ ( 116 )
جا ئهوه بۆ لهناو خهڵکی زهمانی پێش ئێوهدا کهسانی ژیرو دیندار نهبوو، که بهرگریان له خراپهو تاوان بکردایه له زهویدا، مهگهر کهمێك نهبێت لهوانهی که ڕزگارمان کردن لێیان، چونکه زۆربهیان له سنووری فهرمانی خوا دهرچوون و شوێن ڕابواردنی دنیاو ئارهزوو کهوتن، ئیتر بهو کردهوه ناشیرینهیان چوونه ڕیزی تاوانبارو خراپکارانهوه.
وَمَا كَانَ رَبُّكَ لِيُهْلِكَ الْقُرَىٰ بِظُلْمٍ وَأَهْلُهَا مُصْلِحُونَ ( 117 )
پهروهردگارت به ستهم خهڵکی شارو دێهاتهکان لهناو نابات، لهکاتێکدا خهڵکهکهی چاکهخواز و چاکساز بن.
وَلَوْ شَاءَ رَبُّكَ لَجَعَلَ النَّاسَ أُمَّةً وَاحِدَةً وَلَا يَزَالُونَ مُخْتَلِفِينَ ( 118 )
خۆ ئهگهر پهروهردگارت بیویستایه ئهوه ههموو خهڵکی دهکرد بهیهك تاقم و کۆمهڵ، (بهڵام) بهردهوامیش ئهو خهڵکه جیاوازن لهنێوانی یهکتردا له ئایین و بهرنامه و بۆچووندا...
إِلَّا مَن رَّحِمَ رَبُّكَ وَلِذَٰلِكَ خَلَقَهُمْ وَتَمَّتْ كَلِمَةُ رَبِّكَ لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ ( 119 )
مهگهر ئهوهی بهزهیی پهروهردگارت گرتبێتیهوه، ههر بۆ ئهو مهبهستهش خوای گهوره دروستی کردوون، (واته: بهشێوهیهك دروستی کردوون بتوانن ئازادی بیروباوهڕو بۆچوونیان ههبێت، ئینجا ڕێگهی ڕاستیان پێ بڵێت و بۆیان ڕوون بکاتهوه) و بڕیاری پهروهردگاری تۆ دهرچووه و تهواو بووه، که: دۆزهخ پڕ دهکهم لهگرۆی پهری و خهڵکی (ئهوانهی خۆیان شیاوی ئاگر دهکهن).
وَكُلًّا نَّقُصُّ عَلَيْكَ مِنْ أَنبَاءِ الرُّسُلِ مَا نُثَبِّتُ بِهِ فُؤَادَكَ وَجَاءَكَ فِي هَٰذِهِ الْحَقُّ وَمَوْعِظَةٌ وَذِكْرَىٰ لِلْمُؤْمِنِينَ ( 120 )
ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) ههموو ئهوانهشت بۆ دهگێڕینهوه له چیرۆك و ههواڵی پێغهمبهران، ئهوهی که دڵی تۆی پێ دابمهزرێنین و دڵنیات بکهین، دڵنیاش به که لهم ههواڵانهدا حهق و ڕاستیت بۆ هات و بۆت ڕوونکرایهوه، ههروهها ئامۆژگاری و بیرخستهوهی باشی تێدابوو بۆ ئیمانداران.
وَقُل لِّلَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ اعْمَلُوا عَلَىٰ مَكَانَتِكُمْ إِنَّا عَامِلُونَ ( 121 )
بڵێ بهوانهش ئیمان ناهێنن و نیازیان وایه فهرمانبهرداری تۆ نهبن، ئێوه له شوێنی خۆتاندا کاری خۆتان بکهن و بهڕاستی ئێمهش ههمیشه خهریك دهبین و کاری خۆمان دهکهین.
وَانتَظِرُوا إِنَّا مُنتَظِرُونَ ( 122 )
بهردهوامیش چاوهرێی دهرئهنجامی کاری ههردوو لا بکهن و ئێمهش بهڕاستی چاوهڕێین.
وَلِلَّهِ غَيْبُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَإِلَيْهِ يُرْجَعُ الْأَمْرُ كُلُّهُ فَاعْبُدْهُ وَتَوَكَّلْ عَلَيْهِ وَمَا رَبُّكَ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ ( 123 )
ههر بۆ خوایه نهێنی و نادیارهکانی ئاسمانهکان و زهوی، ههموو کارو فهرمانیش ههر بۆ لای ئهو زاته دهگهڕێتهوه، دهی کهوابوو ئهو بپهرهسته و تهنها پشت بهو ببهسته، ههرگیز خوای پهروهردگارت بێ ئاگا نیه لهوهی که ئێوه دهیکهن و ئهنجامی دهدهن.
قورئانی پیرۆز » كوردی » سورهتی يوسف
كوردی
سورهتی يوسف - تعداد آیات 111
الر تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ الْمُبِينِ ( 1 )
سهرنجی سهرهتای سوورهتی (البقرة) بده، ئهو ئایهتانهی لهم سوورهتهدا هاتووه چهند ئایهتێکی ئهو قورئانه ڕوون و ئاشکرایهیه.
إِنَّا أَنزَلْنَاهُ قُرْآنًا عَرَبِيًّا لَّعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ ( 2 )
بهڕاستی ئێمه ئهم ئایهتانهمان دابهزاندووه له شێوهی قورئانێکی پاراودا به زمانی عهرهبی بۆ ئهوهی ئێوه لێی تێبگهن و ژیریتان بخهنهکار.
نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ أَحْسَنَ الْقَصَصِ بِمَا أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ هَٰذَا الْقُرْآنَ وَإِن كُنتَ مِن قَبْلِهِ لَمِنَ الْغَافِلِينَ ( 3 )
ئێمه چاکترین و جوانترین چیرۆك و بهسهرهاتت بۆ دهگێرینهوه ئهی محمد صلی الله علیه وسلم) بههۆی ئهم قورئانهی که نیگامان کرد بۆ لای تۆ، لهکاتێکدا بێگومان تۆ له پێش ئهم قورئانهدا لهم بهسهرهاته بێ ئاگا بوویت.
إِذْ قَالَ يُوسُفُ لِأَبِيهِ يَا أَبَتِ إِنِّي رَأَيْتُ أَحَدَ عَشَرَ كَوْكَبًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ رَأَيْتُهُمْ لِي سَاجِدِينَ ( 4 )
کاتێك یوسف بهباوکی وت: باوکی بهڕێزم بێگومان من له خهومدا یازده ئهستێره و خۆرو مانگم بینی کڕنووشیان بۆ دهبردم.
قَالَ يَا بُنَيَّ لَا تَقْصُصْ رُؤْيَاكَ عَلَىٰ إِخْوَتِكَ فَيَكِيدُوا لَكَ كَيْدًا إِنَّ الشَّيْطَانَ لِلْإِنسَانِ عَدُوٌّ مُّبِينٌ ( 5 )
باوکی وتی: ڕۆڵه گیان خهوهکهت مهگێڕهوه بۆ براکانت، نهوهکو بههۆی ئهوهوه فێڵێکت لێبکهن و تووشی بهڵایهکت بکهن (چونکه ئهم خهوه داهاتوویهکی بڵند بۆ تۆ دهگهیهنێت، ئهوانیش حهسوودیت پێدهبهن) بهڕاستی شهیتانیش دوژمنێکی ئاشکرای ئادهمیزاده.....
وَكَذَٰلِكَ يَجْتَبِيكَ رَبُّكَ وَيُعَلِّمُكَ مِن تَأْوِيلِ الْأَحَادِيثِ وَيُتِمُّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكَ وَعَلَىٰ آلِ يَعْقُوبَ كَمَا أَتَمَّهَا عَلَىٰ أَبَوَيْكَ مِن قَبْلُ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْحَاقَ إِنَّ رَبَّكَ عَلِيمٌ حَكِيمٌ ( 6 )
بهو شێوهیهش خوای پهروهردگارت تۆ دیاری دهکات و ههڵتدهبژێردیت (بۆ پێغهمبهرێتی) و ههندێك لێکدانهوهی خهوت فێر دهکات ونیعمهتهکانی خۆیت بهسهردا تهواو دهکات و ههروهها بهسهر نهوهکانی یهعقوبیشدا، ههروهك چۆن پێشتر نیعمهت و پلهوپایهی بڵندی بهخشی بهباپیرانت که ئیبراهیم و ئیسحاقن، بهڕاستی پهروهردگارت زانا و دانایه.
لَّقَدْ كَانَ فِي يُوسُفَ وَإِخْوَتِهِ آيَاتٌ لِّلسَّائِلِينَ ( 7 )
سوێند بهخوا بێگومان لهم ڕووداوهی یوسف و براکانیدا نیشانهی زۆری (پێغهمبهرێتی محمدی) تێدایه بۆ کهسانێك پرسیار دهکهن لهو بارهیهوه (بهشوێن ڕاستێتی تۆدا دهگهڕێن).
إِذْ قَالُوا لَيُوسُفُ وَأَخُوهُ أَحَبُّ إِلَىٰ أَبِينَا مِنَّا وَنَحْنُ عُصْبَةٌ إِنَّ أَبَانَا لَفِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ ( 8 )
کاتێك براکانی یوسف وتیان: بهڕاستی یوسف و براکهی (بنیامین) لای باوکمان، له ئێمه نازدارو خۆشهویستترن، لهکاتێکدا ئێمه کۆمهڵێکی بههێزین، بهڕاستی باوکمان له سهرلێشێواویهکی ئاشکرادایه.
اقْتُلُوا يُوسُفَ أَوِ اطْرَحُوهُ أَرْضًا يَخْلُ لَكُمْ وَجْهُ أَبِيكُمْ وَتَكُونُوا مِن بَعْدِهِ قَوْمًا صَالِحِينَ ( 9 )
(لهنێوان خۆیاندا ههندێکیان وتیان) یوسف بکوژن، یان فڕێی بدهنه شوێن و زهویهکی دوور، ئهوکاته ڕووی باوکتان یهکلایی دهبێتهوه بۆ ئێوه و خۆشهویستیهکهی ههمووی بۆ ئێوه دهبێت، ئینجا دوای نهمانی یوسف دهبنه پێڕو نهوهیهکی چاك و ڕێك و پێك.
قَالَ قَائِلٌ مِّنْهُمْ لَا تَقْتُلُوا يُوسُفَ وَأَلْقُوهُ فِي غَيَابَتِ الْجُبِّ يَلْتَقِطْهُ بَعْضُ السَّيَّارَةِ إِن كُنتُمْ فَاعِلِينَ ( 10 )
یهکێك له براکانی وتی: یوسف مهکوژن، بهڵکو بیخهینه ناو بیرێکی قووڵهوه، دوایی کاروان دێت و دهیدۆزنهوه و دهیبهن، ئهگهر بڕیار بێت ههر شتێکی لێ بکهن.
قَالُوا يَا أَبَانَا مَا لَكَ لَا تَأْمَنَّا عَلَىٰ يُوسُفَ وَإِنَّا لَهُ لَنَاصِحُونَ ( 11 )
(دوای ئهو بڕیاره هاتنه لای باوکیان و) وتیان: ئهی باوکه ئهوه چیته له ئێمه دڵنیانیت له بارهی یوسفهوه، بهڕاستی ئێمه زۆر دڵسۆزی ئهوین و زۆر خۆشمان دهوێت.
أَرْسِلْهُ مَعَنَا غَدًا يَرْتَعْ وَيَلْعَبْ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ ( 12 )
بهیانی بینێره لهگهڵمان با بای باڵی بدات گهمهو یاری بکات و بێگومان زۆر پارێزگاری لێ دهکهین و ئاگامان لێی دهبێت.
قَالَ إِنِّي لَيَحْزُنُنِي أَن تَذْهَبُوا بِهِ وَأَخَافُ أَن يَأْكُلَهُ الذِّئْبُ وَأَنتُمْ عَنْهُ غَافِلُونَ ( 13 )
باوکیان وتی: من زۆر غهم و پهژاره دهمگرێت لهوهی ئێوه بیبهن، دهترسم گورگ بیخوات لهکاتێکدا که ئێوه لێی بێ ئاگان (لهبهر یاری و گهمهی خۆتان).
قَالُوا لَئِنْ أَكَلَهُ الذِّئْبُ وَنَحْنُ عُصْبَةٌ إِنَّا إِذًا لَّخَاسِرُونَ ( 14 )
کوڕهکان وتیان: سوێند بهخوا ئهگهر بێت و یوسف گورگهکه بیخوات، لهکاتێکدا ئێمهش کۆمهڵێکی بههێزین، بهڕاستی ئهوکاته ئێمه خهسارهتمهندین (زهرهرمان له خۆمانداوه و شهرمهزاری لای تۆ دهبین).
فَلَمَّا ذَهَبُوا بِهِ وَأَجْمَعُوا أَن يَجْعَلُوهُ فِي غَيَابَتِ الْجُبِّ وَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِ لَتُنَبِّئَنَّهُم بِأَمْرِهِمْ هَٰذَا وَهُمْ لَا يَشْعُرُونَ ( 15 )
جا کاتێك (سهرهنجام باوکیان ڕازی کردو) یوسفیان بردو ههموو هاتنه سهر ئهو بڕیارهی که بیخهینه ناو تاریکای بیرهکهوه، لهو کاتهدا نیگامان بۆ نارد که: ههواڵی ئهم بهسهرهاته لهئایندهدا به براکانت دهدهیت، کاتێك ئهوان ئاگایان له خۆیان نابێت و له بیریان چۆتهوه و ههستی پێناکهن.
قَالُوا يَا أَبَانَا إِنَّا ذَهَبْنَا نَسْتَبِقُ وَتَرَكْنَا يُوسُفَ عِندَ مَتَاعِنَا فَأَكَلَهُ الذِّئْبُ وَمَا أَنتَ بِمُؤْمِنٍ لَّنَا وَلَوْ كُنَّا صَادِقِينَ ( 17 )
وتیان ئهی باوکی بهڕێزمان: بهڕاستی ئێمه ڕۆشتین پێشبڕکێمان دهکردو یوسفمان لای کهل و پهلهکهمان بهجێ هێشت، ئهوسا گورگهکه پهلاماری داو خواردی، بهڵام تۆ ههمیشه بڕوامان پێناکهیت ئهگهرچی ئێمه ڕاستگۆش بین....
وَجَاءُوا عَلَىٰ قَمِيصِهِ بِدَمٍ كَذِبٍ قَالَ بَلْ سَوَّلَتْ لَكُمْ أَنفُسُكُمْ أَمْرًا فَصَبْرٌ جَمِيلٌ وَاللَّهُ الْمُسْتَعَانُ عَلَىٰ مَا تَصِفُونَ ( 18 )
براکانیشی هاتن بهههندێ خوێنی ساختهوه که بهسهر کراسهکهیهوه بوو (هێنایان بۆ باوکیان) ئهویش وتی: نهخێر وانیه، بهڵکو خۆتان بۆ خۆتان ئهم کارهتان سازداوه، جا چارم تهنها خۆگریی و ئارام گرتنه بهجوانترین شێوه، ههر خواش داوای کۆمهکی لێدهکرێت لهسهر ئهو باسهی ئێوه دهیکهن.
وَجَاءَتْ سَيَّارَةٌ فَأَرْسَلُوا وَارِدَهُمْ فَأَدْلَىٰ دَلْوَهُ قَالَ يَا بُشْرَىٰ هَٰذَا غُلَامٌ وَأَسَرُّوهُ بِضَاعَةً وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِمَا يَعْمَلُونَ ( 19 )
ئهوسا کاروانێك هات و ئینجا ئاو هێنهرهکایان نارد ئاو بهێنێت (ئهویش چووه سهربیرهکه) و سهتڵهکهی داهێشته ناو بیرهکهوه، کاتێك هێنایه سهرهوه لهجیاتی ئاو یوسف هاته دهرهوه، کاتێك کابرا بینی، وتی: خهڵکینه مژده بێت ئهمه لاوێکه (ئهوسا ههر کهسێك بدۆزرایهتهوه دهکرا بهبهندهو دهفرۆشرا) یوسفیان شاردهوه و کردیانه کهرهسهی فرۆشتن، خوای گهورهش زاناو ئاگایه بهو کارو کردهوانهی که دهیکهن (چاودێری یوسف دهکات و کارێکی گهورهی پێیهتی).
وَشَرَوْهُ بِثَمَنٍ بَخْسٍ دَرَاهِمَ مَعْدُودَةٍ وَكَانُوا فِيهِ مِنَ الزَّاهِدِينَ ( 20 )
سهرئهنجام (بردیان و) فرۆشتیان له بازاڕی کۆیله فرۆشهکاندا له میسر، بهنرخێکی ههرزان، چهند درههمێکی کهم، له فرۆشتنیدا هیچ گرنگییان پێنهداو کهم تهماع بوون (چونکه پشتیان پێوهی نهئێشا بوو).
وَقَالَ الَّذِي اشْتَرَاهُ مِن مِّصْرَ لِامْرَأَتِهِ أَكْرِمِي مَثْوَاهُ عَسَىٰ أَن يَنفَعَنَا أَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَدًا وَكَذَٰلِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فِي الْأَرْضِ وَلِنُعَلِّمَهُ مِن تَأْوِيلِ الْأَحَادِيثِ وَاللَّهُ غَالِبٌ عَلَىٰ أَمْرِهِ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ ( 21 )
جا ئهو کهسهی یوسفی کڕی له میسر، به هاوسهرهکهی وت: ڕێز بگره له شوێن وجێگهی ئهم لاوه، بهئومێدی ئهوهی سوودمان پێبگهیهنێت، یان بیکهینه کوڕی خۆمان، ئا بهو شێوهیه یوسفمان جێگیرکرد له زهویدا و پایهدارمان کرد، بۆ ئهوهش فێری بکهین چۆن خهو لێک بداتهوه و ڕووداوهکانی چوار دهوری وهك خۆی تێبگات، خوای گهوره زاڵه بهسهر کارو فهرمانهکانی خۆیدا، بهڵام زۆربهی خهڵکی بهمه نازانن.
وَلَمَّا بَلَغَ أَشُدَّهُ آتَيْنَاهُ حُكْمًا وَعِلْمًا وَكَذَٰلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ ( 22 )
کاتێکیش که یوسف پێگهیشت و گهیشته ئهوپهڕی توند و تۆڵی (له ڕووی لاشهو ژیریی یهوه) و ئێمهش پلهی فهرمانڕهوایی دانایی و زانیاری شارهزایی باشمان پێبهخشی، ههر بهو شێوهیهش پاداشتی چاکهکاران دهدهینهوه.
وَرَاوَدَتْهُ الَّتِي هُوَ فِي بَيْتِهَا عَن نَّفْسِهِ وَغَلَّقَتِ الْأَبْوَابَ وَقَالَتْ هَيْتَ لَكَ قَالَ مَعَاذَ اللَّهِ إِنَّهُ رَبِّي أَحْسَنَ مَثْوَايَ إِنَّهُ لَا يُفْلِحُ الظَّالِمُونَ ( 23 )
جا ئهو ئافرهتهی که یوسف له ماڵیدا بوو ههوڵیدا یوسف له خشته ببات و دڵی ڕابکێشێت بۆ لای خۆی، ههموو دهرگاکانیشی داخست و وتی: وهره پێشهوه و خۆت ئاماده بکه، یوسف وتی: پانا دهگرم به خوا کاری واناکهم، چونکه پهروهردگارم دهرووی لێ کردوومهتهوه، ههروهها مێردهکهشت چاك ڕهفتارر بووه لهگهڵمدا (چۆن خیانهتی لێ دهکهم) و چونکه من دڵنیام ستهمکاران سهرفراز نابن.
وَلَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَهَمَّ بِهَا لَوْلَا أَن رَّأَىٰ بُرْهَانَ رَبِّهِ كَذَٰلِكَ لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوءَ وَالْفَحْشَاءَ إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُخْلَصِينَ ( 24 )
سوێند بهخوا بێگومان ژنهکه پهلاماری یوسفیداو ویستی لێی بدات، یوسفیش نیازی لێدانی ههبوو ئهگهر بهڵگهی خوایی نهزانیایه (که سهرئهنجامی لێدانهکهی بهخراپ بهسهریدا دهشکێتهوه)و ئا بهو شێوهیهمان کرد (بۆ ئهوهی ههرچی گوناهو تاوان و خراپهیه لێی دوور دهخهینهوه) و بهڕاستی ئهو له بهنده ههڵبژارده وپاکهکانی ئێمهیه.
وَاسْتَبَقَا الْبَابَ وَقَدَّتْ قَمِيصَهُ مِن دُبُرٍ وَأَلْفَيَا سَيِّدَهَا لَدَى الْبَابِ قَالَتْ مَا جَزَاءُ مَنْ أَرَادَ بِأَهْلِكَ سُوءًا إِلَّا أَن يُسْجَنَ أَوْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ( 25 )
سهرئهنجام ههردووکیان پێشبڕکێیان کرد بۆ دهرگاکه (یوسف بۆ کردنهوه و ئهویش بۆ داخستن) ژنهکه توانی دهستی له کراسهکهی گیر بکات و له پشتهوه دڕاندی، ئهوسا ههردووکیان له بهردهمی دهرگاکهدا تووشی مێردهکهی هاتن، خیرا هاته قسهو ویستی یوسف تاوانبار بکات بۆیه وتی: باشه ئاخۆ سزای ئهو کهسه چییه که وستبیتی خراپه لهگهڵ خێزانهکهتدا بکات، جگه لهوهی بهنده بکرێت یان سزایهکی بهئێش بدرێت.
قَالَ هِيَ رَاوَدَتْنِي عَن نَّفْسِي وَشَهِدَ شَاهِدٌ مِّنْ أَهْلِهَا إِن كَانَ قَمِيصُهُ قُدَّ مِن قُبُلٍ فَصَدَقَتْ وَهُوَ مِنَ الْكَاذِبِينَ ( 26 )
یوسف وتی: (نهخێر وانیه) ئهو ویستی له خشتهم بهرێت، یهکێك له خزمانی ژنهکه (کهگوێی له بهسهرهاتهکه بوو، دیار بووکه پیاوێکی زیرهك و دنیا دیده بوو) شایهتیداو وتی: ئهگهر کراسهکهی یوسف له پێشهوه دڕابێت ئهوه ژنهکه ڕاست دهکات و ئهو کاته یوسف یهکێکه له درۆزنان.
وَإِن كَانَ قَمِيصُهُ قُدَّ مِن دُبُرٍ فَكَذَبَتْ وَهُوَ مِنَ الصَّادِقِينَ ( 27 )
خۆ ئهگهر کراسهکهی له پشتهوه دڕابێت ژنهکه درۆ دهکات و یوسف یهکێکه له ڕاستگۆیان.
فَلَمَّا رَأَىٰ قَمِيصَهُ قُدَّ مِن دُبُرٍ قَالَ إِنَّهُ مِن كَيْدِكُنَّ إِنَّ كَيْدَكُنَّ عَظِيمٌ ( 28 )
کاتێك مێردهکهی بینی کراسهکهی یوسف له پشتهوه دڕاوه، به ژنهکهی وت: بهڕاستی ئهمه پیلان و نهخشهی خۆتانه، بێگومان فێڵ و تهڵهکه و نهخشه و پیلانی ئێوه زۆر گهورهیه (لهم جۆره شتانهدا).
يُوسُفُ أَعْرِضْ عَنْ هَٰذَا وَاسْتَغْفِرِي لِذَنبِكِ إِنَّكِ كُنتِ مِنَ الْخَاطِئِينَ ( 29 )
ئینجا ڕووی کرده یوسف وتی: ئهی یوسف، ئهم باسه فهرامۆش بکه و گوێی مهدهرێ، تۆش داوای لێخۆشبوون و لێبوردن بکه له ههڵه و تاوانهکهت چونکه بهڕاستی تۆ له گوناهباران و بهههڵهچواندایت.
وَقَالَ نِسْوَةٌ فِي الْمَدِينَةِ امْرَأَتُ الْعَزِيزِ تُرَاوِدُ فَتَاهَا عَن نَّفْسِهِ قَدْ شَغَفَهَا حُبًّا إِنَّا لَنَرَاهَا فِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ ( 30 )
پاشان ژنانێك له ئافرهتانی ناو شار ئهم دهنگ و باسهیان بیست بۆیه وتیشیان: سهیره! ژنهکهی عهزیزی میسر دهیهوێت بهنهرم و نیانی سهرنجی لاوهکهی خۆی ڕابکێشێت بۆلای خۆی، بهڕاستی ئهوینداریهکهی بۆی ههموو پهرهکانی دڵی داگیرکردووه، بێگومان ئێمه ئهو ژنه سهرگهردانێکی ئاشکرادا دهبینین.
فَلَمَّا سَمِعَتْ بِمَكْرِهِنَّ أَرْسَلَتْ إِلَيْهِنَّ وَأَعْتَدَتْ لَهُنَّ مُتَّكَأً وَآتَتْ كُلَّ وَاحِدَةٍ مِّنْهُنَّ سِكِّينًا وَقَالَتِ اخْرُجْ عَلَيْهِنَّ فَلَمَّا رَأَيْنَهُ أَكْبَرْنَهُ وَقَطَّعْنَ أَيْدِيَهُنَّ وَقُلْنَ حَاشَ لِلَّهِ مَا هَٰذَا بَشَرًا إِنْ هَٰذَا إِلَّا مَلَكٌ كَرِيمٌ ( 31 )
جا کاتێك ژنهکهی عهزیزی میسر توانج و پلارهکهی ئهوانی بیست، ئهویش ناردی به شوێنیانداو جێگهیهکی خۆشی بۆ ئاماده کردن، چهقۆشی دایه دهستی ههریهکهیان، ئینجا فهرمانیدا به یوسف و وتی: ئادهی وهره دهرهوه بۆ لایان (با بتبینن) و جا کاتێك بینیان به گهورهو گرنگیان زانیو (الله اکبر) یان بۆ کردو به بێئاگایی دهستی خۆیان بڕی وتیشیان: پاکی و بێگهردی ودووری له ههموو ناتهواویهك شایستهی خوایه که ئهمهی دروست کردووه! ئهمه بهشهر نیه، تهنها فریشتهیهکی جوان و بهڕێزه و هیچی تر نیه.
قَالَتْ فَذَٰلِكُنَّ الَّذِي لُمْتُنَّنِي فِيهِ وَلَقَدْ رَاوَدتُّهُ عَن نَّفْسِهِ فَاسْتَعْصَمَ وَلَئِن لَّمْ يَفْعَلْ مَا آمُرُهُ لَيُسْجَنَنَّ وَلَيَكُونًا مِّنَ الصَّاغِرِينَ ( 32 )
ئینجا ژنهکه وتی: ئهوه ئهو کهسهیه که ئێوه لۆمهو سهرزهنشتی منتان دهکرد له بارهیهوه و سوێند بهخوا بێگومان من ههوڵمدا له خشتهی بهرم، کهچی ئهو ههر خۆی گرت و پاك وخاوێنی ویست، سوێند به خوا ئهگهر ئهوهی من فهرمانی پێدهدهم نهیکات، ئهوه بهڕاستی بهند دهکرێت و زهلیل دهبێت و بهکهم تهماشا دهکرێت.
قَالَ رَبِّ السِّجْنُ أَحَبُّ إِلَيَّ مِمَّا يَدْعُونَنِي إِلَيْهِ وَإِلَّا تَصْرِفْ عَنِّي كَيْدَهُنَّ أَصْبُ إِلَيْهِنَّ وَأَكُن مِّنَ الْجَاهِلِينَ ( 33 )
یوسف کهئهمهی بیست وتی: پهروهردگارم من زیندانم لهلا خۆشهویستره لهوهی که ئهوان بانگم دهکهن بۆی، خۆ ئهگهر له فێڵ و تهڵهکهی ئهوانه ڕزگارم نهکهیت و پیلان و نهخشهکانیان دهربازم نهکهیت و لام نهدهیت، لهوانهیه منیش مهیلم بۆ دروست ببێت و ئارهزوویان بکهم پاشان بچمه ڕیزی نهفام و گوناهبارانهوه.
فَاسْتَجَابَ لَهُ رَبُّهُ فَصَرَفَ عَنْهُ كَيْدَهُنَّ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ( 34 )
جا پهروهردگاری به هانایهوه چوو نزاکهی گیرا کردو له تهڵهکه و فێڵی ژنان پاڕاستی و لایدا، چونکه بهڕاستی ههر ئهوزاته بیسهری نزاکانه و زانایه (به دڵ و دهروونهکان).
ثُمَّ بَدَا لَهُم مِّن بَعْدِ مَا رَأَوُا الْآيَاتِ لَيَسْجُنُنَّهُ حَتَّىٰ حِينٍ ( 35 )
پاشان، له دوای ئهوهی که بهڵگهی زۆریان بینی لهسهر یوسف، بۆیان دهرکهوت و وایان به چاك زانی تا ماوهیهك ههر بهندی بکهن.
وَدَخَلَ مَعَهُ السِّجْنَ فَتَيَانِ قَالَ أَحَدُهُمَا إِنِّي أَرَانِي أَعْصِرُ خَمْرًا وَقَالَ الْآخَرُ إِنِّي أَرَانِي أَحْمِلُ فَوْقَ رَأْسِي خُبْزًا تَأْكُلُ الطَّيْرُ مِنْهُ نَبِّئْنَا بِتَأْوِيلِهِ إِنَّا نَرَاكَ مِنَ الْمُحْسِنِينَ ( 36 )
ئهوسا دوو لاوی تریش بهتاوانی جیا جیا لهگهڵ یوسفدا خرانه بهندیخانهوه، (ههریهکهیان خهوێکی بینی بوو) یهکێکیان وتی: بێگومان من خۆمم دهبینی له خهومدا ترێم دهگوشی و شهرابم لێ دروست دهکرد، ئهوی تریشیان وتی: بهڕاستی من خۆمم دهبینی له خهومدا که نانم بهسهر سهرمهوه ههڵدهگرت باڵنده لێی دهخوارد، ئاگادارمان بکه بهلێکدانهوهی ئهم خهونه، چونکه بهڕاستی ئێمه دهبینین تۆ له چاکه خوازانیت و (شارهزای له لێکدانهوهی خهودا).....
قَالَ لَا يَأْتِيكُمَا طَعَامٌ تُرْزَقَانِهِ إِلَّا نَبَّأْتُكُمَا بِتَأْوِيلِهِ قَبْلَ أَن يَأْتِيَكُمَا ذَٰلِكُمَا مِمَّا عَلَّمَنِي رَبِّي إِنِّي تَرَكْتُ مِلَّةَ قَوْمٍ لَّا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَهُم بِالْآخِرَةِ هُمْ كَافِرُونَ ( 37 )
یوسف وتی: (من تهنها لێکدانهوهی خهون نازانم بهڵکو جگه لهوهش) هیچ خواردنێکتان بۆ نایهت که دهرخواردتان بدرێت که من نهزانم چیه و چۆنه پێش ئهوهی بگاته لاتان (ئهمهش ئازایهتی خۆم نیه) بهڵکو ئهوه ههندێکه لهوهی پهروهردگارم فێری کردووم و بزانن بهڕاستی من بهرنامهی قهومێکم واز لێهێناوه که باوهڕ به خوا ناهینن و ههمیشه بڕوایان به قیامهتیش نی یه.
وَاتَّبَعْتُ مِلَّةَ آبَائِي إِبْرَاهِيمَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ مَا كَانَ لَنَا أَن نُّشْرِكَ بِاللَّهِ مِن شَيْءٍ ذَٰلِكَ مِن فَضْلِ اللَّهِ عَلَيْنَا وَعَلَى النَّاسِ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَشْكُرُونَ ( 38 )
بهڵکو شوێنی ئایین و بهرنامهی باو و باپیرانم ئیبراهیم و ئیسحاق و یهعقوب کهوتووم، ههرگیز ڕهوا نی یه بۆ ئێمه هیچ جۆره شتێك بکهینه هاوهڵ و شهریك بۆ خوا، ئهوهش له فهزڵ و ڕێزی تایبهتی خوایی یه لهسهر ئێمه و لهسهر خهڵکیش، بهڵام بهداخهوه زۆربهی خهڵکی سوپاسگوزاری ناکهن.
يَا صَاحِبَيِ السِّجْنِ أَأَرْبَابٌ مُّتَفَرِّقُونَ خَيْرٌ أَمِ اللَّهُ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ ( 39 )
(ئهوسا ڕووی تێکردن وتی): ئهی هاوهڵانی زیندانم، ئایا چهند خوایهکی ههمه جۆر و جیاوازی (بپهرسترێن)چاکترن، یاخود خوایهکی تاك و تهنها و زاڵ بهسهر ههموو شتێکدا؟
مَا تَعْبُدُونَ مِن دُونِهِ إِلَّا أَسْمَاءً سَمَّيْتُمُوهَا أَنتُمْ وَآبَاؤُكُم مَّا أَنزَلَ اللَّهُ بِهَا مِن سُلْطَانٍ إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ أَمَرَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ ذَٰلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ ( 40 )
جا ههرچی ئێوه دهیپهرستن جگه له خوا، تهنها خۆتان و باو و باپیرانتان ناوتان لێناون (تهنها ناون و ناوهڕۆکیان نی یه)، ههرگیز خوا بهوه ڕازی نی یه و، هیچ بهڵگهیهکیشی ڕهوانه نهکردووه لهسهر پهسهند کردنیان، بهڕاستی حوکم و فهرمانڕهوایی جگه له خوا شایستهی کهسی تر نی یه، فهرمانیشی داوه جگه له خۆی کهسی تر نهپهرستن، ههر ئهوهش ئایین و بهرنامهی پهسهند و ڕاست و دروست و بهنرخ، بهڵام زۆربهی خهڵکی ئهم ڕاستیانه نازانن و لێی بێ ئاگان.
يَا صَاحِبَيِ السِّجْنِ أَمَّا أَحَدُكُمَا فَيَسْقِي رَبَّهُ خَمْرًا وَأَمَّا الْآخَرُ فَيُصْلَبُ فَتَأْكُلُ الطَّيْرُ مِن رَّأْسِهِ قُضِيَ الْأَمْرُ الَّذِي فِيهِ تَسْتَفْتِيَانِ ( 41 )
ئهی هاوهڵانی زیندانیم، ئهوهتان له خهونیدا ترێی دهگوشی ئهوه دهبێته ساقی پاشا و ڕزگاری دهبێت و شهرابی پێشکهش دهکات، ئهوی تریشیان له خاچ دهدرێت و باڵنده لهسهرو ڕووخساری دهخوات، ئیتر ئهمهش وهڵامی لێکدانهوهی خهونهکانتانه و ههر ئهوهش بڕیار دراوه.
وَقَالَ لِلَّذِي ظَنَّ أَنَّهُ نَاجٍ مِّنْهُمَا اذْكُرْنِي عِندَ رَبِّكَ فَأَنسَاهُ الشَّيْطَانُ ذِكْرَ رَبِّهِ فَلَبِثَ فِي السِّجْنِ بِضْعَ سِنِينَ ( 42 )
ئهوسا یوسف بهو کهسایانی وت: کهوای دهزانی ڕزگاری دهبێت و دهبێته ساقی پاشا، باسم بکه لای پاشات (که بهبێ تاوان من بهند کراوم)، بهڵام شهیتان بیری کابرای بردووه که لهلای پاشا باسی بکات، ئیتر چهند ساڵێك (یوسف به بێ تاوان) له بهندیخانهدا مایهوه.
وَقَالَ الْمَلِكُ إِنِّي أَرَىٰ سَبْعَ بَقَرَاتٍ سِمَانٍ يَأْكُلُهُنَّ سَبْعٌ عِجَافٌ وَسَبْعَ سُنبُلَاتٍ خُضْرٍ وَأُخَرَ يَابِسَاتٍ يَا أَيُّهَا الْمَلَأُ أَفْتُونِي فِي رُؤْيَايَ إِن كُنتُمْ لِلرُّؤْيَا تَعْبُرُونَ ( 43 )
(شهوێك پاشا خهونێکی سهیری بینی و بوو به مهراقی و له کۆبوونهوهیهکدا) وتی: بهڕاستی من له خهومدا بینیم که حهوت مانگای قهڵهو لهلایهن حهوت مهنگای لهڕو لاوازهوه خوران، حهوت گوڵه گهنمی سهوز و جوان و حهوتی وشکیشم بینی، ئهی زاناو شارهزایان ئهم خهوهم بۆ لێك بدهنهوه ئهگهر خهون لێك دهدهنهوه...
قَالُوا أَضْغَاثُ أَحْلَامٍ وَمَا نَحْنُ بِتَأْوِيلِ الْأَحْلَامِ بِعَالِمِينَ ( 44 )
ئهوانیش وتیان: ئهم خهونه بێ سهرو بنه و هیچ نی یه، ئێمه له لێکدانهوهی خهونی بێ سهرو بن شارهزا نین.
وَقَالَ الَّذِي نَجَا مِنْهُمَا وَادَّكَرَ بَعْدَ أُمَّةٍ أَنَا أُنَبِّئُكُم بِتَأْوِيلِهِ فَأَرْسِلُونِ ( 45 )
ئینجا ئهوهیان که ڕزگاری بوو بوو، بیری کهوتهوه دوای ئهو ههموو ماوهیه وتی: داواکارم بمنێرن (بۆ لای یوسف) من ههواڵی (لێکدانهوهی ئهو خهونهتان) پێ ڕادهگهیهنم.
يُوسُفُ أَيُّهَا الصِّدِّيقُ أَفْتِنَا فِي سَبْعِ بَقَرَاتٍ سِمَانٍ يَأْكُلُهُنَّ سَبْعٌ عِجَافٌ وَسَبْعِ سُنبُلَاتٍ خُضْرٍ وَأُخَرَ يَابِسَاتٍ لَّعَلِّي أَرْجِعُ إِلَى النَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَعْلَمُونَ ( 46 )
(ساقی چوو بۆ لای زیندانهکه بۆ دیداری یوسف وتی): یوسف ئهی هاوهڵی ڕاستگۆم، ئهم خهونهمان بۆ لێك بدهرهوه (له خهونێکی پاشادا) حهوت مانگای قهڵهو لهلایهن حهوت مانگای لهڕو لاوازهوه خوراون، ههروهها له بارهی حهوت گوڵه گهنمی سهوزو جوان و حهوتی تری وشك بۆمان لێك بدهرهوه، بۆ ئهوهی بگهڕێمهوه بۆ لای خهڵکی تا وهڵام بزانن.
قَالَ تَزْرَعُونَ سَبْعَ سِنِينَ دَأَبًا فَمَا حَصَدتُّمْ فَذَرُوهُ فِي سُنبُلِهِ إِلَّا قَلِيلًا مِّمَّا تَأْكُلُونَ ( 47 )
(یوسف) وتی: حهوت ساڵی بهردهوام کشتوکاڵ دهکهن و دانهوێڵه دهچێنن، ئهوهی که دروێنهتان کردوو، لێتان زیاد بوو بهگوڵهکهیهوه بیهێڵنهوه، مهگهر ئهو کهمهی که دهیخۆن (دانهوێڵه به گوڵهکهیهوه ههڵبگیرێت له کرم و ئهسپێ و زایه بوون بهدوور دهبێت).
ثُمَّ يَأْتِي مِن بَعْدِ ذَٰلِكَ سَبْعٌ شِدَادٌ يَأْكُلْنَ مَا قَدَّمْتُمْ لَهُنَّ إِلَّا قَلِيلًا مِّمَّا تُحْصِنُونَ ( 48 )
پاشان له دوای ئهوه حهوت ساڵ گرانیی و سهختی پێش دێت، ئهوهی که زهخیرهتان کردووه بۆ ئهو ساڵانه ههمووی دهخۆن، مهگهر کهمێکی نهبێت که ههڵی دهگرن (بۆ تۆو).
ثُمَّ يَأْتِي مِن بَعْدِ ذَٰلِكَ عَامٌ فِيهِ يُغَاثُ النَّاسُ وَفِيهِ يَعْصِرُونَ ( 49 )
لهوهودوا ساڵێکی باراناوی و پڕ بهرهکهت دێت که خهڵکی بهرو بوومی زۆریان پێ دهبهخشرێت، میوه دهگوشن و شهربهتی لێ دروست دهکهن.
وَقَالَ الْمَلِكُ ائْتُونِي بِهِ فَلَمَّا جَاءَهُ الرَّسُولُ قَالَ ارْجِعْ إِلَىٰ رَبِّكَ فَاسْأَلْهُ مَا بَالُ النِّسْوَةِ اللَّاتِي قَطَّعْنَ أَيْدِيَهُنَّ إِنَّ رَبِّي بِكَيْدِهِنَّ عَلِيمٌ ( 50 )
(ساقی گهڕایهوه بۆ لای پاشا ولێکدانهوهکهی یوسفی بۆ باس کرد، زۆری بهدڵ بوو، بۆیه پاشاش وتی): ئادهی بچن بۆم بهێنن، جا کاتێك که ڕهوانهکراوهکهی پاشا گهیشته لای یوسف و (وتی: پاشا داوات دهکات، یوسف) وتی: بگهڕێرهوه بۆ لای پاشا و جا پێی بڵێ: هۆی چی بوو ئهو ئافرهتانه کاتی خۆی دهستی خۆیان بڕی و برینداریان کرد (ئایا من هیچ تاوانێکم لهوهدا ههیه؟!) بهڕاستی ههر پهروهردگارم به ئاگایه له فێڵ و تهڵهکه و پیلانیان.
قَالَ مَا خَطْبُكُنَّ إِذْ رَاوَدتُّنَّ يُوسُفَ عَن نَّفْسِهِ قُلْنَ حَاشَ لِلَّهِ مَا عَلِمْنَا عَلَيْهِ مِن سُوءٍ قَالَتِ امْرَأَتُ الْعَزِيزِ الْآنَ حَصْحَصَ الْحَقُّ أَنَا رَاوَدتُّهُ عَن نَّفْسِهِ وَإِنَّهُ لَمِنَ الصَّادِقِينَ ( 51 )
(پاشا ئهو ئافرهتانهی ههموو کۆکردهوه) پێی وتن: ئهوکاره گرنگهتان چی بوو کاتێك کهوا ئێوه ویستتان یوسف له خشته بهرن (ئایا ئهو هیچ تاوانێکی ههبوو؟) ههموو وتیان: پهنا بهخوا (ئێمه بوختانی بۆ بکهین) ئێمه هیچ جۆره ههڵهو ناشرینیهکمان لێ نهدیووه و نهزانیووه، (ژنهکهی عهزیزی میسر) وتی: ئا ئێسته ئیتر ڕاستی ڕوون و ئاشکرابوو (دان بهڕاستیدا دهنێم)، خهتای من بوو دهمویست له خشتهی بهرم و بهڕاستی یوسف یهکێکه له ڕاستگۆیان.
ذَٰلِكَ لِيَعْلَمَ أَنِّي لَمْ أَخُنْهُ بِالْغَيْبِ وَأَنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي كَيْدَ الْخَائِنِينَ ( 52 )
(ئینجا یوسف) وتی: ئهوه (بۆیه وام کرد) تا (پاشا) چاك بزانێت و دڵنیابێت بهڕاستی من له نهێنیشدا خیانهتم لێ نهکردووه، بێگومانیش خوا فێڵ و تهڵهی خیانهتکاران بهئهنجام ناگهیهنێت. (یاخود ژنهکه وتی): تا یوسف دڵنیابێت که له نهێنیداو (ئێسته ئهو لێره نی یه) خیانهتی لێ ناکهم و بوختانی بۆ ههڵنابهستم، چونکه (بۆم دهرکهوتووه) که خوا فێڵ و تهڵهکهی خیانهتکاران به ئهنجام ناگهیهنێت
وَمَا أُبَرِّئُ نَفْسِي إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلَّا مَا رَحِمَ رَبِّي إِنَّ رَبِّي غَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 53 )
(دهشێت یوسف یان ژنهکهی عهزیزی میسر وتبێتی) منیش نهفسی خۆم بهری ناکهم، چونکه بهڕاستی نهفس (ئهگهر به نووری خواناسی ئاوهدان نهبێت) زۆر فهرماندهره بهگوناهو ههڵهو تاوان، مهگهر نهفسێك که پهروهردگارم میهرهبانی پێ کردبێت، بهڕاستی پهروهردگارم لێ خۆشبوو میهرهبانه.
وَقَالَ الْمَلِكُ ائْتُونِي بِهِ أَسْتَخْلِصْهُ لِنَفْسِي فَلَمَّا كَلَّمَهُ قَالَ إِنَّكَ الْيَوْمَ لَدَيْنَا مَكِينٌ أَمِينٌ ( 54 )
(ئهوسا پاشا که ڕاستیهکانی به تهواویی بۆ دهرکهوت ئهوهندهی تر یوسفی لا بهڕێزو بهنرخ بوو بۆیه) فهرمانیدا وتی: ئادهی بچن بۆم بهێنن، ئهو (لاوه پاکه ژیره زانایه) تایبهتی دهکهم بۆخۆم و له نزیکانی من بێت، جا کاتێك (هێنایان) و پاشا قسهی لهگهڵ کرد، وتی: ئهمڕۆ ئیتر بهڕاستی تۆ لای ئێمه خاوهنی پلهو جێگهی متمانه و باوهڕی.
قَالَ اجْعَلْنِي عَلَىٰ خَزَائِنِ الْأَرْضِ إِنِّي حَفِيظٌ عَلِيمٌ ( 55 )
یوسف وتی: پێم باشه بمکهیت بهلێپرسراو بهسهر گهنجینهکان و سامانی سهر زهوی ئهم وڵاته، (میسر) بهڕاستی من پارێزهرێکی زانام (لهخۆم ڕادهبینم که شت بپارێزم و زاناشم که چۆن دهیپارێزم).
وَكَذَٰلِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فِي الْأَرْضِ يَتَبَوَّأُ مِنْهَا حَيْثُ يَشَاءُ نُصِيبُ بِرَحْمَتِنَا مَن نَّشَاءُ وَلَا نُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ ( 56 )
(خوا دهفهرموێت) ئا بهو شێوهیه دهسهڵاتمان دا به یوسف و جێگیر وپایهدارمان کرد له خاکی میسردا، ههر پلهو پایهیهکی دهویست لهو وڵاتهدا دهستی دهکهوت بۆی ساز دهبوو، ههر کهسێك، ههر دهستهیهك بمانهوێت بههرهوهری دهکهین له ڕهحمهت و بهخششهکانمان و پاداشتی چاکهکاران بهزایه نادهین.
وَلَأَجْرُ الْآخِرَةِ خَيْرٌ لِّلَّذِينَ آمَنُوا وَكَانُوا يَتَّقُونَ ( 57 )
بێگومان پاداشتی ئهو جیهان (له بهههشتی بهریندا) چاکتره بۆ ئهوانهی که ئیمان و باوهڕیان هێناوه و خۆیان دهپاڕاست.
وَجَاءَ إِخْوَةُ يُوسُفَ فَدَخَلُوا عَلَيْهِ فَعَرَفَهُمْ وَهُمْ لَهُ مُنكِرُونَ ( 58 )
(ساڵانی گرانی هاته پێشهوه) براکانی یوسف (هاتن بۆ میسر) جا چوونه دیوانی، ئهو ئهوانی ناسێوه، بهڵام ئهوان ئهمیان نهناسێوه (چونکه پۆشاکی وهزیری له بهردا بوو، ههرگیز شتی وایان چاوهڕوان نهدهکرد).
وَلَمَّا جَهَّزَهُم بِجَهَازِهِمْ قَالَ ائْتُونِي بِأَخٍ لَّكُم مِّنْ أَبِيكُمْ أَلَا تَرَوْنَ أَنِّي أُوفِي الْكَيْلَ وَأَنَا خَيْرُ الْمُنزِلِينَ ( 59 )
(ئهویش ڕێزی گرتن و دواندنی و پێی دهرخستن که برایهکی باوکییان ههیه و نهیانهێناوه لهبهئهوه) له کاتێکدا ڕێکی خستن و بارگه و بنهی بۆ پێچانهوه وتی: (من حهز دهکهم) برایهکی باوکیتان ههیه بۆم بهێنن، ئایا نابینن بهڕاستی من چۆن کێشانه و پێوانهم تێرو تهواوه و، چۆن ڕێز له میوان دهگرم (یارمهتی ههژاران دهدهم).
فَإِن لَّمْ تَأْتُونِي بِهِ فَلَا كَيْلَ لَكُمْ عِندِي وَلَا تَقْرَبُونِ ( 60 )
خۆ ئهگهر ئهو برایهتانم بۆ نههێنن، ئهوه ئیتر هیچ موعامهله و کێشانه و پێوانهی ئیوه لای من نی یه و نزیکم مهکهونهوه.
قَالُوا سَنُرَاوِدُ عَنْهُ أَبَاهُ وَإِنَّا لَفَاعِلُونَ ( 61 )
(له وهڵامیدا) وتیان: ئێمه به ههموو شێوهیهك ههوڵ دهدهین و نهخشه دهکێشین بۆ ئهو مهبهسته (ههتا) باوکی ڕازی بکهین (ئهم جاره بیهێنین)، بێگومان ئێمه ئهو کاره دهکهین.
وَقَالَ لِفِتْيَانِهِ اجْعَلُوا بِضَاعَتَهُمْ فِي رِحَالِهِمْ لَعَلَّهُمْ يَعْرِفُونَهَا إِذَا انقَلَبُوا إِلَىٰ أَهْلِهِمْ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ ( 62 )
(له فرسهتێکدا) یوسف به لاوهکانی بهردهستی وت: ههرچی شتومهك و کهلو پهلێکیان هێناوه بیخهنهوه ناو بارهکانیان، بۆ ئهوهی بیناسنهوه کاتێك دهگهڕێنهوه بۆ لای کهس و کاریان بۆ ئهوهی (ببێته هاندهرێك و) بێنهوه.
فَلَمَّا رَجَعُوا إِلَىٰ أَبِيهِمْ قَالُوا يَا أَبَانَا مُنِعَ مِنَّا الْكَيْلُ فَأَرْسِلْ مَعَنَا أَخَانَا نَكْتَلْ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ( 63 )
جا کاتێك گهڕانهوه بۆ لای باوکیان وتیان: باوکی بهڕێزمان، (کێشان و) پێوانمان لێ قهدهغه کراوه (تا بنیامینی برامان لهگهڵ خۆماندا نهبهین)، کهواته براکهمان لهگهڵ بنێره تاپێوانه بکهین (بهدهست بهتاڵی نهگهڕێنهوه)، بهڵێن بێت پارێزهرین بۆی.
قَالَ هَلْ آمَنُكُمْ عَلَيْهِ إِلَّا كَمَا أَمِنتُكُمْ عَلَىٰ أَخِيهِ مِن قَبْلُ فَاللَّهُ خَيْرٌ حَافِظًا وَهُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ ( 64 )
یهعقوبی باوکیان وتی: (ئهمه داخوازیهکی سهیره) ئایا ههروا متمانهتان پێ بکهم لهسهری مهگهر ههروهك پێشتر متمانهم پێکردن لهسهر یوسفی برای؟! (سهرئهنجام ڕازیان کرد و، ئهویش وتی) کهواته خوا چاکترین پارێزهره ههر ئهو میهرهبانترینی میهرهبانانه.
وَلَمَّا فَتَحُوا مَتَاعَهُمْ وَجَدُوا بِضَاعَتَهُمْ رُدَّتْ إِلَيْهِمْ قَالُوا يَا أَبَانَا مَا نَبْغِي هَٰذِهِ بِضَاعَتُنَا رُدَّتْ إِلَيْنَا وَنَمِيرُ أَهْلَنَا وَنَحْفَظُ أَخَانَا وَنَزْدَادُ كَيْلَ بَعِيرٍ ذَٰلِكَ كَيْلٌ يَسِيرٌ ( 65 )
کاتێکیش کهلوپهل و بارگه و بنهکانیان کردهوه بینیان ههرچی شتومهکیانه ههر ئهوه خراوهتهوه بارهکانیان و گهڕێنراوهتهوه بۆیان، (ئینجا باوکیان بانگ کردو) وتیان: باوکی بهڕێزمان ئێمه چی بکرین، چی بڵێین (له بهرامبهر ئهو پاشا بهڕێزهوه) ئهوهته ههرچی کهل و پهلمان ههیه گهڕێنراوهتهوه بۆمان و (تۆ ئهگهر مۆڵهتی بنیامین بدهی) ڕزق و ڕۆزیی زۆر دههێنین بۆ کهس و کارمان، براکهشمان دهپارێزین و باری وشترێکیش زیاتر دههینین، ئهو بارهش شتێکی ئاسانه.
قَالَ لَنْ أُرْسِلَهُ مَعَكُمْ حَتَّىٰ تُؤْتُونِ مَوْثِقًا مِّنَ اللَّهِ لَتَأْتُنَّنِي بِهِ إِلَّا أَن يُحَاطَ بِكُمْ فَلَمَّا آتَوْهُ مَوْثِقَهُمْ قَالَ اللَّهُ عَلَىٰ مَا نَقُولُ وَكِيلٌ ( 66 )
یهعقوب وتی: ههرگیز لهگهڵتاندا ناینێرم ههتا پهیمانێکی خواییم پێ نهدهن (سوێند نهخۆن) که بێگومان بیهێننهوه بۆ لام، مهگهر دهوره بدرێن و هیچ دهسهڵاتتان نهمێنێت، جا کاتێك پهیمانهکهیان دایه و سوێندیان بۆ خوارد، یهعقوب وتی: خوا خۆی ئاگادارو چاودێره بهو پهیمانهی که بڕیارمان لهسهر داوه.
وَقَالَ يَا بَنِيَّ لَا تَدْخُلُوا مِن بَابٍ وَاحِدٍ وَادْخُلُوا مِنْ أَبْوَابٍ مُّتَفَرِّقَةٍ وَمَا أُغْنِي عَنكُم مِّنَ اللَّهِ مِن شَيْءٍ إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَعَلَيْهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُتَوَكِّلُونَ ( 67 )
هوروهها وتی: کوڕهکانم، ههمووتان له یهك دهروازهوه مهچنه ژوورهوه و له چهند دهروازهیهکی جیا جیاوه بچنه ژوورهوه (خۆتان بکهن به شاردا)، دڵنیاش بن که من ناتوانم هیچ شتێک لهو بهڵاو پێشهاتانهی که بڕیاری خوای لهسهر بگێڕمهوه له ئێوه، هیچ فهرمان و بڕیارێک بۆ کهس نی یه، تهنها بۆ خوا نهبێت، پشتم ههر بهو بهستووه و پشت و پهنام ههر ئهوه، جا دهبا ئهوانهی که پاڵپشت و پشتیوانیان دهوێت ههر پشت بهو ببهستن.
وَلَمَّا دَخَلُوا مِنْ حَيْثُ أَمَرَهُمْ أَبُوهُم مَّا كَانَ يُغْنِي عَنْهُم مِّنَ اللَّهِ مِن شَيْءٍ إِلَّا حَاجَةً فِي نَفْسِ يَعْقُوبَ قَضَاهَا وَإِنَّهُ لَذُو عِلْمٍ لِّمَا عَلَّمْنَاهُ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ ( 68 )
کاتیك چوونه ناوهوه بهو شێوهیهی که باوکیان فهرمانی پێدابوون، جا وهنهبێت باوکیان توانیبێتی فریایان بکهوێت و له هیچ پێشهاتێك ڕزگاریان بکات که بڕیاردادهی خوای لهسهره، (ئهو ڕێنمووییه) تهنها پێداویستیهکی دهروونی یهعقوب خۆی بوو، ڕایگهیاند، بهڕاستی یهعقوب خاوهنی زانستێك بوو، چونکه ئێمه فێرمان کردبوو و بهڵام زۆربهی خهڵکی ڕاستهیهکان نازانن.
وَلَمَّا دَخَلُوا عَلَىٰ يُوسُفَ آوَىٰ إِلَيْهِ أَخَاهُ قَالَ إِنِّي أَنَا أَخُوكَ فَلَا تَبْتَئِسْ بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ( 69 )
کاتێکیش که کوڕهکان چونه ژورهوه بۆ لای یوسف، بنیامینی برای نزیك کردهوه له خۆی و (له فرسهتێکدا) وتی: بهڕاستی من یوسفی براتم، جا خهفهت مهخۆو خهمت نهبێت بهو ههڵس و کهوتهی ئهوان دهیانکرد (چونکه من نهخشهم کێشاوه تۆ لێره بهێڵمهوه، تا له لای خۆم ژیان بهسهر بهریت).
فَلَمَّا جَهَّزَهُم بِجَهَازِهِمْ جَعَلَ السِّقَايَةَ فِي رَحْلِ أَخِيهِ ثُمَّ أَذَّنَ مُؤَذِّنٌ أَيَّتُهَا الْعِيرُ إِنَّكُمْ لَسَارِقُونَ ( 70 )
جا کاتێك یوسف بارگه و بنهی بۆ پێچانهوه و سازی کردن (خۆراك و دانهوێڵهی پێویستی) پێبهخشین جامولکهی کێشان و پێوانی خسته ناو باری بنیامینی برایهوه، پاشان جارچیهك که بهدهنگی بهرز وتی: ئهی کاروانچیان ئێوه بهڕاستی دزن؟!
قَالُوا وَأَقْبَلُوا عَلَيْهِم مَّاذَا تَفْقِدُونَ ( 71 )
ئهوانیش بهپهله گهڕانهوه و هاتن بهرهو ڕوویان وتیان: چی دیار نیه؟ چیتان لێ ون بووه؟
قَالُوا نَفْقِدُ صُوَاعَ الْمَلِكِ وَلِمَن جَاءَ بِهِ حِمْلُ بَعِيرٍ وَأَنَا بِهِ زَعِيمٌ ( 72 )
پاساوانهکان وتیان: جامولکه و دهفری پاشامان لێ ون بووهو بۆی دهگهڕێن، ههر کهسێك هێنای باری وشترێکی بۆ ههیه (لێپرسراوهکهیان وتی): من دهبمه زامنی ئهو بهڵینه.
قَالُوا تَاللَّهِ لَقَدْ عَلِمْتُم مَّا جِئْنَا لِنُفْسِدَ فِي الْأَرْضِ وَمَا كُنَّا سَارِقِينَ ( 73 )
کوڕهکان وتیان: سوێند به خوا، بهڕاستی ئێوه چاك دهزانن که ئێمه بۆ ئهوه نههاتووین فهسادو خراپه له زهویدا بکهین و ئێمه دزنین.
قَالُوا فَمَا جَزَاؤُهُ إِن كُنتُمْ كَاذِبِينَ ( 74 )
پاسهوانهکان وتیان: ئهگهر (دهرکهوت) ئێوه درۆزن بوون، کهوابوو پاداشتی ئهودزه چیه؟
قَالُوا جَزَاؤُهُ مَن وُجِدَ فِي رَحْلِهِ فَهُوَ جَزَاؤُهُ كَذَٰلِكَ نَجْزِي الظَّالِمِينَ ( 75 )
کوڕهکان وتیان: پاداشتهکهی ئهو کهسهی که دهفره دزراوهکه لهبارهکهیدا دهدۆزرێتهوه، ئهوه پاداشتهکهیهتی (که بریتیه لهوهی بارمته بێت لای خاوهنی شته دزراوهکه)، ئێمه ئا بهو شێوهیه تۆڵه له ستهمکاران دهسێنین.
فَبَدَأَ بِأَوْعِيَتِهِمْ قَبْلَ وِعَاءِ أَخِيهِ ثُمَّ اسْتَخْرَجَهَا مِن وِعَاءِ أَخِيهِ كَذَٰلِكَ كِدْنَا لِيُوسُفَ مَا كَانَ لِيَأْخُذَ أَخَاهُ فِي دِينِ الْمَلِكِ إِلَّا أَن يَشَاءَ اللَّهُ نَرْفَعُ دَرَجَاتٍ مَّن نَّشَاءُ وَفَوْقَ كُلِّ ذِي عِلْمٍ عَلِيمٌ ( 76 )
ئینجا یوسف خۆی دهستی کرد بهگهڕان بهبارهکاندا پێش ئهوهی باری بنیامینی برای بپشکنێت، لهوهودوا لهباری براکهیدا دهری هێنا، ئا بهو شێوهیه یوسفمان فێری نهخشهی گلدانهوهی براکهی کرد، نهدهبوو بهدهستووری پاشا براکهی گل بداتهوه، مهگهر ویستی خوای گهورهی لهسهر بێت، بهو شێوهیه چهندهها جار پلهو پاییهی ههر کهس که بمانهوێت بهرزو بڵند دهکهینهوه و له سهروو ههموو خاوهن زانست و زانیارێکهوه زانا و شارهزاتر ههیه.
قَالُوا إِن يَسْرِقْ فَقَدْ سَرَقَ أَخٌ لَّهُ مِن قَبْلُ فَأَسَرَّهَا يُوسُفُ فِي نَفْسِهِ وَلَمْ يُبْدِهَا لَهُمْ قَالَ أَنتُمْ شَرٌّ مَّكَانًا وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا تَصِفُونَ ( 77 )
براکانی وتیان: ئهگهر ئهو دزی بکات، ئهوه براکهشی بێگومان دزی کردووه لهمهوپێش، ئینجا یوسف ئهو قسه ناڕهواو تۆمهته ناقۆڵایهی لهدڵی خۆیدا هێشتهوه و نهیخسته ڕوو بۆ ئهوان، وتی: ئێوه له کهسانێکی باش ناچن، جا خوا خۆی له ههموو کهس زاناتره بهوهی که دهیڵێن و باسی دهکهن.
قَالُوا يَا أَيُّهَا الْعَزِيزُ إِنَّ لَهُ أَبًا شَيْخًا كَبِيرًا فَخُذْ أَحَدَنَا مَكَانَهُ إِنَّا نَرَاكَ مِنَ الْمُحْسِنِينَ ( 78 )
براکانی وتیان: جهنابی پاشا، بهڕاستی ئهم کوڕه باوکێکی پیری بهساڵاچووی ههیه، کهواته یهکێك له ئێمه لهجیاتی ئهو گل بدهرهوه، چونکه بێگومان ئێمه تۆ به پیاو چاك و چاکهخواز دهزانین.
قَالَ مَعَاذَ اللَّهِ أَن نَّأْخُذَ إِلَّا مَن وَجَدْنَا مَتَاعَنَا عِندَهُ إِنَّا إِذًا لَّظَالِمُونَ ( 79 )
یوسف وتی: پهنا بهخوا، ئهگهر ههڵهی وا بکهین تهنها ئهو کهسه گل ئهدهینهوه که شتومهکهکانمان لهلای دۆزیوهتهوه، خۆ ئهگهر وا نهکهین، ئهوه ئیتر ئێمه بهڕاستی ستهمکارین.
فَلَمَّا اسْتَيْأَسُوا مِنْهُ خَلَصُوا نَجِيًّا قَالَ كَبِيرُهُمْ أَلَمْ تَعْلَمُوا أَنَّ أَبَاكُمْ قَدْ أَخَذَ عَلَيْكُم مَّوْثِقًا مِّنَ اللَّهِ وَمِن قَبْلُ مَا فَرَّطتُمْ فِي يُوسُفَ فَلَنْ أَبْرَحَ الْأَرْضَ حَتَّىٰ يَأْذَنَ لِي أَبِي أَوْ يَحْكُمَ اللَّهُ لِي وَهُوَ خَيْرُ الْحَاكِمِينَ ( 80 )
ئینجا کاتێك که نائومێد بوون له پاشا، له کهنارێکهوه بۆ خۆیان دهستیان کرد بهچپهو ڕا گۆڕینهوه گهورهکهیان وتی: باشه، ئهی نهتان زانی که بێگومان باوکتان بهڕاستی پهیمانێکی لێ وهرگرتوون و خوایشی کردووه به شایهت بهسهرتانهوه، پێشتریش ئاشکرایه که چیتان کرد به یوسف و پیلانتان گێڕا دژی، ئیتر من ههرگیز ئهم سهر زهمین و وڵاته بهجێ ناهێڵم ههتا باوکم مۆڵهتم دهدات، یاخود خوا فهرمانێك بدات له قازانجم بێت، ئهو زاتهش چاکترینی دادوهرانه.
ارْجِعُوا إِلَىٰ أَبِيكُمْ فَقُولُوا يَا أَبَانَا إِنَّ ابْنَكَ سَرَقَ وَمَا شَهِدْنَا إِلَّا بِمَا عَلِمْنَا وَمَا كُنَّا لِلْغَيْبِ حَافِظِينَ ( 81 )
بگهڕێنهوه بۆ لای باوکتان و پێ بڵێن: ئهی باوکی بهڕێزمان، بێگومان کوڕهکهت دزی کردوو ئێمه ئاگامان لێ نهبووه، جگه لهوهی که زانیومانه، ئێمه له شاراوه و نهێنیهکان شارهزا نین (نازانین ئهو کوڕه بۆ وای کرد).
وَاسْأَلِ الْقَرْيَةَ الَّتِي كُنَّا فِيهَا وَالْعِيرَ الَّتِي أَقْبَلْنَا فِيهَا وَإِنَّا لَصَادِقُونَ ( 82 )
(حهز دهکهیت، له خهڵکی) ئهو شارهش بپرسه که ئێمهی لێ بووین، لهو کاروانهش بپرسه که ئێمهی تێدا بووین و پیکهوه هاتینهوه ئێمه بهدڵنیایهوه ڕاست دهڵێن و ڕاستگۆشین.
قَالَ بَلْ سَوَّلَتْ لَكُمْ أَنفُسُكُمْ أَمْرًا فَصَبْرٌ جَمِيلٌ عَسَى اللَّهُ أَن يَأْتِيَنِي بِهِمْ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ ( 83 )
(کاتێك کوڕهکان گهیشتنهوه لای باوکیان و بهسهرهاتهکهیان بۆ گێڕایهوه) وتی: (وانیه) بهڵکو دیسانهوه خۆتان پیلانێکی ترتان ڕێك خستووه، جا چارم نیه خۆگریهکی جوان نهبێت، ئومێده پهروهردگار ههموویانم بۆ بهێنێتهوه و بهههموویان شاد ببم، بهڕاستی ئهو زاته زاناو دانایه.
وَتَوَلَّىٰ عَنْهُمْ وَقَالَ يَا أَسَفَىٰ عَلَىٰ يُوسُفَ وَابْيَضَّتْ عَيْنَاهُ مِنَ الْحُزْنِ فَهُوَ كَظِيمٌ ( 84 )
(ئهوسا چووه کهنارێکهوه) و لێیان دوور کهوتهوهو (بهدهم ههناسهی ساردو ئهسرینهوه) وتی: ئهی داخم بۆ یوسفی نازدار، (له دڵم دهرناچێت یوسفی جوان خاس و خوا ناسم ئهوهنده گریاو فرمێسکی ههڵوهران)، چاوهکانی سپی ههڵگهڕاو ئاوی سپی تێزاو بینینی نهما له ئاخ و داخ و خهفهت و ئێشدا، ههر خهم و پهژارهی خۆی دهخواردهوه.
قَالُوا تَاللَّهِ تَفْتَأُ تَذْكُرُ يُوسُفَ حَتَّىٰ تَكُونَ حَرَضًا أَوْ تَكُونَ مِنَ الْهَالِكِينَ ( 85 )
(کوڕهکان بهزهییان به باوکیاندا هاتهوهو) وتیان: سوێند به خوا تۆ ههر واز ناهێنیت یادی یوسف دهکهیت و ناوی دهبهیت تا وات لێ دێت پهکت دهکهوێت یاخود تیا له تیاچوون دهبیت.
قَالَ إِنَّمَا أَشْكُو بَثِّي وَحُزْنِي إِلَى اللَّهِ وَأَعْلَمُ مِنَ اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ ( 86 )
(له وهڵامیاندا) وتی: بهڕاستی من باسی سکاڵا و غهم و پهژارهم ههر بۆ لای خوا دهبهم، ئهوهی من دهیزانم له لایهن خواوه (له نهخشه و حیکمهتهکانی، له پێشهات و ڕووداوهکاندا) ئێوه نایزانن.
يَا بَنِيَّ اذْهَبُوا فَتَحَسَّسُوا مِن يُوسُفَ وَأَخِيهِ وَلَا تَيْأَسُوا مِن رَّوْحِ اللَّهِ إِنَّهُ لَا يَيْأَسُ مِن رَّوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْكَافِرُونَ ( 87 )
(دوای چهند ڕۆژێك یهعقوب فهرمانیدا بهکوڕهکانی) و وتی: کوڕهکانم بچنهوه و گوێ ههڵخهن بۆ یوسف و براکهی، له سۆزو میهرهبانی خوایش نائومێد مهبن، چونکه بهڕاستی کهس نائومێد نابێت له سۆزو میهرهبانی خوا جگه له کهسانی خوانهناس و بێ باوهڕ.
فَلَمَّا دَخَلُوا عَلَيْهِ قَالُوا يَا أَيُّهَا الْعَزِيزُ مَسَّنَا وَأَهْلَنَا الضُّرُّ وَجِئْنَا بِبِضَاعَةٍ مُّزْجَاةٍ فَأَوْفِ لَنَا الْكَيْلَ وَتَصَدَّقْ عَلَيْنَا إِنَّ اللَّهَ يَجْزِي الْمُتَصَدِّقِينَ ( 88 )
کاتێك (گهشتنه میسر) و چوونه بارهگای یوسف وتیان: جهنابی پاشا ئێمه و کهس و کارمان نههاتی و گرانی و کوێرهوهریی زۆرمان تووش هاتووه وکهل و پهلێکی تێکهڵ و پێکهڵ و بێ نرخیشمان هێناوه، کهواته چیمان پێویسته بۆمان بپێوه و خێریشمان پێ بکه، بێگومان خوا پاداشتی خێر خوازان دهداتهوه.
قَالَ هَلْ عَلِمْتُم مَّا فَعَلْتُم بِيُوسُفَ وَأَخِيهِ إِذْ أَنتُمْ جَاهِلُونَ ( 89 )
(ئینجا یوسف زانی کاتی ئهوه هاتووه که خۆی بناسێنێت بۆیه) وتی: ئایا زانیتان و له بیرتانه چیتان کرد به یوسف و بهبراکهی کاتێك ئێوه نهفام بوون و ترسی خواتان له دڵدا نهبوو؟
قَالُوا أَإِنَّكَ لَأَنتَ يُوسُفُ قَالَ أَنَا يُوسُفُ وَهَٰذَا أَخِي قَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَيْنَا إِنَّهُ مَن يَتَّقِ وَيَصْبِرْ فَإِنَّ اللَّهَ لَا يُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ ( 90 )
(ههموو بهسهرسوڕمانهوه چاویان ئهبڵهق بوو سهرنجیان داو) وتیان: ئایا بهڕاست، بۆچی تۆ یوسفیت؟! وتی: بهڵێ، من یوسفم و ئهمهش (بنیامین) ی برامه، بهڕاستی خوای میهرهبان ڕێزی لێناوین و بههرهمهندی کردووین، بێگومان ئهوهی خۆپارێز بێت له گوناهو خۆگر بێت (له بهرامبهر پێشهاتهکانهوه، خوای گهوره دهرووی لێ دهکاتهوه) ئهوه بهڕاستی خوا پاداشتی چاکهکاران و چاکهخوازان بهزایه نادات.
قَالُوا تَاللَّهِ لَقَدْ آثَرَكَ اللَّهُ عَلَيْنَا وَإِن كُنَّا لَخَاطِئِينَ ( 91 )
ئینجا براکانی وتیان: سوێندمان بهخوا بهڕاستی خوای گهوره ڕێزی تۆی داوه بهسهر ئێمهدا، ئێمه بهڕاستی کاتی خۆی بهههڵهدا چووین و گوناهبارین.
قَالَ لَا تَثْرِيبَ عَلَيْكُمُ الْيَوْمَ يَغْفِرُ اللَّهُ لَكُمْ وَهُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ ( 92 )
یوسف وتی: خهمتان نهبێت ئهمڕۆ ئیتر هیچ سهر زهنشتێکتان لهسهر نی یه، خوا لێتان خۆش بێت، بێگومان ئهو زاته له ههموو میهرهبانان میهرهبانتره.
اذْهَبُوا بِقَمِيصِي هَٰذَا فَأَلْقُوهُ عَلَىٰ وَجْهِ أَبِي يَأْتِ بَصِيرًا وَأْتُونِي بِأَهْلِكُمْ أَجْمَعِينَ ( 93 )
(یوسف ههواڵی باوکی پرسی، که زانی نابینا بووه وتی): بڕۆن ئهم کراسهم بهرن و بیدهن بهسهرو ڕووی باوکمدا بینایی بۆ دهگهڕێتهوه و چاوی چاك دهبێتهوه، پاشان ههموو کهس و کارتانم بۆ بهێنن بهگشتی.
وَلَمَّا فَصَلَتِ الْعِيرُ قَالَ أَبُوهُمْ إِنِّي لَأَجِدُ رِيحَ يُوسُفَ لَوْلَا أَن تُفَنِّدُونِ ( 94 )
کاتێك کاروان ئاوهدانی بهجێهێشت و کهوته ڕێ، باوکیان وتی: بهڕاستی من ههست به بۆنی یوسف دهکهم ئهگهر بهبێ هۆش و خهڵهفاوم نهزانن و (بڕوام پێبکهن).
قَالُوا تَاللَّهِ إِنَّكَ لَفِي ضَلَالِكَ الْقَدِيمِ ( 95 )
ئهو کهسانهی که له لای بوون وتیان: سوێند بهخوا بێگومان تۆ ههر له ناو سهرگهردانی و خهیاڵه کۆنهکهی خۆتدایت!!
فَلَمَّا أَن جَاءَ الْبَشِيرُ أَلْقَاهُ عَلَىٰ وَجْهِهِ فَارْتَدَّ بَصِيرًا قَالَ أَلَمْ أَقُل لَّكُمْ إِنِّي أَعْلَمُ مِنَ اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ ( 96 )
ئینجا که مژده هێنهرهکه گهیشت و کراسهکهیدا بهسهر دهم و چاویدا، خێرا بینای بۆ گهڕایهوه، چاوهکانی گهشایهوه، وتی: ئایا من پێم نهوتن، بهڕاستی ئهوهی من دهیزانم له لایهن خواوه، ئێوه نایزانن؟!
قَالُوا يَا أَبَانَا اسْتَغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا إِنَّا كُنَّا خَاطِئِينَ ( 97 )
(دوای ماوهیهك کوڕهکان گهیشتن وههموو شتێك ئاشکرا بوو) وتیان: ئهی باوکی بهڕێزمان داوای لێخۆشبوونی گوناههکانمان بۆ بکه (له خوای میهرهبان) بهڕاستی ئێمه گوناهکار بووین و بهههڵهدا چوو بووین.
قَالَ سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَكُمْ رَبِّي إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ ( 98 )
باوکیان وتی: له ئایندهدا داوای لێ خۆشبوونتان له پهروهردگارم بۆ دهکهم، بهڕاستی ئهو زاته لێخۆشبوو میهرهبانه.
فَلَمَّا دَخَلُوا عَلَىٰ يُوسُفَ آوَىٰ إِلَيْهِ أَبَوَيْهِ وَقَالَ ادْخُلُوا مِصْرَ إِن شَاءَ اللَّهُ آمِنِينَ ( 99 )
ئینجا (که ههموویان گهیشتنه میسر) چوونه لای یوسف، باوك و دایکی هێنایه نزیکی خۆی و (ڕێزی زۆری بۆ دهڕبڕین، ئاخۆ چهنده دڵخۆش و کامهران بووبن، دوای ئهو ماوه دوور و درێژه به کوڕی جوان کردارو خواناسیان شاد بوون، ئیستاش پاشای میسره) و پێی وتن: انشاءالله، ئهگهر خوا ویستی بێت بهیهکجاریی وهرن بۆ میسر، بهوپهڕی شادی و ئارامی و کامهرانی نیشتهجێ ببن.
وَرَفَعَ أَبَوَيْهِ عَلَى الْعَرْشِ وَخَرُّوا لَهُ سُجَّدًا وَقَالَ يَا أَبَتِ هَٰذَا تَأْوِيلُ رُؤْيَايَ مِن قَبْلُ قَدْ جَعَلَهَا رَبِّي حَقًّا وَقَدْ أَحْسَنَ بِي إِذْ أَخْرَجَنِي مِنَ السِّجْنِ وَجَاءَ بِكُم مِّنَ الْبَدْوِ مِن بَعْدِ أَن نَّزَغَ الشَّيْطَانُ بَيْنِي وَبَيْنَ إِخْوَتِي إِنَّ رَبِّي لَطِيفٌ لِّمَا يَشَاءُ إِنَّهُ هُوَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ ( 100 )
ئهوسا دایك وباوکی بهرز کردهوه بۆ سهر تهختی پاشایهتی و حوکمڕانی خۆی، ههمووان کڕنووشیان بۆ برد (دیاره که ئهوسا دروست بووه و نیشانهی ڕێزو پێزانین بووه)، یوسف که ئهمهی دی وتی: باوکی بهڕێزم ئهمه لێکدانهوهی خهونهکهی ئهوسامه که بهمنداڵی بینیم، ئهوهته بێگومان پهروهردگارم هێنایهدی و بهڕاست دهرچوو، بهڕاستی ئهو زاته چاکهی لهگهڵدا کردم و بهسۆز بوو بۆم، کاتێك له زیندان ڕزگاری کردم، ئهوهته ئێوهی له بیابانهوه هێنایهوهو (بهیهك شادی کردینهوه) دوای ئهوهی شهیتان نێوانی من و براکانمی تێکدابوو، بهڕاستی پهروهردگارم بهسۆزو بهلوطفه بۆ ههرشتێك که دهیهوێت (پهلهی نیهو ڕێگهی بهشێنهیی بۆخۆش دهکات)، بێگومان ئهو زاته زانایه (بهنهێنی و ئاشکرای دروستکراوانی) و دانایه (بهنهخشهی ورد، ههرچی بیهوێت ئهنجامی دهدات).
رَبِّ قَدْ آتَيْتَنِي مِنَ الْمُلْكِ وَعَلَّمْتَنِي مِن تَأْوِيلِ الْأَحَادِيثِ فَاطِرَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ أَنتَ وَلِيِّي فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ تَوَفَّنِي مُسْلِمًا وَأَلْحِقْنِي بِالصَّالِحِينَ ( 101 )
(ئینجا یوسف پێغهمبهر چووه کهنارهوه و دهستهکانی ههڵبڕی و نزای کردو وتی): پهروهردگارا بهڕاستی تۆ پاشایهتیت پێ بهخشیم و له لێکدانهوهی خهو شارهزات کردم، ئهی بهدیهێنهری ئاسمانهکان و زهوی، تۆ پشت و پهنا و یارو یاوهری منیت له دنیاو قیامهتدا، داواکارم که به موسڵمانی بم مرێنیت و بمخهیته ڕیزی پاکانهوه و بمگهیهنیت بهکاروانی چاکان.
ذَٰلِكَ مِنْ أَنبَاءِ الْغَيْبِ نُوحِيهِ إِلَيْكَ وَمَا كُنتَ لَدَيْهِمْ إِذْ أَجْمَعُوا أَمْرَهُمْ وَهُمْ يَمْكُرُونَ ( 102 )
ئهی محمد ئهم بهسهر هات و سهرگوزشتهیهی یوسف که بۆت نیگا دهکهین له ههواڵ و بهسهرهاته شاراوهکانه، خۆ تۆ له لای براکانی یوسف نهبوویت کاتێك که ههموویان بڕیاریاندا و پیلانیان دهگێڕا....
وَمَا أَكْثَرُ النَّاسِ وَلَوْ حَرَصْتَ بِمُؤْمِنِينَ ( 103 )
(دڵنیاش به) که زۆربهی خهڵکی باوهڕدار نین، ههرچهنده تۆ زۆر بهپهرۆش بیت و ههوڵ بدهیت و تێ بکۆشیت.
وَمَا تَسْأَلُهُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِنْ هُوَ إِلَّا ذِكْرٌ لِّلْعَالَمِينَ ( 104 )
(ئهی محمد صلی الله علیه وسلم) خۆ تۆ هیچ پاداشت و بهخششێكت لێیان ناوێت لهسهر گهیاندنی پهیامهکه، ئهم قورئانه هیچی تر نی یه جگه لهوهی که یادخهرهوهیه بۆ ههموو خهڵکی جیهان.
وَكَأَيِّن مِّنْ آيَةٍ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ يَمُرُّونَ عَلَيْهَا وَهُمْ عَنْهَا مُعْرِضُونَ ( 105 )
چهندهها بهڵگهو نیشانه له ئاسمانهکان و زهویدا ههن (لهسهر دهسهڵاتدارێتی و جوانکاری خوای پهروهردگار) کهچی زۆربهی خهڵکی بهلایدا تێدهپهڕن و تێنافکرن و پشتی تێدهکهن.
وَمَا يُؤْمِنُ أَكْثَرُهُم بِاللَّهِ إِلَّا وَهُم مُّشْرِكُونَ ( 106 )
جا زۆربهی زۆری خهڵکی باوهڕناهێنن به خوای تاك و تهنها، بێ ئهوهی هاوهڵی بۆ بڕیار نهدهن (بێگومان ئیمان و باوهڕی وا هیچ نرخی نیه و خوای گهوره لهو تاوانه خۆش نابێت).
أَفَأَمِنُوا أَن تَأْتِيَهُمْ غَاشِيَةٌ مِّنْ عَذَابِ اللَّهِ أَوْ تَأْتِيَهُمُ السَّاعَةُ بَغْتَةً وَهُمْ لَا يَشْعُرُونَ ( 107 )
ئایا ئهوانه لهوه ئهمینن و ناترسن که سزایهکی خوایی ههموویان بگرێتهوه و (لهناویان بهرێت)، یاخود کوتوپڕ قیامهت بهرپا ببێت له کاتێکدا ئهوان ههست بهنزیکی بهرپابوونی نهکهن.
قُلْ هَٰذِهِ سَبِيلِي أَدْعُو إِلَى اللَّهِ عَلَىٰ بَصِيرَةٍ أَنَا وَمَنِ اتَّبَعَنِي وَسُبْحَانَ اللَّهِ وَمَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ ( 108 )
(ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم! تۆ) بڵێ: ئا ئهمه ڕێگهو ڕێبازمه: من و شوێنکهوتوانم بانگ دهکهین بۆ لای خوای پهروهردگار لهسهر بنچینهو بناغهیهکی ڕوون و ئاشکرا، پاکی و بێگهردیش بۆ زاتی پهروهردگاره، من هیچ کاتێك له موشریك و هاوهڵگهران نیم.
وَمَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ إِلَّا رِجَالًا نُّوحِي إِلَيْهِم مِّنْ أَهْلِ الْقُرَىٰ أَفَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَلَدَارُ الْآخِرَةِ خَيْرٌ لِّلَّذِينَ اتَّقَوْا أَفَلَا تَعْقِلُونَ ( 109 )
ئێمه کهسمان نهناردووه له پێش تۆدا جگه له پیاوانێك که ههڵمان بژاردوون له خهڵکی شارو شوێنهکان و نیگایان بۆ دهنێرین (تا پهیامی ئێمه بهڕوونی بگهیهنن)، ئایا نهگهڕاون له زهویدا، تا تهماشا بکهن و سهرنج بدهن که: چۆن بوو سهرئهنجامی ئهوانهی پێش ئهمان (کاتێك یاخی بوون)، بێگومان جێگهو ڕێگهو خانووبهرهی بهههشت له قیامهتدا چاکتره بۆ ئهوانهی که خواناس بوون و پارێزگاریان کردووه، ئایا ئهوه عهقڵ و ژیریتان ناخهنهکار؟!.
حَتَّىٰ إِذَا اسْتَيْأَسَ الرُّسُلُ وَظَنُّوا أَنَّهُمْ قَدْ كُذِبُوا جَاءَهُمْ نَصْرُنَا فَنُجِّيَ مَن نَّشَاءُ وَلَا يُرَدُّ بَأْسُنَا عَنِ الْقَوْمِ الْمُجْرِمِينَ ( 110 )
(ئهی پێغهمبهر صلی اللله علیه وسلم وا مهزانه که ئهم ڕێگهیه بهگوڵ و گوڵزار چێنراوه، بهڵکو پڕه له ناخۆشی و ئازارو گهیشتووهته ڕادهیهك که): ههتا بگره کاتێك پێغهمبهران تووشی نائومێدی و بێ هیوایی دهبن و گومان وادهبهن که به ڕاستی ئهوان (بهرنامهکهیان) به درۆ زانراوه، ئهوه ئا لهو کاتی بێ هیواییهدا، سهرکهوتنی تایبهتی ئێمهیان بۆ دێت، ئهوسا ئهوهی بمانهوێت و شایستهبێت ڕزگاری دهکهین، جا کهس نیه بتوانێت تۆڵهی توندو تیژی ئێمه له کهسانی تاوانبارو تاوانکار بگێڕێتهوه و بهرپهرچی بداتهوه.
لَقَدْ كَانَ فِي قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ لِّأُولِي الْأَلْبَابِ مَا كَانَ حَدِيثًا يُفْتَرَىٰ وَلَٰكِن تَصْدِيقَ الَّذِي بَيْنَ يَدَيْهِ وَتَفْصِيلَ كُلِّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ ( 111 )
سوێند بێت بهخوا بهڕاستی له سهرگوزهشته و بهسهرهاتی پێغهمبهران پهندو ئامۆژگاری ههیه بۆ کهسانی ژیرو هۆشمهند، وهنهبێت ئهم قورئانه قسهو باسێك بێت ههڵبهسترابێت، بهڵکو بهڕاست دانهری ئهوهیه که له پێش خۆیهوه هاتووه (تهورات و ئینجیل) و ڕوونکهرهوه و جیاکردنهوهی ههموو شتێکی پێویسته لهئایندا، ڕێنمومیی و ڕهحمهتیشه بۆ کهسانێك باوهڕ دههێنن.
قورئانی پیرۆز » كوردی » سورهتی الرعد
كوردی
سورهتی الرعد - تعداد آیات 43
المر تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ وَالَّذِي أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ الْحَقُّ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يُؤْمِنُونَ ( 1 )
سهرنجی سهرهتای سوورهتی (البقرة) بده، ئهوهی لهم کتێبهدا ههیه ئایاتهکانی قورئانی پیرۆزه و ئهوهی که له سهرانسهری ئهم قورئانهدا بۆ تۆ ئهی پێغهمبهر صلی اللهعلیه وسلم دابهزێنراوه له لایهن پهروهردگارتهوه، ڕاستی و حهقیقهته، بهڵام زۆربهی خهڵکی باوهڕ ناهێنن.
اللَّهُ الَّذِي رَفَعَ السَّمَاوَاتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا ثُمَّ اسْتَوَىٰ عَلَى الْعَرْشِ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ كُلٌّ يَجْرِي لِأَجَلٍ مُّسَمًّى يُدَبِّرُ الْأَمْرَ يُفَصِّلُ الْآيَاتِ لَعَلَّكُم بِلِقَاءِ رَبِّكُمْ تُوقِنُونَ ( 2 )
خوا ئهو زاتهیه که بهچاوی خۆتان دهبینن چۆن ئاسمانهکانی بهبێ کۆڵهکه و ستوون بهرز کردۆتهوه و ڕایگرتووه، لهوهودوا لهسهر تهختی فهرمانڕهوایی وهستاوه (ئهڵبهته چونیهتی وهستان و تهختی فهرمانڕهوایی و گهلێ شتی لهو بابهتانه له ڕادهی بۆچوونی ئێمه بهدهره، تهفسیری ئهم ئایهتهیان له پێشهوا مهلیك پرسیووه، له وهڵامدا وتوویهتی: وهستانهکه حهقیقهتی ههیه، چونیهتیهکهی شاراوهیه، پرسیارکردن دهربارهی بیدعهیه، باوهڕ بوون پێی واجبه)، خۆرو مانگیشی ڕام هێناوه، ههر یهکهیان له چهرخ و خۆلی خۆیدا بێ وچان تا ماوهیهکی دیاریکراو دهسوڕێنهوه، ههر ئهو زاته کاروباری جیهان ههر ههمووی بهڕێ دهکات و ڕێکی دهخات، ههروهها ئایهتهکانی قورئان بهوردی و دوورو درێژی دهخاته بهرچاو بۆ ئهوهی دڵنیابن له به خزمهت گهیشتن و ئاماده بوونی بهردهم دادگای پهروهردگارتان (بۆ لێپرسینهوه).
وَهُوَ الَّذِي مَدَّ الْأَرْضَ وَجَعَلَ فِيهَا رَوَاسِيَ وَأَنْهَارًا وَمِن كُلِّ الثَّمَرَاتِ جَعَلَ فِيهَا زَوْجَيْنِ اثْنَيْنِ يُغْشِي اللَّيْلَ النَّهَارَ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ ( 3 )
ههر ئهو زاتهشه که زهوی پان و بهرین کردوه و (ههرچهنده له شێوهی گۆدایه)، کهژو چیاو ڕووباری زۆری تێدا دابین کردووه، له ههموو بهرو بوومێك جووتی فهراههم هێناوه له ههردوو جۆره، شهوی والێکردووه که ڕۆژ داپۆشێت، بهڕاستی ئا لهو شتانهدا بهڵگه و نیشانهی زۆر ههن بۆ کهسانێك بیربکهنهوه.
وَفِي الْأَرْضِ قِطَعٌ مُّتَجَاوِرَاتٌ وَجَنَّاتٌ مِّنْ أَعْنَابٍ وَزَرْعٌ وَنَخِيلٌ صِنْوَانٌ وَغَيْرُ صِنْوَانٍ يُسْقَىٰ بِمَاءٍ وَاحِدٍ وَنُفَضِّلُ بَعْضَهَا عَلَىٰ بَعْضٍ فِي الْأُكُلِ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَعْقِلُونَ ( 4 )
لهسهر ڕووکاری زهوی پارچهی جۆراوجۆر ههیه له پاڵ یهکدا (که کارکردیان ههیه لهسهر چۆنێتی و بهرههمی ڕووهك، جگه لهوهی جیاوازیان نیشانهن بۆ کانزا جۆراو جۆرهکان)، ههرهها باخی ڕهزی ترێ، کشتوکاڵی ههمه جۆر له دانهوێڵه و بێستانهکاندا، دارخورمای یهك قهدو دوو قهد، ههموو ئهمانه بهیهك ئاو ئاودێر دهکرێن و له یهك جۆر ئاو دهخۆنهوه (بهڵام سهوئهنجام ئهو ههموو بهروبومه جیاوازه له قهبارهو تام و بۆن و ڕهنگ و شێوازدا، پهیدا دهبن) و ههندێکیانمان له ههندێکی تر بۆ خۆراکی ئادهمیزاد نازدارتر و پهسهندتر کردووه، بهڕاستی ئا لهو شتانهشدا بهڵگه و نیشانهی زۆر ههن بۆ کهسانێك عهقڵ و ژیری خۆیان بخهنهکار.
وَإِن تَعْجَبْ فَعَجَبٌ قَوْلُهُمْ أَإِذَا كُنَّا تُرَابًا أَإِنَّا لَفِي خَلْقٍ جَدِيدٍ أُولَٰئِكَ الَّذِينَ كَفَرُوا بِرَبِّهِمْ وَأُولَٰئِكَ الْأَغْلَالُ فِي أَعْنَاقِهِمْ وَأُولَٰئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ( 5 )
خۆ ئهگهر تۆ بهشتێك سهرسام بیت و پێت سهیربێت، ئهوه قسهی بێ باوهڕان جێگهی سهرسامییه که دهڵێن: ئایا کاتێك بووینهوه به خاك و خۆڵ، سهرلهنوێ ئایا زیندوو دهکرێینهوهو دروست دهبینهوه؟ ئا ئهوانه (که ئهو قسهیه دهکهن) ئهوانهن که بێ باوهڕ بوون به پهروهردگاریان، ئا ئهوانه زنجیرهکان له گهردنیاندان و ئهوانه نیشتهجێی ناو ئاگری دۆزهخن و ههمیشه دهبێ تیایدا بمێنهوه.
وَيَسْتَعْجِلُونَكَ بِالسَّيِّئَةِ قَبْلَ الْحَسَنَةِ وَقَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِمُ الْمَثُلَاتُ وَإِنَّ رَبَّكَ لَذُو مَغْفِرَةٍ لِّلنَّاسِ عَلَىٰ ظُلْمِهِمْ وَإِنَّ رَبَّكَ لَشَدِيدُ الْعِقَابِ ( 6 )
(لارو وێری خوانهناسان گهیشتۆته ڕادهیهك که): پهلهت لێدهکهن له پێشهاتنی بهڵاو ناخۆشی پێش ئهوهی داوای چاکه و خۆشی بکهن، لهکاتێکدا بێگومان له پێشینانهوه نموونهی تیاچوون و ڕیسوا بوونی خوانهناسان تێپهڕ بووه، بێگومان پهروهردگاری تۆ (ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم)خاوهنی چاوپۆشی و لێخۆشبوونه بۆ خهڵکی، سهرهڕای ستهمیان (ئهگهر بگهڕێنهوه بۆ لای ئیمان و خواناسی)، بهڕاستی پهروهردگاری تۆ زۆر تۆڵه سێنهرێکی بههێزه (لهو کهسانهی که دژایهتی بهرنامه به نرخهکهی دهکهن.
وَيَقُولُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْلَا أُنزِلَ عَلَيْهِ آيَةٌ مِّن رَّبِّهِ إِنَّمَا أَنتَ مُنذِرٌ وَلِكُلِّ قَوْمٍ هَادٍ ( 7 )
ئهوانهی که بێ باوهڕ بوون دهڵێن: ئهوه بۆ بهڵگهو نیشانهیهك لهلایهن پهروهردگاریهوه دانهبهزێنرایه سهری (که پێغهمبهری خوایه) بێگومان، ئهی محمد صلی الله علیه وسلم) تۆ تهنها ترسێنهرو بێدارکهرهوهی ئهو خهڵکهیت، بۆ ههر میللهتێك پێغهمبهرو چاوساغ و ڕێپیشاندهرێك ههیه.
اللَّهُ يَعْلَمُ مَا تَحْمِلُ كُلُّ أُنثَىٰ وَمَا تَغِيضُ الْأَرْحَامُ وَمَا تَزْدَادُ وَكُلُّ شَيْءٍ عِندَهُ بِمِقْدَارٍ ( 8 )
خوا چاك دهزانێت بهوهی ههموو مێینهیهك چی له سکیدا ههڵگرتووه (نێره یان مێ، تهواوه، یان ناتهواو، ڕهنگی ڕووخساری، قهبارهی.... تد) ههروهها دهزانێت بهوهش که دهپوکێتهوهو لهبار دهچێت و بهوهش که زیاد دهکات و گهوره دهبێت، ههموو شتێك لای ئهو زاته بهئهندازه و پێوانهیه.
عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ الْكَبِيرُ الْمُتَعَالِ ( 9 )
ئهو زاته زانای نهێنی و شاراوهکانه ههروهها زانای ئاشکراو بینراوهکانیشه، زاتێکی زۆر گهورهو بهشکۆو بڵندو پایهداره.
سَوَاءٌ مِّنكُم مَّنْ أَسَرَّ الْقَوْلَ وَمَن جَهَرَ بِهِ وَمَنْ هُوَ مُسْتَخْفٍ بِاللَّيْلِ وَسَارِبٌ بِالنَّهَارِ ( 10 )
چونیهکه لای ئهو زاته، ئهگهر کهسێکتان قسه بشارێتهوه، یان بیڵێت و ئاشکرای بکات، ههروهها ئاگاداری ئهو کهسهیه که له تاریکی شهودا خۆی دهشارێتهوه، ئهوهش که بهڕۆژدا دهڕواو ئاشکراو دیاره.
لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِّن بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّىٰ يُغَيِّرُوا مَا بِأَنفُسِهِمْ وَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ سُوءًا فَلَا مَرَدَّ لَهُ وَمَا لَهُم مِّن دُونِهِ مِن وَالٍ ( 11 )
بۆ خوا ههیه فریشتهی بێ شومار که به نۆره بهدوای یهکدا دێن تا چاودێری ئادهمیزاد بکهن له بهرو پشت و له ههموو لایهکهوه بیپارێزن به فهرمانی خوا، بێگومان خوا بارودۆخی هیچ قهوم و گهلێك ناگۆڕێت (له خۆشیهوه بۆ ناخۆشی، یان له زهلیلیهوه بۆ سهربهرزی، یان له گرانیهوه بۆ ههرزانی)ههتا ئهوان ئهوهی به خۆیان دهکرێت نهیگۆڕن و نهیکهن، کاتێکیش خوا بیهوێت بهڵایهك بهسهر ههر میللهتێکدا بهێنێت (له دهرئهنجامی سهرکهشی و یاخی بوونیان)، ئهوه هیچ هێزێك ناتوانێت بهری بگرێت، هیچ کهسیش ناتوانێت جگه له خوا فریایان بکهوێت و ڕزگاریان بکات.
هُوَ الَّذِي يُرِيكُمُ الْبَرْقَ خَوْفًا وَطَمَعًا وَيُنشِئُ السَّحَابَ الثِّقَالَ ( 12 )
خوا ئهو زاتهیه که ههوره بروسکهتان نیشان دهدات، هاوڕێ لهگهڵ ترسدا (بههۆی ڕووناکی بههێزو دهنگی سامناکی، که دهوریان ههیه له بهپێز کردنی خاکی زهوی و تهقاندنهوهی تۆوهکاندا) ههروهها ئومێد و هیوا بهخشیشه (به ساڵێکی پڕ بهرهکهت)، ههر ئهو زاته ههوری قورس و سهنگین و ئاودار بهدی دههێنێت.
وَيُسَبِّحُ الرَّعْدُ بِحَمْدِهِ وَالْمَلَائِكَةُ مِنْ خِيفَتِهِ وَيُرْسِلُ الصَّوَاعِقَ فَيُصِيبُ بِهَا مَن يَشَاءُ وَهُمْ يُجَادِلُونَ فِي اللَّهِ وَهُوَ شَدِيدُ الْمِحَالِ ( 13 )
ههوره تریشقه (بهدهنگی گهوره و سامناكی) تهسبیحات و سوپاس و ستایشی (بهدیهێنهری دهکات) و فریشتهکانیش له ترسی ئهو زاته (سهر گهرمی تهسبیحات و ستایش و سوپاسگوزارین)، ههروهها (جاری وا ههیه) ههوره بروسکه دهنێرێت و دهیماڵێت بهکهسێکدا که خوا ویستی لهسهره و ڕۆژی تهواو بووه (جا لهگهڵ ئهم ههموو بهڵگهو نیشانه بههێزهدا) ئهوانه ههر له دهمهدهمێ و مشتومڕدان دهربارهی خوا (دوور له بنهمای زانستی) لهکاتێکدا ئهو زاته دهسهڵاتی زۆر بههیزهو تۆڵهسهندنی (له خوانهناسان) توندو تیژه.
لَهُ دَعْوَةُ الْحَقِّ وَالَّذِينَ يَدْعُونَ مِن دُونِهِ لَا يَسْتَجِيبُونَ لَهُم بِشَيْءٍ إِلَّا كَبَاسِطِ كَفَّيْهِ إِلَى الْمَاءِ لِيَبْلُغَ فَاهُ وَمَا هُوَ بِبَالِغِهِ وَمَا دُعَاءُ الْكَافِرِينَ إِلَّا فِي ضَلَالٍ ( 14 )
ههر بۆ خوایه بانگهوازی حهق و ڕاستی، (بهڵام) ئهوانهی هاناو هاوار بۆ کهسێکی تر دهبهن جگه لهو زاته، هاوار لێکراوان به هیچ شێوهیهك بههانایانهوه نایهن و وهڵامیان نادهنهوه، مهگهر وهکو کهسێك (تینووی بێت له دوورهوه) دهستهکانی درێژه بکات بۆ ئاو تا بیگهیهنێته دهمی، کهچی بێسوودهو ناگاته دهمی، بێگومان دوعا نزای بێ باوهڕان تهنها لهناو تاریکی و گومڕایدایه و هیچی تر نی یه.
وَلِلَّهِ يَسْجُدُ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ طَوْعًا وَكَرْهًا وَظِلَالُهُم بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ ۩ ( 15 )
ههرچی له ئاسمانهکان و زهویدا ههیه، لهسهر ڕهزامهندیی خۆیان بێ یان به ناچاریی سوژده بۆ خوای بهدیهێنهر دهبهن هاوڕێ لهگهڵ سێبهرهکانیاندا له بهرهبهیان و دهمهو ئێواراندا.
قُلْ مَن رَّبُّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ قُلِ اللَّهُ قُلْ أَفَاتَّخَذْتُم مِّن دُونِهِ أَوْلِيَاءَ لَا يَمْلِكُونَ لِأَنفُسِهِمْ نَفْعًا وَلَا ضَرًّا قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الْأَعْمَىٰ وَالْبَصِيرُ أَمْ هَلْ تَسْتَوِي الظُّلُمَاتُ وَالنُّورُ أَمْ جَعَلُوا لِلَّهِ شُرَكَاءَ خَلَقُوا كَخَلْقِهِ فَتَشَابَهَ الْخَلْقُ عَلَيْهِمْ قُلِ اللَّهُ خَالِقُ كُلِّ شَيْءٍ وَهُوَ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ ( 16 )
(ئهی محمد صلی الله علیه وسلم به خوانهناسان) بڵێ: کێ پهروهردگاری ئاسمانهکان و زهویه؟ (ئهگهر ئهوان بێ دهنگ بوون) تۆ بڵێ: الله پهروهردگاریانه، (چونکه ئهوانه کهڕ کوێرو ڵاڵن لهوانهیه دان بهو ڕاستیهدا نهنێن) پاشان پێیان بڵێ: ئایا ڕهوایه جگه لهو خوایه پشت به شتانی تر ببهستن و بیانکهنه پشتیوان و خۆشهویست، که ئهوانه تهنانهت بۆ خۆشییان قازانج و زهرهریان بهدهست نیه؟! ههروهها بڵێ: باشه ئاخر کوێر و چاوساغ وهك یهکن؟! تاریکی و ڕووناکی چوونیهکن؟! (دیاره خوانهناسی و بێ دینی کوێری و تاریکیه، ئیمان و باوهڕو خواناسیش چاو ساغی و ڕووناکیه)، بهڵکو چهند هاوبهشێکیان داناوه بۆ خوا، کهشتیان دروستکردووه وهك دروستکراوهکانی خواو جا دروستکراوهکهیان لێ شێواوه، پێیان بڵێ: الله بهدیهێنهرو دروستکاری ههموو شتێکه و ئهوزاته تاکوتهنهاو بهدهسهڵات و بههێزو به توانایه.
أَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَسَالَتْ أَوْدِيَةٌ بِقَدَرِهَا فَاحْتَمَلَ السَّيْلُ زَبَدًا رَّابِيًا وَمِمَّا يُوقِدُونَ عَلَيْهِ فِي النَّارِ ابْتِغَاءَ حِلْيَةٍ أَوْ مَتَاعٍ زَبَدٌ مِّثْلُهُ كَذَٰلِكَ يَضْرِبُ اللَّهُ الْحَقَّ وَالْبَاطِلَ فَأَمَّا الزَّبَدُ فَيَذْهَبُ جُفَاءً وَأَمَّا مَا يَنفَعُ النَّاسَ فَيَمْكُثُ فِي الْأَرْضِ كَذَٰلِكَ يَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ ( 17 )
ههر ئهو زاته له ئاسمانهوه بارانی باراندووه، بهئهندازهی ئهو دۆڵ و نشێوه بههۆی ئهو بارانه پڕ دهبن (ئینجا لافاوێك دروست دهبێت)، ئهو لافاوه کهف و کوڵی بهرز ههڵگرتووه، (ئهمه نموونهی یهکهمی حهق و ناحهقه، بۆ نمونهی دووهم دهفهرمووێت) ههروهها لهسهر ڕووی ئهو کانزایانهی که ئاگری تێبهردهدهن و دهیتوێننهوه بهئاگر بۆ دروستکردنی خشڵ وهکو (ئاڵتوون و زیوو پلاتین) یاخود بۆ پێویستی تر (وهکو ئاسن و مس و قوڕقوشم) کهف و کوڵ دروست دهبێت وهك کهف و کوڵی سهر ئاوهکه، ئا بهو شێوهیه خوا نموونه دههێنێتهوه بۆ حهق و ناحهق، بۆ ڕاست و ناڕاست، جا ئهوهی کهف و کوڵه وبێسوود و بێ کهڵکه دهڕوات و دهپوکێتهوه، بهڵام ئهوهی که سوود بهخش و بهکهڵکه بۆ خهڵکی لهسهر زهویدا ههر ئهوه دهمێنێتهوه، ئا بهو شێوهیه خوا نموونه جۆراوجۆرهکان دههێنێتهوه، (دیاره که بهتاڵ و ناحهقی کهف و کوڵن و تهمهن کۆتان، حهق و ڕاستیش ئاوه پاکهکهیهو و کانزا بهسوودهکانن دهمێننهوه له زهویدا).
لِلَّذِينَ اسْتَجَابُوا لِرَبِّهِمُ الْحُسْنَىٰ وَالَّذِينَ لَمْ يَسْتَجِيبُوا لَهُ لَوْ أَنَّ لَهُم مَّا فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا وَمِثْلَهُ مَعَهُ لَافْتَدَوْا بِهِ أُولَٰئِكَ لَهُمْ سُوءُ الْحِسَابِ وَمَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَبِئْسَ الْمِهَادُ ( 18 )
(ههڵویستی ئهو خهڵکه له بهرامبهر بانگهوازی پهروهردگاریانهوه دوو جۆره) بۆ ئهوانهی که بهدهم بانگهوازی پهروهردگاریانهوه چوون، ههموو خۆشی و شادی و کامهرانی و ئاسوودهییهکان بۆ ئامادهیه، ئهوانهش که بهدهم بانگهوازهکهیهوه نهچوون، ئهگهر بهڕاستی خاوهنی ههر ههموو شتێك بن له زهویداو ئهوهندهی تریشی لهگهڵدا بێت، ئهوه دهیانکرده قوربانی خۆیان، له پێناوی ڕزگاری خۆیاندا دهیانبهخشی، (چونکه) ئا ئهو جۆره کهسانه به خراپترین شێوه حسابیان لهگهڵدا دهکرێت، سهرئهنجامیش، جێگهیان دۆزهخه، ئای که شوێنێکی خراپه.
أَفَمَن يَعْلَمُ أَنَّمَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ الْحَقُّ كَمَنْ هُوَ أَعْمَىٰ إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُولُو الْأَلْبَابِ ( 19 )
جا ئایا ئهو کهسهی که دڵنیایه و دهزانێت بێگومان ئهم قورئانهی که لهلایهن پهروهردگارتهوه بۆت دابهزێنراوه حهق و ڕاستهقینهیه، وهکو ئهو کهسه وایه که کوێره له ئاستیدا؟، بهڕاستی ههر خاوهن بیرو هۆشهکان لهڕاستی تێدهگهن و تێدهفکرن.....
الَّذِينَ يُوفُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَلَا يَنقُضُونَ الْمِيثَاقَ ( 20 )
ئهو کهسانهن وهفا دهکهن و بهئهمهکن له بهرامبهر ئهو پهیمانهوه که ههیانه لهگهڵ خوای پهروهردگارداو، ئهو پهیمانهش ناشکێن و بهڵێن ههڵناوهشێننهوه....
وَالَّذِينَ يَصِلُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَن يُوصَلَ وَيَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَيَخَافُونَ سُوءَ الْحِسَابِ ( 21 )
ئهوانهشن که ههرچی خوا فهرمانی به گهیاندنی داوه دهیگهیهنن و بهدڵ له پهروهردگاریان دهترسن (نهوهکو لێیان برهنجێت) و له لێپرسینهوهو حسابی توند و تیژی قیامهتیش سڵ دهکهنهوه.
وَالَّذِينَ صَبَرُوا ابْتِغَاءَ وَجْهِ رَبِّهِمْ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَنفَقُوا مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلَانِيَةً وَيَدْرَءُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ أُولَٰئِكَ لَهُمْ عُقْبَى الدَّارِ ( 22 )
ئهوانهشن که دانیان بهخۆدا گرت و به ئارام بوون بۆ بهدهستهێنانی ڕهزامهندیی پهروهردگاریان و نوێژهکهشیان به چاکی ئهنجام داوهو لهو ڕزق و ڕۆزیهش که پێمان بهخشیوون بهخشیویانه، بهنهێنی و به ئاشکراو بهچاکهکاری و شێوازی جوان پاڵ به نادروستی و ههڵه و خراپکارایهوه دهنێن، ئا ئهوانه سهرئهنجامهکهیان ئهو خانووبهره (ڕازاوهیهیه له بهههشتدا)....
جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَهَا وَمَن صَلَحَ مِنْ آبَائِهِمْ وَأَزْوَاجِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَالْمَلَائِكَةُ يَدْخُلُونَ عَلَيْهِم مِّن كُلِّ بَابٍ ( 23 )
که باخهکانی بهههشتی_عهدنه_ بۆیان ڕازاوهتهوه، به شادیهوه دهچنه ناوی، هاوڕێ لهگهڵ ههر کهسێك چاك و پاك و خواناسه له باووباپیران و هاوسهرانیان و نهوهکانیان، جا فریشتهکان دهچن بۆ سهردانیان له ههموو دهروازهکانهوه....
سَلَامٌ عَلَيْكُم بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ ( 24 )
دهڵێن: سڵاوتان لێ بێت به هۆی خۆگرتنتانهوه (له بهرامبهر کێشهکانی ژیان، لهبهرامبهر گاڵتهجاڕیی خوانهناسان...) کهوابوو ئای چهنده جێگه و ڕێگهیهکی خۆشتان بۆ خۆتان مسۆگهر کرد.
وَالَّذِينَ يَنقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِن بَعْدِ مِيثَاقِهِ وَيَقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَن يُوصَلَ وَيُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ أُولَٰئِكَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَلَهُمْ سُوءُ الدَّارِ ( 25 )
(بهڵام) ئهوانهی که پهیمانی خوا دهشکێنن دوای ئهوهی که پێشتر توندو تۆڵ بوو (له سهروو ههموویانهوه پهیمانی فیترهت و بهندایهتی)، ههرچی پهیوهندیهکیش خوا فهرمانیدا بهگهیاندنی ئهوان دهیبڕن و دهیپچڕێنن، ههروهها تۆوی فهسادو گوناهو تاوان دهچێنن له زهویدا، ئا ئهوانه نهفرهت و خهشمی خوایان لهسهرهو ههروهها جیگه و ڕێگهی ناخۆش و نالهبار (لهدۆزهخدا) بۆ ئهوان ههیه.
اللَّهُ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن يَشَاءُ وَيَقْدِرُ وَفَرِحُوا بِالْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا فِي الْآخِرَةِ إِلَّا مَتَاعٌ ( 26 )
ههر خوایه، ڕزق و ڕۆزی فراوان دهبهخشێت به ههر کهس که بیهوێت و تهنگ و کهمی دهکاتهوه (بهشێوهیهك که حیکمهت و دانای تێدا بهدی دهکرێت) کهچی زۆربهی خهڵکی دڵخۆشن بهژیانی دنیا، لهکاتێکدا که ژیانی دنیا له بهرامبهر ژیانی قیامهتهوه (لهبهههشتی بهریندا) تهنها ڕابواردنێکی کهم نهبێت هیچی تر نی یه.
وَيَقُولُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْلَا أُنزِلَ عَلَيْهِ آيَةٌ مِّن رَّبِّهِ قُلْ إِنَّ اللَّهَ يُضِلُّ مَن يَشَاءُ وَيَهْدِي إِلَيْهِ مَنْ أَنَابَ ( 27 )
خوانهناسان دهڵێن: ئهوه بۆچی موعجیزهیهك بۆ محمد صلی الله علیه وسلم لهلایهن پهروهردگاریهوه دانهبهزێنرایه سهری، (بهمهرجێك_موعجیزه_ هیچ کات نهبووهته هۆی ئیمان هێنانی خهڵکی، بهڵکو بیانویهکه و ههمیشه خوانهناسان وڕکیان لێ گرتووه) تۆش پێیان بڵێ: بهڕاستی خوا، ههرکهسێك کهبیهوێت گومڕاو سهرلێشێواوی دهکات، لهههمان کاتدا هیدایهتی ئهو کهسانه دهدات که ڕوو له پهیامهکهی دهکهن و بهندایهتی دهکهن و گهڕاونهتهوه بۆ لای...
الَّذِينَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِكْرِ اللَّهِ أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ ( 28 )
ئهوانهی باوهڕیان هیناوهو دڵ و دهروونیان ئارام دهبێت به قورئان و پهیامهکهی خوای پهروهردگار، ئاگاداربن دڵهکان: ههر به قورئان و یادی خواو (پاپهندبوون به ئاینهکهیهوه) خۆشنوود دهبن و دهحهوێنهوه.
الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ طُوبَىٰ لَهُمْ وَحُسْنُ مَآبٍ ( 29 )
ئهو کهسانهی که باوهڕیان هیناوه و کارو کردهوه چاکهکانیان ئهنجامداوه، بهههشت و نازو نیعمهتی جوان و ڕازاوه و جێگه و ڕێگهی خۆش بۆیان ئامادهیه.
كَذَٰلِكَ أَرْسَلْنَاكَ فِي أُمَّةٍ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهَا أُمَمٌ لِّتَتْلُوَ عَلَيْهِمُ الَّذِي أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ وَهُمْ يَكْفُرُونَ بِالرَّحْمَٰنِ قُلْ هُوَ رَبِّي لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَإِلَيْهِ مَتَابِ ( 30 )
ئا بهو شێوهیه تۆمان ڕهوانه کردووه بۆ سهر ئوممهتێك که پێش ئهمان میللهتانی تریش ههبوون، تا ئهم قورئانهی که بهوهحی بۆمان ڕهوانه کردویت بهسهریاندا بخوێنیتهوه، کهچی زۆربهیان باوهڕ بهخوای میهرهبان ناهێنن، ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم تۆ بڵێ: ئهو زاته پهروهردگاری منه و بێجگه لهو خوایهکی تر نیه، من ههر پشتم بهو زاته بهستووه، گهڕانهوهشم ههر بۆ لای ئهوه.
وَلَوْ أَنَّ قُرْآنًا سُيِّرَتْ بِهِ الْجِبَالُ أَوْ قُطِّعَتْ بِهِ الْأَرْضُ أَوْ كُلِّمَ بِهِ الْمَوْتَىٰ بَل لِّلَّهِ الْأَمْرُ جَمِيعًا أَفَلَمْ يَيْأَسِ الَّذِينَ آمَنُوا أَن لَّوْ يَشَاءُ اللَّهُ لَهَدَى النَّاسَ جَمِيعًا وَلَا يَزَالُ الَّذِينَ كَفَرُوا تُصِيبُهُم بِمَا صَنَعُوا قَارِعَةٌ أَوْ تَحُلُّ قَرِيبًا مِّن دَارِهِمْ حَتَّىٰ يَأْتِيَ وَعْدُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لَا يُخْلِفُ الْمِيعَادَ ( 31 )
خۆ ئهگهر بهڕاستی له جیاتی ئهم قورئانه، خوا قورئانێکی ڕهوانه بکردایه که کێوهکان پێی بڕۆشتنایه، یان زهوی پێ ههڵکهنرایه و لهت بکرایه، یان مردووهکانی پێ بهاتایه قسهو گفتوگۆی لهگهڵدا بکرایه، خوانهناسان ههر بڕوایان نهدههێنا، بهڵام دڵنیابن که ههموو کارێك و ههموو شتێك بهدهست خوایه، باشه، ئایا ئهوانهی ئیمانیان هێناوه نائومێد نهبوون (له بێ دین و خوانهناسان، خۆ هیدایهت به زۆر نیه؟) جا ئهگهر خوا بیوستایه ههموو خهڵکی ناچار دهکرد که هیدایهت وهربگرن (خوانهناسان وهنهبێت ژیانی دنیا بهخۆشی بهرنه سهر، بهڵکو) بهردهوام ئهوانهی که بێ باوهڕ بوون بهڵای سهخت و ناخۆشیان تووش دهبێت بههۆی ئهو کارو پیشهیهوه که ئهنجامیان داوه، یاخود ئهو بهڵا سهختانه له نزیك ماڵهکانیانهوه دادهبهزێت و سهرههڵدهدات، ههتا بهڵێنی خوا دێته دی، بهڕاستی خوا پهیمانی ناشکێنێت و دهیهێنێته دی.
وَلَقَدِ اسْتُهْزِئَ بِرُسُلٍ مِّن قَبْلِكَ فَأَمْلَيْتُ لِلَّذِينَ كَفَرُوا ثُمَّ أَخَذْتُهُمْ فَكَيْفَ كَانَ عِقَابِ ( 32 )
(ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم ئهگهر خوا نهناسان گاڵته دهکهن به تۆ یان به ئایینهکهی تۆ، خهفهت مهخۆ چونکه) سوێند بهخوا بهڕاستی گاڵتهکراوه به پێغهمبهرانی پێش تۆش، جا من ماوهیهك مۆڵهتمدا بهوانهی که بێ باوهڕ بوون پاشان خهشم و قینی خۆمم لێگرتن، جا چۆن تۆڵهیهك بوو تۆڵهکهم؟ (له مێژوو بپرسه و سهرنجی ئاسهواریان بده)!
أَفَمَنْ هُوَ قَائِمٌ عَلَىٰ كُلِّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ وَجَعَلُوا لِلَّهِ شُرَكَاءَ قُلْ سَمُّوهُمْ أَمْ تُنَبِّئُونَهُ بِمَا لَا يَعْلَمُ فِي الْأَرْضِ أَم بِظَاهِرٍ مِّنَ الْقَوْلِ بَلْ زُيِّنَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا مَكْرُهُمْ وَصُدُّوا عَنِ السَّبِيلِ وَمَن يُضْلِلِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ هَادٍ ( 33 )
جا ئایا ئهو زاتهی که سهرپهرشتیاری کارو کردهوهی ههموو کهسێك و دهزانێت چیان کردووه (وهکو پهرستراو و بتهکانی تر وایه که خهڵکی هاناو هاواری بۆ دهبهن؟)، لهگهڵ گهورویی و باڵادهستی ئهو پهروهردگارهدا نهفامان شهریکیان بۆ خوا بڕیارداوه، تۆش بڵێ: ئادهی ئاوی ئهو بت و هاوهڵانهم بۆ بنێن که لهجیاتی خوا دهیانپهرستن؟ یاخود (بهههموو عهقلێکیانهوه) دهتانهوێت خوا ئاگادار بکهنهوه بهشتێك که ئهو زاته نایزانێت له زهویدا؟!!، یان ههر ئهتانهوێت ئاگاداری بکهنهوه بهقسهی سهرزارهکیتان، نهخێر ڕاستی ههر ئهوهیه که فێڵ و تهڵهکه و پیلانی ئهوانهی که بێ باوهڕ بوون بۆیان ڕازێنراوهتهوه و له ڕێبازی ڕاست وێڵ کراون، جا ههر کهس بههۆی کارو کردهوهی خراپیهوه ڕێبازی خوا ون بکات، ئیتر کهس نیه هیدایهتی بدات.
لَّهُمْ عَذَابٌ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَلَعَذَابُ الْآخِرَةِ أَشَقُّ وَمَا لَهُم مِّنَ اللَّهِ مِن وَاقٍ ( 34 )
ئهوانه ههر له دنیادا تووشی سزایهکیان دهکهین، بێگومان سزای قیامهتیشیان سهختتره و هیچ شتێك نیه له سزای خوایی ڕزگاریان بکات و پهنایان بدات.
مَّثَلُ الْجَنَّةِ الَّتِي وُعِدَ الْمُتَّقُونَ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ أُكُلُهَا دَائِمٌ وَظِلُّهَا تِلْكَ عُقْبَى الَّذِينَ اتَّقَوا وَّعُقْبَى الْكَافِرِينَ النَّارُ ( 35 )
وێنهی نمونهیی ئهو بهههشتهی بهڵێن دراوه به پارێزگاران (که جوان و ڕازاوهیه) چهندهها ڕووبار ڕهوان و جاریه (بهژێر درهختهکان و به بهردهم کۆشکهکانیدا)، خواردن و خواردنهوهی (ههمهجۆر و ههمهڕهنگی) بهردهوامه هاوڕێ لهگهڵ سێبهری خۆش و (ههوای سازگارو شنهی شهماڵدا) ئهوهیه سهر ئهنجامی ئهوانهی لهتوڕهیی خوا خۆیان پاڕاست، سهر ئهنجامی بێ باوهڕو خوانهناسانیش ئاگری دۆزهخه.
وَالَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَفْرَحُونَ بِمَا أُنزِلَ إِلَيْكَ وَمِنَ الْأَحْزَابِ مَن يُنكِرُ بَعْضَهُ قُلْ إِنَّمَا أُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ اللَّهَ وَلَا أُشْرِكَ بِهِ إِلَيْهِ أَدْعُو وَإِلَيْهِ مَآبِ ( 36 )
دهستهیهك لهوانهی که کتێبی ئاسمانیان پێ بهخشیوون (شوینکهوتهی حهق و ڕاستین) دڵخۆش و شادمان دهبن بهو قورئانهی که بۆ تۆ دابهزێنراوه، ههندێ گرۆ دهستهی تریش ههیه ئینکاری ههندێکی دهکات.. پێیان بڵێ: بهڕاستی من فهرمانی ئهوهم پێ دراوه که تهنها خوا بپهرستم و هیچ شهریك و هاوهڵیشی بۆ بڕیار نهدهم، ههر بۆ لای ئهو خهڵك بانگ بکهم، گهڕانهوهش ههر بۆ لای ئهوه.
وَكَذَٰلِكَ أَنزَلْنَاهُ حُكْمًا عَرَبِيًّا وَلَئِنِ اتَّبَعْتَ أَهْوَاءَهُم بَعْدَمَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ مَا لَكَ مِنَ اللَّهِ مِن وَلِيٍّ وَلَا وَاقٍ ( 37 )
ههر بهو شێوهیه (پێشتر کتێبی ئاسمانیمان به زمانی جۆراو جۆر ڕهوانه کردووه) قورئانمان وهکو داوهرێك بهعهرهبیهکی پاراو دابهزاندووه، سوێند بهخوا ئهگهر شوێنی ئارهزووهکانی ئهوان بکهویت، دوای ئهوهی زانستی و زانیاری تهواوت (لهلایهن خواوه) بۆ هات، ئهوه هیچ پشتیوان و پارێزهرێکت نی یه له سزای خوا بتپارێزێت.
وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلًا مِّن قَبْلِكَ وَجَعَلْنَا لَهُمْ أَزْوَاجًا وَذُرِّيَّةً وَمَا كَانَ لِرَسُولٍ أَن يَأْتِيَ بِآيَةٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ لِكُلِّ أَجَلٍ كِتَابٌ ( 38 )
سوێند بهخوا بێگومان پێش تۆ پێغهمبهرانی ترمان ڕهوانه کردووه و هاوسهرو نهوهشمان پێداون، هیچ پێغهمبهرێکیش بۆی نهبووه بهویستی خۆی موعجیزه نیشان بدات ئهگهر ویستی خوای لهسهر نهبووبێت، بۆ ههموو کارو ڕووداوێکیش بڕیارێکی تایبهت ههیه.
يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاءُ وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ ( 39 )
خوا ویستی نهمانی لهسهر ههرچییهك بێت، لهناوی دهبات و دهیکوژێنێتهوه، یان دهیهێڵێتهوه و پایهداری دهکات، سهرچاوهی تۆمارکراوی ههموو ڕووداوهکان لای ئهو زاتهیه، (یاخود خوا ئایینه پێشووهکان له مهیداندا ناهێڵێت و دواههمین ئاین و بهرنامهی که ئایینی ئیسلامه دهیچهسپێنێت و پایهداری دهکات).
وَإِن مَّا نُرِيَنَّكَ بَعْضَ الَّذِي نَعِدُهُمْ أَوْ نَتَوَفَّيَنَّكَ فَإِنَّمَا عَلَيْكَ الْبَلَاغُ وَعَلَيْنَا الْحِسَابُ ( 40 )
جا ئهگهر ههندێ له ههڕهشهکانی خۆمانیان بۆ پێش بهێنین و نیشانت بدهین، یاخود بتمرێنین و سهرئهنجامی ئهوان نهبینیت، خهفهت مهخۆ چونکه بهڕاستی تۆ تهنها گهیاندنی پهیامهکهت لهسهره، لێپرسینهوهش لهسهر ئێمهیه.
أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّا نَأْتِي الْأَرْضَ نَنقُصُهَا مِنْ أَطْرَافِهَا وَاللَّهُ يَحْكُمُ لَا مُعَقِّبَ لِحُكْمِهِ وَهُوَ سَرِيعُ الْحِسَابِ ( 41 )
ئایا خوا نهناسان نهیانبینیوه، ئێمه چۆن ئهم لاو ئهو لای زهوی کهم دهکهینهوه (دهسهڵاتی خوانهناسان ناهێڵین له ڕۆژههڵات و ڕۆژئاوای زهویدا، سهرئهنجام بهرنامه و ئوممهتی میانهڕه و سهر دهخهین) خوا خۆی داوهریی دهکات و (گۆڕانکاریهکان تاوتۆی دهکات)، کهس ناتوانێت موحاسهبهی بکات و کۆسپ و تهگهره بهێنێته ڕێی وئهوزاته زۆر بهخێراییههموو شتێك تاوتۆی دهکات و له ههمووان دهپرسێتهوه.
وَقَدْ مَكَرَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ فَلِلَّهِ الْمَكْرُ جَمِيعًا يَعْلَمُ مَا تَكْسِبُ كُلُّ نَفْسٍ وَسَيَعْلَمُ الْكُفَّارُ لِمَنْ عُقْبَى الدَّارِ ( 42 )
بێگومان خوا نهناسان پێش ئهمانیش پیلانیان گێڕا، بهمهرجێك پیلانهکانیان ههر ههمووی لای خوا ڕوون و ئاشکرایه، دهزانێت ههر کهس چی دهکات و چی دهستپێشخهری دهکات، بێ باوهڕ خوانهناسانیش لهئایندهدا دهزانن که سهرئهنجامی ئهم جیهانه و ئهو جیهانیش بۆ کێ دهبێت.
وَيَقُولُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَسْتَ مُرْسَلًا قُلْ كَفَىٰ بِاللَّهِ شَهِيدًا بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ وَمَنْ عِندَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ ( 43 )
ئهوانهش که بێ باوهڕ بوون دهڵێن: تۆ پێغهمبهرو ڕهوانه کراوی خوا نیت، له وهڵامیاندا بڵێ: ههر خوا بهسه که شایهت بێت له نێوان منیش و ئێوهشدا، ههروهها ئهو کهسهش که شارهزای قورئان و کتێبه ئاسمانیهکانه.
قورئانی پیرۆز » كوردی » سورهتی إبراهيم
كوردی
سورهتی إبراهيم - تعداد آیات 52
الر كِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَيْكَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِ رَبِّهِمْ إِلَىٰ صِرَاطِ الْعَزِيزِ الْحَمِيدِ ( 1 )
سهرنجی سهرهتای سورهتی (البقرة) بده، ئهم قورئانه کتێبێکه دامانبهزاندووه بۆت ئهی محمد صلی الله علیه وسلم تا خهڵکی له تاریکیهکانی (بێ باوهڕی و نهزانی و سهرلێشێواوی) دهربهێنێت، بهرهو نوورو ڕێبازی ڕۆشنایی ئیمان، بهویستی پهروهردگاریان، تا دهگهنه ڕێبازی ڕاستی خوای باڵادهست و شایستهی سوپاسگوزاری.
اللَّهِ الَّذِي لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَوَيْلٌ لِّلْكَافِرِينَ مِنْ عَذَابٍ شَدِيدٍ ( 2 )
ئهو خوایهی که ههرچی له ئاسمانهکان و ههرچی له زهویدا ههیه ههر ئهو خاوهنیانه، هاوار و ئاهو ناڵه بۆ ئهو کهسانهی که بێ باوهڕن له سزایهکی زۆر توندو تیژ....
الَّذِينَ يَسْتَحِبُّونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا عَلَى الْآخِرَةِ وَيَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ اللَّهِ وَيَبْغُونَهَا عِوَجًا أُولَٰئِكَ فِي ضَلَالٍ بَعِيدٍ ( 3 )
ئهوانهی که ژیانی دنیایان له به نرخترو خۆشهویستره له ژیانی جیهانی دوایی، ههمیشه بهربهست دهخهنه بهر ڕێبازی خواو دهیانهوێت له ڕێڕهوی خۆی دهربچێت و بترازێت، (یاخود پهسهنده لایان، بهڵام بهمهرجێك له خزمهت پلان و نهخشهی ئهواندا بێت) ئا ئهوانه له گومڕاییهکی قووڵ و بێ سهرو بندا سهرگهردانن و دهمێننهوه.
وَمَا أَرْسَلْنَا مِن رَّسُولٍ إِلَّا بِلِسَانِ قَوْمِهِ لِيُبَيِّنَ لَهُمْ فَيُضِلُّ اللَّهُ مَن يَشَاءُ وَيَهْدِي مَن يَشَاءُ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ( 4 )
ئێمه هیچ فرستادیهکمان ڕهوانه نهکردووه تهنها بهزمانی قهومهکهی نهبێت، (یهکێك بووه له خۆیان و به زمانی ئهوان دواوه) تا ههموو شتێکیان بۆ ڕوون بکاتهوه، ئینجا خوای گهوره ئهو کهسهی گومڕا کردووه که وستوویهتی (چونکه گوێی بۆ بانگهوازی حهق نهگرتووه)، ئهوهش که وستویهتی هیدایهتی داوه (پهروهردگار پاڵپشتی ژیرو هۆشمهندانه)، ئهو زاتهش باڵا دهسته (ویستی ئهو له سهروو ههموو ویستهکانهوهیه)، دانایه و (دهزانێت کێ شایستهی ئهو ڕهحمهته بهنرخهیه).
وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مُوسَىٰ بِآيَاتِنَا أَنْ أَخْرِجْ قَوْمَكَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَذَكِّرْهُم بِأَيَّامِ اللَّهِ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِّكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ ( 5 )
سوێند بهخوا بهڕاستی ئێمه موسامان ڕهوانه کرد، هاوڕێ لهگهڵ موعجیزهی زۆردا (فهرمانما پێدا) که قهوم و عهشیرتت له تاریکیهکان ڕزگار بکهو بهرهو نوورو ڕووناکی بیانبه، ڕۆژهکانی خوایان بهێنهرهوه یاد (ئهو ڕۆژانهی که تۆڵهی له بێ باوهڕان سهند و ئیماندارانی سهرسهخت)، بێگومان ئا لهو بهسهرهاتانهدا بهڵگه و نیشانهی زۆر ههن، بۆ ههموو ئهو کهسانهی که زۆر خۆگرن (لهکاتی تهنگانهدا)، زۆر سوپاسگوزاریشن (لهکاتی خۆشیدا).
وَإِذْ قَالَ مُوسَىٰ لِقَوْمِهِ اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ أَنجَاكُم مِّنْ آلِ فِرْعَوْنَ يَسُومُونَكُمْ سُوءَ الْعَذَابِ وَيُذَبِّحُونَ أَبْنَاءَكُمْ وَيَسْتَحْيُونَ نِسَاءَكُمْ وَفِي ذَٰلِكُم بَلَاءٌ مِّن رَّبِّكُمْ عَظِيمٌ( 6 )
(یادیان بهێنهرهوه) کاتێك موسا به قهومهکهی وت: یادی نازو نیعمهتهکانی خوا بکهنهوه لهسهرتان، کاتێك له دارو دهستهی فیرعهون ڕزگاری کردن که بهناخۆشترین شێوه سزای دهدات، کوڕانی ئێوهیان سهر دهبڕی و ئافرهتانی ئێوهیان دههێشتهوه (بۆ کارهکهری)، بێگومان ئا لهو پێشهاتانهدا بهڵاو تاقی کردنهوهیهکی گهوره لهلایهن پهروهردگارتانهوه بۆتان ساز درابوو.
وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِن شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ وَلَئِن كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِي لَشَدِيدٌ ( 7 )
لهیادتان بێت که: پهروهردگارتان بڕیاری داوه، سوێند بهخوا ئهگهر سوپاسگوزارو شوکرانه بژێر بن، ڕزق و ڕۆزی و نازو نیعمهتتان بهسهردا دهڕێژێنم و زیادی دهکهم، بهڵام: ئهگهر ناشوکرو سوپاس ناپهزێڕ بن، بهڕاستی ئهو کاته ئیتر تۆڵه و سزای من زۆر به ئازار دهبێت.
وَقَالَ مُوسَىٰ إِن تَكْفُرُوا أَنتُمْ وَمَن فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا فَإِنَّ اللَّهَ لَغَنِيٌّ حَمِيدٌ ( 8 )
موسا وتی: خهڵکینه ئهگهر ئێوه و ههموو دانیشتوانی سهر زهوی بهگشتی خوانهناس و بێ باوهڕ بن، ئهوه بێگومان ههر خۆتان زهرهر دهکهن، چونکه خوا ههر خۆی بێ نیازه و شایستهی سوپاسه.
أَلَمْ يَأْتِكُمْ نَبَأُ الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ قَوْمِ نُوحٍ وَعَادٍ وَثَمُودَ وَالَّذِينَ مِن بَعْدِهِمْ لَا يَعْلَمُهُمْ إِلَّا اللَّهُ جَاءَتْهُمْ رُسُلُهُم بِالْبَيِّنَاتِ فَرَدُّوا أَيْدِيَهُمْ فِي أَفْوَاهِهِمْ وَقَالُوا إِنَّا كَفَرْنَا بِمَا أُرْسِلْتُم بِهِ وَإِنَّا لَفِي شَكٍّ مِّمَّا تَدْعُونَنَا إِلَيْهِ مُرِيبٍ ( 9 )
باشه، ئایا ههواڵی قهومه پێشووهکانتان پێ نهگهشتووه، قهومی (نوح و عاد و ثمود)، ئهوانهش که له دوای ئهوان هاتوون، تهنها خوا نهبێت کهس نازانێت چهنده بوون و چیان بهسهر هاتووه، ئهوانه فرستادهکانیان به بهڵگهی زۆرهوه هاتن دووپاتیان دهکردهوه که پێغهمبهری پهروهردگارن، کهچی خوانهناسان یان بهدهستیان ئاماژهیان دهکرد بۆ پێغهمبهران که بێدهنگ بن، یاخود دهستیان دهبرد بۆ دهمی خۆیان و (دهیانکرده فیکه و هۆسه و گاڵتهجاڕی) و دهیانوت: بێگومان ئێمه باوهڕمان بهم پهیام و بهرنامهیه نیه که به ئێوهدا ڕهوانه کراوه، بهڕاستی ئێمهش له دوو دڵیهکدان که خهڵکیش دهخاته گومانهوه لهوهی که ئێوه بهنگهوازی ئێمهی بۆ دهکهن.
قَالَتْ رُسُلُهُمْ أَفِي اللَّهِ شَكٌّ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ يَدْعُوكُمْ لِيَغْفِرَ لَكُم مِّن ذُنُوبِكُمْ وَيُؤَخِّرَكُمْ إِلَىٰ أَجَلٍ مُّسَمًّى قَالُوا إِنْ أَنتُمْ إِلَّا بَشَرٌ مِّثْلُنَا تُرِيدُونَ أَن تَصُدُّونَا عَمَّا كَانَ يَعْبُدُ آبَاؤُنَا فَأْتُونَا بِسُلْطَانٍ مُّبِينٍ ( 10 )
پێغهمبهرانیان وتیان: باشه، ئاخر گومان له چی دهکهن؟ ئایا له خوای پهروهردگاردا گومان ههیه؟! بهدیهێنهری ئاسمانهکان و زهوی؟! ئهو زاته بانگتان دهکات بۆ ئهوهی لێتان خۆش ببێت، بۆ ئهوهی ههڵهو گوناههکانتان چاوپۆشی بکات و مۆڵهتیشیتان دهدات تا کاتێکی دیاریکراو، کهچی (خوا نهناسان ڕوو بهپێغهمبهران) وتیان: ئێوه تهنها بهشهرن وهکو ئێمه هیچی تر نین (لهباتی سوپاسی خوا بکهن که ئهوهنده ئادهمیزاد ڕێزداره، نوێنهر له خۆیان ههڵدهبژێرێت)، کهچی ڕهخنهیان گرت و وتیان: ئێوه دهتانهوێت ڕێگرو دژ بهوه بن که باو و باپیرانمان دهیانپهرست (دهی ئهگهر ڕاست دهکهن) بهڵگهیهکی ئاشکرامان بۆ بهێنن و نیشانمان بدهن؟!
قَالَتْ لَهُمْ رُسُلُهُمْ إِن نَّحْنُ إِلَّا بَشَرٌ مِّثْلُكُمْ وَلَٰكِنَّ اللَّهَ يَمُنُّ عَلَىٰ مَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَمَا كَانَ لَنَا أَن نَّأْتِيَكُم بِسُلْطَانٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَعَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ ( 11 )
پێغهمبهرانیان پییان وتن: ئێمه تهنها بهشهرێکین وهکو ئێوه و هیچی تر، بهڵام خوا ویستی ههر کهسێکی ببێت له بهندهکانی خۆی منهت دهخاتهسهری (ههڵیاندهبژێرێ بۆ گهیاندنی پهیامه پیرۆزهکهی)، ئێمه بۆمان نهبووه هیچ بهڵگه و موعجیزهیهکتان بۆ بهێنین مهگهر به ویست و مۆڵهتی خوا نهبێت، دهبا ئهوانهی که ئیماندارن ههر پشت بهخوا ببهستن.
وَمَا لَنَا أَلَّا نَتَوَكَّلَ عَلَى اللَّهِ وَقَدْ هَدَانَا سُبُلَنَا وَلَنَصْبِرَنَّ عَلَىٰ مَا آذَيْتُمُونَا وَعَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُتَوَكِّلُونَ ( 12 )
جا ئهوه چیمان ههیه ئێمه ئهگهر پشت به پهروهردگاری مهزن نهبهستین، لهکاتێکدا که بهڕاستی ئهو زاته هیدایهت و ڕێنموویی کردووین بۆ ههموو ڕێگهو ڕێبازێکی چاك و بهسوود، مهرج بێت له بهرامبهر ئهو ههموو نهخۆشی و ئازارهوه که ئێوه بۆ ئێمهتان پێش هێنه، خۆگرو بهئارام بین، دهبا ئهوانهی که پشتیوانیان پێویسته ههر پشت بهخوا ببهستن.
وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِرُسُلِهِمْ لَنُخْرِجَنَّكُم مِّنْ أَرْضِنَا أَوْ لَتَعُودُنَّ فِي مِلَّتِنَا فَأَوْحَىٰ إِلَيْهِمْ رَبُّهُمْ لَنُهْلِكَنَّ الظَّالِمِينَ ( 13 )
ئهوانهش که بێ باوهڕ بوون به پێغهمبهرانی خۆیانیان وت: (ئهگهر کۆڵ نهدهن) بهڕاستی له وڵاتمان دهرتان دهکهین، یان دهبێت بێنهوه ڕیزی ئاینهکهی ئێمه، ئهوسا پهروهردگاریان پهیامی بۆ ناردن که: دڵنیابن ئێمه ستهمکاران (بهم زووانه) لهناو دهبهین و دهیانفهوتێنین...
وَلَنُسْكِنَنَّكُمُ الْأَرْضَ مِن بَعْدِهِمْ ذَٰلِكَ لِمَنْ خَافَ مَقَامِي وَخَافَ وَعِيدِ ( 14 )
بێگومان نیشتهجێتان دهکهین لهو وڵاتهدا له دوای ئهوان، ئهوهش بۆ ههموو ئهو کهسانهیه که له وهستانیان له بهردهم دهسهڵاتی مندا دهترسن و ههڕهشهکانی من بیم و ترسیان ههیه.
وَاسْتَفْتَحُوا وَخَابَ كُلُّ جَبَّارٍ عَنِيدٍ ( 15 )
ئهوسا ئیتر پێغهمبهران داوای سهرکهوتنیان له پهروهردگاریان کردو ههموو زۆردارو ستهمکارو سهرسهخت و دڵ ڕهشێك نائومێد و مایهپووچ بوو.
مِّن وَرَائِهِ جَهَنَّمُ وَيُسْقَىٰ مِن مَّاءٍ صَدِيدٍ ( 16 )
(ههریهك لهوانه) له داهاتوودا دۆزهخ چاوهڕێیهتی و تیایدا کێم و زووخاوی دهرخوارد دهدرێت....
يَتَجَرَّعُهُ وَلَا يَكَادُ يُسِيغُهُ وَيَأْتِيهِ الْمَوْتُ مِن كُلِّ مَكَانٍ وَمَا هُوَ بِمَيِّتٍ وَمِن وَرَائِهِ عَذَابٌ غَلِيظٌ ( 17 )
جا ئهو کێم و زووخاوه قوم قوم بهناچاری دهخواتهوه و بهئاسانی بۆی قوت نادرێت، مهرگیش له ههموو لایهکهوه هێرشی بۆ دههێنێت، کهچی ناشمرێت، لهوهودواش سزاو ئازاری ههمهجۆرو ناخۆش و گران یهخهی بهرنادات.
مَّثَلُ الَّذِينَ كَفَرُوا بِرَبِّهِمْ أَعْمَالُهُمْ كَرَمَادٍ اشْتَدَّتْ بِهِ الرِّيحُ فِي يَوْمٍ عَاصِفٍ لَّا يَقْدِرُونَ مِمَّا كَسَبُوا عَلَىٰ شَيْءٍ ذَٰلِكَ هُوَ الضَّلَالُ الْبَعِيدُ ( 18 )
نموونهی ئهوانهی که باوهڕیان نههێناوه بهپهروهردگاریان، کردهوهکانیان وهکو خۆڵهمێشێك وایه که له ڕهشهبایهکی سهخت له ڕۆژێکی گهردهلوودا بهتوندی لێی بدات، لهو ههوڵ و کۆششهی که داویانه بۆ دنیا هیچیان دهست ناکهوێت، ئا ئهوهیه گومڕایهك که له حهق و ڕاستیهوه دووره.
أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ إِن يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ وَيَأْتِ بِخَلْقٍ جَدِيدٍ ( 19 )
ئایا نهتبینیوه و نهتزانیوه که بێگومان خوا ئاسمانهکان و زهوی لهسهر بنچینهی حهق و ڕاستی بهدیهێناوه، ئهگهر بیهوێت ئهوه ئێوه لهناودهبات و ناتانهێڵێت و کهسانی تازه دههێنێته کایهوه.
وَمَا ذَٰلِكَ عَلَى اللَّهِ بِعَزِيزٍ ( 20 )
ئهو گۆڕانکاری و ئهو جۆره شتانه لای خوای بهدهسهڵات گران نیه و زۆر ئاسانه.
وَبَرَزُوا لِلَّهِ جَمِيعًا فَقَالَ الضُّعَفَاءُ لِلَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا إِنَّا كُنَّا لَكُمْ تَبَعًا فَهَلْ أَنتُم مُّغْنُونَ عَنَّا مِنْ عَذَابِ اللَّهِ مِن شَيْءٍ قَالُوا لَوْ هَدَانَا اللَّهُ لَهَدَيْنَاكُمْ سَوَاءٌ عَلَيْنَا أَجَزِعْنَا أَمْ صَبَرْنَا مَا لَنَا مِن مَّحِيصٍ ( 21 )
(ئهو ڕۆژهی که قیامهت بهرپا دهبێت) ههمووان لهبهردهم دهسهڵاتی خوادا دهردهکهون، ئینجا لاوازو بێ دهسهڵاتهکان (ئهوانهی کوێرانه شوێن ملهوڕو ستهمکاران کهوتبوون) دهڵێن: بهوانهی که خۆیان بهزل و گهوره دانابوو، بێگومان خۆ ئێمه شوێن ئێوه کهوتبووین! (ئێمه گوێڕایهڵ و فهرمانبهرداری ئێوه بووین!) جا ئایا ئێوه ئهمڕۆ ناتوانن ههوڵێك بدهن تائهندازهیهك سزای خوا لهسهرمان کهم ببێتهوه، لهوهڵامیاندا وتیان: ئهگهر خوا هیدایهتی ئێمهی بدایه، ئێمهش هیدایهتی ئێوهمان دهدا، (ئهڵبهت ڕوون و ئاشکرایه کهئهوانه به دهسهڵاتدارو بێ دهسهڵاتیانهوه له دنیادا نهك هیدایهتیان نهدهویست بهڵکو دژی دهوهستان و پیلانیان دهگێڕا، ئیتر چۆن خوای گهروره هیدایهتی ئهو جۆره کهسانه دهدات، خۆ هیدایهت بهزۆر نیه) ئێستهش بۆ ئێمه چوونیهكه، هاوارو ئاهو ناڵه بکهین، یان دان بهخۆدا بگرین، چارمان نیه و ڕزگار بوونمان ئهستهمه.
وَقَالَ الشَّيْطَانُ لَمَّا قُضِيَ الْأَمْرُ إِنَّ اللَّهَ وَعَدَكُمْ وَعْدَ الْحَقِّ وَوَعَدتُّكُمْ فَأَخْلَفْتُكُمْ وَمَا كَانَ لِيَ عَلَيْكُم مِّن سُلْطَانٍ إِلَّا أَن دَعَوْتُكُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِي فَلَا تَلُومُونِي وَلُومُوا أَنفُسَكُم مَّا أَنَا بِمُصْرِخِكُمْ وَمَا أَنتُم بِمُصْرِخِيَّ إِنِّي كَفَرْتُ بِمَا أَشْرَكْتُمُونِ مِن قَبْلُ إِنَّ الظَّالِمِينَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ( 22 )
(کاتێ ههمووشت تهواو دهبێت بهههشتیهکان دهچنه بهههشتهوه و دۆزهخیهکان دهخرێنه دۆزهخهوه) شهیتان (بهفهرمانی خوا) دێته قسهو (ڕوو به پهیڕهوانی) دهڵێت: بهڕاستی خوا بهڵێنی ڕاست و دروستی پێ ڕاگهیاندبوون منیش بهڵێنی درۆو نادروستم پێدان و جا توانیم گومڕاتان بکهم و له ڕێبازی ڕاست و وێڵتان بکهم، وهنهبێت من هیچ زۆرو دهسهڵاتێکم بهسهر ئێوهدا ههبووبێت، جگه لهوهی (بهوهسوه سهوخهتهرهو خهیاڵ) بانگم کردن (بۆ خوانهناسی و تاوان) ئێوهش بهدهممهوه هاتن و بهقسهتان کردم، ئیتر سهرزهنشت و لۆمهی من مهکهن، بهڵکو سهرزهنشت و لۆمهی خۆتان بکهن (که ئاوا گێلانه، بێ بیرکردنهوه بهقسهتان کردم، ئهمڕۆ) من ناتوانم بههاناو هاواری ئێوهوه بێم، ئێوهش ناتوانن به هاناو هاواری منهوه بێن، بێگومان من باوهڕم نهبوو بهوهی که کاتی خۆی منتان کردبوو بهشهرێك و هاوبهش له پێشدا، بهڕاستی ئهمڕۆ ستهمکاران سزای زۆر بهئێش دهدرێن.
وَأُدْخِلَ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ تَحِيَّتُهُمْ فِيهَا سَلَامٌ ( 23 )
(لهولاشهوه) ئهوانهی ئیمان و باوهڕیان هێنابوو، کارو کردهوه چاکهکانیان ئهنجام دابوو بهرهو بهههشت بهڕێ کران، چهندهها ڕووبار بهژێر درهختهکان و بهبهردهم کۆشکهکانیدا دهڕوات، لهوجێگهو ڕێگه خۆشهدا ژیانی ههمیشهیی و بهردهوام دهبهنه سهر بهفهرمان و ڕهزامهندی پهروهردگاریان و چاك و چۆنیان لهو بهههشتهدا _سڵاوکردنه_.
أَلَمْ تَرَ كَيْفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَفَرْعُهَا فِي السَّمَاءِ ( 24 )
ئایا نهتانبینیوه و نهتانزانیوه چۆن خوا نموونه دههێنێتهوه بهگوفتاری چاك و پاك، کهوهك درهختی چاك و بهردار وایه، ڕهگی بهتوندی داکوتاوه له زهویدا، لق و پۆپهکانیشی بهئاسماندا بڵاوبونهتهوه.
تُؤْتِي أُكُلَهَا كُلَّ حِينٍ بِإِذْنِ رَبِّهَا وَيَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ ( 25 )
ئهو درهخته ههموو کات و دهمێك بهرو بوومی (پاكو جوان و بێگهردی) دهبهخشێت به ویستی پهروهردگاری، جا خوای پهروهردگار ئهم نموونانه دههێنێتهوه بۆ خهڵکی، بهڵکو یاداوهری وهرگرن (لهڕاستیدا دین و بهرنامهی خوا درهختێکی ئاوا پیرۆزه، ڕهگ و ڕیشاڵی خێر بهخشه، چونکه خاکی زهوی له داماڵین دهپارێزێت، لق و پۆپی بهسووده، سێبهر دهکات، گهڵاوگوڵ بۆ داوو دهرمان و ماڵات، بهروبوومی بۆ ئادهمیزاد، باڵندهکان بهئاوازی خۆش لهسهری دهخوێنن و تهسبیحات دهکهن و دڵخۆشمان دهکهن، ئۆکسجین دهبهخشێت... هتد).
وَمَثَلُ كَلِمَةٍ خَبِيثَةٍ كَشَجَرَةٍ خَبِيثَةٍ اجْتُثَّتْ مِن فَوْقِ الْأَرْضِ مَا لَهَا مِن قَرَارٍ ( 26 )
نموونهی قسهو گوفتاری پیس و ناپوختیش وهکو درهختی زرو پیس و بێ سوود وایه، که ههڵکێشرابێت و لهسهر ڕووکاری زهوی فڕێ درابێت، بههیچ بارێکدا خۆی نهگرێت (بۆ سووتاندن نهبێت بۆ هیچی تر چاك نیه، ئهم نموونهیهش ئاماژهیه بۆ ههموو سهرگهردانێك که له دنیادا خێر نهداتهوه، له قیامهتیشدا شوێنکهوتوانیان له دۆزهخهوه سهریان دهردهچێت).
يُثَبِّتُ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الْآخِرَةِ وَيُضِلُّ اللَّهُ الظَّالِمِينَ وَيَفْعَلُ اللَّهُ مَا يَشَاءُ ( 27 )
خوای گهوره ئهوانهی باوهڕیان هێناوه پایهدار دهکات لهسهر گوفتاری بهجێ و دروستیان له ژیانی دنیادا، لهسهرهمهرگ و له قیامهتیشدا، (باوهڕی دامهزراو فریایان دهکهوێت و) گوفتاریان ڕێك و پێك و دامهزراو دهبێت و بهئیمانهوه دهمرن، لهولاشهوه ههر ئهو خوایه ستهمکاران گومڕا دهکات و ئهوهی پهروهردگار بیهوێت ههر ئهوه پێش دێت و دهکرێت.
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ بَدَّلُوا نِعْمَتَ اللَّهِ كُفْرًا وَأَحَلُّوا قَوْمَهُمْ دَارَ الْبَوَارِ ( 28 )
ئایا سهرنجی ئهوانه نادهیت که نازو نیعمهتهکانی خوایان به حهرام گێڕاوه (بۆ گوناهو خراپه باکاری دههێنن) و بوونهته هۆی سهرگهردانی و تیاچوونی قهومهکهی خۆیان.
جَهَنَّمَ يَصْلَوْنَهَا وَبِئْسَ الْقَرَارُ ( 29 )
(ئهوانه) سهرئهنجام دهچنه ناو دۆزهخ، که جێگهیهکی زۆر ناخۆشه بۆ نیشتهجێ بوون.
وَجَعَلُوا لِلَّهِ أَندَادًا لِّيُضِلُّوا عَن سَبِيلِهِ قُلْ تَمَتَّعُوا فَإِنَّ مَصِيرَكُمْ إِلَى النَّارِ ( 30 )
خوانهناسان هاوهڵ و شهریکیان بۆ خوا بڕیاردا، بۆ ئهوهی خهڵك وێڵ بکهن له بهرنامهو ئاین و ڕێبازی خوا، پێیان بڵێ: ڕابوێرن و ژیان بهسهربهرن، چونکه سهرئهنجامتان بهرهو دۆزهخه.
قُل لِّعِبَادِيَ الَّذِينَ آمَنُوا يُقِيمُوا الصَّلَاةَ وَيُنفِقُوا مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلَانِيَةً مِّن قَبْلِ أَن يَأْتِيَ يَوْمٌ لَّا بَيْعٌ فِيهِ وَلَا خِلَالٌ ( 31 )
(ئهی محمد صلی الله علیه وسلم) بهو بهندانهم که باوهڕیان هێناوه بڵێ: با نوێژهکانیان به چاکی ئهنجام بدهن و لهو ڕزق و ڕۆزیهی که پێمان بهخشیوون ببهخشن بهنهێنی (بۆ ئهوهی ڕیاو ڕووپامایی تێکهڵ نهبێت) و بهئاشکرا (بۆ هاندانی کهسانی تر)، پێش ئهوهی ڕۆژێك بێت نه کڕینی تیادایه، نهفرۆشتن (تا بههۆی پارهو سامانهوه خۆتان دهرباز بکهن) نه دۆستایهتیشی تێدایه (تا دۆستان و هاوهڵان ههوڵێك بدهن).
اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَأَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرَاتِ رِزْقًا لَّكُمْ وَسَخَّرَ لَكُمُ الْفُلْكَ لِتَجْرِيَ فِي الْبَحْرِ بِأَمْرِهِ وَسَخَّرَ لَكُمُ الْأَنْهَارَ ( 32 )
خوا ئهو زاتهیه که ئاسمانهکان و زهوی بهدیهێناوه، له ئاسمانهوه بارانی باراندووه بههۆیهوه بهروبوومی لهناخی زهوی بۆ ئێوه دهرهێناوه، ههروهها کهشتی له دهریادا بۆ ئێوه بار هێناوه تا فهرمانی ئهو زاته بڕوات (بهسهریهوه، ههر خوایه بهدیهێنهری ئهو ماده سهرهتاییانهی که کهشتی لێ دروست دهکرێت، ههر ئهوزاتهیه بهدیهێنهری وزهو ئاوو ههوا... هتد)، ههروهها ڕووبارهکانیشی بۆ ڕام کردوون (که جۆرهها سوودیان ههیه بۆتان).
وَسَخَّرَ لَكُمُ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ دَائِبَيْنِ وَسَخَّرَ لَكُمُ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ ( 33 )
خۆرو مانگیشی بۆ ڕام هێناون که بهردهوام له چهرخ و خولدان، شهو و ڕۆژیشی بۆ خزمهتگوزاری ئێوه ڕام هێنا.
وَآتَاكُم مِّن كُلِّ مَا سَأَلْتُمُوهُ وَإِن تَعُدُّوا نِعْمَتَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا إِنَّ الْإِنسَانَ لَظَلُومٌ كَفَّارٌ ( 34 )
لهههرچی شتێك داواتان کردبێت و پێوستان بێت، پێی بهخشیوون، خۆ ئهگهر نازو نیعمهت و بهخششهکانی خوا ئاماژه بکهن، ناتوانن بیانژمێرن (بهڵکو یهك نیعمهت ناژمێردرێت، ئهوهنده لق و پۆپی لێ دهبێتهوه)، بهڕاستی زۆربهی ئینسانهکان زۆر ستهمکارو خوانهناس و سپڵهن.
وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ اجْعَلْ هَٰذَا الْبَلَدَ آمِنًا وَاجْنُبْنِي وَبَنِيَّ أَن نَّعْبُدَ الْأَصْنَامَ ( 35 )
(بهیاد بێنه) کاتێك ئیبراهیم نزای کردو وتی: پهروهردگارا، باڵی هێمنی و ئاسایش بکێشه بهسهر ئهم شارو وڵاتهداو خۆم و نهوهکانیشم بپارێزه لهوهی که بتهکان بپهرهستین.
رَبِّ إِنَّهُنَّ أَضْلَلْنَ كَثِيرًا مِّنَ النَّاسِ فَمَن تَبِعَنِي فَإِنَّهُ مِنِّي وَمَنْ عَصَانِي فَإِنَّكَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 36 )
پهروهردگارا، بهڕاستی ئهو بتانه زۆر کهسیان گومڕا کردو، زۆر خهڵکیان سهرلێشێواو کرد، جا ئهوهی شوێنی من بکهوێته و بهگوێی من بکات، ئهوه بێگومان له پهیڕهوانی منه، ئهوهش که لێم یاخی دهبێت، ئهوه بێگومان تۆ زۆر لێخۆش بوو میهرهبانیت.
رَّبَّنَا إِنِّي أَسْكَنتُ مِن ذُرِّيَّتِي بِوَادٍ غَيْرِ ذِي زَرْعٍ عِندَ بَيْتِكَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنَا لِيُقِيمُوا الصَّلَاةَ فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِّنَ النَّاسِ تَهْوِي إِلَيْهِمْ وَارْزُقْهُم مِّنَ الثَّمَرَاتِ لَعَلَّهُمْ يَشْكُرُونَ ( 37 )
پهروهردگارا بهڕاستی من ههندێ له وهچه و خێزانم له دۆڵێکی وشکی بێ کشتوکاڵدا جێنشین کردووه، لهپاڵ ماڵه پیرۆزهکهتدا، له پاڵ (بیت الحرام) دا، پهروهردگارا، بۆیه لێره نیشتهجێم کردن تا بهچاکی نوێژو خواپهرستی ئهنجام بدهن، جاداواکارم دڵی ههندێك لهو خهڵکه کهمهندکێش بکهیت بۆ لایان و له ڕزق و ڕۆزی جۆراو جۆر بههرهمهندیان بکهیت، بۆئهوهی سوپاسگوزاری بکهن.
رَبَّنَا إِنَّكَ تَعْلَمُ مَا نُخْفِي وَمَا نُعْلِنُ وَمَا يَخْفَىٰ عَلَى اللَّهِ مِن شَيْءٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا فِي السَّمَاءِ ( 38 )
پهروهردگارا، بهڕاستی تۆ دهزانیت چی دهشارینهوه و چی ئاشکرا دهکهین (له کارو کردهوهمان) و هیچ شتێك له زهوی و له ئاسماندا له خوای گهوره پهنهان نابێت.
الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي وَهَبَ لِي عَلَى الْكِبَرِ إِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ إِنَّ رَبِّي لَسَمِيعُ الدُّعَاءِ ( 39 )
سوپاس و ستایش بۆ ئهو خوایهی که له تهمهنی پیریدا ئیسماعیل و ئیسحاقی پێ بهخشیم، بهڕاستی پهروهردگارم بیسهری دوعا و نزایه.
رَبِّ اجْعَلْنِي مُقِيمَ الصَّلَاةِ وَمِن ذُرِّيَّتِي رَبَّنَا وَتَقَبَّلْ دُعَاءِ ( 40 )
پهروهردگارا، خۆم و نهوهکانم بگێڕه لهو کهسانهی که ئهنجامدهری نوێژ بین بهچاکی، پهروهردگارا، دوعاو نزام گیرا بکه.
رَبَّنَا اغْفِرْ لِي وَلِوَالِدَيَّ وَلِلْمُؤْمِنِينَ يَوْمَ يَقُومُ الْحِسَابُ ( 41 )
پهروهردگارا، لهخۆم و دایک و باوکم و ئیمانداران خۆش ببه، لهو ڕۆژهدا که لێپرسینهوه بهرپا دهبێت.
وَلَا تَحْسَبَنَّ اللَّهَ غَافِلًا عَمَّا يَعْمَلُ الظَّالِمُونَ إِنَّمَا يُؤَخِّرُهُمْ لِيَوْمٍ تَشْخَصُ فِيهِ الْأَبْصَارُ ( 42 )
(ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم) واگومان مهبه که خوا بێ ئاگایه لهو کاروکردهوهیهی ستهمکاران دهیکهن، بهڕاستی خوا سزاکهیان دوا دهخات بۆ ڕۆژیك که چاوهکانیان تیایدا ئهبڵهق دهبن (جاری وایش ههیه ههر له دنیادا ستهمکاران ڕیسوا دهکات و تۆڵهیان لێدهسێنێت).
مُهْطِعِينَ مُقْنِعِي رُءُوسِهِمْ لَا يَرْتَدُّ إِلَيْهِمْ طَرْفُهُمْ وَأَفْئِدَتُهُمْ هَوَاءٌ ( 43 )
به پهله و شپرزهییهوه دێن، سهریان بهرز کردۆتهوه و له ترس و سامناکی ئهو ڕۆژهدا چاویان ناتروکێت، دڵه ڕاوکێیانهو دڵ و دهروونیان بهتاڵه و هیچ حاڵی نین.
وَأَنذِرِ النَّاسَ يَوْمَ يَأْتِيهِمُ الْعَذَابُ فَيَقُولُ الَّذِينَ ظَلَمُوا رَبَّنَا أَخِّرْنَا إِلَىٰ أَجَلٍ قَرِيبٍ نُّجِبْ دَعْوَتَكَ وَنَتَّبِعِ الرُّسُلَ أَوَلَمْ تَكُونُوا أَقْسَمْتُم مِّن قَبْلُ مَا لَكُم مِّن زَوَالٍ ( 44 )
ئهی محمد صلی الله علیه وسلم خهڵك بترسێنه و بێداریان بکهرهوه لهو ڕۆژهی که سزاو ئازار یهخهیان پێ دهگرێت، جا ئهوانهی که ستهمیان کردووه دهڵێن: پهروهردگارا بۆ ماوهیهکی کهم و نزیك مۆڵهتمان بدا (بمانگێڕهوه بۆ دنیا) تا به دهم بانگهوازهکهتهوه بچین و شوێنی پێغهمبهران بکهین، (بهڵام تازه کار لهکار ترازاوهو گهڕانهوه ئهستهمه، بۆیه پێیان دهوترێت) مهگهر کاتی خۆی سوێندتان نهدهخوارد که دنیا بهردهوامهو ئێوه تیاچونتان نابێت؟!.
وَسَكَنتُمْ فِي مَسَاكِنِ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَنفُسَهُمْ وَتَبَيَّنَ لَكُمْ كَيْفَ فَعَلْنَا بِهِمْ وَضَرَبْنَا لَكُمُ الْأَمْثَالَ ( 45 )
ئێوه کاتی خۆیشی نیشتهجێ بوون له ماڵ و حاڵ و شوێنی ئهوانهدا که ستهمیان له خۆیان کردو (ڕێگهی ئیمان و خواناسیان نهگرت) بۆتان دهرکهوت که چیمان پێکردن و چیمان بهسهر هێنان و نموونه و باسی زۆرمان بۆ هێناونهتهوه (دهربارهی سهرئهنجامیان).
وَقَدْ مَكَرُوا مَكْرَهُمْ وَعِندَ اللَّهِ مَكْرُهُمْ وَإِن كَانَ مَكْرُهُمْ لِتَزُولَ مِنْهُ الْجِبَالُ ( 46 )
بێگومان (خوانهناسان) پیلان و تهڵهکهی خۆیانیان گێڕا، فێڵ و فڕی زۆریان کرد، بهڵام ههموو پیلان و فێڵیان لای خوا ئاشکراو دیاره (بهسهر خۆیاندا دهشکێتهوه) ههرچهنده پیلان و فێڵیان کێوهکانیش له بن بهێنێت.
فَلَا تَحْسَبَنَّ اللَّهَ مُخْلِفَ وَعْدِهِ رُسُلَهُ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ ذُو انتِقَامٍ ( 47 )
کهواته، وا حساب مهکه (ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم، ئهی ئیماندار) خوای گهوره بهڵێنی خۆی بۆ پێغهمبهران ناباته سهر (به سهرخستن و مانهوهی بهرنامهیان له دنیاداو سهرفرازی ههمیشهییان له بهههشتی بهریندا) چونکه بهڕاستی خوا باڵادهسته و خاوهنی تۆڵهیه (له ستهمکارو خوانهناسان).
يَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَيْرَ الْأَرْضِ وَالسَّمَاوَاتُ وَبَرَزُوا لِلَّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ ( 48 )
له ڕۆژێکدا که ئهم زهویه دهگۆڕێت به زهویهکی ترو ههروهها ئاسمانهکانیش دهگۆڕێن به شێوهو شێوازێکی ترو ههموو ئهو خهڵکه دهردهکهون و ئامادهن له بهردهم دادگای خوای تاك و تهنهاو بهدهسهڵات و خهشیمگیر له کافران.
وَتَرَى الْمُجْرِمِينَ يَوْمَئِذٍ مُّقَرَّنِينَ فِي الْأَصْفَادِ ( 49 )
لهو ڕۆژهدا تاوانباران و گوناهکاران دهبینێت کۆت و زنجیر کراوهته دهست و پێ و گهردنیان و بهیهکهوه بهستراون.
سَرَابِيلُهُم مِّن قَطِرَانٍ وَتَغْشَىٰ وُجُوهَهُمُ النَّارُ ( 50 )
کراسهکانیان له قهترانه (که ماددهیهکی ڕهشی بۆن ناخۆشه و بهخێرایش دهسووتێت) و بڵێسهی ئاگریش ڕووخساریانی داپۆشیوه (زۆر له سهغڵهتیدان).
لِيَجْزِيَ اللَّهُ كُلَّ نَفْسٍ مَّا كَسَبَتْ إِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسَابِ ( 51 )
(ئهم تۆڵه سهندنه له ستهمکاران) بۆ ئهوهیه که خوا پاداشتی ههر کهسێك بهگوێرهی ئهوهی کردویهتی بداتهوه، چونکه بهڕاستی خوای گهوره بهخێرایی لێپرسینهوهکان ئهنجام دهدات.
هَٰذَا بَلَاغٌ لِّلنَّاسِ وَلِيُنذَرُوا بِهِ وَلِيَعْلَمُوا أَنَّمَا هُوَ إِلَٰهٌ وَاحِدٌ وَلِيَذَّكَّرَ أُولُو الْأَلْبَابِ ( 52 )
ئهم (قورئانه) ڕاگهیاندنێکه بۆ خهڵکی بهگشتی تا بههۆیهوه وریا بکرێنهوه و ئامۆژگاری پێ وهربگرن، بۆ ئهوهی بزانن بێگومان ئهو زاته خوایهکی تاك و تهنیایه، (ههروهها بۆ ئهوهیه که) خاوهنی بیرو هۆشهکان یاداوهری وهربگرن و تێفکرن (له ههوڵی ئهوهدا بن خۆشیان و خهڵکیش له سزای دۆزهخ ڕزگار بکهن).
قورئانی پیرۆز » كوردی » سورهتی الحجر
كوردی
سورهتی الحجر - تعداد آیات 99
الر تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ وَقُرْآنٍ مُّبِينٍ ( 1 )
سهرنجی سهرهتای سورهتی (البقرة) بده، ئهو ئایهتانهی لهم سوورهتهدا هاتووه چهند ئایهتێکی ئهو قورئانه ڕوون و ئاشکرایهیه.
رُّبَمَا يَوَدُّ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ كَانُوا مُسْلِمِينَ ( 2 )
ئهوانهی که بێ باوهڕ بوون (له ئایندهیهکی نزیکدا) ئاواتهخواز دهبن که خۆزگه موسڵمان بوونایه، خۆزگه ئیماندار بوونایه.
ذَرْهُمْ يَأْكُلُوا وَيَتَمَتَّعُوا وَيُلْهِهِمُ الْأَمَلُ فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ ( 3 )
(ئهی محمد صلی الله علیه وسلم، ئهی ئیماندار) جارێ وازیان لێبهێنه با بخۆن و ڕابوێرن و هیواو ئاواتیان سهر گهرم و بێ ئاگایان بکات، سهرهنجام خۆیان دهبیننهوه (چیان بهسهر دێت).
وَمَا أَهْلَكْنَا مِن قَرْيَةٍ إِلَّا وَلَهَا كِتَابٌ مَّعْلُومٌ ( 4 )
هیچ شارو شارۆچکهیهکمان وێران نهکردووه که لهو کاتهدا نامهو کتێبێکی دیاری کراوی نهبووبێت.
مَّا تَسْبِقُ مِنْ أُمَّةٍ أَجَلَهَا وَمَا يَسْتَأْخِرُونَ ( 5 )
هیچ میللهت و گهلێك پێش کاتی دیاری کراوی لهناو بردنی خۆی ناکهوێت و (ههرگیز) دواش ناکهوێت.
وَقَالُوا يَا أَيُّهَا الَّذِي نُزِّلَ عَلَيْهِ الذِّكْرُ إِنَّكَ لَمَجْنُونٌ ( 6 )
(خوا نهناسان به گاڵتهوه به پێغهمبهریان صلی الله علیه وسلم) دهوت: ئهی ئهو کهسهی که قورئانت دابهزێنراوهته سهر بێگومان تۆ شێتی!!
لَّوْ مَا تَأْتِينَا بِالْمَلَائِكَةِ إِن كُنتَ مِنَ الصَّادِقِينَ ( 7 )
ئهوه بۆچی فریشتهت بۆ نههێناین ئهگهر تۆ له دهستهی ڕاستگۆیانیت (تا شایهتی لهسهر ڕاستی تۆ بدهن)!
مَا نُنَزِّلُ الْمَلَائِكَةَ إِلَّا بِالْحَقِّ وَمَا كَانُوا إِذًا مُّنظَرِينَ ( 8 )
(خوای گهورهش بۆ پهرچدانهوهیان دهفهرموێت) ئێمه فریشته دانابهزێنین تهنها بۆ چهسپاندنی حهق و پشتگیری ڕاستی نهبێت، ئهو کاتهش (که دابهزین، خوانهناسان) مۆڵهت نادرێن و (لهناو دهبرێن).
إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ ( 9 )
بهڕاستی ههر ئێمه قورئانمان دابهزاندووهو بێگومان ههر ئێمهش پارێزگاری دهکهین و (نایهڵین دهستی خیانهتکار هیچ جۆره دهستێکی تێ بخات و ههموو ههوڵێك بۆ دهستکاری کردنی نهزۆکه).
وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ فِي شِيَعِ الْأَوَّلِينَ ( 10 )
سوێند به خوا بهڕاستی ئێمه پێغهمبهرانمان پێش تۆ ڕهوانه کردووه، بۆ سهر گهل و هۆزو میللهتانی پێشوو.
وَمَا يَأْتِيهِم مِّن رَّسُولٍ إِلَّا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ ( 11 )
خوا نهناسان هیچ پێغهمبهرێکیان بۆ نههاتووه که گاڵتهیان پێ نهکردبێت.
كَذَٰلِكَ نَسْلُكُهُ فِي قُلُوبِ الْمُجْرِمِينَ ( 12 )
ئا بهو شێوهیه ئێمه قورئان دهدهین به گوێ و دڵی تاوانباران و تاوانکاراندا (تا بهڵگه بێت لهسهریان).
لَا يُؤْمِنُونَ بِهِ وَقَدْ خَلَتْ سُنَّةُ الْأَوَّلِينَ ( 13 )
له کاتێکدا باوهڕی پێ ناهێنن و ههر لهسهر بهرنامهی پێشینان دهڕۆن.
وَلَوْ فَتَحْنَا عَلَيْهِم بَابًا مِّنَ السَّمَاءِ فَظَلُّوا فِيهِ يَعْرُجُونَ ( 14 )
(ئهو بێ باوهڕانه) ئهگهر دهروازهیهکمان له ئاسمانهوه بۆ بکردنایهتهوه تا پیادا سهربکهون و تێپهر ببن و (نهێنی دروستکراوانی ئێمه ببینن، ههر باوهڕ ناهێنن)...
لَقَالُوا إِنَّمَا سُكِّرَتْ أَبْصَارُنَا بَلْ نَحْنُ قَوْمٌ مَّسْحُورُونَ ( 15 )
ئهوه دهیانوت: بێگومان چاوبهستمان لێکراوه، یاخود ئێمه کهسانێکی جادوو لێکراوین!!
وَلَقَدْ جَعَلْنَا فِي السَّمَاءِ بُرُوجًا وَزَيَّنَّاهَا لِلنَّاظِرِينَ ( 16 )
سوێند به خوا بهڕاستی ئێمه له ئاسماندا چهند خولگهیهکی گهورهمان بهدی هێناوه بۆ ئهستێرهکان و ڕازاندوومانهتهوه بۆ ئهوانهی که به وردی تهماشای دهکهن (تا گهورهیی دهسهڵاتی پهروهردگاریان بۆ دهربکهوێت).
وَحَفِظْنَاهَا مِن كُلِّ شَيْطَانٍ رَّجِيمٍ ( 17 )
ههروهها پاڕاستوومانه له (پیلان و دهست درێژی) ههموو شهیتانێکی ڕهجم کراوو نهفرین لێکراو.
إِلَّا مَنِ اسْتَرَقَ السَّمْعَ فَأَتْبَعَهُ شِهَابٌ مُّبِينٌ ( 18 )
مهگهر شهیتانێك بهرز ببێتهوهو به ههواڵێك بزانێت و بیدزێت، ئهوسا خێرا پارچه ئاگرێکی ئاشکرای بۆ دهکشێت و تهفرو تونای دهکات.
وَالْأَرْضَ مَدَدْنَاهَا وَأَلْقَيْنَا فِيهَا رَوَاسِيَ وَأَنبَتْنَا فِيهَا مِن كُلِّ شَيْءٍ مَّوْزُونٍ ( 19 )
زهویشمان ڕاخستووه، چیاو کێوهکانمان لهسهر داناوه، له ههموو جۆره ڕووهك و بهرو بوومێکمان تیایدا ڕواندووه بهشێوهیهکی ڕێك و پێك و بهئهندازهی پێویست و دیاری کراو.
وَجَعَلْنَا لَكُمْ فِيهَا مَعَايِشَ وَمَن لَّسْتُمْ لَهُ بِرَازِقِينَ ( 20 )
لهسهر زهویشدا بژێوی ڕۆژانهمان بۆ ئێوه دابین کردووه، ههروهها بۆ ئهوانهش که ئێوه ناتوانن ڕۆزیان بۆ دابین بکهن.
وَإِن مِّن شَيْءٍ إِلَّا عِندَنَا خَزَائِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلَّا بِقَدَرٍ مَّعْلُومٍ ( 21 )
هیچ شتێك نی یه (له بههرهو نازو نیعمهتهکان) که گهنجینهکانی لای ئێمه نهبێت و ئێمه نایبهخشین بهئهندازهی دیاریکراو له کاتی لهباردا نهبێت.
وَأَرْسَلْنَا الرِّيَاحَ لَوَاقِحَ فَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَسْقَيْنَاكُمُوهُ وَمَا أَنتُمْ لَهُ بِخَازِنِينَ ( 22 )
(یهکێك له بهخششهکانی خوا ئهوهیه) ئێمه شنهبامان ناردووه که پیتێنهری ڕووهك و دارو درهخته، ههروهها بارانمان له ئاسمانهوه باراندووهو ئێوهی پێ تێراو دهکهین (سهرهڕای کشتوکاڵ و زیندوهران) بێ ئهوهی ئێوه ئهو ئاوانهتان زهخیره کردبێت (ئێمه لهژێر زهویدا بۆمان دابین کردوون، بههۆی کانی، یاخود بیرهوه دهستتان دهکهوێت).
وَإِنَّا لَنَحْنُ نُحْيِي وَنُمِيتُ وَنَحْنُ الْوَارِثُونَ ( 23 )
بهڕاستی ههر ئێمه ژیان دهبهخشین و مردنیش پێش دههێنین، سهرئهنجام ههر ئێمهش خاوهنی ههموو جیهانین.
وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَقْدِمِينَ مِنكُمْ وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَأْخِرِينَ ( 24 )
سوێند به خوا بێگومان ئێمه ئاگادارین له پێشینانی ئێوه، ههروهها ئاگادارین له نهوهکانی داهاتوویش.
وَإِنَّ رَبَّكَ هُوَ يَحْشُرُهُمْ إِنَّهُ حَكِيمٌ عَلِيمٌ ( 25 )
بهڕاستی پهروهردگاری تۆ ههر خۆی ههمووان کۆ دهکاتهوهو بێگومان ههر ئهو زاته داناو زانایه.
وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ مِن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ ( 26 )
سوێند بهخوا ئێمه سهرهتا ئینسانمان له قوڕێکی وشك دروست کرد که پێشتر قوڕێکی ڕهشباوو ترشاو بوو.
وَالْجَانَّ خَلَقْنَاهُ مِن قَبْلُ مِن نَّارِ السَّمُومِ ( 27 )
پهریشمان پێشتر له ئاگرێکی بهتین دروست کرد که به وردیله کونهکاندا تێدهپهڕێت.
وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي خَالِقٌ بَشَرًا مِّن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ ( 28 )
یادی ئهوه بکهرهوه کاتێك پهروهردگارت به فریشتهکانی وت: بهڕاستی من دروستکاری بهشهرێکم له قوڕێکی وشك که پێشتر قوڕێکی ڕهشباوو ترشاو بوو.
فَإِذَا سَوَّيْتُهُ وَنَفَخْتُ فِيهِ مِن رُّوحِي فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِينَ ( 29 )
جا کاتێك ڕێك و پێك و تهواوم کرد، لهو ڕۆحه تایبهتیهی که من (بهدیهێنهری ئهوم)، پێمبهخشی، ئهوه ههمووتان کڕنووشی بۆ بهرن (کڕنووشی ڕێزو به فهرمانی خوا).
فَسَجَدَ الْمَلَائِكَةُ كُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ ( 30 )
ئینجا فریشتهکان (فهرمانی پهروهردگاریان بهجێ هێناو) ههموویان بهگشتی کڕنووشی ڕێزیان برد.
إِلَّا إِبْلِيسَ أَبَىٰ أَن يَكُونَ مَعَ السَّاجِدِينَ ( 31 )
جگه له ئیبلیس (شهیتانی گهوره) سهرپێچی کرد که لهگهڵ کڕنووش بهراندا بێت.
قَالَ يَا إِبْلِيسُ مَا لَكَ أَلَّا تَكُونَ مَعَ السَّاجِدِينَ ( 32 )
ئهوسا خوا فهرمووی: ئهی ئیبلیس ئهوه بۆ لهگهڵ کڕنووش بهراندا نیت؟!
قَالَ لَمْ أَكُن لِّأَسْجُدَ لِبَشَرٍ خَلَقْتَهُ مِن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ ( 33 )
شهیتان له وهڵامدا وتی: من ئهوهنده (نزم و بچوك) نهبووم کڕنووش بهرم بۆ بهشهرێك که تۆ پێشتر قوڕێکی ڕهشباوو ترشاو بووه؟!
قَالَ فَاخْرُجْ مِنْهَا فَإِنَّكَ رَجِيمٌ ( 34 )
خوا فهرمووی: (چونکه له فهرمانی من سهرپێچیت کرد، دهبێت لهم شوێنه نهمێنیت، که بهههشته یان ئاسمان) کهواته دهرچۆ لێره چونکه بهڕاستی تۆ نهفرین لێکراویت.
وَإِنَّ عَلَيْكَ اللَّعْنَةَ إِلَىٰ يَوْمِ الدِّينِ ( 35 )
بهڕاستی نهفرینی خوات بهردهوام لهسهره ههتا ڕۆژی دوایی.
قَالَ رَبِّ فَأَنظِرْنِي إِلَىٰ يَوْمِ يُبْعَثُونَ ( 36 )
شهیتان وتی: پهروهردگارا، مۆڵهتم بده ههتا ئهو ڕۆژهی ههمووان زیندوو دهکرێنهوه.
قَالَ رَبِّ بِمَا أَغْوَيْتَنِي لَأُزَيِّنَنَّ لَهُمْ فِي الْأَرْضِ وَلَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ ( 39 )
ئیبلیس (به بوغرو کینهو حهسادهتهوه) وتی: پهروهردگارم، مادهم بههۆی ئهم ئینسانهوه منت سهر لێشێواو کرد، شهرت بێت له زهویدا ههموو گوناهو لادان و تاوانێکیان لاجوان و شیرین بکهم و ههر ههموویان سهر لێشێواوو سهرگهردان بکهم.
إِلَّا عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ ( 40 )
بێجگه له بهنده پوخته و دڵسۆزهکانی خۆت نهبێت (چونکه دڵیان به باوهڕ به تۆو یادی تۆ ئاوهدانه، ههوڵ و کۆششی من بۆ وێڵ کردنیان ناکامه).
قَالَ هَٰذَا صِرَاطٌ عَلَيَّ مُسْتَقِيمٌ ( 41 )
خوای گهوره فهرمووی: ئا ئهوه ڕێگهو ڕێبازێکی ڕاست و دروسته ههر بۆ لای من دێت و ههر من چاودێری دهکهم.
إِنَّ عِبَادِي لَيْسَ لَكَ عَلَيْهِمْ سُلْطَانٌ إِلَّا مَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْغَاوِينَ ( 42 )
بهڕاستی بهنده چاك و پاکهکانی من به تۆ فریو نادرێن و تۆ هیچ دهسهڵاتێکت نیه بهسهریاندا، جگه لهوانهی که شوێنت کهوتوون له سهرکهش و یاخی و سهرگهردانهکان.
وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَمَوْعِدُهُمْ أَجْمَعِينَ ( 43 )
بێگومان دۆزهخیش بهڵێنگای ههر ههموو ئهوانه بهگشتی.
لَهَا سَبْعَةُ أَبْوَابٍ لِّكُلِّ بَابٍ مِّنْهُمْ جُزْءٌ مَّقْسُومٌ ( 44 )
حهوت دهروازهی گهورهی ههیه، ههر دهروازهیهکیشی چهند دهرگاو چهند بهشێکه که دهستهی دۆزهخیان، بهگوێرهی تاوان و گوناهیان ڕاپێچ دهکرێن بۆ ناوی.
إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَعُيُونٍ ( 45 )
(لهو لاشهوه) بهڕاستی خواناس و پارێزکاران لهناو باخهکانی بهههشت و کانیاوه سازگارهکاندان.
ادْخُلُوهَا بِسَلَامٍ آمِنِينَ ( 46 )
پێیان دهوترێت: فهرموون بچنه ناوی به سهلامهتی و سهلامتان لهسهر بێت، ژیانی پر له ئاسوودهیی تیادا بهرنه سهر.
وَنَزَعْنَا مَا فِي صُدُورِهِم مِّنْ غِلٍّ إِخْوَانًا عَلَىٰ سُرُرٍ مُّتَقَابِلِينَ ( 47 )
له کاتێکدا ههرچی کینهو بوغزه له دڵ و دهروونیاندا دهرمان کێشاو ئهو بهختهوهرانه برای یهکترن و لهسهر کورسی و قهنهفه ڕازاوهکان له بهرامبهر یهکهوه دانیشتون (له بهیهکگهیشتنهوهیهکی پڕ سۆزو خۆشهویستیدا، تهماشای یهکتر دهکهن و سهلام له یهکتر دهکهن و سوپاس و ستایشی پهروهردگار دهکهن).
لَا يَمَسُّهُمْ فِيهَا نَصَبٌ وَمَا هُم مِّنْهَا بِمُخْرَجِينَ ( 48 )
هیچ جۆره بێ تاقهتی و بێزاری و ناخۆشی و پهستیهك دووچاریان نابێت و هیچ کات ئهوان لهو بهههشته دهرناکرێن.
نَبِّئْ عِبَادِي أَنِّي أَنَا الْغَفُورُ الرَّحِيمُ ( 49 )
ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم ههواڵ بده به بهندهکانم که ههر من به ڕاستی لێبووردهی میهرهبانم (بۆ باوهڕ داران).
وَأَنَّ عَذَابِي هُوَ الْعَذَابُ الْأَلِيمُ ( 50 )
بێگومان ههر سزاو تۆڵهی منیش، سزاو ئازارێکی زۆر به ئێشه (ئامادهم کردووه بۆ بێ باوهڕو سهرکهش و یاخیهکان).
وَنَبِّئْهُمْ عَن ضَيْفِ إِبْرَاهِيمَ ( 51 )
ههروهها ههواڵیان بدهرێ دهربارهی میوانهکانی ئیبراهیم علیه السلام
إِذْ دَخَلُوا عَلَيْهِ فَقَالُوا سَلَامًا قَالَ إِنَّا مِنكُمْ وَجِلُونَ ( 52 )
کاتێك کتوپر خۆیان کرد به ماڵداو وتیان: سڵاو (ئیبراهیم دوای وهڵامدانهوهی سڵاوهکهیان) وتی: (ئێوه کێن؟) بهڕاستی ئێمه لێتان دهترسین!!.
قَالُوا لَا تَوْجَلْ إِنَّا نُبَشِّرُكَ بِغُلَامٍ عَلِيمٍ ( 53 )
فریشتهکان وتیان: مهترسه (ئێمه له لایهن خواوه ڕهوانه کراوین) و بێگومان ئێمه مژدهی (له دایك بوونی) کوڕێکی زۆر زانات پێ دهدهین.
قَالَ أَبَشَّرْتُمُونِي عَلَىٰ أَن مَّسَّنِيَ الْكِبَرُ فَبِمَ تُبَشِّرُونَ ( 54 )
ئیبراهیم وتی: ئایا مژدهم دهدهنێ له کاتێکدا که ئاوا پیری یهخهی پێگرتووم!.. جا بهچی مژدهم دهدهنێ؟!
قَالُوا بَشَّرْنَاكَ بِالْحَقِّ فَلَا تَكُن مِّنَ الْقَانِطِينَ ( 55 )
فریشتهکان وتیان: بهڕاستی مژدهت دهدهینێ، کهواته نهکهیت لهو کهسانه بیت که نائومێدن (له بهخششهکانی خوا).
قَالَ وَمَن يَقْنَطُ مِن رَّحْمَةِ رَبِّهِ إِلَّا الضَّالُّونَ ( 56 )
ئیبراهیم وتی: ئایا کێ نائومێد دهبێت له ڕهحمهت و بهخششهکانی پهروهردگاری، مهگهر کهسانێك که گومڕاو سهرگهردانن.
قَالَ فَمَا خَطْبُكُمْ أَيُّهَا الْمُرْسَلُونَ ( 57 )
(ئینجا دوای ئهوهی دڵنیابوو لێیان) وتی: ئهی فریشته نێرراوهکان چ کارێکی گرنگتان به دهستهوهیه؟! (جگه لهم مژدهیه)
قَالُوا إِنَّا أُرْسِلْنَا إِلَىٰ قَوْمٍ مُّجْرِمِينَ ( 58 )
فریشتهکان وتیان: بهڕاستی ئێمه نیردراوین بۆ سهر قهوم و هۆزێکی زۆر تاوانبار.
إِلَّا آلَ لُوطٍ إِنَّا لَمُنَجُّوهُمْ أَجْمَعِينَ ( 59 )
بهڵام خانهوادهی لوط ههموویان ڕزگار دهکهین.
إِلَّا امْرَأَتَهُ قَدَّرْنَا إِنَّهَا لَمِنَ الْغَابِرِينَ ( 60 )
جگه هاوسهرهکهی، بهڕاستی بڕیارمانداوه ئهویش له ڕیزی تیاچووهکاندا بمێنێتهوه چونکه بێ باوهڕه.
فَلَمَّا جَاءَ آلَ لُوطٍ الْمُرْسَلُونَ ( 61 )
ئینجا (دوای ئهوهی ئیبراهیمیان بهجێ هێشت، فریشتهکان بهرهو شارهکهی لوط ڕۆیشتن) کاتێك ئهو فرستادانه هاتنه ناو خانهوادهی لوط...
قَالَ إِنَّكُمْ قَوْمٌ مُّنكَرُونَ ( 62 )
پێی وتن: (داوای لێبوردن دهکهین، جهنابتان کێن؟) بهڕاستی ئێوه کهسانێکی نهناسراون...
قَالُوا بَلْ جِئْنَاكَ بِمَا كَانُوا فِيهِ يَمْتَرُونَ ( 63 )
دوای ئهوهی فریشتهکان خۆیان پێناساند وتیان: دڵت هیچ نهکات بهڵکو ئێمه هاتووین بۆ لای تۆ بۆ ئهوهی ئهو ههڕهشانهی تۆ دهتکردو ئهو بێ ڕهوشتانه گومانیان لێدهکرد، بیهێنینه دی...
وَأَتَيْنَاكَ بِالْحَقِّ وَإِنَّا لَصَادِقُونَ ( 64 )
ئهمڕۆ ئیتر بۆ بهرپاکردنی ئهو ڕاستیه هاتووین و بێگومان ڕاستیش دهڵێین...
فَأَسْرِ بِأَهْلِكَ بِقِطْعٍ مِّنَ اللَّيْلِ وَاتَّبِعْ أَدْبَارَهُمْ وَلَا يَلْتَفِتْ مِنكُمْ أَحَدٌ وَامْضُوا حَيْثُ تُؤْمَرُونَ ( 65 )
بهشێکی شهو بمێنێت خۆت و خانهوادهت دهرچن و تۆ دوایان بکهوه، با هیچ کامتان ئاوڕ نهداتهوه، بڕۆن بهرهو ئهو شوێنهی که فهرمانتان پێ دهدرێت.
وَقَضَيْنَا إِلَيْهِ ذَٰلِكَ الْأَمْرَ أَنَّ دَابِرَ هَٰؤُلَاءِ مَقْطُوعٌ مُّصْبِحِينَ ( 66 )
ئێمه نیگامان نارد بۆ لای _لوط_ و بڕیارماندا که بهڕاستی له کاتی بهرهبهیاندا دوای ئهوانه بڕاوهو دهیاریان نهماوه.
وَجَاءَ أَهْلُ الْمَدِينَةِ يَسْتَبْشِرُونَ ( 67 )
ئهوسا خهڵکی ناپوخت و بێ ڕهوشتی ئهو شاره (زانیان به میوانه بهڕێزهکان) هاتن (بهگرمهو گاڵتهوهو) مژدهی ناپوختیان بهیهکتری دهدا!
قَالَ إِنَّ هَٰؤُلَاءِ ضَيْفِي فَلَا تَفْضَحُونِ ( 68 )
لوط وتی: بهڕاستی ئهوانه میوانی منن و حهیای من مهبهن، شهرمهزارم مهکهن و ئابڕووم مهبهن.
وَاتَّقُوا اللَّهَ وَلَا تُخْزُونِ ( 69 )
له خوا بترسن و ڕیسوام مهکهن (له شهڕواڵ پیسی کۆڵ بدهن).
قَالُوا أَوَلَمْ نَنْهَكَ عَنِ الْعَالَمِينَ ( 70 )
(شهڕواڵ پیس و ناپوختهکان) وتیان: ئایا ڕێگری ئهوهمان لێ نهکردیت که حهقی کهست نهبێت و بهرگری له کهس نهکهیت!
قَالَ هَٰؤُلَاءِ بَنَاتِي إِن كُنتُمْ فَاعِلِينَ ( 71 )
لوط وتی: ئا ئهوانه (ئافرهتانی شار) ههموو وهك کچی منن( ئهگهر دهتانهوێت ئهوانهتان لێ ماره دهکهم، تا ئارهزووی خۆتان له ڕێگهی دروستی خۆیهوه ئهنجام بدهن) ئهگهر ئاماده بن.
لَعَمْرُكَ إِنَّهُمْ لَفِي سَكْرَتِهِمْ يَعْمَهُونَ ( 72 )
(ئهی محمد صلی الله علیه وسلم) سوێند به گیانی تۆ ئهوانه له سهرخۆشی خۆیاندا بۆ گوناه لهسهر گهردانیدا دهتلێنهوه.
فَأَخَذَتْهُمُ الصَّيْحَةُ مُشْرِقِينَ ( 73 )
جا ههر له بهرهبهیاندا دهنگه سامناکهکهو بوومهلهرزهیهك یهخهی پێگرتن.
فَجَعَلْنَا عَالِيَهَا سَافِلَهَا وَأَمْطَرْنَا عَلَيْهِمْ حِجَارَةً مِّن سِجِّيلٍ ( 74 )
ئینجا شارهکهمان ژێرهو ژوور کردو به سهنگگڵ بهرد بارانمان کردن.
إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِّلْمُتَوَسِّمِينَ ( 75 )
بێگومان ئا لهو بهسهرهاتهدا بهڵگهو نیشانهی زۆر ههیه بۆ کهسانێك که پهندو ئامۆژگاری وهرگرن.
وَإِنَّهَا لَبِسَبِيلٍ مُّقِيمٍ ( 76 )
بێگومان ئهو شاره وێرانه دهکهوێته سهره ڕێیهکی بهردهوامی کاروانچیانهوه( نیشانهی خهشم و قینی خوایه له بێ ڕهوشتان، تا خهڵکی تێفکرن).
إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لِّلْمُؤْمِنِينَ ( 77 )
بهڕاستی لهو بهسهرهاتهدا بهڵگهو نیشانهیهکی ڕوون و ئاشکرا دهردهکهوێت بۆ ئیمانداران (که هێزو دهسهڵاتی پهروهردگاریان بێ سنووره و له کاتی لهباردا دهیخاته کارو شارو دێهاتی خوانهناسان و بێ ڕهوشتان و کاول دهکات).
وَإِن كَانَ أَصْحَابُ الْأَيْكَةِ لَظَالِمِينَ ( 78 )
دانیشتوانی باخچهو باخ و باخاتهکانیش (وهکو قهومی لوط) ستهمکار بوون.
فَانتَقَمْنَا مِنْهُمْ وَإِنَّهُمَا لَبِإِمَامٍ مُّبِينٍ ( 79 )
ئێمه تۆڵهمان لهوانیش سهند، ههردوو شوێنهوارهکه به ئاشکرا دیارن(چیمان بهسهر هێناون).
وَلَقَدْ كَذَّبَ أَصْحَابُ الْحِجْرِ الْمُرْسَلِينَ ( 80 )
سوێند بهخوا دانیشتوانی (حجر) یش بڕوایان به بهرنامهی پێغهمبهران نهکرد(حجر: شوێنێکه له نێوان تهبووك و مهدینهدا، قهومی ثهمود، تیادا ژیاوه).
وَآتَيْنَاهُمْ آيَاتِنَا فَكَانُوا عَنْهَا مُعْرِضِينَ ( 81 )
ئێمه نیشانهو بهڵگهکانی خۆمانمان پێبهخشین کهچی ئهوان گوێیان پێنهداو پشتیان تێکرد.
وَكَانُوا يَنْحِتُونَ مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتًا آمِنِينَ ( 82 )
ئهوانه له چیاکاندا خانووبهرهیان دهتاشی و، به ئاسوودهییهوه ژیانیان تێدا دهبرده سهر.
فَأَخَذَتْهُمُ الصَّيْحَةُ مُصْبِحِينَ ( 83 )
ئینجا ئهوانیش دهنگێکی سامناك و بوومهلهرزهیهکی سهخت یهخهی پێگرتن له بهرهبهیاندا.
فَمَا أَغْنَىٰ عَنْهُم مَّا كَانُوا يَكْسِبُونَ ( 84 )
ئهو کارو کردهوهی که دهیانکرد فریایان نهکهوت و (له تۆڵهی خوایی نهیپاڕاستن).
وَمَا خَلَقْنَا السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا إِلَّا بِالْحَقِّ وَإِنَّ السَّاعَةَ لَآتِيَةٌ فَاصْفَحِ الصَّفْحَ الْجَمِيلَ ( 85 )
ئێمه ئاسمانهکان و زهوی و ههرچی له نێوانیاندایه دروستمان نهکردووه، بۆ مهبهستی چهسپاندنی حهق و ڕاستی نهبێت (هیچ شتێك له دروست کراوان بێ مهبهست نیه، هیچ شتێك بێ ئامانج نیه..)، بهڕاستی ڕۆژی قیامهتیش بهڕێوهیهو ههر دێت و تۆ (ئهی پێغهمبهر، ئهی ئیماندار) بهشێوازێکی جوان چاوپۆشی بکهو لێبورده به (له ڕهفتاری نادروستی نهفامان).
إِنَّ رَبَّكَ هُوَ الْخَلَّاقُ الْعَلِيمُ ( 86 )
بهڕاستی پهروهردگاری تۆ ههر خۆی بهدیهێنهرێکی شارهزاو زاناو لێزانه.
وَلَقَدْ آتَيْنَاكَ سَبْعًا مِّنَ الْمَثَانِي وَالْقُرْآنَ الْعَظِيمَ ( 87 )
سوێند بێت ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم ئێمه حهوت ئایهتمان پێداویت (که بریتی یه له سوورهتی فاتحه) ههروهها قورئانی گهورهو مهزنیشمان پێ بهخشیوویت.
لَا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلَىٰ مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجًا مِّنْهُمْ وَلَا تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ وَاخْفِضْ جَنَاحَكَ لِلْمُؤْمِنِينَ ( 88 )
جا تۆ نهکهیت چاوهکانت ببڕیته ئهو کهسانهی که له ههندێك نازو نیعمهتی دنیا بههرهوهرمان کردوون، خهفهت مهخۆ لێیان (کاتێك دهبینیت شوێنی حهق ناکهون)، باڵی بهزهیی نهوی بکه بۆ ئیمانداران (واته خۆشت بوێن و بهسۆز به بۆیان).
وَقُلْ إِنِّي أَنَا النَّذِيرُ الْمُبِينُ ( 89 )
بڵێ: بهڕاستی من بێدارخهرهوهیهکی ئاشکراو دیارم (ئهگهر سهرکهشی بکهن سهرئهنجامی سامناك چاوهڕێتانه).
كَمَا أَنزَلْنَا عَلَى الْمُقْتَسِمِينَ ( 90 )
ههروهك کتێبی ئاسمانیمان دابهزانده سهر بهش بهشکهران (که مهبهست جوولهکهو گاوڕه، باوهڕ به ههندێکی دهکهن و پهیڕهوی ههندێکی ناکهن، یاخود بهشێکی زۆریان دهستکاری کردووه).
الَّذِينَ جَعَلُوا الْقُرْآنَ عِضِينَ ( 91 )
ئهوانهی ڕایان دهربارهی قورئان جۆراو جۆره، به ههندێکی باوهڕیان ههیهو، ههندێکی ناچێته مێشکیانهوه، یاخود ههندێکی پهیڕهوی دهکهن و ههندێکی پهیڕهوی ناکهن.
فَوَرَبِّكَ لَنَسْأَلَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ ( 92 )
سوێند به پهروهردگارت پرسیار له ههموویان دهکهین بهگشتی ( له بیرو باوهڕی ههموویان دهکۆڵینهوه).
فَاصْدَعْ بِمَا تُؤْمَرُ وَأَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِكِينَ ( 94 )
ههر فهرمانێکت پێدراوه (ئهی محمد صلی الله علیه وسلم به ڕێك و پێکی) ئهنجامی بدهو گوێ مهده به بوختان و ڕهفتاری موشریك و هاوهڵگهران.
إِنَّا كَفَيْنَاكَ الْمُسْتَهْزِئِينَ ( 95 )
ئێمه تۆ دهپارێزین (له شهڕو پیلانی) گاڵتهچی و گاڵتهجاڕان.
الَّذِينَ يَجْعَلُونَ مَعَ اللَّهِ إِلَٰهًا آخَرَ فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ ( 96 )
ئهوانهی لهگهڵ خوای گهورهدا خوایهکی تر بڕیار دهدهن، جا له ئایندهدا ههموو ڕاستیهکان بۆ ڕوون دهبێتهوهو دهیزانن.
وَلَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّكَ يَضِيقُ صَدْرُكَ بِمَا يَقُولُونَ ( 97 )
سوێند به خوا ئێمه چاك دهزانین که بهڕاستی دڵی تۆ تهنگ دهبێت بهو گوفتاره نابهجێیهی که خوانهناسان دهیڵێن.
قورئانی پیرۆز » كوردی » سورهتی النحل
كوردی
سورهتی النحل - تعداد آیات 128
أَتَىٰ أَمْرُ اللَّهِ فَلَا تَسْتَعْجِلُوهُ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَىٰ عَمَّا يُشْرِكُونَ ( 1 )
فهرمانی خوا بهڕێوهیه و واگهیشت، پهلهی لێمهکهن و پهلهتان نهبێت، پاکی و بڵندی بۆ ئهو زاتهیه لهوهی که هاوهڵگهران دهیکهنه هاوهڵ و شهریك بۆ خوا.
يُنَزِّلُ الْمَلَائِكَةَ بِالرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلَىٰ مَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ أَنْ أَنذِرُوا أَنَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا أَنَا فَاتَّقُونِ ( 2 )
پهروهردگار، خۆی فریشتهکان به ڕهحمهت و ژیانهوه (که وهحی ئاسمانیه) دهنێرێت بۆ ههرکهس بیهوێت له بهندهکانی (که پێغهمبهرانن)، فهرمانیان پێدهدات که: خهڵکی بێدار بکهنهوه لهوهی که بهڕاستی جگه له من خوایهکی تر نیه، لهبهر ئهوه له خهشم و قینم خۆتان بپارێزن (چونکه لهو کهسانه خۆش نابم که غهیری من دهپهرستن).
خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ تَعَالَىٰ عَمَّا يُشْرِكُونَ ( 3 )
(ئهو زاته) ئاسمانهکان و زهوی لهسهر بنچینهی حهق و ڕاستی دروست کردووه، بهرزو بڵنده لهوهی (نهفامان) شهریك و هاوبهشی بۆ بڕیار بدهن.
خَلَقَ الْإِنسَانَ مِن نُّطْفَةٍ فَإِذَا هُوَ خَصِيمٌ مُّبِينٌ ( 4 )
ئادهمیزادیشی له تاکه نوتفهیهك بهدیهێناوه، کهچی ئهو، دوای ماوهیهك که خۆی ناسیووه بووهته دوژمنێکی ئاشکرا (بێ ئهوهی هیچ خراپهیهکمان بۆی بووبێت جگه له چاکه).
وَالْأَنْعَامَ خَلَقَهَا لَكُمْ فِيهَا دِفْءٌ وَمَنَافِعُ وَمِنْهَا تَأْكُلُونَ ( 5 )
ماڵاتیشی دروستکردووه بۆ خزمهتی ئێوه، (له خوری و موو پێستیان جۆرهها پۆشاك و ڕایهخ دروست دهکهن) که گهرمیتان پێ دهبهخشێت (له سهرماو سۆڵهدا)، ههروهها جۆرهها سوودی تری لێ وهردهگرن له شیرو گۆشتهکهشی دهخۆن...
وَلَكُمْ فِيهَا جَمَالٌ حِينَ تُرِيحُونَ وَحِينَ تَسْرَحُونَ ( 6 )
کاتێك ماڵاتهکان دههێننهوه له ئێواراندا (به تێری و شیرهوه)، له بهرهبهیانهکانیشدا که له ماڵ دهریان دهکهن، دیمهنێکی جوانتان بۆ دهنوێنن (دهروونی ئیماندار دهخرۆشێنن، بهجیاوازی شێوازو قهبارهو دهنگ و ڕهنگ و یاری و گهمهیان).
وَتَحْمِلُ أَثْقَالَكُمْ إِلَىٰ بَلَدٍ لَّمْ تَكُونُوا بَالِغِيهِ إِلَّا بِشِقِّ الْأَنفُسِ إِنَّ رَبَّكُمْ لَرَءُوفٌ رَّحِيمٌ ( 7 )
ههندێك لهو ماڵاتانه بارو کهل و پهلی سهنگینتان ههڵدهگرن بۆ وڵات و شوێنێك که ئێوه دوای زهحمهت و ماندوو بوونێکی زۆر نهبێت پێی نهدهگهیشتن، بهڕاستی پهروهردگارتان زاتێکی زۆر به سۆزو میهرهبانه (بۆ نهوهکانی ئادهم).
وَالْخَيْلَ وَالْبِغَالَ وَالْحَمِيرَ لِتَرْكَبُوهَا وَزِينَةً وَيَخْلُقُ مَا لَا تَعْلَمُونَ ( 8 )
ههروهها چهندهها جۆری ئهسپ و ماین و هێسترو گوێدرێژی بۆ بهدیهێناون تا بۆ سواری و گواستنهوه بهکاری بهێنن، سهرهڕای دیمهنی قهشهنگیان (بهتایبهت ئهسپ و ماین، که له سهردهمی زانستی و تهکنهلۆژیادا ههر بهکار دێن)و شتی تریش دروست دهکات که ئێسته ئێوه نایزانن (ئهم ئاماژه قورئانیه، ههموو هۆیهکانی گواستنهوهی ئاسمانی و دهریایی و زهمینی دهگرێتهوه که ئادهمیزاد پهی پێ بردووهو پهی پێ دهبات، چونکه ئادهمیزاد خۆی و زانیاری و زانستهکهی و کهرهسته خاوهکان، ههر ههمووی بهخششی خوای بهدیهێنهری تواناو زانایه).
وَعَلَى اللَّهِ قَصْدُ السَّبِيلِ وَمِنْهَا جَائِرٌ وَلَوْ شَاءَ لَهَدَاكُمْ أَجْمَعِينَ ( 9 )
ڕوونکردنهوهی ڕێبازی ڕاست و بهرنامهی دروست لهسهر خوایه (دهبێت وریا بن) ههندێك ڕێبازی لارو چهوت و ناڕێکیش ههیه، خۆ ئهگهر بیویستایه هیدایهتی ههر ههمووتانی دهدا بهگشتی (سهرپشکی نه دهکردن، بهڵام ڕێزی لێناون).
هُوَ الَّذِي أَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً لَّكُم مِّنْهُ شَرَابٌ وَمِنْهُ شَجَرٌ فِيهِ تُسِيمُونَ ( 10 )
(پهروهردگار) ئهو زاتهیه که له ئاسمانهوه بارانتان بۆ دهبارێنێت که لێی دهخۆنهوه، ههروهها تێکهڵ به جۆرهها شهربهت و شلهمهنیش دهیخۆنهوه و دهبێته هۆی ڕوان و گهشهکردنی درهخت و گژوگیاو ماڵاتی تیادا دهلهوهڕێنن.
يُنبِتُ لَكُم بِهِ الزَّرْعَ وَالزَّيْتُونَ وَالنَّخِيلَ وَالْأَعْنَابَ وَمِن كُلِّ الثَّمَرَاتِ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لِّقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ ( 11 )
ههر بهو بارانه خوای گهوره جۆرهها کشتوکاڵ دههێنێته بهرههم بۆتان، هاوڕێ لهگهڵ زهیتون و خورماو جۆرهها ترێ، له ههموو جۆره بهروبوومێکیش، بهڕاستی ئا لهوهدا بهڵگهو نیشانهی تهواو ههیه بۆ کهسانێك که بیربکهنهوه.
وَسَخَّرَ لَكُمُ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ وَالنُّجُومُ مُسَخَّرَاتٌ بِأَمْرِهِ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَعْقِلُونَ ( 12 )
ههروهها شهوو ڕۆژو خۆرو مانگی بۆ ئێوه ڕام هێناوه، ئهستێرهکانیش به فهرمانی ئهو زاته ڕام هێنراون، به ڕاستی ئا لهو دیاردهو دروست کراوانهدا بهڵگهو نیشانهی زۆر ههن بۆ کهسانێك که عهقڵ و ژیریان بخهنهکار.
وَمَا ذَرَأَ لَكُمْ فِي الْأَرْضِ مُخْتَلِفًا أَلْوَانُهُ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لِّقَوْمٍ يَذَّكَّرُونَ ( 13 )
ههروهها شتی زۆرو جۆراو جۆرو ههمهڕهنگی له زهویدا بۆ بهدیهێناون، که بهڕاستی ئا لهوهشدا بهڵگه ههیه بۆ کهسانێك که یاداوهری وهردهگرن.
وَهُوَ الَّذِي سَخَّرَ الْبَحْرَ لِتَأْكُلُوا مِنْهُ لَحْمًا طَرِيًّا وَتَسْتَخْرِجُوا مِنْهُ حِلْيَةً تَلْبَسُونَهَا وَتَرَى الْفُلْكَ مَوَاخِرَ فِيهِ وَلِتَبْتَغُوا مِن فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ ( 14 )
ههر ئهو زاتهیه که دهریای بۆ بار هێناون تا گۆشتی تهڕو تازهی لێ بخۆن، تا له ئاویدا جۆرهها گهوههرو مرواری دهربهێنن و له دهست و ملی بکهن، ههروهها کهشتیهکان دهبینیت دهریا لهت دهکهن، تا فهزڵ و بهخششی تری پهروهردگار بهدهست بهێنن، بۆ ئهوهی سوپاسگوزاریش بکهن.
وَأَلْقَىٰ فِي الْأَرْضِ رَوَاسِيَ أَن تَمِيدَ بِكُمْ وَأَنْهَارًا وَسُبُلًا لَّعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ ( 15 )
ههر خوا لهسهر ڕووکاری زهوی چیاکانی چهسپاندووه تا لهنگهری بگرێت و ئێوه ئهلهرزێنێت و لارتان ئهکاتهوهو ژێرهو ژوور نهبن، ههروهها چهم و ڕووبارو ڕێگهوبانی تیادا بهدیهێناوه، بۆ ئهوهی ڕێ دهرکه ن و به مهرامی خۆتان بگهن.
وَعَلَامَاتٍ وَبِالنَّجْمِ هُمْ يَهْتَدُونَ ( 16 )
ههروهها نیشانهی زۆرو زهبهندی له زهویدا دابین کردووه (وهکو کهژو کێوهکان و، چهم و ڕووبارهکان و بهرزی و نشێوهکان، تا ون نهبن، له شهوگاریشدا)و بههۆی ئهستێرهکانهوه خهڵکی ڕێی خۆیان دهربکهن.
أَفَمَن يَخْلُقُ كَمَن لَّا يَخْلُقُ أَفَلَا تَذَكَّرُونَ ( 17 )
(باشه ئهی هۆشمهندهکان) ئایا ئهو زاتهی ئهم ههموو دروستکراوه سهر سوڕهێنهرانهی بهدیهێناوه، وهکو ئهو کهسه وایه که ناتوانێت هیچ بهدی بهێنێت، ئایا ئهوه بۆ لێکی نادانهوهو یاداوهری وهرناگرن؟
وَإِن تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا إِنَّ اللَّهَ لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 18 )
خۆ ئهگهر بێن و بتانهوێت نازو نیعمهتهکانی خوا بژمێرن، بۆتان ناژمێردرێت (له ئهندامهکانی دهرهوه و ناوهوهی خۆتان و ئهو ڕزق و ڕۆزیانهی که دهیخۆن و ئهو پۆشاك و ڕایهخ و ناوماڵهی بهکاری دههێنن... هتد، سهرهڕای ههزاران ههزار دروستکراوانی تری دیارو نادیار له جیهانی مادده و ڕووهك و گیاندارو... هتد)، سهرهڕای کهم سوپاسیتان لهو ههموو نازو نیعمهته بێ شوماره) بهڕاستی خوای پهروهردگار ههر لێخۆش بوو میهرهبانه.
وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا تُسِرُّونَ وَمَا تُعْلِنُونَ ( 19 )
ههروهها ئهو خوایه دهزانێت چی دهشارنهوهو چیش دهردهخهن و ئاشکرای دهکهن له (گفتوگۆو نیهت و کارو کردهوهتان).
وَالَّذِينَ يَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ لَا يَخْلُقُونَ شَيْئًا وَهُمْ يُخْلَقُونَ ( 20 )
ئهو بت و کهس و شتانهی که هاواریان لێ دهکهن و دهیانپهرستن جگه له خوا، هیچیان پێ دروست ناکرێت، له کاتێکدا که خۆیان دروست دهکرێن.
أَمْوَاتٌ غَيْرُ أَحْيَاءٍ وَمَا يَشْعُرُونَ أَيَّانَ يُبْعَثُونَ ( 21 )
ئهوانه مردوون و زیندوو نین، ههستیش ناکهن کهی خۆیان و خهڵکی زیندوو دهکرێنهوه.
إِلَٰهُكُمْ إِلَٰهٌ وَاحِدٌ فَالَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ قُلُوبُهُم مُّنكِرَةٌ وَهُم مُّسْتَكْبِرُونَ ( 22 )
ئهو پهروهردگارهی ئێوه (که حهق وایه ههر ئهو بپهرستن) خوایهکی تاك و تهنهایه، جا ئهوانهی باوهڕیان به قیامهت نیه دڵهکانیان ههمیشه ئینکاری ههموو ڕاستیهك دهکات، له کاتێکدا ئهوانه خۆیان به گهوره دهزانن و فیز دهکهن.
لَا جَرَمَ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا يُسِرُّونَ وَمَا يُعْلِنُونَ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْتَكْبِرِينَ ( 23 )
شتێکی ڕاستهو گومانی تێدانیه که خوای گهوره ئاگایه بهوهی پهنهانی دهکهن و دهیشارنهوه، بهوهش که دهری دهخهن و ئاشکرای دهکهن، بهڕاستی ئهو زاته ئهو کهسانهی خۆش ناوێت که لووت بهرزو خۆ به گهوره دهنوێنن.
وَإِذَا قِيلَ لَهُم مَّاذَا أَنزَلَ رَبُّكُمْ قَالُوا أَسَاطِيرُ الْأَوَّلِينَ ( 24 )
خۆ ئهگهر به (بێ باوهڕان) بوترێت: ئهوه پهروهردگارتان چی دابهزاندووه؟! ئهوه (بێ شهرمانه) دهڵێن: چیرۆك و داستانی کۆن و خهیاڵیی پێشینانه!!
لِيَحْمِلُوا أَوْزَارَهُمْ كَامِلَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَمِنْ أَوْزَارِ الَّذِينَ يُضِلُّونَهُم بِغَيْرِ عِلْمٍ أَلَا سَاءَ مَا يَزِرُونَ ( 25 )
ئهوانه دهبێت له ڕۆژی قیامهتدا کۆڵی گوناهو تاوانی خۆیان به تهواوی ههڵگرن، ههروهها له گوناهی ئهوانهش ههڵدهگرن که گومڕایان کردوون بێ زانستی و زانیاری (بێ ئهوهی له کۆڵ و باری ئهوان کهم بێتهوه)، ئاگاداربن! چهند خراپ و ناشرینه ئهوباره گرانهی که ههڵی دهگرن (چ گیرێکیان خواردوه).
قَدْ مَكَرَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ فَأَتَى اللَّهُ بُنْيَانَهُم مِّنَ الْقَوَاعِدِ فَخَرَّ عَلَيْهِمُ السَّقْفُ مِن فَوْقِهِمْ وَأَتَاهُمُ الْعَذَابُ مِنْ حَيْثُ لَا يَشْعُرُونَ ( 26 )
بێگومان پێش ئهمانیش (خوا نهناسانی) پێشوو پیلانیان گێڕا (دژ به ئایینی خوا)، ئینجا خوای بهدهسهڵاتیش کۆشك و تهلارو نهخشهیانی له بن و بێخ دهرهێنا، سهقفهکهشی له سهرهوه داڕمان بهسهریانداو له شوێنێکهوه بهڵاو سزا یهخهی پێگرتن که ههستیان پێ نهدهکردو بهتهمای نهبوون (ئهڵبهته ئهم ههڕهشهیه پیلانگێڕانی ههموو سهردهمێك دهگرێتهوه).
ثُمَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ يُخْزِيهِمْ وَيَقُولُ أَيْنَ شُرَكَائِيَ الَّذِينَ كُنتُمْ تُشَاقُّونَ فِيهِمْ قَالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ إِنَّ الْخِزْيَ الْيَوْمَ وَالسُّوءَ عَلَى الْكَافِرِينَ ( 27 )
لهوهو دواش له ڕۆژی قیامهتدا خوا ئهو پیلانگێڕانه خهجاڵهت و ڕیسوا دهکات و پێیان دهڵێت: کوان و له کوێن هاوهڵهکانم؟ ئهوانهی که دژایهتی سهرسهختتان دهکرد له بارهیانهوه، (ئیمانداران) ئهوانهی که زانیاری و زانستی خوا ناسیان پێدراوه دهڵێن: بهڕاستی ئهمڕۆ سهرشۆڕی و خهجاڵهتی و نههامهتی و سزا لهسهر بێ باوهڕانه.
الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلَائِكَةُ ظَالِمِي أَنفُسِهِمْ فَأَلْقَوُا السَّلَمَ مَا كُنَّا نَعْمَلُ مِن سُوءٍ بَلَىٰ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ ( 28 )
ئهوانهی که فریشتهکان له سهرهمهرگدا گیانیان دهکێشن، له کاتێکدا که بهردهوامن لهسهر ستهم له خۆیان (بههۆی بێ باوهڕی و یاخی بونیانهوه) ئینجا به ناچاری تهسلیمن و دهڵێن: ئێمه هیچ گوناهو ههڵهیهکمان نهکردووه، فریشتهکان دهڵێن: نهخێر وا نی یه (ئهوه ئێوه له بیرتان کردووه) ئهگینا بهڕاستی خوا ئاگادارو زانایه بهههموو ئهو کارو کردهوانهی که دهتانکرد و ئهنجامتان دهدا.
فَادْخُلُوا أَبْوَابَ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا فَلَبِئْسَ مَثْوَى الْمُتَكَبِّرِينَ ( 29 )
کهواته له دهروازهکانی دۆزهخهوه بچنه ژوورهوه و بۆ ههمیشهیی و نهبڕاوهش تیادا بن، ئای که جێگهو ڕێگهی خۆ بهزل زانهکان ناخۆش و نا لهبارو ناسۆره.
وَقِيلَ لِلَّذِينَ اتَّقَوْا مَاذَا أَنزَلَ رَبُّكُمْ قَالُوا خَيْرًا لِّلَّذِينَ أَحْسَنُوا فِي هَٰذِهِ الدُّنْيَا حَسَنَةٌ وَلَدَارُ الْآخِرَةِ خَيْرٌ وَلَنِعْمَ دَارُ الْمُتَّقِينَ ( 30 )
لهو لاشهوه بهو کهسانه دهوترێت که خواناسی و پارێزکاریان کردووه: پهروهردگارتان چی ڕهوانه کردووه؟ چ بهرنامهو کتێبێکی دابهزاندووه؟، ههمووان دهڵێن: خێرو بهرهکهت، (بۆ ههردوو جیهان)، بۆ ئهو کهسانهی که لهم جیهانهدا چاکهیان کردووه، چاکه دێتهوه ڕێیان، بێگومان جێگهو ڕێگهی ئهو جیهان خۆشترو چاکترو سازگارترو پڕ له نازو نیعمهتتره (بهراورد ناکرێت لهگهڵ دنیادا) ئای کهچهنده جێگهو ڕێگهو کۆشك و تهلاری خواناس و پارێزکاران سازگارو خۆش و جوان و ڕازاوهیه...
جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَهَا تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ لَهُمْ فِيهَا مَا يَشَاءُونَ كَذَٰلِكَ يَجْزِي اللَّهُ الْمُتَّقِينَ ( 31 )
(ئهو جێگهو ڕێگهیه) باخهکانی بهههشتی_عهدنه_ بهختهوهران دهچنه ناوی، چهندهها ڕووبار به بهردهم کۆشکهکان و بهژێر درهختهکاندا جاری و ڕهوانه، ههرچیهك بخوازن و ههرچی ئارهزوو بکهن و ههرچی داوا بکهن، بۆیان ئامادهیه تیایدا، ئا بهو شێوهیه خوای میهرهبان پاداشتی خواناس و پارێزکاران دهداتهوه...
الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلَائِكَةُ طَيِّبِينَ يَقُولُونَ سَلَامٌ عَلَيْكُمُ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ ( 32 )
ئهوانهی که له سهرهمهرگدا فریشتهکان دێن بۆ لایان له کاتێکدا گیانی پاك و پیرۆزیان دهکێشن (که دووره له بێ باوهڕی)و پێیان دهڵێن: سڵاوتان لێ بێت (ئیتر ڕزگارتان بوو، ئیتر ناخۆشی نهما) ده بچنه ناو ئهو بهههشتهوه، به هۆی ئهو کارو کردهوانهوه که کاتی خۆی دهتانکرد.
هَلْ يَنظُرُونَ إِلَّا أَن تَأْتِيَهُمُ الْمَلَائِكَةُ أَوْ يَأْتِيَ أَمْرُ رَبِّكَ كَذَٰلِكَ فَعَلَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَمَا ظَلَمَهُمُ اللَّهُ وَلَٰكِن كَانُوا أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ ( 33 )
ئایا خوا نهناسان چاوهڕێی چی دهکهن؟ مهگهر ههر چاوهڕێی ئهوه بن کتوپڕ فریشتهی گیانکێشان یهخهیان پێدهگرێت، یان فهرمانی پهروهردگارت دهربچێت بۆ تۆڵه سهندن، ههروهها ئهوانهی پێش ئهمانیش ههر ڕهفتاری وا نالهباریان کردووه، جا وهنهبێت خوا ستهمی لێکردبن بهڵکو ههر خۆیان ستهم له خۆیان دهکرد.
فَأَصَابَهُمْ سَيِّئَاتُ مَا عَمِلُوا وَحَاقَ بِهِم مَّا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ ( 34 )
سهرهنجام ههرچی گوناهو خراپهیهکیان ئهنجام دابوو هاتهوه ڕێیان، ئهو ههڕهشهو دۆزهخهی که گاڵتهیان پێدهکرد یهخهی پێگرتن و دهوری دان.
وَقَالَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا لَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا عَبَدْنَا مِن دُونِهِ مِن شَيْءٍ نَّحْنُ وَلَا آبَاؤُنَا وَلَا حَرَّمْنَا مِن دُونِهِ مِن شَيْءٍ كَذَٰلِكَ فَعَلَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ فَهَلْ عَلَى الرُّسُلِ إِلَّا الْبَلَاغُ الْمُبِينُ ( 35 )
ئهوانهی هاوهڵیان داناوه بۆ خوا دهڵێن: ئهگهر خوا ویستی لهسهر بوایه هیچ شتێکمان له جیاتی ئهو نهدهپهرست، نه ئێمهو نه باوو باپیرانمان، هیچ شتێکیشمان له خۆمان حهرام نهدهکرد به بێ ئهو، خوا نهناسانی پێش ئهمانیش ههروایان دهکردو ههر وایان دهوت، مهگهر ئهرکی سهرشانی پێغهمبهران ههر ئهوه نیه که ئایینی خوا به ڕوونی ڕابگهیهنن؟
وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَّسُولًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ فَمِنْهُم مَّنْ هَدَى اللَّهُ وَمِنْهُم مَّنْ حَقَّتْ عَلَيْهِ الضَّلَالَةُ فَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ ( 36 )
سوێند به خوا بێگومان ئێمه لهناو ههر گهل و نهتهوهیهکدا پێغهمبهرێکمان ڕهوانهکردووهو پێمان ڕاگهیاندووه که پێیان بڵێت: تهنها خوا بپهرستن، خۆتان دووره پهرێز بگرن له ههموو پهرستراوێکی تر، جا ههبوو لهو خهڵکه (که بیرو هۆش و ژیری خۆی خستهکارو بهشوێن ڕاستیدا دهگهڕا) خوایش هیدایهتی دهدا، ههشیان بوو خۆی شایستهی گومڕایی دهکردو بهسهریدا دهچهسپا، کهوابوو بگهڕێن بهسهر زهویداو سهرنج بدهن، بزانن چۆن بوو سهرهنجامی ئهو کهسانهی بڕوایان به بهرنامهی ئێمه نهبوو.
إِن تَحْرِصْ عَلَىٰ هُدَاهُمْ فَإِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي مَن يُضِلُّ وَمَا لَهُم مِّن نَّاصِرِينَ ( 37 )
خۆ ئهگهر تۆ زۆر سوور بیت لهسهر هیدایهتدانی ئهوان، ئهوه تۆ ناتوانیت، چونکه بهڕاستی خوا ڕێنموونی کهسێك ناکات که خهڵك گومڕا بکات، ئهوانه (له قیامهتدا) هیچ جۆره پشتیوانێکیان نیه.
وَأَقْسَمُوا بِاللَّهِ جَهْدَ أَيْمَانِهِمْ لَا يَبْعَثُ اللَّهُ مَن يَمُوتُ بَلَىٰ وَعْدًا عَلَيْهِ حَقًّا وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ ( 38 )
بێ باوهڕان سوێندیان دهخواردو جهختیان لهسهر سوێندهکهیان دهکردو دهیانوت: ئهوهی بمرێت خوا زیندووی ناکاتهوه! نهخێر، زیندووی دهکاتهوه، ئهوه بهڵێنێکی ڕاست و دروستی خوایه و لێی پاشگهز نابێتهوه، بهڵام زۆربهی خهڵکی ئهم ڕاستیه نازانن و بڕوای پێناکهن.
لِيُبَيِّنَ لَهُمُ الَّذِي يَخْتَلِفُونَ فِيهِ وَلِيَعْلَمَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّهُمْ كَانُوا كَاذِبِينَ ( 39 )
بێگومان خوا ههمووان زیندوو دهکاتهوه تا بۆیان ڕوون بکاتهوه و بۆیان دهربخات، ئهوهی ئهوان کێشهیان لهسهری ههبوو، بڕوایان پێی نهبوو هاته دی، تا ئهوانهی که بێ باوهڕ بوون بێگومان ئهوان درۆزن بوون.
إِنَّمَا قَوْلُنَا لِشَيْءٍ إِذَا أَرَدْنَاهُ أَن نَّقُولَ لَهُ كُن فَيَكُونُ ( 40 )
بهڕاستی کاتێك زیندوو کردنهوهو بهدیهێنانی ههر شتێکمان بوێت، تهنها ئهوهندهی دهوێت پێی بڵێین ببه! دهستبهجێ ئهویش دهبێت.
وَالَّذِينَ هَاجَرُوا فِي اللَّهِ مِن بَعْدِ مَا ظُلِمُوا لَنُبَوِّئَنَّهُمْ فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَلَأَجْرُ الْآخِرَةِ أَكْبَرُ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ ( 41 )
ئهو کهسانهی لهبهر خواو بۆ خوا کۆچیان کرد (بۆ پاڕاستنی ئیمانهکهیان) دوای ئهوهی که ستهمیان لێکرابوو، ئهوه ههر له دنیادا بهچاکی و ڕێزهوه نیشتهجێیان دهکهین، بێگومان پاداشتی ئهو جیهان گهورهترو فراوانتره بۆیان، ئهگهر دهیانزانی.
الَّذِينَ صَبَرُوا وَعَلَىٰ رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ ( 42 )
ئهوانهش ئهوانهن که به ئارام و خۆگر بوون و پشت به پهروهردگاریان دهبهستن.
وَمَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ إِلَّا رِجَالًا نُّوحِي إِلَيْهِمْ فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِن كُنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ ( 43 )
ئێمهش پێش تۆ جگه له پیاوانی (ڕاستگۆو چاك و پاك نهبێت) کهسی ترمان ڕهوانه نهکردووه و وهحیمان بۆ نهناردووه، ئهگهر ههر بڕوا ناکهن و نایزانن ده ئێوه له شارهزایان بپرسن؟ (که ڕهوانه کراوانی ئێمه پیاوانێکی ناسراو بوون لهناو قهومهکانیاندا).
بِالْبَيِّنَاتِ وَالزُّبُرِ وَأَنزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ ( 44 )
ئێمه ئهوانمان ڕهوانه کردووه هاوڕێ لهگهڵ بهڵگهو نیشانهو (موعجیزه) ی زۆرو کتێبی ئاسمانیداو ئێمه قورئانمان بۆ تۆ دابهزاند، تا بۆ خهڵکی ئهوه ڕوون بکهیتهوه که بۆیان هێنراوهته خوارهوه، بۆ ئهوهی بیرێك بکهنهوهو تێفکرن.
أَفَأَمِنَ الَّذِينَ مَكَرُوا السَّيِّئَاتِ أَن يَخْسِفَ اللَّهُ بِهِمُ الْأَرْضَ أَوْ يَأْتِيَهُمُ الْعَذَابُ مِنْ حَيْثُ لَا يَشْعُرُونَ ( 45 )
جا ئایا ئهوانهی که چهندهها پیلان و نهخشهی خراپیان کێشاوه دڵنیان لهوهی که خوا نایانبات به ناخی زهویدا، یاخود له لایهکهوه سزاو تۆڵهیان بۆ بێت که ههر ههستی پێنهکهن؟!...
أَوْ يَأْخُذَهُمْ فِي تَقَلُّبِهِمْ فَمَا هُم بِمُعْجِزِينَ ( 46 )
یاخود له کاتی هاتوچۆو سهرگهرم بوونیان به کاروبارهوه له ناویان ببات، ئهوانیش دهستهوسانکهری خوانین؟!...
أَوْ يَأْخُذَهُمْ عَلَىٰ تَخَوُّفٍ فَإِنَّ رَبَّكُمْ لَرَءُوفٌ رَّحِيمٌ ( 47 )
یاخود (پهروهردگار بهتوانایه) له کاتی ترس و ناخۆشی و بیمدا.. بیانگرێت و له ناویان بهرێت، بهڵام (مۆڵهت دهدات تا بهڵکو ڕووبکهنه ئیمان) چونکه بهڕاستی پهروهردگارتان بهسۆزو میهرهبانه.
أَوَلَمْ يَرَوْا إِلَىٰ مَا خَلَقَ اللَّهُ مِن شَيْءٍ يَتَفَيَّأُ ظِلَالُهُ عَنِ الْيَمِينِ وَالشَّمَائِلِ سُجَّدًا لِّلَّهِ وَهُمْ دَاخِرُونَ ( 48 )
ئایا ئهوه نهیانڕوانیوهته ئهو شته بێ شومارانهی که خوا دروستی کردووه؟ که سێبهرهکهی بهلای ڕاست و بهلای چهپیانهوه دهسوڕێتهوه، له کاتێکدا ههموویان ملکهچ و فهرمانبهردان بۆ پهروهردگار، له حاڵێکیشدا خاوهن سێبهرهکان ملکهچ و زهلیلی ویستی خواین.
وَلِلَّهِ يَسْجُدُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ مِن دَابَّةٍ وَالْمَلَائِكَةُ وَهُمْ لَا يَسْتَكْبِرُونَ ( 49 )
ههرچی له ئاسمانهکان و ههرچی له زهویدا ههیه سوژده دهبهن بۆ خوای بهدیهێنهریان، ههروهها ههموو زیندهوهران، فریشتهکانیش به تایبهت سوژده دهبهن بۆ خواو خۆ بهگهوره نازانن له هیچ فهرمانێکی خوا لانادهن.
يَخَافُونَ رَبَّهُم مِّن فَوْقِهِمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ ۩ ( 50 )
(جگه لهوهش) ئهو فریشتانه له پهروهردگاریان دهترسن که فهرمانڕهوایه بهسهریانهوه، ههرچی فهرمانێکمان پێ بدرێت بهچاکی ئهنجامی دهدهن.
وَقَالَ اللَّهُ لَا تَتَّخِذُوا إِلَٰهَيْنِ اثْنَيْنِ إِنَّمَا هُوَ إِلَٰهٌ وَاحِدٌ فَإِيَّايَ فَارْهَبُونِ ( 51 )
خوا فهرموویهتی: ههرگیز نهکهن دوو دانه خوا بۆ خۆتان بڕیار بدهن، چونکه ئهو خوایهی که پێویسته ئێوه بیپهرستن بێگومان خوایهکی تاك و تهنهایه، کهوابوو بیم و ترستان با ههر له من بێت.
وَلَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلَهُ الدِّينُ وَاصِبًا أَفَغَيْرَ اللَّهِ تَتَّقُونَ ( 52 )
ههرچی له ئاسمانهکان و زهویدا ههیه ههر ئهو زاته خاوهنیانه، ههمیشهو بهردهوام ههر ئهو زاتهیه که شایستهی ئهوه بێت ئاین و بهرنامهو فهرمانڕهوایی لهو وهربگیرێت و ملکهچی ههر بۆ ئهو بکرێت، ئایا ڕهوایه بێجگه له خوا له کهسی تر بپهرستن و حسابی بۆ بکهن؟
وَمَا بِكُم مِّن نِّعْمَةٍ فَمِنَ اللَّهِ ثُمَّ إِذَا مَسَّكُمُ الضُّرُّ فَإِلَيْهِ تَجْأَرُونَ ( 53 )
ههرچی نازو نیعمهتێکتان ههیه ههمووی بههرهو بهخششی خوایه، پاشان کاتێك ناخۆشی و بهڵایهکتان بۆ پێشهات، ئهوه هاناو هاوارو پهنا ههر بۆ لای ئهو دهبهن و ههر لهو زاته دهپاڕێنهوه.
ثُمَّ إِذَا كَشَفَ الضُّرَّ عَنكُمْ إِذَا فَرِيقٌ مِّنكُم بِرَبِّهِمْ يُشْرِكُونَ ( 54 )
لهوهودوا کاتێك بهڵاو ناخۆشی لهسهر لابردن، دهستبهجێ دهستهیهك له ئێوه هاوهڵ و شهریك بۆ پهروهردگاریان بڕیار دهدهن!!
لِيَكْفُرُوا بِمَا آتَيْنَاهُمْ فَتَمَتَّعُوا فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ ( 55 )
(وازیان لێ بهێنه) با ناشوکرو سوپاس ناپهرێز بن له بهرامبهر ئهو ههموو بهخشش و نازو نیعمهتانهوه که پێمان بهخشیوون، با جارێ ڕابوێرن ئینجا له ئایندهدا دهزانن چیتان بهسهر دێت!!
وَيَجْعَلُونَ لِمَا لَا يَعْلَمُونَ نَصِيبًا مِّمَّا رَزَقْنَاهُمْ تَاللَّهِ لَتُسْأَلُنَّ عَمَّا كُنتُمْ تَفْتَرُونَ ( 56 )
خوا نهناسان، ههندێك لهو شتانهی که ئێمه پێمان بهخشیوون، دادهنێن و بڕیار دهدهن بۆ ئهوانهی که نهزان و نهفام و بێ دهسهڵاتن (که بتهکانن)، سوێند به خوا بێگومان پرسیارتان لێدهکرێت دهربارهی ههموو ئهو درۆو پڕو پاگهندهیهی که ههڵتان دهبهست.
وَيَجْعَلُونَ لِلَّهِ الْبَنَاتِ سُبْحَانَهُ وَلَهُم مَّا يَشْتَهُونَ ( 57 )
ئهو نهفامانه کچان دهدهنه پاڵ خوا (گوایه فریشتهکان کچی خوان)، پاکی و بێگهردی شایستهی ئهو زاتهیه هیچ پێویستیهکی به کچ و کوڕ نیه له کاتێکدا بۆ خۆیان حهز بهچی دهکهن ئهوه بۆ خۆیان دادهنێن!!
وَإِذَا بُشِّرَ أَحَدُهُم بِالْأُنثَىٰ ظَلَّ وَجْهُهُ مُسْوَدًّا وَهُوَ كَظِيمٌ ( 58 )
خۆ ئهگهر مژدهی بوونی کچ بدرێت به یهکێك لهو نهفامانه، ڕووی گرژو تاڵ دهبێت و ڕهش دادهگیرسێت و سینهی پڕ دهبێت له خهم و پهژاره...
يَتَوَارَىٰ مِنَ الْقَوْمِ مِن سُوءِ مَا بُشِّرَ بِهِ أَيُمْسِكُهُ عَلَىٰ هُونٍ أَمْ يَدُسُّهُ فِي التُّرَابِ أَلَا سَاءَ مَا يَحْكُمُونَ ( 59 )
له داخ و خهفهتی ئهو مژده ناخۆشه، خۆی دهشارێتهوه له خهڵکی و بهتهنها (بیر دهکاتهوه): ئایا بیهێڵێتهوه به زهلیلی و سووکی و بێ نرخی، یاخود زینده بهچاڵی بکات و بیخاته توێی خاکهوه، ئاگاداربن؟! ئای که چهنده خراپه ئهو بڕیارهی که دهیدهن!! (وهچهو نهوهی خۆیان زینده بهچاڵ دهکهن).
لِلَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ مَثَلُ السَّوْءِ وَلِلَّهِ الْمَثَلُ الْأَعْلَىٰ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ( 60 )
سیفهت و ناونیشانی ناشرین و نزم و خراپ شایستهی ئهوانهیه که باوهڕ به قیامهت ناکهن، خوای پهروهردگاریش خاوهنی ههموو سیفاتی بهرزو بڵندو پیرۆزهو ئهو زاته ههر خۆیشی باڵادهست و دانایه.
وَلَوْ يُؤَاخِذُ اللَّهُ النَّاسَ بِظُلْمِهِم مَّا تَرَكَ عَلَيْهَا مِن دَابَّةٍ وَلَٰكِن يُؤَخِّرُهُمْ إِلَىٰ أَجَلٍ مُّسَمًّى فَإِذَا جَاءَ أَجَلُهُمْ لَا يَسْتَأْخِرُونَ سَاعَةً وَلَا يَسْتَقْدِمُونَ ( 61 )
خۆ ئهگهر خوا خهڵکی لهناو ببات و بیانپێچێتهوه بههۆی ستهمیانهوه (ئهوهنده گوناهو تاوان زۆره) زیندهوهر لهسهر زهویدا نایهڵێت (یهعنی ههر زهوی خاپوور دهکات بهههموو گیانلهبهرانهوه، بهڵام ئهو خوایه ئارامی و خۆگریی بێ سنووره) لهبهر ئهوه تا کاتێکی دیاری کراو مۆڵهتی ئهو خهڵکه دهدات و دوایان دهخات، جا کاتێك کاته دیاری کراوهکهیان هات، نهتاوێك دوا دهکهون، نهتاوێك پێشیش دهکهون (بهڵکو له چرکهی دیاری کراوی خۆیدا لهناو دهبرێن).
وَيَجْعَلُونَ لِلَّهِ مَا يَكْرَهُونَ وَتَصِفُ أَلْسِنَتُهُمُ الْكَذِبَ أَنَّ لَهُمُ الْحُسْنَىٰ لَا جَرَمَ أَنَّ لَهُمُ النَّارَ وَأَنَّهُم مُّفْرَطُونَ ( 62 )
خوا نهناسان ئهوهی بۆ خۆیان پێیان خۆش نیهو نایانهوێت بۆ خوای بڕیار دهدهن، (گوایه فریشتهکان کچن و کچی خوایشن) و له کاتێکدا زمانیان باس و خواسی درۆ دهکات که بێگومان بهنیازن لهو دنیاش بهههشت و خۆشی بۆ ئهوان بێت، شتێکی ڕاستهو گومانی تێدانیه ئاگری دۆزهخ بۆ ئهوانه و بهڕاستی بهپهله فڕێ دهدرێنه ناوی و فهرامۆش دهکرێن.
تَاللَّهِ لَقَدْ أَرْسَلْنَا إِلَىٰ أُمَمٍ مِّن قَبْلِكَ فَزَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ فَهُوَ وَلِيُّهُمُ الْيَوْمَ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ( 63 )
سوێند به خوا پێش تۆ بۆ گهل و قهومهکانی تریش پێغهمبهرانمان ڕهوانه کردووه، بهڵام شهیتان کارو کردهوهی (نادروست و ههڵهیانی) بۆ ڕازاندوونهتهوه، ئهمڕۆ له دنیادا ههر ئهو پشتیوانیانه و سزای بهئێش بۆ ئهو جۆره قهوم و کهسه نا لهبارو ناحاڵیانه ئاماده کراوه.
وَمَا أَنزَلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ إِلَّا لِتُبَيِّنَ لَهُمُ الَّذِي اخْتَلَفُوا فِيهِ وَهُدًى وَرَحْمَةً لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ ( 64 )
ئێمه ئهم قورئانهمانهمان دانهبهزاندووهته سهر تۆ تهنها بۆ ئهوه نهبێت که ههرچی ئهو خهڵکه کێشهی لهسهر ههیه (له بابهتهکانی دنیاو دین) بۆیان ڕوون بکهینهوه و بیکهینه هۆی هیدایهت و ڕهحمهتیش بۆ ئهو کهسانهی که ئیمان و باوهڕ دههێنن.
وَاللَّهُ أَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لِّقَوْمٍ يَسْمَعُونَ ( 65 )
ههر خوا بارانی له ئاسمانهوه باراندووهو زهوی پێ زیندوو کردۆتهوه دوای ئهوهی که مردبوو، بهڕاستی ئا لهو دیاردهیهدا نیشانه و بهڵگهی تهواو ههیه بۆ کهسانێك که گوێ بۆ ڕاستی دهگرن.
وَإِنَّ لَكُمْ فِي الْأَنْعَامِ لَعِبْرَةً نُّسْقِيكُم مِّمَّا فِي بُطُونِهِ مِن بَيْنِ فَرْثٍ وَدَمٍ لَّبَنًا خَالِصًا سَائِغًا لِّلشَّارِبِينَ ( 66 )
بهڕاستی له بوونی ماڵات و (زیندهوهرانی جۆراو جۆردا) پهندو ئامۆژگاری ههیه بۆتان و جێگهی سهرنج و تێڕامانه، له نێوان ئهو شتانهی که له سکیاندا ههیه، له گژو گیای ههرس کراوو خوێندا، شیرێکی پاك و بێگهردو خۆش و بهتام و گهوارا بهرههم دههێنین بۆ ئهوانهی دهیخۆنهوه.
وَمِن ثَمَرَاتِ النَّخِيلِ وَالْأَعْنَابِ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَكَرًا وَرِزْقًا حَسَنًا إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لِّقَوْمٍ يَعْقِلُونَ ( 67 )
له بهروبوومهکانی دار خورما و ڕهزی ترێکانیش (ههندێ جار) شتی سهرخۆشکهر دروست دهکهن، (گهلێ جاریش) بهرههمی چاك و بهسوود (وهکو دۆشاوو مێوژو شهربهت،.. هتد)، بهڕاستی ئالهوهشدا بهڵگهو نیشانهی ئاشکرا ههیه بۆ کهسانێك عهقڵ و ژیری خۆیان دهخهنهکار، (تا بیر بکهنهوه چۆن لهم دارو درهخته ڕهق و تهقانه ئهم بهرههمانه دروست دهبێت، چ کارخانهیهك له ناوکی خورماو ترێ و میوه جۆراو جۆرهکاندا حهشاردراوه تا له بارودۆخی خۆیدا بکهوێته کارو خزمهت به ئادهمیزاد بکات... هتد).
وَأَوْحَىٰ رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذِي مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتًا وَمِنَ الشَّجَرِ وَمِمَّا يَعْرِشُونَ ( 68 )
پهروهردگاری تۆ (ئهی ئینسان) نیگاو ئیلهامی کردووه بۆ ههنگ که جێگه بۆ خۆی ساز بکات له کون و کهلێنی چیاکاندا، ههروهها له کهلهبهری درهختهکان و لهو شوێنانهش که ئادهمیزاد بۆی ئاماده دهکات.
ثُمَّ كُلِي مِن كُلِّ الثَّمَرَاتِ فَاسْلُكِي سُبُلَ رَبِّكِ ذُلُلًا يَخْرُجُ مِن بُطُونِهَا شَرَابٌ مُّخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ فِيهِ شِفَاءٌ لِّلنَّاسِ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لِّقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ ( 69 )
لهوهودوا (فێرمان کردووه که) له ههموو بهرو بووم و (شیلهی گوڵان و شتی بهسوود) بخوات و پێمان ڕاگهیاندووه: ئهو نهخشانهی که پهروهردگارت بۆی کێشاویت به ملکهچیهوه ئهنجامی بده، (له دروست کردنی شانهو مژینی شیلهو دروستکردنی ههنگوین و پوورهدان بهدهوری شازداو بهخێوکردنی گهراکان... هتد)، جا لهناو سکی ئهو ههنگانهوه شلهیهکی ڕهنگ جیاواز دێته دهرهوه که شیفای تیادایه بۆ (زۆر نهخۆشی) خهڵکی (سهرهڕای تامی شیرین و خۆشی)، بهڕاستی ئالهمهشدا بهڵگهو نیشانهی بههێز ههیه بۆ کهسانێك بیر بکهنهوه (سهرنج بدهن له ههنگ و شانهکانی له فڕین و هاتووچۆی، له ههنگوین و تام و بۆن و ڕهنگی، له..، له.. هتد).
وَاللَّهُ خَلَقَكُمْ ثُمَّ يَتَوَفَّاكُمْ وَمِنكُم مَّن يُرَدُّ إِلَىٰ أَرْذَلِ الْعُمُرِ لِكَيْ لَا يَعْلَمَ بَعْدَ عِلْمٍ شَيْئًا إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ قَدِيرٌ ( 70 )
(خهڵکینه) بهڕاستی ههر خوا دروستی کردوون و پاشان ههر ئهویش دهتانمرێنێت، ههتا تهمهنی درێژ دهبێت و دهبرێتهوه بۆ لاوازترین تهمهن (کهنهفهتی و کهفتهکاری) تاوهکو دهگاته ڕادهیهك که دوای ئهو ههموو زانستی و زانیاری و تێگهیشتنهی که ههی بوو، ههموو شتێکی لهبیر دهچێتهوه و هیچ نازانێت، بهڕاستی ههر خوا زاناو بهدهسهڵاته.
وَاللَّهُ فَضَّلَ بَعْضَكُمْ عَلَىٰ بَعْضٍ فِي الرِّزْقِ فَمَا الَّذِينَ فُضِّلُوا بِرَادِّي رِزْقِهِمْ عَلَىٰ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ فَهُمْ فِيهِ سَوَاءٌ أَفَبِنِعْمَةِ اللَّهِ يَجْحَدُونَ ( 71 )
خوا لهبهخشینی ڕزق و ڕۆزیدا بهشی ههندێکتانی زۆرترداوه له ههندێکی ترتان (بۆ تاقیکردنهوهتان)، جا ئهوانهی که ڕزق و ڕۆزی زیاتریان پێدراوه ئامادهنین که بهندهکانیان و بهردهستهکانیان بهێننه ڕیزی خۆیان و بیانکهنه شهریك (له خانوو بهرهو ماڵ و سامانیاندا)، ئینجا ئهوانیش یهکسان بن تیایدا (ئێوه له ژیانی دنیای خۆتاندا کاری وا ناکهن و بهڕهوای نازانن، ئیتر چۆن بۆ خوای گهوره، بهڕهوای دهزانن که بهندهکانی ببنه شهریکی و یاسادانهر) جا ئایا ئهوانه ئینکاری نازو نیعمهتهکانی خوا دهکهن؟!
وَاللَّهُ جَعَلَ لَكُم مِّنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجًا وَجَعَلَ لَكُم مِّنْ أَزْوَاجِكُم بَنِينَ وَحَفَدَةً وَرَزَقَكُم مِّنَ الطَّيِّبَاتِ أَفَبِالْبَاطِلِ يُؤْمِنُونَ وَبِنِعْمَتِ اللَّهِ هُمْ يَكْفُرُونَ ( 72 )
خوا ههر له خۆتان هاوسهرانی بۆ فهراههم هێناون، ههر له ڕێگهی هاوسهرانتانهوه کوڕو کوڕهزای پێبهخشیوون و له ههموو ڕزق و ڕۆزیهکی چاك و پاك و بهسوود بههرهوهری کردوون، (لهگهڵ ئهو ڕاستیانهدا) ئایا ئهوانه ههر بڕوا بهشتی پووچ و ناحهقی دهکهن و له بهرامبهر نازو نیعمهتهکانی خواوه ئهوانه ههر ناشوکرو سوپاس ناپهزێری و بێ باوهڕ دهبن؟
وَيَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ مَا لَا يَمْلِكُ لَهُمْ رِزْقًا مِّنَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ شَيْئًا وَلَا يَسْتَطِيعُونَ ( 73 )
ئهو (خهڵکه سهرگهردانه) شتێك دهپهرستن له جیاتی خوا، که هیچ جۆره ڕزق و ڕۆزیهکی ئهوانی بهدهست نیه له ئاسمانهکان و زهویدا، ناشتوانن هیچ بهدهست بن!!
فَلَا تَضْرِبُوا لِلَّهِ الْأَمْثَالَ إِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ وَأَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ ( 74 )
کهوابوو ئێوه ئهی خوا نهناسان نموونه مههێننهوه بۆ خواو بهراوردی ههڵه مهکهن (دهیانوت پیاوانی پاشا خزمهتکاریان ههیه، پیاوانی پاشاش خزمهتکاری پاشان!!)، چونکه خوا خۆی ههموو شتێك چاك دهزانێت، بهڵام ئێوه نهزان و نهفامن.
ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا عَبْدًا مَّمْلُوكًا لَّا يَقْدِرُ عَلَىٰ شَيْءٍ وَمَن رَّزَقْنَاهُ مِنَّا رِزْقًا حَسَنًا فَهُوَ يُنفِقُ مِنْهُ سِرًّا وَجَهْرًا هَلْ يَسْتَوُونَ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْلَمُونَ ( 75 )
خوا نموونهی هێناوهتهوه به کهسێکی بهنده که بێ دهسهڵاتهو هیچ شتێکی نیه، له بهرامبهر ئهو کهسهدا که له ڕزق و ڕۆزی چاك و زۆر بههرهوهرمان کردووه، به ئارهزووی خۆی لێی دهبهخشێت بهنهێنی و ئاشکرا، ئایا ئهو دوو کهسه وهك یهکن؟! سوپاس و ستایش بۆ خوا (که پهروهردگارێکی کاربهجێ یه) بهڵام زۆربهی ئهو خهڵکه نازانن و لهم ڕاستیانه سهریان دهرناچێت (چونکه تهنها دنیا دهبینن).
وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا رَّجُلَيْنِ أَحَدُهُمَا أَبْكَمُ لَا يَقْدِرُ عَلَىٰ شَيْءٍ وَهُوَ كَلٌّ عَلَىٰ مَوْلَاهُ أَيْنَمَا يُوَجِّههُّ لَا يَأْتِ بِخَيْرٍ هَلْ يَسْتَوِي هُوَ وَمَن يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَهُوَ عَلَىٰ صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ ( 76 )
ههروهها خوا نموونهی هێناوهتهوه به دوو پیاو که یهکێکیان ڵاڵ بێت و هیچی بۆ نهوترێت و هیچی بۆ نهکرێت و بووبێته بار بهسهر هاوهڵ و کهس و کاریهوه، بۆ ههرچی و بۆ ههر کوێ ڕهوانه بکرێت خێر ناداتهوه، ئایا ئهو کهسه، وهکو ئهو کهسه وایه که (بهوپهڕی ئازادیهوه)، فهرمان به دادو دادپهروهری بدات و ڕێبازی ڕاست و دروست دهگرێته بهر؟!
وَلِلَّهِ غَيْبُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا أَمْرُ السَّاعَةِ إِلَّا كَلَمْحِ الْبَصَرِ أَوْ هُوَ أَقْرَبُ إِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ( 77 )
ههرچی نهێنی و شاراوه ههیه له ئاسمانهکان و زهویدا ههر بۆ خوایهو بهرپا بوونی قیامهت پێش نایهت وهك چاو تروکاندنێك نهبێت یان کهمتر لهوهش، بهڕاستی خوا دهسهڵاتی بهسهر ههموو شتێکدا ههیه.
وَاللَّهُ أَخْرَجَكُم مِّن بُطُونِ أُمَّهَاتِكُمْ لَا تَعْلَمُونَ شَيْئًا وَجَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَالْأَفْئِدَةَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ ( 78 )
خوا ئێوهی له سکی دایکتان دهرهێناوه بێ ئهوهی هیچ شتێك بزانن، ئینجا دهزگای بیستن و بینین و تێگهیشتنی بۆ دابین کردوون، بۆ ئهوهی سوپاسگوزاری بکهن.
أَلَمْ يَرَوْا إِلَى الطَّيْرِ مُسَخَّرَاتٍ فِي جَوِّ السَّمَاءِ مَا يُمْسِكُهُنَّ إِلَّا اللَّهُ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ ( 79 )
ئایا باڵندهکانیان نهبینیوهو سهرنجیان نهداون چۆن له ههوای ئاسماندا بارهێنراون بۆ فڕین؟، کێ دهتوانێت ڕایانبگرێت بهئاسمانهوه جگه له خوای گهوره (ههوا، چرکهیهکی زۆر کهمه، کهچی ئهم ههموو جۆره باڵه فڕه تیایدا به سهربهستی دهفڕێت، بێگومان ئهم ڕهحمهتهی خوا ههموو فڕۆکهو باڵه فڕێکی دهست کردی ئادهمیزادیشی گرتۆتهوه، که له بنهڕهتدا دهستکاری خوای باڵادهستن)، بهڕاستی ئا لهوهدا بهڵگهو نیشانهی زۆر ههن بۆ کهسانێك باوهڕ دههێنن.
وَاللَّهُ جَعَلَ لَكُم مِّن بُيُوتِكُمْ سَكَنًا وَجَعَلَ لَكُم مِّن جُلُودِ الْأَنْعَامِ بُيُوتًا تَسْتَخِفُّونَهَا يَوْمَ ظَعْنِكُمْ وَيَوْمَ إِقَامَتِكُمْ وَمِنْ أَصْوَافِهَا وَأَوْبَارِهَا وَأَشْعَارِهَا أَثَاثًا وَمَتَاعًا إِلَىٰ حِينٍ ( 80 )
ههر خوایه (که ههموو شتێکی بۆ ڕهخساندوون تا ماڵ و خانووبهره بۆ خۆتان دروست بکهن) ماڵهکانتانی بۆ کردوون بههۆی ئارامگرتن و حهوانهوهو له پێست و مووی ماڵاتیش دهتوانن شوێن و جێگه بۆ خۆتان بسازێنن، پاشان بهئاسانی بیگوێزنهوه لهکاتی کۆچتاندا، بهئاسانی ههڵی بدهن لهکاتی نیشتهجێ بوونتاندا و له خوری و کوڵك و مووهکهی، دهتوانن کهل و پهل و شتومهك بۆ خۆتان دروست بکهن و تاماوهیهك سوودیان لێ وهربگرن.
وَاللَّهُ جَعَلَ لَكُم مِّمَّا خَلَقَ ظِلَالًا وَجَعَلَ لَكُم مِّنَ الْجِبَالِ أَكْنَانًا وَجَعَلَ لَكُمْ سَرَابِيلَ تَقِيكُمُ الْحَرَّ وَسَرَابِيلَ تَقِيكُم بَأْسَكُمْ كَذَٰلِكَ يُتِمُّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تُسْلِمُونَ ( 81 )
خوا لهو شتانهی که دروستی کردووه سێبهری بۆ ئێوه ڕهخساندووه، له کێوهکانیشدا کون و کهلێن و ئهشکهوتی سازاندووهو پۆشاکی بۆتان بهدیهێناوه تا له گهرماو (سهرما) بتانپارێزێت، ههروهها جۆرهها پۆشاکی تر بۆ بهدیهێناون بۆ پاڕاستنی گیانتان لهکاتی جهنگ و شهڕو شۆڕدا (وهکو زرێ و شتومهکی تر)، ئا بهو شێوهیه پهروهردگارتان نازو نیعمهتی خۆیتان بهتهواوی بهسهردا دهڕژێنێت بۆ ئهوهی ملکهچ و فهرمانبهردار بن.
فَإِن تَوَلَّوْا فَإِنَّمَا عَلَيْكَ الْبَلَاغُ الْمُبِينُ ( 82 )
(لهگهڵ ئهم ههموو بهڵگهو نازو نیعمهتانهدا) ئهگهر ئهوانه ههر پشتیان ههڵبکهن و ڕوو وهڕبگێڕن (ئهوه خهمت نهبێت ههر خۆیان زهرهر دهکهن) چونکه بهڕاستی ئهرکی سهرشانی تۆ ئهوهیه که به جوانی و تێرو تهواوی بانگهوازهکه بگهیهنیت.
يَعْرِفُونَ نِعْمَتَ اللَّهِ ثُمَّ يُنكِرُونَهَا وَأَكْثَرُهُمُ الْكَافِرُونَ ( 83 )
(بێ سهلیقهو نهفامان) نازو نیعمهتهکانی خوا دهناسن و بههرهی لێ دهبهن، پاشان ئینکاری دهکهن و قهدری نازانن (بهدنمهك و سپڵهن)، زۆربهیان بێ دین و بێ باوهڕن.
وَيَوْمَ نَبْعَثُ مِن كُلِّ أُمَّةٍ شَهِيدًا ثُمَّ لَا يُؤْذَنُ لِلَّذِينَ كَفَرُوا وَلَا هُمْ يُسْتَعْتَبُونَ ( 84 )
ڕۆژێك دێت لهههر گهل و نهتهوهیهکدا پێغهمبهرێك بۆ شایهتی دههێنینه مهیدان، لهوهودوا بههیچ جۆرێك مۆڵهت بهوانه نادرێت که بێ باوهڕ بوون و پاکانهیان لێ وهرناگیرێت.
وَإِذَا رَأَى الَّذِينَ ظَلَمُوا الْعَذَابَ فَلَا يُخَفَّفُ عَنْهُمْ وَلَا هُمْ يُنظَرُونَ ( 85 )
کاتێك ستهمکاران سزای سهختی دۆزهخ دهبینن (داوای سووك کردنی دهکهن) ئهوه سووك ناکرێت لهسهریان، هیچ جۆره مۆڵهتێکیشیان نادرێت.
وَإِذَا رَأَى الَّذِينَ أَشْرَكُوا شُرَكَاءَهُمْ قَالُوا رَبَّنَا هَٰؤُلَاءِ شُرَكَاؤُنَا الَّذِينَ كُنَّا نَدْعُو مِن دُونِكَ فَأَلْقَوْا إِلَيْهِمُ الْقَوْلَ إِنَّكُمْ لَكَاذِبُونَ ( 86 )
(لهناو دۆزهخدا) کاتێکیش ئهوانهی که هاوهڵیان داناوه، بتهکان و ئهو کهس و شتانه دهبینن که جاران دهیانپهرست، ئهوه دهڵێن: پهروهردگارا ئا ئهوانه، ئهو شتانهن که له جیاتی تۆ هاناو هاوارمان بۆ دهبردن لهجیاتی تۆ، ئهوانیش قسهکه دهدهنهوه بهسهریانداو دهڵێن: بهڕاستی ئێوه درۆ دهکهن و ڕاست ناکهن.
وَأَلْقَوْا إِلَى اللَّهِ يَوْمَئِذٍ السَّلَمَ وَضَلَّ عَنْهُم مَّا كَانُوا يَفْتَرُونَ ( 87 )
ئهو ڕۆژه ههموویان خۆیان تهسلیمی خوا کرد به ملکهچی و زهلیلی، ههرچیش ههڵیاندهبهست و ئومێدیان پێی بوو لێیان بزر بوو (ئیتر بۆ ههمیشه ههناسه ساردو ڕیسوان).
الَّذِينَ كَفَرُوا وَصَدُّوا عَن سَبِيلِ اللَّهِ زِدْنَاهُمْ عَذَابًا فَوْقَ الْعَذَابِ بِمَا كَانُوا يُفْسِدُونَ ( 88 )
ئهوانهی که بێ باوهڕ بوون و بهربهستیان دهخسته سهر ڕێبازی خواو کۆسپیان دادهنا له بهردهم ئاینی خوادا، سزامان لهسهریهك بۆ کهڵهکه کردن، بههۆی ئهوهوه که زۆر ههوڵ و کۆششیان دهدا بۆ بڵاوکردنهوهی فهسادو تاوان و خراپه (لهناو خهڵکیدا).
وَيَوْمَ نَبْعَثُ فِي كُلِّ أُمَّةٍ شَهِيدًا عَلَيْهِم مِّنْ أَنفُسِهِمْ وَجِئْنَا بِكَ شَهِيدًا عَلَىٰ هَٰؤُلَاءِ وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِّكُلِّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً وَبُشْرَىٰ لِلْمُسْلِمِينَ ( 89 )
ڕۆژێك دێت له ههموو ئوممهتێکدا شایهتێك دهنێرین له خۆیان بۆ سهریان، تۆشمان هێناوه (ئهی محمد صلی الله علیه وسلم) که شایهت بیت لهسهر ئهو خهڵکه، قورئانیشمان بۆ تۆ دابهزاندووه، ڕوونکهرهوهی ههموو شتێکه، هیدایهت بهخش و ڕهحمهتهو مزگێنیشه بۆ موسوڵمانان.
إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ وَإِيتَاءِ ذِي الْقُرْبَىٰ وَيَنْهَىٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنكَرِ وَالْبَغْيِ يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ ( 90 )
بهڕاستی خوا فهرمان دهدات به دادپهروهری و چاکهکاری و یارمهتیدان و بهخشندهیی به خزمان و قهدهغه له گوناهو تاوان و دهستدرێژی دهکات (بۆ سهر ماڵ و نهفس و نامووس) و ئامۆژگاریتان دهکات بۆ ئهوهی یاداوهری وهربگرن و تێفکرن و (ههر چاکه بکهن).
وَأَوْفُوا بِعَهْدِ اللَّهِ إِذَا عَاهَدتُّمْ وَلَا تَنقُضُوا الْأَيْمَانَ بَعْدَ تَوْكِيدِهَا وَقَدْ جَعَلْتُمُ اللَّهَ عَلَيْكُمْ كَفِيلًا إِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا تَفْعَلُونَ ( 91 )
بهوهفاو به ئهمهك بن بۆ ئهنجامدانی پهیمانی خوا کاتێك بڕیاری دهدهن و سوێند و پهیمان و بهڵێنتان ههڵمهوهشێننهوه دوای ئهوهی که دووپات کرابۆوه و تهئکیدی لهسهر کرابوو، له کاتێکدا که ئێوه خواتان کردۆته کهفیل و زامن بهسهر خۆتانهوه، بێگومان خوا دهزانێت بهو کارو کردهوانهی که دهیکهن.
وَلَا تَكُونُوا كَالَّتِي نَقَضَتْ غَزْلَهَا مِن بَعْدِ قُوَّةٍ أَنكَاثًا تَتَّخِذُونَ أَيْمَانَكُمْ دَخَلًا بَيْنَكُمْ أَن تَكُونَ أُمَّةٌ هِيَ أَرْبَىٰ مِنْ أُمَّةٍ إِنَّمَا يَبْلُوكُمُ اللَّهُ بِهِ وَلَيُبَيِّنَنَّ لَكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مَا كُنتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ ( 92 )
(کاتێك بهڵێن و پهیمانێك دهدهن ئهمهك و وهفاتان ههبێت بۆ ئهنجامدانی) وهکو ئهو ئافرهته مهبن که ڕیسهکهی دهکردهوه به خوری، دوای ڕستن و تۆکمهکردنی ههڵی دهوهشاندهوه، له کاتێکدا ئێوهش بهڵێن و سوێندو پهیمانتان بکهنه هۆی فێڵ و تهڵهکه له نێوانتاندا، نهوهکو دهستهو کۆمهڵێکی ژماره زۆرو دهسهڵاتدار پهلاماری دهستهیهکی تری کهم دهست و لاواز بدات، بێگومان خوا بهو جۆره شتانه تاقیتان دهکاتهوه، سوێند به خوا ههموو ئهو شتانهتان بۆ ڕوون دهکاتهوه که جیاوازی و کێشهتان تێدا ههبوو.
وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَجَعَلَكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَلَٰكِن يُضِلُّ مَن يَشَاءُ وَيَهْدِي مَن يَشَاءُ وَلَتُسْأَلُنَّ عَمَّا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ ( 93 )
خۆ ئهگهر خوا بیویستایه دهیکردن بهیهك ئوممهت (بهڵکو ڕێزی بۆ داناون و مۆڵهتی داون و سهربهستی کردوون)، بهڵام ئهوهی خوا بیهوێت گومڕای دهکات و ئهوهی بیهوێت ڕێنموویی دهکات (ئهڵبهته ویستی خوا دژایهتی ویستی ئادهمیزاد ناکات، ئهوهی بیهوێت ڕێبازی هیدایهت بگرێت ڕێنموویی دهکات، ئهوهش ڕێبازی گومڕایی بگرێته بهر مۆڵهتی دهدات و زۆری لێ ناکات)، بێگومان پرسیارتان لێ دهکرێت دهربارهی ئهو کارو کردهوانهی که ئهنجامتان دهدا.
وَلَا تَتَّخِذُوا أَيْمَانَكُمْ دَخَلًا بَيْنَكُمْ فَتَزِلَّ قَدَمٌ بَعْدَ ثُبُوتِهَا وَتَذُوقُوا السُّوءَ بِمَا صَدَدتُّمْ عَن سَبِيلِ اللَّهِ وَلَكُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ ( 94 )
نهکهن پهیمان و سوێندهکانتان بکهنه هۆی پیلان گێڕان و فێڵ و تهڵهکه له نێوانتاندا، (ئهو بڕیارو پهیمانانه ههڵنهوهشێت) تا پێ ههڵنهخلیسکێت دوای ئهوهی قایم وهستابوو، تاڵاوی ناخۆش نهچێژن کاتێك بههۆی ئهو کارهتانهوه بهربهست دهخهنه بهردهم ڕێبازی خوا، (ئهگهر وابکهن) ئهوکاته سزایهکی گهورهتان بۆ ههیه.
وَلَا تَشْتَرُوا بِعَهْدِ اللَّهِ ثَمَنًا قَلِيلًا إِنَّمَا عِندَ اللَّهِ هُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ ( 95 )
(پهیمانی خوا مهشکێنن) و به ههڵوهشاندنهوهی بهنرخێکی کهم مهیگۆڕن، (ئهو نرخه ههرچهند بێ ههر کهمه) چونکه بێگومان ئهو بهشهی لای خوایه له بهههشتدا ههر ئهوه چاکتره بۆتان ئهگهر بزانن و تێبگهن.
مَا عِندَكُمْ يَنفَدُ وَمَا عِندَ اللَّهِ بَاقٍ وَلَنَجْزِيَنَّ الَّذِينَ صَبَرُوا أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ( 96 )
ئهوهی لای ئێوهیه و به ئێوه بهخشراوه، تهواو دهبێت، بهڵام ئهوهی لای خوایهو (له پێناوی ئهودا دهیبهخشن) ههر دهمێنێتهوه، (که پاداشتی بهههشتی بهرین و نهبڕاوهیه) سوێند به خوا بێگومان پاداشتی ئهوانهی که خۆگرو ئارامگر بوون بهجوانتر دهدهینهوه لهوهی که ئهوان دهیانکرد.
مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِّن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَىٰ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ( 97 )
ئهوهی کارو کردهوهی چاکهی کردبێت، پیاو بێت یان ئافرهت له کاتێکدا بڕوادار بێت، سوێند به خوا بهژیانێکی کامهران و ئاسووده له دنیادا دهیژێنین، له قیامهتیشدا پاداشتیان بهجوانتر دهدهینهوه لهوهی که ئهوان دهیانکرد.
فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ ( 98 )
ئینجا کاتێك قورئانت خوێندو دهورت کردهوه، ئهوه پهنا بگره به خوا له شهیتانی نهفرین لێکراو.
إِنَّهُ لَيْسَ لَهُ سُلْطَانٌ عَلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَعَلَىٰ رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ ( 99 )
بێگومان شهیتان دهسهڵاتی نیه بهسهر ئهوانهدا که باوهڕیان هێناوه و پشت به پهروهردگاریان دهبهستن...
إِنَّمَا سُلْطَانُهُ عَلَى الَّذِينَ يَتَوَلَّوْنَهُ وَالَّذِينَ هُم بِهِ مُشْرِكُونَ ( 100 )
بهڕاستی تهنها دهسهڵاتی بهسهر ئهوانهدا ههیه که پشتیان پێ بهستووهو ملکهچ و فهرمانبهرداری ئهو دهبن، ههروهها ئهوانهش که هاوهڵگهرن بۆ پهروهردگار.
وَإِذَا بَدَّلْنَا آيَةً مَّكَانَ آيَةٍ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا يُنَزِّلُ قَالُوا إِنَّمَا أَنتَ مُفْتَرٍ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْلَمُونَ ( 101 )
کاتێکیش ئایهتێك دهخهینه جێی ئایهتێکی تر (بۆ ئهوهی پله به پله شتێك حهرام بکهین، یان دیاردهیهکی نهفامی لابهرین) خوایش خۆی دهزانێت چی دادهبهزێنێت و چ فهرمانێك دهدات، ئهوه نهفامان دهڵێن: (ئهی محمد صلی الله علیه وسلم) بێگومان تۆ ههر له خۆتهوه شت ههڵدهبهستیت، نهخێر وا نیه، (ئهو له خۆیهوه شت ناڵێت) بهڵکو زۆربهی ئهو نهفامانه تێناگهن و نازانن.
قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِن رَّبِّكَ بِالْحَقِّ لِيُثَبِّتَ الَّذِينَ آمَنُوا وَهُدًى وَبُشْرَىٰ لِلْمُسْلِمِينَ ( 102 )
ئهی محمد صلی الله علیه وسلم پێیان بڵێ: ڕوح القدس، (جوبرهئیل، ئهم قورئانهی) له لایهن پهروهردگارتهوه به حهق و ڕاستی دابهزاندووه، بۆ ئهوهی ئهوانهی باوهڕیان هێناوه دامهزراو پایهدار بکات و ڕێنموویی و مژدهشه بۆ موسوڵمانان.
وَلَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّهُمْ يَقُولُونَ إِنَّمَا يُعَلِّمُهُ بَشَرٌ لِّسَانُ الَّذِي يُلْحِدُونَ إِلَيْهِ أَعْجَمِيٌّ وَهَٰذَا لِسَانٌ عَرَبِيٌّ مُّبِينٌ ( 103 )
سوێند به خوا ئێمه بهڕاستی دهزانین بێ باوهڕان دهڵێن: ئهم قورئانه تهنها کهسێك فێری دهکات، (بهمهر جێك) زمانی ئهو کهسهی ئهوان دهڵێن قورئان فێری محمد دهکات، عهجهمیهو عهرهبی نیهو ڕهوان نیه، لهگهڵ ئهوهدا ئهم قورئانه به زمانی عهرهبی و پاراوو ڕوون و ئاشکرا داڕێژراوه.
إِنَّ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِآيَاتِ اللَّهِ لَا يَهْدِيهِمُ اللَّهُ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ( 104 )
بهڕاستی ئهوانهی که بڕوایان به ئایهتهکانی خوا نیه، خوای گهوره هیدایهت و ڕێنموویان ناکات، بهڵکو سزای به ئێشی بۆ ئاماده کردوون.
إِنَّمَا يَفْتَرِي الْكَذِبَ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِآيَاتِ اللَّهِ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْكَاذِبُونَ ( 105 )
بێگومان ههر ئهوانه درۆ ههڵدهبهستن که باوهڕیان به ئایهتهکانی خوا نیه، ههر ئهوانیش درۆزنن و درۆیان کردۆته پیشه.
مَن كَفَرَ بِاللَّهِ مِن بَعْدِ إِيمَانِهِ إِلَّا مَنْ أُكْرِهَ وَقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِيمَانِ وَلَٰكِن مَّن شَرَحَ بِالْكُفْرِ صَدْرًا فَعَلَيْهِمْ غَضَبٌ مِّنَ اللَّهِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ ( 106 )
ئهوهی پاشگهز بێتهوه له خوا ناسی، دوای باوهڕهێنانی، جگه لهوانهی که ناچار دهکرێن وشهی کوفر بێت بهسهر زاریاندا له کاتێکدا دڵیان پڕه له ئیمان، بهڵام ئهو کهسهی دڵی به کوفرو بێ دینی خۆش کردبێت، ئهوانه خهشم و قینی خوایان لهسهرهو سزای گهورهو سهخت و دژواریان بۆ ههیه.
ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمُ اسْتَحَبُّوا الْحَيَاةَ الدُّنْيَا عَلَى الْآخِرَةِ وَأَنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ ( 107 )
ئهو خهشم و قینهش لهبهر ئهوهیه چونکه بهڕاستی ئهوانه ژیانی دنیایان خۆش ویستووه تا ژیانی دواڕۆژ، بێگومان خوا هیدایهتی قهوم و کهسانی بێ باوهڕو خوا نهناس نادات.
أُولَٰئِكَ الَّذِينَ طَبَعَ اللَّهُ عَلَىٰ قُلُوبِهِمْ وَسَمْعِهِمْ وَأَبْصَارِهِمْ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ ( 108 )
ئهو جۆره کهسانه، ئهوانهن که خوا مۆری ناوه بهسهر دڵ و دهروون و دهزگای بیستن و بینینیانداو ئهوانه غافڵ و بێ ئاگان (له حهقیقهت و ڕاستیهکان).
لَا جَرَمَ أَنَّهُمْ فِي الْآخِرَةِ هُمُ الْخَاسِرُونَ ( 109 )
شتێکی ڕاستهو گومانی تێدانیه ئهوان له ڕۆژی قیامهتدا خهسارهتمهندو ڕیسواو زهرهرمهندن.
ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ هَاجَرُوا مِن بَعْدِ مَا فُتِنُوا ثُمَّ جَاهَدُوا وَصَبَرُوا إِنَّ رَبَّكَ مِن بَعْدِهَا لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 110 )
پاشان بێگومان (ئهی محمد صلی الله علیه وسلم) پهروهردگاری تۆ بهنیسبهتی ئهوانهوه که کۆچیان کرد، دوای ئهوهی ئازارو ئهشکهنجهدران، لهوهودوا جیهادو کۆشش خۆگرییان بهردهوام بوو، بهڕاستی پهروهردگارت دوای ئهو پێشهاتانه زۆر لێخۆش بوو میهرهبانه (بهرامبهر ئهو ئیماندارانه).
يَوْمَ تَأْتِي كُلُّ نَفْسٍ تُجَادِلُ عَن نَّفْسِهَا وَتُوَفَّىٰ كُلُّ نَفْسٍ مَّا عَمِلَتْ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ ( 111 )
ڕۆژێك دێت که ههموو کهس خهمی خۆیهتی، بهرگری له خۆی دهکات، پاکانه بۆ خۆی دهکات، (گوێ بهکهسی تر نادات، ئهو ڕۆژه) ههرکهس پاداشتی کردهوهکانی دهدرێتهوه و ئهو خهڵکه ستهمیان لێ ناکرێت.
وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا قَرْيَةً كَانَتْ آمِنَةً مُّطْمَئِنَّةً يَأْتِيهَا رِزْقُهَا رَغَدًا مِّن كُلِّ مَكَانٍ فَكَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللَّهِ فَأَذَاقَهَا اللَّهُ لِبَاسَ الْجُوعِ وَالْخَوْفِ بِمَا كَانُوا يَصْنَعُونَ ( 112 )
خوا نموونهی هێناوهتهوه (به دانیشتوانی) شارێك که ژیانیان به هێمنی و ئاسوودهیی دهبرده سهر، له ههموو لایهکهوه ڕزق و ڕۆزی جۆراو جۆریان بۆ دههات (بهڵام له جیاتی سوپاسگوزاریی) ناشوکرو قهدرنهزانی نازو نیعمهتهکانی خوا بوون، ئینجا خوای گهوره پۆشاکی برسێتی و ترسی کرده کاڵای باڵایان و تاڵاوی نهداریی و ترسی پێ چهشتن له سهر ئهنجامی ئهو ئیش و کاره (ناپوخت و ناڕێکانهدا) که دهیانکرده پیشهی خۆیان.
وَلَقَدْ جَاءَهُمْ رَسُولٌ مِّنْهُمْ فَكَذَّبُوهُ فَأَخَذَهُمُ الْعَذَابُ وَهُمْ ظَالِمُونَ ( 113 )
سوێند به خوا بهڕاستی ئهوانه پێغهمبهرێکیان ههر له خۆیان بۆ هات، کهچی به درۆیان زانی و بڕوایان پێنهکرد، ئهوسا سزای سهختی خوایی گرتنی لهناوی بردن له کاتێکدا ئهوان ستهمکار بوون.
فَكُلُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ حَلَالًا طَيِّبًا وَاشْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ إِن كُنتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ ( 114 )
جا ئێوه ئهی ئیمانداران بخۆن لهو ڕزق و ڕۆزیهی حهڵاڵ و پاکهی که خوا پێی بهخشیوون، ههمیشه شوکرو سوپاسی نازو نیعمهتی خوا بکهن، ئهگهر ئێوه تهنها ئهو زاته دهپهرستن.
إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَالدَّمَ وَلَحْمَ الْخِنزِيرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلَا عَادٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 115 )
(خوای پهروهردگار) تهنها مردارهوه بوو و، خوێن و، گۆشتی بهرازو، ئهو ماڵاتانهی که ناوی غهیری خوایان له کاتی سهربڕیندا لهسهر هێنراوه، حهرامی کردووه لێتان، جا ئهگهر کهسێك پێویستی ناچاری کرد به خواردنیان بێ زیادهڕهوی و له سنوور دهرچوون، ئهوه بهڕاستی خوا زۆر لێخۆشبوو به بهزهیی و دلۆڤانه.
وَلَا تَقُولُوا لِمَا تَصِفُ أَلْسِنَتُكُمُ الْكَذِبَ هَٰذَا حَلَالٌ وَهَٰذَا حَرَامٌ لِّتَفْتَرُوا عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ إِنَّ الَّذِينَ يَفْتَرُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ لَا يُفْلِحُونَ ( 116 )
نهکهن بهقاڵهی دهم و زمانتان بڵێن ئهمه حهڵاڵهو ئهمه حهرامه، بۆ ئهوهی درۆ بهناوی خواو ئاینی خواوه ههڵبهستن، (دیاری کردنی حهڵاڵ و حهرام بهدهست ئێوه نیه، چونکه) بهڕاستی ئهوانهی درۆ بۆ خواو ئاینی خوا ههڵدهبهستن سهرفرازو سهرکهوتوو نابن.
مَتَاعٌ قَلِيلٌ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ( 117 )
(ئهوانه له دنیادا) کهمێك ڕادهبوێرن، بهڵام له قیامهتدا سزای به ئێش و ئازاریان بۆ ئامادهیه.
وَعَلَى الَّذِينَ هَادُوا حَرَّمْنَا مَا قَصَصْنَا عَلَيْكَ مِن قَبْلُ وَمَا ظَلَمْنَاهُمْ وَلَٰكِن كَانُوا أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ ( 118 )
لهسهر ئهوانهش که بوونهته جوو، ههموو ئهو شتانهمان لهسهر حهرام کردوون که پێشتر بۆ تۆمان باس کردووه (له ئایهتی ١٤٦ سوورهتی الانعام دا) جا وهنهبێت ئێمه ستهممان لێکردبن بهڵکو ههر خۆیان ستهمیان له خۆیان دهکرد.
ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ عَمِلُوا السُّوءَ بِجَهَالَةٍ ثُمَّ تَابُوا مِن بَعْدِ ذَٰلِكَ وَأَصْلَحُوا إِنَّ رَبَّكَ مِن بَعْدِهَا لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 119 )
پاشان، بهڕاستی پهروهردگاری تۆ بۆ کهسانێك که گوناهو تاوانیان ئهنجامداوه به نهفامی، لهوهودوا پهشیمان بونهتهوه و تهوبهیان کردووهو چاکسازیان ئهنجامداوه، بێگومان پهروهردگاری تۆ دوای ئهو تهوبهو چاکهکاریه زۆر لێخۆشبوو میهرهبانه.
إِنَّ إِبْرَاهِيمَ كَانَ أُمَّةً قَانِتًا لِّلَّهِ حَنِيفًا وَلَمْ يَكُ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ( 120 )
بهڕاستی ئیبراهیم علیه السلام ههر خۆی ئومهتێك بوو، (ههر خۆی پێشهوایهك بوو) ملکهچ و فهرمانبهرداری خوا بوو و له ههموو بیرو باوهڕێکی چهوت بهدوور بوو، له موشریك و هاوهڵگهرانیش نهبوو...
شَاكِرًا لِّأَنْعُمِهِ اجْتَبَاهُ وَهَدَاهُ إِلَىٰ صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ ( 121 )
ههروهها زۆر سوپاسگوزاری خوا بوو له بهرامبهر نازو نیعمهتی بێ شوماری پهروهردگاریهوه، ئهویش ههڵی بژاردو ڕێنموویی کرد بۆ ڕێبازی ڕاست و دروست.
وَآتَيْنَاهُ فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَإِنَّهُ فِي الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ ( 122 )
ئێمه ههر له دنیادا چاکهمان پێبهخشی و پاداشتی چاکهمان دایهوه (به بهخشینی هاوسهری پاك و نهوهی خواناس) بهڕاستی ئهو له جیهانی داهاتوودا له ڕیزی چاکاندایه (که ڕێزدارو بهختهوهرو کامهرانن).
ثُمَّ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ أَنِ اتَّبِعْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ( 123 )
لهوهودوا (دوای چهندهها سهده) وهحی و نیگامان بۆ تۆ (ئهی محمد صلی الله علیه وسلم) نارد که شوێنی ئاین و بهرنامهی ئیبراهیم بکهویت که به دوور بووه له ههموو بیرو باوهڕێکی چهوت، ئهو له دهستهی موشریك و هاوهڵگهران نهبووه.
إِنَّمَا جُعِلَ السَّبْتُ عَلَى الَّذِينَ اخْتَلَفُوا فِيهِ وَإِنَّ رَبَّكَ لَيَحْكُمُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِيمَا كَانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ ( 124 )
بهڕاستی قهدهغهکردنی کاروباری دنیایی له ڕۆژانی شهموواندا تهنها لهسهر ئهوانه بڕیار درا که کێشهیان ههبوو تیایدا، بێگومان پهروهردگاری تۆ فهرمانڕهوایی دهکات له نێوانیاندا له ڕۆژی قیامهتدا لهسهر ئهو شتانهی که ئهوان کێشهو جیاوازیان تێدا دهکرد.
ادْعُ إِلَىٰ سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُم بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِيلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ ( 125 )
(ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم، ئهی ئیماندار) بانگهواز بکه بۆ لای بهرنامهو ڕێبازی پهروهردگارت بهحیکمهت و دانایی (بۆ ههندێك) و ئامۆژگاری جوان و بهجێ، (بۆ ههندێکی تر)و گفتو گۆو موجادهله بهجوانترین شێوه (لهگهڵ ههندێکی تردا به تایبهتی خاوهن کتێبهکان)، چونکه بهڕاستی پهروهردگارت ههر خۆی زانایه، که کێ گومڕایه، ههروهها ههر خۆیشی زانایه به هیدایهت و وهرگران.
وَإِنْ عَاقَبْتُمْ فَعَاقِبُوا بِمِثْلِ مَا عُوقِبْتُم بِهِ وَلَئِن صَبَرْتُمْ لَهُوَ خَيْرٌ لِّلصَّابِرِينَ ( 126 )
ئهگهر ویستتان تۆڵه بکهنهوه، دهبێت ههر بهقهدهر ئهو ستهمهی که لێتان کراوه تۆڵه بکهنهوه، خۆ ئهگهر ئارام گرو خۆگر بن، ئهوه چاکتره بۆ ئارامگرو خۆگران.
وَاصْبِرْ وَمَا صَبْرُكَ إِلَّا بِاللَّهِ وَلَا تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ وَلَا تَكُ فِي ضَيْقٍ مِّمَّا يَمْكُرُونَ ( 127 )
(ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم، ئهی ئیماندار) خۆگرو ئارامگربهو خۆگری و ئارامگریهکهشت تهنها بهکۆمهکی و یارمهتی خوا دهبێت بهکهسی تر ناکرێت، خهفهتیش مهخۆ له خوانهناسان که باوهڕ ناهێنن و دڵتهنگ مهبه له بهرامبهر ئهو پیلان و نهخشانهی که دوژمنان دهیگێڕن.
قورئانی پیرۆز » كوردی » سورهتی الإسراء
كوردی
سورهتی الإسراء - تعداد آیات 111
سُبْحَانَ الَّذِي أَسْرَىٰ بِعَبْدِهِ لَيْلًا مِّنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذِي بَارَكْنَا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آيَاتِنَا إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ ( 1 )
پاکی و بێگهردی و ستایش بۆ ئهو زاتهی که شهوڕهوی کرد له بهشێکی کهمی شهودا بهبهندهی خۆی (محمد صلی الله علیه وسلم) له مزگهوتی (حرام، کهعبهی پیرۆزهوه) بۆ مزگهوتی (الاقصی) له (بیت المقدس) که دهوروبهریمان پیرۆزو پڕ بهرهکهت کردووه، تا ههندێك نیشانهو بهڵگهو دهسهڵاتداری و توانایی خۆمانی نیشان بدهین، بهڕاستی ئهو زاته بیسهرو بینایه.
وَآتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ وَجَعَلْنَاهُ هُدًى لِّبَنِي إِسْرَائِيلَ أَلَّا تَتَّخِذُوا مِن دُونِي وَكِيلًا ( 2 )
ئێمه کتێبی (تهوراتمان) بهخشی به موساو کردمانه هۆی هیدایهت و ڕێنموویی بۆ نهوهی ئیسرائیل، بۆ ئهوهی کهسی تر جگه له من نهکهنه پشتیوان و یاریدهدهر بۆ خۆیان.
ذُرِّيَّةَ مَنْ حَمَلْنَا مَعَ نُوحٍ إِنَّهُ كَانَ عَبْدًا شَكُورًا ( 3 )
(ئهمانهو خهڵکی تریش) نهوهی ئهو کهسانهن که (له کهشتیهکهدا) لهگهڵ نوح دا ههڵمان گرتن (تا سوپاسگوزار بن و قهدری نازو نیعمهت و بهخششهکان بزانن)، چونکه بهڕاستی (نوح) بهندهیهکی زۆر سوپاسگوزار بوو.
وَقَضَيْنَا إِلَىٰ بَنِي إِسْرَائِيلَ فِي الْكِتَابِ لَتُفْسِدُنَّ فِي الْأَرْضِ مَرَّتَيْنِ وَلَتَعْلُنَّ عُلُوًّا كَبِيرًا ( 4 )
له کتێبی تهوراتدا یان له لوح المحفوظ دا بڕیارمان داوهو پێمان ڕاگهیاندوون که سوێند به خوا ئێوه (له بهرنامهی ئێمه لادهدهن و یاخی دهبن) و فهسادو خراپه دووجار له زهویدا بهرپا دهکهن، (له غهفڵهتی خهڵکیدا) زۆر گهشه دهکهن و دهسهڵاتێکی زۆر گهوره بهدهست دههێنن (لهم سهردهمهدا دووباره ئهم ههواڵه قورئانیه هاتۆتهوه دی).
فَإِذَا جَاءَ وَعْدُ أُولَاهُمَا بَعَثْنَا عَلَيْكُمْ عِبَادًا لَّنَا أُولِي بَأْسٍ شَدِيدٍ فَجَاسُوا خِلَالَ الدِّيَارِ وَكَانَ وَعْدًا مَّفْعُولًا ( 5 )
جا کاتێك (ئهی جووهکان) بهڵێنی یهکهمیان دێت (که تۆڵهیان لێ بکهینهوه) بهنده تایبهتیهکانی خۆمان دهنێرینه سهرتان که خاوهنی هێزو توانای زۆرن، ئیتر ئهوان به ههموو کون و کهلێنێکی قهڵاو شارۆچکهکاندا دهسوڕێنهوهو دهگهڕێن به شوێنیانداو ئهم ههڕهشهی تۆڵهیه بهڵێنی خوایهو دهبێت بێته دی (زانایانی سهردهم دهڵێن_عبادا لنا_ مهبهست هاوهڵانی پێغهمبهره که قورئان وهسفی کردوون به توندو تیژی دژ به خوا نهناسان له کاتی جهنگدا).
ثُمَّ رَدَدْنَا لَكُمُ الْكَرَّةَ عَلَيْهِمْ وَأَمْدَدْنَاكُم بِأَمْوَالٍ وَبَنِينَ وَجَعَلْنَاكُمْ أَكْثَرَ نَفِيرًا ( 6 )
له دوای ئهو لاوازیهتان (ئهی جووهکان، له غهفڵهت و دواکهوتنی جیهانی ئیسلامدا) نۆرهتان دهدهینهوهو دهسهڵاتمان بهسهر وڵاتی ئیامانداراندا پێدهدهین و ماڵ و سامان و کوڕی زۆرتان پێدهبهخشین و واتان لێدهکردن که زۆر ئاماده بن بۆ هێرش بردن و پهلاماردان و پڕو پاگهنده کردن.
إِنْ أَحْسَنتُمْ أَحْسَنتُمْ لِأَنفُسِكُمْ وَإِنْ أَسَأْتُمْ فَلَهَا فَإِذَا جَاءَ وَعْدُ الْآخِرَةِ لِيَسُوءُوا وُجُوهَكُمْ وَلِيَدْخُلُوا الْمَسْجِدَ كَمَا دَخَلُوهُ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَلِيُتَبِّرُوا مَا عَلَوْا تَتْبِيرًا ( 7 )
ئهگهر (له کاتی دهسهڵاتدا) چاکه بکهن، ئهوه ههر بۆ خۆتان چاك و بهسووده، ئهگهر خراپهو تاوانیش بکهن ئهوه ههر یهخهی خۆتان دهگرێتهوه، جا کاتێك که نۆرهی ئهنجامدانی بهڵێنی دواجار دێت، ئیمانداران کارێکتان پێ دهکهن که له ڕوخسارتاندا ڕهنگ بداتهوه، (چونکه ئهوان دڵنیان که ههموو ئهو بهڵاو ناخۆشیانهی بهسهر گهلانی موسوڵماندا به گشتی، هاتووه بهشێوهیهکی ڕاستهوخۆ یان ناڕاستهوخۆ دهستی ئهوانی تیادایه)، ئهوسا دهبا ئیماندار بچنه مزگهوتهوه وهکو یهکهمجار چوونه ناوی، دهبا ئیتر ئیمانداران تۆڵهی خۆیان بکهنهوهو دهستیان بهسهر ههر چیهکدا دهڕوات درێغی نهکهن (چونکه ئهوان له ستهم و زۆرداری و خوێن ڕێژی درێغیان نهکرد).
عَسَىٰ رَبُّكُمْ أَن يَرْحَمَكُمْ وَإِنْ عُدتُّمْ عُدْنَا وَجَعَلْنَا جَهَنَّمَ لِلْكَافِرِينَ حَصِيرًا ( 8 )
ئینجا دوور نی یه، پهروهردگارتان بهزهیی پیاتاندا بێتهوهو ڕهحمتان پێ بکات ئهگهر بهخۆتاندا بێنهوهو تهوبه بکهن، خۆ ئهگهر بگهڕێنهوه بۆ پیلانگێڕان و خوێنڕێژی ئێمهش دهست دهکهینهوه به تۆڵه سهندن و تهمێکردنتان، جگه لهوه دۆزهخیش دهکهین به زیندان بۆ کافران که تیایدا گیر بخۆن.
إِنَّ هَٰذَا الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ وَيُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْرًا كَبِيرًا ( 9 )
بهڕاستی ئهم قورئانه هیدایهت بهخشه بۆ چاکترین ڕێگهو ڕێبازو بهرنامه، مژدهیش دهدات بهو ئیماندارانهی که کارو کردهوه چاکهکان دهکهن که بێگومان پاداشتی زۆرو بێ سنوور چاوهڕێیانه.
وَأَنَّ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ أَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَابًا أَلِيمًا ( 10 )
بهڕاستی ئهوانهش که باوهڕ به ڕۆژی دوایی ناهێنن، سزایهکی به ئێش و ئازارمان بۆ ئاماده کردوون.
وَيَدْعُ الْإِنسَانُ بِالشَّرِّ دُعَاءَهُ بِالْخَيْرِ وَكَانَ الْإِنسَانُ عَجُولًا ( 11 )
ئینسان (کاتێك تهنگهتاو دهبێت) دوعاو نزای شهڕ دهکات، ههروهك چۆن له کاتی ئاسایدا دوعای خێر دهکات، ئینسان ههمیشهو بهردهوام به پهلهو ههڵهشهیه.
وَجَعَلْنَا اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ آيَتَيْنِ فَمَحَوْنَا آيَةَ اللَّيْلِ وَجَعَلْنَا آيَةَ النَّهَارِ مُبْصِرَةً لِّتَبْتَغُوا فَضْلًا مِّن رَّبِّكُمْ وَلِتَعْلَمُوا عَدَدَ السِّنِينَ وَالْحِسَابَ وَكُلَّ شَيْءٍ فَصَّلْنَاهُ تَفْصِيلًا ( 12 )
ئێمه دیاردهی شهوو ڕۆژمان کردووه به دوو بهڵگهو نیشانه (لهسهر دهسهڵاتی خۆمان و بۆ حهسانهوه و ئهنجامدانی کاروبارتان و ڕاگرتنی پلهیهکی گهرمای لهبار بۆ ژیانتان)، ئینجا ئێمه تاریکیمان بهسهر دیاردهی شهودا هێناوهو دیاردهی ڕۆژیشمان به ئاشکراو دیارو بینراو سازاندووه، تا له نازو نیعمهتی پهروهردگارتان بههرهوهر ببن، تا ژمارهی ساڵهکان بزانن و حساب ڕاگرن (که زۆر پێویسته بۆ ڕێکخستنی کاروباری ژیان) ئێمه ههموو شتێکی پێویستی ئێوهمان به فراوانی و بهر بڵاوی ڕوون کردۆتهوه.
وَكُلَّ إِنسَانٍ أَلْزَمْنَاهُ طَائِرَهُ فِي عُنُقِهِ وَنُخْرِجُ لَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ كِتَابًا يَلْقَاهُ مَنشُورًا ( 13 )
نامهی کردهوهی ههر کهسێکیشمان ههڵواسیووه به گهردنیداو له ڕۆژی دوایدا کارنامهی کردهوهکانی بۆ دهردههێنین و به کراوهیی دهخهینه بهردهستی (ئاشکرایه که ئهو دهزگایانهی کارو کردهوهی ئێمهی لهسهر تۆمار دهکرێت زۆر پێشکهوتوو تره لهوهی که ئادهمیزاد تا ئێستا پهی پێ بردووه).
اقْرَأْ كِتَابَكَ كَفَىٰ بِنَفْسِكَ الْيَوْمَ عَلَيْكَ حَسِيبًا ( 14 )
ئهوسا پێی دهوترێت: دهی نامهی کردهوهکانت بخوێنهرهوه و تهماشای بکه، ئهمڕۆ ههر خۆت بڕیار بدهو حساب بۆ خۆت بکه (شایستهی چ جۆره پاداشتێکیت؟!)
مَّنِ اهْتَدَىٰ فَإِنَّمَا يَهْتَدِي لِنَفْسِهِ وَمَن ضَلَّ فَإِنَّمَا يَضِلُّ عَلَيْهَا وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَىٰ وَمَا كُنَّا مُعَذِّبِينَ حَتَّىٰ نَبْعَثَ رَسُولًا ( 15 )
ئهوهی ههوڵی دابێت ڕێبازی ڕاست و دروست بگرێت، ئهوه بهڕاستی بهقازانجی خۆی تهواو دهبێت و ههر خۆی بههره له هیدایهتهکهی وهردهگرێت، ئهوهش گومڕا بووهو ڕێبازی سهرلێشێواوی گرتۆتهبهر، ئهوه بێگومان ههر خۆی زهرهر دهکات و گومڕاییهکهی لهسهری دهکهوێت، کهس گوناهی کهس ههڵناگرێت، کهس بهرپرسیار نیه له ههڵهی کهسانی تر، ئێمهش سزای کهسمان نهداوه تا پیغهمبهرێکی بۆ دهنێرین.
وَإِذَا أَرَدْنَا أَن نُّهْلِكَ قَرْيَةً أَمَرْنَا مُتْرَفِيهَا فَفَسَقُوا فِيهَا فَحَقَّ عَلَيْهَا الْقَوْلُ فَدَمَّرْنَاهَا تَدْمِيرًا ( 16 )
کاتێك بمانهوێت دانیشتوانی شارو شارۆچکهیهك لهناو ببهین، ئهوه سهرهتا فهرمانی گوێڕایهڵی دهدهین به دهوڵهمهندهکان (که گوێ بهحهرام و حهڵاڵ نادهن، که چاکهو چاکهکاری بکهن) کهچی ئهوان یاخی دهبن و خراپهکاری دهکهن له شارهکهدا، ئهوسا ئیتر شایستهی ئهوه دهبن که بڕیاری ئێمه بهسهریاندا بسهپێنرێت، ئینجا ئێمهش کاولی دهکهین بهسهر یهکداو داروبهردی بهسهر یهکهوه ناهێڵین.
وَكَمْ أَهْلَكْنَا مِنَ الْقُرُونِ مِن بَعْدِ نُوحٍ وَكَفَىٰ بِرَبِّكَ بِذُنُوبِ عِبَادِهِ خَبِيرًا بَصِيرًا ( 17 )
چهندهها نهوهمان له دوای نوح لهناو بردووه، ئهوهندهش بهسه بۆ پهروهردگاری تۆ که ئاگادارو بینایه به گوناهو تاوانی بهندهکانی، هیچ شتێکی لێ شاراوه نیه.
مَّن كَانَ يُرِيدُ الْعَاجِلَةَ عَجَّلْنَا لَهُ فِيهَا مَا نَشَاءُ لِمَن نُّرِيدُ ثُمَّ جَعَلْنَا لَهُ جَهَنَّمَ يَصْلَاهَا مَذْمُومًا مَّدْحُورًا ( 18 )
ئهوهی مهبهستی تهنها دنیابێت که بهپهلهو بهخێرایی تێدهپهڕێت، ئهوه ئێمه (به ئارهزووی کهس ناکهین بهڵکو) ههرچیمان بوێت به زوویی، بهویستی خۆمان و بهههرکهس که بمانهوێت دهیبهخشین، پاشان (لهو جیهان) ئهو جۆره کهسانه (واته دنیا پهرستان) دهخهینه ناو دۆزهخهوه، به سهرزهنشت کراوی و ڕاونراویهوه (که بهردهوام فریشتهکان ئێش دهکهن بهدڵیانداو نایهڵن پشوو بدهن، ههر ڕاویان دهنێن بهناو تونێل و شوێنه سامناکهکاندا).
وَمَنْ أَرَادَ الْآخِرَةَ وَسَعَىٰ لَهَا سَعْيَهَا وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولَٰئِكَ كَانَ سَعْيُهُم مَّشْكُورًا ( 19 )
(بهڵام) ئهوهش مهبهستی بهشی ئهو جیهان بێت و ههوڵ و کۆششی چاکی بۆ بدات، له ههمان کاتیشدا ئیماندار بێت، ههوڵ و کۆششی ئهو جۆره کهسانه جێگهی ڕێزو سوپاسه و سوپاسکراون.
كُلًّا نُّمِدُّ هَٰؤُلَاءِ وَهَٰؤُلَاءِ مِنْ عَطَاءِ رَبِّكَ وَمَا كَانَ عَطَاءُ رَبِّكَ مَحْظُورًا ( 20 )
ئێمه ههردوولا (دنیا پهرستان و خوا پهرستان) له بهخششی پهروهردگارت بههرهوهر دهکهین، بێگومان بهخششی پهروهردگارت سنووردارو قهدهغه کراو نیه له دنیادا.
انظُرْ كَيْفَ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَىٰ بَعْضٍ وَلَلْآخِرَةُ أَكْبَرُ دَرَجَاتٍ وَأَكْبَرُ تَفْضِيلًا ( 21 )
تهماشا بکهو سهرنج بده چۆن ڕێزو پلهو پایهی ههندێکیانمان داوه بهسهر ههندێکی تریاندا، بێگومان پلهو جیاوازیهکانی ئهو جیهان زۆر گهورهترو زۆر زیاترن.
لَّا تَجْعَلْ مَعَ اللَّهِ إِلَٰهًا آخَرَ فَتَقْعُدَ مَذْمُومًا مَّخْذُولًا ( 22 )
(ئهی ئینسان) ههرگیز نهکهیت خوایهکی تر بکهیته هاوتای خواو هاوهڵی بۆ بڕیار بدهیت چونکه بهو کارهت زهبوون و خهجاڵهت دهبیت.
وَقَضَىٰ رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِندَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلَاهُمَا فَلَا تَقُل لَّهُمَا أُفٍّ وَلَا تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلًا كَرِيمًا ( 23 )
پهروهردگاری تۆ بڕیاریداوه که جگه لهو کهسی تر نهپهرستن، ههروهها بڕیاریداوه چاکهکاریش بن لهگهڵ دایك و باوکتاندا، ههر کاتێك یهکێکیان یان ههردووکیان به پیری کهوتنه لای تۆ (تهنانهت) ئۆفیان له دهست مهکهو (ههرگیز) پیایاندا ههڵمهشاخێ و هاواریان بهسهردا مهکه، بهردهوامیش قسهو گفتو گۆت لهگهڵیاندا با چاك و جوان و بهجێ بێت.
وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَقُل رَّبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانِي صَغِيرًا ( 24 )
باڵی میهرهبانی خۆتیان بۆ ڕاخهو ملکهچ به بۆیان، نزا بکهو بڵێ: پهروهردگارا ڕهحمیان پێ بکهو میهرهبان به بۆیان، ههروهکو چۆن ئهوان ڕهحمیان به من کردوو و منیان پهروهرده کردووه به بچووکی و منداڵی.
رَّبُّكُمْ أَعْلَمُ بِمَا فِي نُفُوسِكُمْ إِن تَكُونُوا صَالِحِينَ فَإِنَّهُ كَانَ لِلْأَوَّابِينَ غَفُورًا ( 25 )
پهروهردگارتان زۆر زاناتره له خۆتان بهوهی که لهدڵ و دهروونتاندا ههیه، خۆ ئهگهر چاك و پاك و ڕێکو پێك بن، ئهوه بهڕاستی ئیتر ئهو زاته بۆ تهوبهکاران و پهشیمانان زۆر لێخۆشبوو بهخشندهیه.
وَآتِ ذَا الْقُرْبَىٰ حَقَّهُ وَالْمِسْكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَلَا تُبَذِّرْ تَبْذِيرًا ( 26 )
مافی خزم و خوێشان بهجێ بهێنه و پهیوهندیهکان (له چوار چێوهی شهرعدا چاودێری بکه) ههروهها مافی ههژارانیش (به یارمهتیدانیان به گوێرهی توانا) ئهنجام بده ههروهها مافی ڕێبواریش (بهدهستگیرۆیی و ڕێ نیشاندان) جێبهجێ بکه، دهست بڵاویش مهبهو ماڵ و سامانت بهفیڕۆ مهده.
إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كَانُوا إِخْوَانَ الشَّيَاطِينِ وَكَانَ الشَّيْطَانُ لِرَبِّهِ كَفُورًا ( 27 )
چونکه بهڕاستی ئهوانهی ماڵ و سامانیان بهفیڕۆ دهدهن (له ڕێگهی خراپدا سهرفی دهکهن)، ئهوانه ههمیشه وهك برای شهیتانهکان وان، شهیتانیش له بهرامبهر (نازو نیعمهتهکانی) پهروهردگاریهوه زۆر ناشوکرو بهد نمهکه.
وَإِمَّا تُعْرِضَنَّ عَنْهُمُ ابْتِغَاءَ رَحْمَةٍ مِّن رَّبِّكَ تَرْجُوهَا فَقُل لَّهُمْ قَوْلًا مَّيْسُورًا ( 28 )
خۆ ئهگهر نهتتوانی یارمهتی ناوبراوان بدهیت و بهئومێدی ڕهحمهتی پهروهردگارو بهخششی ئهو بوویت ئهوه دهکرێت به گوفتاری جوان و قسهی خۆش ڕازییان بکهیت.
وَلَا تَجْعَلْ يَدَكَ مَغْلُولَةً إِلَىٰ عُنُقِكَ وَلَا تَبْسُطْهَا كُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُومًا مَّحْسُورًا ( 29 )
نهکهیت ئهوهنده دهست نوقاو بیت وهك ئهوهی که دهستی بهکۆت و زنجیر بهگهردنیدا ههڵواسرابێت، ههروهها ئهوهندهش دهست بڵاو مهبه (هیچیت بهدهستهوه نهمێنێت) لهوهودوا بکهویته بهردهم لۆمهو سهزهنشتی ئهمو ئهوو هیچت به دهستهوه نهمێنێت و به ههناسه ساردی و نائومێدی بۆی دانیشیت.
إِنَّ رَبَّكَ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن يَشَاءُ وَيَقْدِرُ إِنَّهُ كَانَ بِعِبَادِهِ خَبِيرًا بَصِيرًا ( 30 )
بهڕاستی پهروهردگارت به ههر کهس که بیهوێت ڕزق و ڕۆزی فراوان دهبهخشێت، یاخود کهم و سنوورداری دهکات، بێگومان ئهو زاته ئاگادارو بینایه بهبهندهکانی، (بهخشین و نهبهخشینی ههڕهمهکی نیه).
وَلَا تَقْتُلُوا أَوْلَادَكُمْ خَشْيَةَ إِمْلَاقٍ نَّحْنُ نَرْزُقُهُمْ وَإِيَّاكُمْ إِنَّ قَتْلَهُمْ كَانَ خِطْئًا كَبِيرًا ( 31 )
نهکهن منداڵهکانتان له ترسی گرانی و برسێتی بکوژن (چونکه پهروهردگارتان ڕۆزی بهخش و میهرهبانه)، ئێمه ڕزق و ڕۆزی دهبهخشین بهوانیش و به ئێوهش، چونکه بهڕاستی کوشتنی ئهوان گوناهو تاوانێکی زۆر گهورهیه.
وَلَا تَقْرَبُوا الزِّنَا إِنَّهُ كَانَ فَاحِشَةً وَسَاءَ سَبِيلًا ( 32 )
ههرگیز نهکهن توخنی زینا بکهون و لێی نزیك ببنهوه، چونکه ئهوه بهڕاستی گوناهو تاوان و ههڵه و ڕێچکهیهکی زۆر ناقۆڵایه.
وَلَا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ وَمَن قُتِلَ مَظْلُومًا فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِيِّهِ سُلْطَانًا فَلَا يُسْرِف فِّي الْقَتْلِ إِنَّهُ كَانَ مَنصُورًا ( 33 )
کهسێك نهکوژن که خوا کوشتنهکهی حهرام کردبێت مهگهر بههۆی تاوانێکهوه شایسته بێت و کوشتنی ڕهوا بێت، ئهوهش که مهزڵومانهو بێ تاوان دهکوژێت، ئهوه ئێمه بهڕاستی ماف و دهسهڵاتمان داوه بهنزیکترین کهسی که تۆڵهی بۆ بسێنێت، ئهویش نابێت زیادهڕهویی بکات له کوشتن و تۆڵهسهندنهوهدا، (خۆ ئهگهر لهخواترس و فهرمانبهردار بوو لهو کارهیدا) ئهوه بێگومان سهرکهوتوو و پشتیوانی لێکراوه له لایهن دهسهڵاتی ڕهواوه.
وَلَا تَقْرَبُوا مَالَ الْيَتِيمِ إِلَّا بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ حَتَّىٰ يَبْلُغَ أَشُدَّهُ وَأَوْفُوا بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ كَانَ مَسْئُولًا ( 34 )
نزیك ماڵی ههتیوو مهکهون مهگهر بهجوانترین شێوه نهبێت (وهك ئهوهی بیخهنه بازرگانیهکهوه تا گهشه بکات) ههتا ئهگاته ههڕهتی لاوی، وهفا بکهن به بهڵێن و پهیمان، چونکه بهڕاستی بهرپرسیارن له بهرامبهر بهڵێن و پهیمانهوه.
وَأَوْفُوا الْكَيْلَ إِذَا كِلْتُمْ وَزِنُوا بِالْقِسْطَاسِ الْمُسْتَقِيمِ ذَٰلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلًا ( 35 )
ههر کاتێك کێشان و پێوانتان ئهنجامدا بهڕێك و پێكی و تێرو تهواوی ئهنجامی بدهن، ئهو شێوهیه چاکترهو جوانترین ئهنجامی ههیه (له دنیادا ئاسووده دهبن و پاداشتی قیامهتیش بهدهست دههێنن).
وَلَا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُولَٰئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْئُولًا ( 36 )
(ئهی ئینسان) له شتێك مهدوێ و شوێنی شتێك مهکهوه که زانست و زانیاریت دهربارهی نیه، چونکه بهڕاستی دهزگاکانی بیستن و بینین و تێگهیشتن ههر ههمووی، بهر پرسیاره له بهرامبهریهوه.
وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا إِنَّكَ لَن تَخْرِقَ الْأَرْضَ وَلَن تَبْلُغَ الْجِبَالَ طُولًا ( 37 )
ههروهها بهسهر زهویدا بهکهش و فش و له خۆبایی بوونهوه مهڕۆ، چونکه تۆ ههرگیز ناتوانیت زهوی کوناودهر بکهیت، ناشگهیته بهرزی چیاکان (ئیتر ئهم کهشخهو شانازیهت لهچی یه؟).
كُلُّ ذَٰلِكَ كَانَ سَيِّئُهُ عِندَ رَبِّكَ مَكْرُوهًا ( 38 )
ههموو ئهو شتانهی که له ئایهتهکانی پێشوودا باسمان کرد، خراپهکانی لای پهروهردگارت ناپهسهندو نابهجێیه (ههوڵ بده ههمیشه دووره پهرێزبیت لێیان).
ذَٰلِكَ مِمَّا أَوْحَىٰ إِلَيْكَ رَبُّكَ مِنَ الْحِكْمَةِ وَلَا تَجْعَلْ مَعَ اللَّهِ إِلَٰهًا آخَرَ فَتُلْقَىٰ فِي جَهَنَّمَ مَلُومًا مَّدْحُورًا ( 39 )
ئهو ڕێنموییانهی که پهروهردگارت به وهحی بۆی ڕهوانه کردیت بهشێکن له حیکمهت و دانایی، نهکهیت خوایهکی تر بههاوتای خوای باڵادهست بزانیت، چونکه ئهگهر وابیت، فڕێ دهدرێیته ناو ئاگری دۆزهخهوه به سهرزهنشت کراوی و ڕیسوایی و شهرمهزاری و دوور خراوهی له بهزهیی خوایی.
أَفَأَصْفَاكُمْ رَبُّكُم بِالْبَنِينَ وَاتَّخَذَ مِنَ الْمَلَائِكَةِ إِنَاثًا إِنَّكُمْ لَتَقُولُونَ قَوْلًا عَظِيمًا ( 40 )
ئینجا ڕوو بههاوهڵگهران دهفهرموێت: ئایا ڕهوایه خوا ئێوهی ههڵبژاردبێت تا کوڕتان پێ ببهخشێت و خۆی فریشتهکانی ههڵبژاردبێت تا بیانکات بهکچی خۆی؟ (ئهم بیرو باوهڕه پووچ و بێ سهروبنانه کهی ڕهوایه، مهگهر کوڕو کچ ههر خوا نایانبهخشێت؟)، بهڕاستی ئێوه قسهو گوفتارێکی نابهجێ و گهوره و ناقۆڵا دهکهن.
وَلَقَدْ صَرَّفْنَا فِي هَٰذَا الْقُرْآنِ لِيَذَّكَّرُوا وَمَا يَزِيدُهُمْ إِلَّا نُفُورًا ( 41 )
سوێند به خوا بهڕاستی ئێمه لهم قورئانهدا به چهندهها شێوه له ههموو مهبهستهکان دواوین تا بیربکهنهوهو یاداوهری وهربگرن، کهچی قورئان بۆ خوانهناسان تهنها دووره پهرێزی نهبێت هیچی تریان بۆ زیاد ناکات.
قُل لَّوْ كَانَ مَعَهُ آلِهَةٌ كَمَا يَقُولُونَ إِذًا لَّابْتَغَوْا إِلَىٰ ذِي الْعَرْشِ سَبِيلًا ( 42 )
(ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم بهو موشریکانه) بڵێ: ئهگهر خوای تریش ههبوایه لهگهڵ خوای پهروهردگاردا ههروهکو ئهوان دهڵێن.. ئهو کاته ههموان ههوڵیاندهدا بۆ ئهوهی دهسهڵات له خاوهنی عهرش و تهختی فهرمانڕهوایهتی بسهنن و لێی زهوت بکهن.
سُبْحَانَهُ وَتَعَالَىٰ عَمَّا يَقُولُونَ عُلُوًّا كَبِيرًا ( 43 )
ستایش و پاکی و بڵندی بۆ ئهو پهروهردگارهیه (که ئهو نهفامانه دهربارهی ئهو ههموو ناڕهواییه دهڵێن) و ئهو زاته زۆر بهرزو بڵندو گهورهتره (له بۆچوونی ئهوان).
تُسَبِّحُ لَهُ السَّمَاوَاتُ السَّبْعُ وَالْأَرْضُ وَمَن فِيهِنَّ وَإِن مِّن شَيْءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَلَٰكِن لَّا تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ إِنَّهُ كَانَ حَلِيمًا غَفُورًا ( 44 )
ههر حهوت ئاسمانهکان و زهوی و ههموو ئهوانهی که تیایاندا ههن، تهسبیحات و ستایشی ئهو زاته دهکهن، هیچ شتێك نی یه لهم بوونهوهرهدا که تهسبیحات و ستایش و سوپاسی ئهو زاته نهکات، بهڵام ئێوه له تهسبیحات و ستایشی ئهو شتانه تێناگهن، بهڕاستی ئهو زاته ههمیشهو بهردهوام خۆگرو به حهوسهڵهیه (له بهرامبهر لادانی خهڵکیهوه) لێخۆشبووهو چاوپۆشی دهکات (ئهگهر ڕووی تێبکهن و باوهڕی پێ بهێنن).
وَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ جَعَلْنَا بَيْنَكَ وَبَيْنَ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ حِجَابًا مَّسْتُورًا ( 45 )
کاتێك که قورئان دهخوێنیت ئێمه بهربهستێکی نادیارو شاراوه، دهخهینه نێوان تۆو ئهوانهی باوهڕ به ڕۆژی دوایی ناهێنن.. (چونکه سوودی لێ وهرناگرن)
وَجَعَلْنَا عَلَىٰ قُلُوبِهِمْ أَكِنَّةً أَن يَفْقَهُوهُ وَفِي آذَانِهِمْ وَقْرًا وَإِذَا ذَكَرْتَ رَبَّكَ فِي الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْا عَلَىٰ أَدْبَارِهِمْ نُفُورًا ( 46 )
(چونکه مهبهستیان نیه تێبگهن) ئێمهش پهرده دههێنین بهسهر دڵیاندا تا ههرتێی نهگهن، گوێشیان سهنگین دهکهین تا نهیبیستن، جا کاتێك له قورئاندا تهنها ناوی پهروهردگارت دهبهیت (باسی بت و بهرنامهیان ناکهیت)، ئهوه پشت ههڵدهکهن و ڕوو وهردهگێڕن و بێزاری دهردهبڕن و دهڕۆن.
نَّحْنُ أَعْلَمُ بِمَا يَسْتَمِعُونَ بِهِ إِذْ يَسْتَمِعُونَ إِلَيْكَ وَإِذْ هُمْ نَجْوَىٰ إِذْ يَقُولُ الظَّالِمُونَ إِن تَتَّبِعُونَ إِلَّا رَجُلًا مَّسْحُورًا ( 47 )
ئێمه له ههموو کهس چاکتر دهزانین که خوانهناسان بۆ گوێت بۆ دهگرن، ئهوانه کاتێك گوێت لێ دهگرن، چپه چپ و سرته سرت دهکهن، ئهوسا ستهمکاران بهیهکتر دهڵێن: ئێوه شوێن کهس ناکهون تهنها پیاوێکی جادوو لێکراو نهبێت!!
انظُرْ كَيْفَ ضَرَبُوا لَكَ الْأَمْثَالَ فَضَلُّوا فَلَا يَسْتَطِيعُونَ سَبِيلًا ( 48 )
سهرنج بده چۆن تۆ دهکهن به نموونه (تاوێك دهڵێن: جادووگهر، دهمێك دهڵێن: شاعیر.... هتد) سهرئهنجام خۆیان گومڕا کردووهو ناتوانن ڕێگهو ڕێبازێکی چاك و دروست بگرنهبهر.
وَقَالُوا أَإِذَا كُنَّا عِظَامًا وَرُفَاتًا أَإِنَّا لَمَبْعُوثُونَ خَلْقًا جَدِيدًا ( 49 )
ئهوانه به سهرسامیهوه دهڵێن: باشه ئهگهر بووینه ئێسکی ڕزیوو پرتوکاو، ئهوه سهر له نوێ زیندوو دهکرێینهوه؟!
قُلْ كُونُوا حِجَارَةً أَوْ حَدِيدًا ( 50 )
ئهی محمد صلی الله علیه وسلم پێیان بڵێ: ببنه بهرد یان ئاسن...
أَوْ خَلْقًا مِّمَّا يَكْبُرُ فِي صُدُورِكُمْ فَسَيَقُولُونَ مَن يُعِيدُنَا قُلِ الَّذِي فَطَرَكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ فَسَيُنْغِضُونَ إِلَيْكَ رُءُوسَهُمْ وَيَقُولُونَ مَتَىٰ هُوَ قُلْ عَسَىٰ أَن يَكُونَ قَرِيبًا ( 51 )
یان ههر شتێك و ههر دروستکراوێك که زۆر سهخت و گرنگ و گهورهیه له بیرو هۆشتاندا، ئهوسا ئهوانه (به سهرسامیهوه) دهڵێن: دهی باشه، کێ زیندوومان دهکاتهوه؟ بڵێ: ئهو زاتهی که یهکهمجار بهدیهێناون (زۆر لای ئاسانه زیندووتان بکاتهوه)، ئهوسا سهریان شۆڕدهکهنهوه بۆ لات و سهر بادهدهن و دهڵێن: ئهوه کهی زیندوو دهکرێینهوه؟ کهی قیامهت بهرپا دهبێت؟ پێیان بڵێ: دوور نیهو لهوانهیه بهم نزیکانه پێش بێت.
يَوْمَ يَدْعُوكُمْ فَتَسْتَجِيبُونَ بِحَمْدِهِ وَتَظُنُّونَ إِن لَّبِثْتُمْ إِلَّا قَلِيلًا ( 52 )
ڕۆژێك دێت پهروهردگارتان بانگتان لێ دهکات، بهدهم سوپاس و ستایشیهوه (زیندوو دهبنهوهو ملکهچ و فهرمانبهردارن) واگومان دهبهن که ماوهیهکی کهم نهبێت له دنیادا نهژیاون (یاخود دوای مردنتان ماوهیهکی زۆر کهم له گۆڕدا بوون).
وَقُل لِّعِبَادِي يَقُولُوا الَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِنَّ الشَّيْطَانَ يَنزَغُ بَيْنَهُمْ إِنَّ الشَّيْطَانَ كَانَ لِلْإِنسَانِ عَدُوًّا مُّبِينًا ( 53 )
ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم بهبهندهکانم بڵێ: چاکترین گوفتار بڵێن (جوانترین گوفتار بنووسن) چونکه شهیتان بهڕاستی دهیهوێت نێوانیان تێك بدات (ههمیشه هانیان دهدات بۆ وتنی گوفتاری ههڵهو خراپ)، بهڕاستی شهیتان دوژمنی ئاشکرای ئینسانهو (دهبێت وریابێت ئهو دوژمنه تووشی ههڵهی نهکات).
رَّبُّكُمْ أَعْلَمُ بِكُمْ إِن يَشَأْ يَرْحَمْكُمْ أَوْ إِن يَشَأْ يُعَذِّبْكُمْ وَمَا أَرْسَلْنَاكَ عَلَيْهِمْ وَكِيلًا ( 54 )
پهروهردگارتان چاکتان دهناسێت خۆ ئهگهر بیهوێت ڕهحمتان پێ دهکات (کاتێك ڕێبازی چاکه دهگرنه بهر)، یان ئهگهر بیهوێت سزاتان دهدات (کاتێك ڕێبازی خراپه دهگرنه بهر)و ئێمه تۆمان بۆ ئهوه ڕهوانه نهکردووه که چاودێرو پارێزهری ئهوان بیت (تا ئهوان به ناچاریی باوهڕ بهێنن).
وَرَبُّكَ أَعْلَمُ بِمَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلَقَدْ فَضَّلْنَا بَعْضَ النَّبِيِّينَ عَلَىٰ بَعْضٍ وَآتَيْنَا دَاوُودَ زَبُورًا ( 55 )
پهروهردگارت چاك دهزانێت بهوهی له ئاسمانهکان و زهویدایه (ههریهکهیان سهرگهرمی چین)، بێگومان ئێمه ڕێزی ههندێ له پێغهمبهرانمان لهلا زیاتره له ههندێکی تریان و (کتێبی) زهبووریشمان به_داوود_بهخشیووه.
قُلِ ادْعُوا الَّذِينَ زَعَمْتُم مِّن دُونِهِ فَلَا يَمْلِكُونَ كَشْفَ الضُّرِّ عَنكُمْ وَلَا تَحْوِيلًا ( 56 )
ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم به هاوهڵگهران بڵێ: ئادهی هاناو هاوار بکهن لهو بت و شتانهی که لهجیاتی خوا دهیانپهرستن (ئایا هیچیان له دهست دێت؟ دڵنیابن که ئهوانه) نه دهتوانن بهڵاو ناخۆشیهکتان لهسهر لابهرن. نهدهتوانن بارودۆخ بگۆڕن.
أُولَٰئِكَ الَّذِينَ يَدْعُونَ يَبْتَغُونَ إِلَىٰ رَبِّهِمُ الْوَسِيلَةَ أَيُّهُمْ أَقْرَبُ وَيَرْجُونَ رَحْمَتَهُ وَيَخَافُونَ عَذَابَهُ إِنَّ عَذَابَ رَبِّكَ كَانَ مَحْذُورًا ( 57 )
ئا ئهوانهی که ئهوان هاناو هاواریان لێ دهکهن، کامیان له خوا نزیکتره؟! له کاتێکدا که ئهوان خۆیان هاوار له خوا دهکهن و داوای نزیك بوونهوه له پهروهردگاریان دهخوازن و چاوهڕوانی ڕهحمهتی دهکهن، له سزاو تۆڵهشی دهترسن، بهڕاستی سزای پهروهردگارت مهترسی لێکراوه.
وَإِن مِّن قَرْيَةٍ إِلَّا نَحْنُ مُهْلِكُوهَا قَبْلَ يَوْمِ الْقِيَامَةِ أَوْ مُعَذِّبُوهَا عَذَابًا شَدِيدًا كَانَ ذَٰلِكَ فِي الْكِتَابِ مَسْطُورًا ( 58 )
هیچ شارو شارۆچکهیهك نی یه که ئێمه بڕیارمان دابێت پێش بهرپابوونی ڕۆژی قیامهت له ناوی بهرین، یان سزایهکی سهختی بدهین، له کتێب و دۆسیهی (تایبهتدا، له لوح المحفوظ دا) تۆمار نهکرا بێت.
وَمَا مَنَعَنَا أَن نُّرْسِلَ بِالْآيَاتِ إِلَّا أَن كَذَّبَ بِهَا الْأَوَّلُونَ وَآتَيْنَا ثَمُودَ النَّاقَةَ مُبْصِرَةً فَظَلَمُوا بِهَا وَمَا نُرْسِلُ بِالْآيَاتِ إِلَّا تَخْوِيفًا ( 59 )
هیچ شتێك نهبووه، بههۆی ئهوهی که ئێمه موعجیزه بهرپا بکهین و نیشانی بدهین لهوهی که ئهوان داوایان کردووه، تهنها ئهوه نهبێت که (جۆرهها موعجیزهمان نیشانی پێشینهکان دا)، بهڵام ئهوان ههر بڕوایان پێ نهکرد؛ ئێمهش له ناومان بردن، حوشتره تایبهتیهکهشمان به ئاشکراو ڕوون به قهومی (ثمود) بهخشی، کهچی ستهمیان لێکردو (سهریان بڕی)، بهڕاستی ئێمه تهنها بۆ ترس و داچڵهکاندن نهبێت، هیچ جۆره موعجیزهیهك نانێرین.
وَإِذْ قُلْنَا لَكَ إِنَّ رَبَّكَ أَحَاطَ بِالنَّاسِ وَمَا جَعَلْنَا الرُّؤْيَا الَّتِي أَرَيْنَاكَ إِلَّا فِتْنَةً لِّلنَّاسِ وَالشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِي الْقُرْآنِ وَنُخَوِّفُهُمْ فَمَا يَزِيدُهُمْ إِلَّا طُغْيَانًا كَبِيرًا ( 60 )
ئهی محمد صلی الله علیه وسلم یادی ئهوه بکه کاتێك پێمان وتی: که بهڕاستی پهروهردگاری تۆ دهوری خهڵکی داوهو ئاگاداره بهههموو شتێکیان و ئهو شتانهش که له خهوندا نیشانمان دایت تهنها تاقیکردنهوه بوو بۆ خهڵکی، ههروهها بهباسی درهخته نهفرین لێ کراوهکهش که لهقورئاندا ناو بڕاوه تاقیاندهکهینهوه (کافرهکان کردیانه گاڵتهجاڕو وتیان: چۆن درهخت لهناو ئاگردا دهڕوێت، عهقڵیان کول بوو لهئاستی توانای بێ سنووری خواییدا)، بهمهرجێك ئێمه دهمانهوێت بهم باسانه بیانترسێنین، دایانبچهڵهکێنین، کهچی ئهو باسانه هیچیان بۆ زیاد ناکات تهنها لادان و یاخی بوونێکی گهوره و بێ سنوور نهبێت.
وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ قَالَ أَأَسْجُدُ لِمَنْ خَلَقْتَ طِينًا ( 61 )
(بیریان بهێنهرهوه) کاتێك به فریشتهکانمان وت: ئادهی سوژده بهرن بۆ ئادهم، ههموو سوژدهیان برد جگه له (ئیبلیس)، که وتی: ئایا چۆن سوژده دهبهم بۆ ئهو کهسهی که له قوڕ دروستت کردووه؟!
قَالَ أَرَأَيْتَكَ هَٰذَا الَّذِي كَرَّمْتَ عَلَيَّ لَئِنْ أَخَّرْتَنِ إِلَىٰ يَوْمِ الْقِيَامَةِ لَأَحْتَنِكَنَّ ذُرِّيَّتَهُ إِلَّا قَلِيلًا ( 62 )
(پاشان بێ شهرمانه) وتی: پێم بڵێ؛ ئا ئهمهیه که ڕێزت داوه بهسهر مندا؟! سوێند به خوا ئهگهر دوام بخهیت تا ڕۆژی قیامهت ئهوه بێگومان ههموو نهوهکانی گومڕاو سهرگهردان دهکهم جگه له کهمێکیان (که دهسهڵاتم بهسهریاندا نیه).
قَالَ اذْهَبْ فَمَن تَبِعَكَ مِنْهُمْ فَإِنَّ جَهَنَّمَ جَزَاؤُكُمْ جَزَاءً مَّوْفُورًا ( 63 )
خوای پهروهردگار فهرمووی: بڕۆ ئهوهی شوێنی تۆ بکهوێت لهوان، ئهوه بێگومان دۆزهخ پاداشتی ههموانتانه، که پاداشتێکی مسۆگهرهو جێگهی ههمووتانی تێدا دهبێتهوه...
وَاسْتَفْزِزْ مَنِ اسْتَطَعْتَ مِنْهُم بِصَوْتِكَ وَأَجْلِبْ عَلَيْهِم بِخَيْلِكَ وَرَجِلِكَ وَشَارِكْهُمْ فِي الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ وَعِدْهُمْ وَمَا يَعِدُهُمُ الشَّيْطَانُ إِلَّا غُرُورًا ( 64 )
بڕۆ چیت له دهست دێت درێغی مهکه، ههرکهس که توانیت (لهو بهدبهختانه) به بانگ کردن و هاندانیان بۆ تاوانکاری، دایانبڕه، بههۆی لهشکری سوارهو پیادهی خۆتهوه هێرشیان بۆ بهرهو هاوبهشییان بکه له ماڵ و سامان و منداڵ و نهوهیاندا (بهسامانی حهرام و منداڵی زۆڵ،.. هتد)، ئهوهندهش بهڵێن و ئومێدیان پێ بده، سهریان لێ بشێوێنه، ههرچهنده بهڵێن و هاندانی شهیتان جگه له فریودان و فێڵکردن و ساخته، شتێکی تر نیه.
إِنَّ عِبَادِي لَيْسَ لَكَ عَلَيْهِمْ سُلْطَانٌ وَكَفَىٰ بِرَبِّكَ وَكِيلًا ( 65 )
بهڕاستی بهندهکانی من (ئهی شهیتانی نهفرین لێکراو) هیچ دهسهڵاتی تۆیان لهسهر نابێت و ههوڵ و کۆششی تۆ کاریان تێ ناکات و پهروهردگاری تۆ (ئهی ئیماندار) بهسه بۆ پارێزگاری و پاڕاستنت.
رَّبُّكُمُ الَّذِي يُزْجِي لَكُمُ الْفُلْكَ فِي الْبَحْرِ لِتَبْتَغُوا مِن فَضْلِهِ إِنَّهُ كَانَ بِكُمْ رَحِيمًا ( 66 )
پهروهردگارتان ئهو زاتهیه که کهشتی به دهریادا هاتوچۆ پێ دهکات بۆتان، تا له فهزڵ و بهخششی (بێشوماری) بههرهوهر ببن، بهڕاستی ئهو زاته ههمیشه و بهردهوام بهڕهحم و میهرهبانه بۆتان.
وَإِذَا مَسَّكُمُ الضُّرُّ فِي الْبَحْرِ ضَلَّ مَن تَدْعُونَ إِلَّا إِيَّاهُ فَلَمَّا نَجَّاكُمْ إِلَى الْبَرِّ أَعْرَضْتُمْ وَكَانَ الْإِنسَانُ كَفُورًا ( 67 )
(خهڵکینه ئێوه) کاتێك له دهریادا ناخۆشی و تهنگانه تووشتان دهبێت، ئهوه ههرچی پهرستراو ههیه له بیرو هۆش و باوهڕتاندا نامێنێت و ون دهبێت جگه لهو زاته (هاناو هاوار ههر بۆ زاتی خوا دهبهن تا ڕزگارتان بکات) بهڵام کاتێك (فریاتان دهکهوێت) و ڕزگارتان دهکات و دهتانخاته وشکانیهوه، ئێوه پشت له بهرنامهکهی دهکهن و ڕوو وهردهگێڕن و نایناسن، بهڵکو زۆربهی ئینسانهکان ناشوکرو سپڵهن.
أَفَأَمِنتُمْ أَن يَخْسِفَ بِكُمْ جَانِبَ الْبَرِّ أَوْ يُرْسِلَ عَلَيْكُمْ حَاصِبًا ثُمَّ لَا تَجِدُوا لَكُمْ وَكِيلًا ( 68 )
خهڵکینه ئایا ئێوه له خۆتان ئهمینن خوا نهتانبات بهناخی زهویداو لایهکی وشکانی نهڕوخێنێت بهسهرتاندا، یاخود بهرد بارانتان نهکات؟! لهوهودوا هیچ کهستان دهست ناکهوێت فریاتان بکهوێت و پهناتان بدات!!؟
أَمْ أَمِنتُمْ أَن يُعِيدَكُمْ فِيهِ تَارَةً أُخْرَىٰ فَيُرْسِلَ عَلَيْكُمْ قَاصِفًا مِّنَ الرِّيحِ فَيُغْرِقَكُم بِمَا كَفَرْتُمْ ثُمَّ لَا تَجِدُوا لَكُمْ عَلَيْنَا بِهِ تَبِيعًا ( 69 )
ئایا دڵنیان و ناترسن لهوهی که جارێکی تر له کهشتیدا ڕێتان بکهوێته ناو دهریاوه، ئهوسا بایهکی بههێزی سهخت ههڵکاته سهرتان، ئینجا به هۆی کافر بوون و یاخی بوونتانهوه نوقمی دهریاتان بکات؟! لهوهودوا کهسیشتان دهست نهکهوێت بتوانێت داکۆکیتان لێ بکات لای ئێمه!!
وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُم مِّنَ الطَّيِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَىٰ كَثِيرٍ مِّمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلًا ( 70 )
سوێند بهخوا بهڕاستی ئێمه ڕێزمان له نهوهی ئادهم گرتووهو بهسهر وشکانی و دهریادا (به جۆرهها هۆکاری گواستنهوه) ههڵمان گرتوون و له ڕزق و ڕۆزی پوخت و چاکی جۆراو جۆر بههرهوهرمان کردوون (له خۆراك و پۆشاك و ماڵ و ناوماڵ و.. هتد) بهڕاستی ئێمه ڕێزی زیادهی ئهوانمان داوه بهسهر زۆربهی ئهو بهدی هێنراوانهدا که دروستمان کردوون (له ههموو ڕوویهکهوه، تا قهدرو ڕێزی خۆیان بزانن).
يَوْمَ نَدْعُو كُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ فَمَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِيَمِينِهِ فَأُولَٰئِكَ يَقْرَءُونَ كِتَابَهُمْ وَلَا يُظْلَمُونَ فَتِيلًا ( 71 )
یادی ئهو ڕۆژه بکه که ههموو کۆمهڵه خهڵکێك بهناوی پێشهواکهیانهوه بانگ دهکهین، جا ئهوهی نامهو دۆسیهی کردهوهکانی بدرێته دهستی ڕاستی، ئهوانه (بهخۆشیهوه) سهیری نامهی کردهوهکانی خۆیان دهکهن و دهیخوێننهوهو بهقهدهر تاڵه باریکهکهی ناوکی خورما ستهمیان لێ ناکرێت (که شتێکی بێ نرخه).
وَمَن كَانَ فِي هَٰذِهِ أَعْمَىٰ فَهُوَ فِي الْآخِرَةِ أَعْمَىٰ وَأَضَلُّ سَبِيلًا ( 72 )
جا ئهوهی لهم دنیایهدا (دڵ و دهروون و بیرو هۆشی) کوێر بێت، ئهوه له قیامهتدا چاوی کوێرهو زۆر سهرگهردانترو سهرلێشێواوتره، چونکه چاوی سهری بۆ بینایی و تێفکران بهکار نههێناوه له دنیادا.
وَإِن كَادُوا لَيَفْتِنُونَكَ عَنِ الَّذِي أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ لِتَفْتَرِيَ عَلَيْنَا غَيْرَهُ وَإِذًا لَّاتَّخَذُوكَ خَلِيلًا ( 73 )
ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم موشریك و هاوهڵگهران خهریك بوو تۆ لابدهن لهوهی که بهوهحی و نیگا بۆمان ڕهوانه کردوویت، تاشتێکی ترمان بۆ ههڵببهستیت و شێوازی کارو بانگهوازت بگۆڕیت، ئیتر ئهو کاته ئهگهر بهقسهی ئهوان بکهیت ئهوان تۆ دهکهنه هاوهڵ و خۆشهویستی خۆیان (چونکه بهدڵی ئهوانت کردووه)!!.
وَلَوْلَا أَن ثَبَّتْنَاكَ لَقَدْ كِدتَّ تَرْكَنُ إِلَيْهِمْ شَيْئًا قَلِيلًا ( 74 )
خۆ ئهگهر ئێمه تۆمان پایهدارو دامهزراو نهکردایه، ئهوه بهڕاستی نزیك بوویت (بهمهزهندهی خۆت، بۆ بهرژهوهندیی بانگهوازهکهت) کهمێك به لایاندا مهیل بکهیت و بهدڵی ئهوان بکهیت!!
إِذًا لَّأَذَقْنَاكَ ضِعْفَ الْحَيَاةِ وَضِعْفَ الْمَمَاتِ ثُمَّ لَا تَجِدُ لَكَ عَلَيْنَا نَصِيرًا ( 75 )
ئهو کاته ئیتر دوو بهرامبهری (هاوهڵگهران) له دنیاداو به دوو بهرامبهری ئهوان له دوای مردن سزاو ئازارمان پێ دهچهشتیت، پاشان کهسیشت دهست نهدهکهوت فریات بکهوێت و لهدهستی ئێمه ڕزگارت بکات.
وَإِن كَادُوا لَيَسْتَفِزُّونَكَ مِنَ الْأَرْضِ لِيُخْرِجُوكَ مِنْهَا وَإِذًا لَّا يَلْبَثُونَ خِلَافَكَ إِلَّا قَلِيلًا ( 76 )
ئهو موشریکانه خهریکبوو زۆرت بۆ بهێنن و ئازارو ناخۆشیت بۆ پێش بهێنن تا لهسهر زهوی (مهککه) دهرت پهڕێنن و دهربهدهرت بکهن، ئهو کاته ئیتر نهدهمانهوه دوای تۆ تهنها ماوهیهکی کهم نهبێت (زوو به زوو به بهڵایهکی سهخت لهناومان دهبردن).
سُنَّةَ مَن قَدْ أَرْسَلْنَا قَبْلَكَ مِن رُّسُلِنَا وَلَا تَجِدُ لِسُنَّتِنَا تَحْوِيلًا ( 77 )
(لهناوبردن) بڕیارو یاسای ئێمه بووه پێش تۆ (بۆ قهومه خوانهناسهکان) کاتێك پێغهمبهرانیان دهرکردبێت، بێگومان نابینیت سوننهت و بهرنامهی ئێمه گۆڕانی بهسهردا بێت).
أَقِمِ الصَّلَاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلَىٰ غَسَقِ اللَّيْلِ وَقُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ كَانَ مَشْهُودًا ( 78 )
(ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم، ئهی ئیماندار) نوێژ ئهنجام بده کاتێك خۆر نیوهی ئاسمان بهجێ دههێڵێت (ئاماژهیه بۆ نوێژی نیوهڕۆو عهسر) له تاریکی شهویشدا نوێژی (مهغریب و عیشا) ئهنجام بده، نوێژی بهیانیانیش (که زۆر قورئانی تێدا دهخوێنرێت فهرامۆشی مهکه) بهڕاستی قورئان خوێندنی نوێژی بهیانی دهبینرێت (له لایهن فریشتهکانیشهوه).
وَمِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّكَ عَسَىٰ أَن يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَّحْمُودًا ( 79 )
له بهشێکی شهوگاردا خۆت ماندوو بکه به دهورکردنهوهی قورئانهوه له شهونوێژدا که زیاده ئهرکێکه لهسهر تۆ، ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم، بۆ ئهوهی پهروهردگارت بتخاته شوێن و جێگهی بهڕێزهوه که تیایدا سوپاسکراو بیت.
وَقُل رَّبِّ أَدْخِلْنِي مُدْخَلَ صِدْقٍ وَأَخْرِجْنِي مُخْرَجَ صِدْقٍ وَاجْعَل لِّي مِن لَّدُنكَ سُلْطَانًا نَّصِيرًا( 80 )
بڵێ: پهروهردگارا یارمهتیم بده تا ههرکاتێك دهستبهکاری (ههر خێرێك بووم) بهچاکی و ڕاستی و دروستی ئهنجامی بدهم و له ههرکارێك بوومهوهو ئهنجاممدا سهرهنجامێکی چاکی ههبێت و بهجوانی لێی دهرچم و ههمیشهو بهردهوام لهلایهن خۆتهوه دهسهڵاتێکم پێ ببهخشه که ببێته هۆی سهرکهوتنی بهردهوامم.
وَقُلْ جَاءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ إِنَّ الْبَاطِلَ كَانَ زَهُوقًا ( 81 )
ههروهها بڵێ: تازه حهق و ڕاستی هاتووهو بهرپا بووهو بهتاڵ و ناحهقی، پووچ و تهفرو توونا بووه، بهڕاستی ناحهق و بهتاڵ ههرتیاچووهو جێگیر نهبووهو بهزیووه.
وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِينَ وَلَا يَزِيدُ الظَّالِمِينَ إِلَّا خَسَارًا ( 82 )
ئێمه له قورئان ئایهت و سوورهتانێك دادهبهزێنین، که ببێته هۆی شیفاو چارهسهر بۆ نهخۆشیه دهروونی و جهستهییهکان ههروهها ڕهحمهت و میهرهبانیش، بۆ ئیمانداران، بۆ ستهمکارو خوانهناسانیش تهنها زیادکردنی زهرهرو زیان نهبێت هیچی تر نی یه، هیچ بههرهو سوودێکی لێ نابهن.
وَإِذَا أَنْعَمْنَا عَلَى الْإِنسَانِ أَعْرَضَ وَنَأَىٰ بِجَانِبِهِ وَإِذَا مَسَّهُ الشَّرُّ كَانَ يَئُوسًا ( 83 )
کاتێکیش نازو نیعمهت ببهخشین به ئینسانی (خوانهناس) ڕوو وهردهگێڕێت و فیز دهکات و ههر خهمخۆری خۆیهتی، کاتێکیش ناخۆشی و تهنگانهی تووش دێت، ئهوه نائومێدو پهست و غهمگین دهبێت.
قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلَىٰ شَاكِلَتِهِ فَرَبُّكُمْ أَعْلَمُ بِمَنْ هُوَ أَهْدَىٰ سَبِيلًا ( 84 )
بڵێ: ههموو کهس لهسهر سروشت و فیترهتی خۆی کاردهکات، جا پهروهردگارتان چاك دهزانێت کێ ڕێگهو ڕێبازو بهرنامهی ڕاست و دروستی گرتۆته بهر.
وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي وَمَا أُوتِيتُم مِّنَ الْعِلْمِ إِلَّا قَلِيلًا ( 85 )
پرسیارت لێ دهکهن دهربارهی ڕۆح (که چیهو چۆنه؟) بڵێ: ڕۆح بهشێکه لهفهرمانی پهروهردگارم و بهدهست ئهوه (من نازانم چیهو چۆنه)و هیچتان پێنهبهخشراوه له عیلم و زانست تهنها شتێکی کهم نهبێت.
وَلَئِن شِئْنَا لَنَذْهَبَنَّ بِالَّذِي أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ ثُمَّ لَا تَجِدُ لَكَ بِهِ عَلَيْنَا وَكِيلًا ( 86 )
سوێند به خوا ئهگهر بمانهوێت ههموو ئهو قورئانهی که به وهحی بۆمان ڕهوانه کردوویت، ئهوه له دڵ و دهروون و لاپهڕهکاندا نایهێڵین، پاشان کهسێکت دهست ناکهوێت بتپارێزێت و بهرگریت لێ بکات و ههوڵێکت بۆ بدات تا لهو بههرهیه بێ بههره نهبیت.
إِلَّا رَحْمَةً مِّن رَّبِّكَ إِنَّ فَضْلَهُ كَانَ عَلَيْكَ كَبِيرًا ( 87 )
)بهڵام ئێمه ئهو کاره ناکهین) چونکه ئهمه ڕهحمهتێکه لهلایهن پهروهردگارتهوه، بهڕاستی فهزڵ و بهخشندهی ئهو زاته (بۆ تۆو بۆ ههموو ئیماندارێك) زۆر گهورهو فراوانه.
قُل لَّئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنسُ وَالْجِنُّ عَلَىٰ أَن يَأْتُوا بِمِثْلِ هَٰذَا الْقُرْآنِ لَا يَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَلَوْ كَانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِيرًا ( 88 )
ئهی محمد صلی الله علیه وسلم پێیان بڵێ: سوێند به خوا ئهگهر ههموو ئادهمیزادو پهریهکان کۆ ببنهوهو (ههوڵی بهردهوام بدهن تا) قورئانێکی وهکو ئهمه دانێن و بیهێننه (مهیدان) ناتوانن کاری وابکهن و ناتوانن له وێنهی بهێنن، ئهگهر چی ههموو لایهکیان ببنه پشتگیرو یارمهتیدهری یهکتر.
وَلَقَدْ صَرَّفْنَا لِلنَّاسِ فِي هَٰذَا الْقُرْآنِ مِن كُلِّ مَثَلٍ فَأَبَىٰ أَكْثَرُ النَّاسِ إِلَّا كُفُورًا ( 89 )
سوێند به خوا بێگومان ئێمه لهم قورئانهدا له ههموو جۆره نموونهیهکمان بۆ خهڵکی هێناوهتهوه (تا تێفکرن و بیر بکهنهوه) کهچی زۆربهی خهڵکی تهنها ڕێبازی کوفرو خوانهناسی نهبێت هیچی تر وهرناگرن...
وَقَالُوا لَن نُّؤْمِنَ لَكَ حَتَّىٰ تَفْجُرَ لَنَا مِنَ الْأَرْضِ يَنبُوعًا ( 90 )
(ههندێکیان بیانوویان گرت و) وتیان: ههرگیز ئێمه باوهڕ به تۆ ناکهین تا کانی و سهرچاوهیهکمان له زهویهوه بۆ ههڵنهقوڵێنیت.
أَوْ تَكُونَ لَكَ جَنَّةٌ مِّن نَّخِيلٍ وَعِنَبٍ فَتُفَجِّرَ الْأَنْهَارَ خِلَالَهَا تَفْجِيرًا ( 91 )
یاخود دهبێت خاوهنی باخێك بیت که پڕ بێت له دارخورماو ڕهزو چهندهها ڕووبار لهناویدا ههڵبقوڵێنیت و بهخوڕو ڕهوان بهژێریاندا بڕوات.
أَوْ تُسْقِطَ السَّمَاءَ كَمَا زَعَمْتَ عَلَيْنَا كِسَفًا أَوْ تَأْتِيَ بِاللَّهِ وَالْمَلَائِكَةِ قَبِيلًا ( 92 )
یاخود ئاسمان پارچه پارچه بهسهرماندا، ههر وهکو خۆت پڕوپاگهنده دهکهی دابارێنه، یاخود خوای گهورهو فریشتهکانی بهێنهو ڕوو بهڕوومانی بکه!!
أَوْ يَكُونَ لَكَ بَيْتٌ مِّن زُخْرُفٍ أَوْ تَرْقَىٰ فِي السَّمَاءِ وَلَن نُّؤْمِنَ لِرُقِيِّكَ حَتَّىٰ تُنَزِّلَ عَلَيْنَا كِتَابًا نَّقْرَؤُهُ قُلْ سُبْحَانَ رَبِّي هَلْ كُنتُ إِلَّا بَشَرًا رَّسُولًا ( 93 )
یان کۆشك و تهلارو ماڵێکت ههبێت که به (ئاڵتون و زیوو شتی جوان) نهخشێنرابێت و زهخرهفه کرابێت، یان (ببینین)که بهرهو ئاسمان بڵندو بهرز دهبیتهوه، ئێمه ههرگیز بهوهش باوهڕ ناکهین ههتا کتێبێك دانهبهزێنیت و بیخوێنینهوه، تۆش پێیان بڵێ: پاکی و بێگهردی بۆ پهروهردگارم.. (باشه، کهی ئهوانه له دهست مندایه) من تهنها پێغهمبهرێکم لهگرۆی ئادهمیزادو هیچی تر نیم (ئێوهش لهو ئاستهدا نین ئهو بیانوانهتان جێبهجێ بکهین).
وَمَا مَنَعَ النَّاسَ أَن يُؤْمِنُوا إِذْ جَاءَهُمُ الْهُدَىٰ إِلَّا أَن قَالُوا أَبَعَثَ اللَّهُ بَشَرًا رَّسُولًا ( 94 )
هیچ شتێك نهبووهته کۆسپ له ڕێگهی ئهوهدا خهڵکی باوهڕ بهێنن_ کاتێك هیدایهتیان بۆ هات_ تهنها ئهوه نهبێت که وتیان: ئایا خوا مرۆڤێکی به فرستاده ناردووه؟! (لهباتی ئهوهی زوو بهدهم بانگهوازی خواوه بچن و ئهوه بهڕێز بۆ خۆیان بزانن، که نوێنهریان لێ ههڵدهبژێرێت و ئیمانی پێ بهێنن، زۆربهی خهڵکی له سهردهمهکانی عهقڵیان کول بووه له ئاستی ئهو ڕێزه تایبهتیهدا).
قُل لَّوْ كَانَ فِي الْأَرْضِ مَلَائِكَةٌ يَمْشُونَ مُطْمَئِنِّينَ لَنَزَّلْنَا عَلَيْهِم مِّنَ السَّمَاءِ مَلَكًا رَّسُولًا ( 95 )
پێیان بڵێ: ئهگهر لهسهر زهویدا فریشته ههبوونایهو بهدڵنیاییهوه هاتوچۆیان بکردایهو ژیانیان ببردایهته سهر، ئهوه ئێمه ههر له ئاسمانهوه فریشتهیهکمان دادهبهزانده سهریان که پێغهمبهرو فرستاده بێت بۆیان (چونکه فرستاده دهبێت له جۆری خۆیان بێت).
قُلْ كَفَىٰ بِاللَّهِ شَهِيدًا بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ إِنَّهُ كَانَ بِعِبَادِهِ خَبِيرًا بَصِيرًا ( 96 )
بڵێ: ههر خوا بهسه که شایهت بێت له نێوان من و ئێوهدا که چۆن به ڕێکوپێکی پهیامی پهروهردگارم پێ ڕاگهیاندوون، بهڕاستی ئهو زاته ههمیشه به بهندهکانی ئاگادارو بینایه.
وَمَن يَهْدِ اللَّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِ وَمَن يُضْلِلْ فَلَن تَجِدَ لَهُمْ أَوْلِيَاءَ مِن دُونِهِ وَنَحْشُرُهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَلَىٰ وُجُوهِهِمْ عُمْيًا وَبُكْمًا وَصُمًّا مَّأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ كُلَّمَا خَبَتْ زِدْنَاهُمْ سَعِيرًا ( 97 )
ئهو کهسهش خوا ڕێنموویی بکات و (شایسته بێت) ئهوه ئیتر هیدایهت دراوهو ڕێنموویی وهرگرتووه، ئهوهش که سهرگهردانی بکات، ئهوه ههرگیز کهسێکت دهست ناکهوێت جگه لهو زاته که پشتیوانی بکات و ڕزگاری بکات و فریای بکهوێت، له ڕۆژی قیامهتیشدا (ئهو جۆره کهسانه) لهسهر ڕوو کۆدهکهینهوهو لهکاتێکدا کوێرو لاڵ و کهڕن، ئهوانه شوێنیان ناو ئاگری دۆزهخه، ههر کاتێك بڵێسهی کوژایهوه، بڵێسهی زیاد دهکهینهوه بۆیان.
ذَٰلِكَ جَزَاؤُهُم بِأَنَّهُمْ كَفَرُوا بِآيَاتِنَا وَقَالُوا أَإِذَا كُنَّا عِظَامًا وَرُفَاتًا أَإِنَّا لَمَبْعُوثُونَ خَلْقًا جَدِيدًا ( 98 )
ئهو دۆزهخه پاداشتیانه چونکه بهڕاستی ئهوانه بڕوایان به ئایهت و فهرمانهکانی ئێمه نهبوو (له بوونهوهرو له قورئاندا) دهشیانوت: باشه، ئایا ئهگهر ئێمه بووینه ئێسك و پڕتووکاین، ئایا ئێمه بهڕاستی جارێکی تر سهرلهنوێ زیندوو دهکرێینهوه؟!
أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّ اللَّهَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ قَادِرٌ عَلَىٰ أَن يَخْلُقَ مِثْلَهُمْ وَجَعَلَ لَهُمْ أَجَلًا لَّا رَيْبَ فِيهِ فَأَبَى الظَّالِمُونَ إِلَّا كُفُورًا ( 99 )
ئایا ئهوانه نهیانبینیووه بهڕاستی ئهو خوایهی که ئاسمانهکان و زهوی دروست کردووه بهتوانایه که وهك ئهوان دروست بکات و (وهك خۆیان بهدیان بهێنێتهوه)، دیاره که ڕۆژو کاتێکی تایبهتی دیاری کردووه (بۆ مراندنیان و زیندوو کردنهوهیان) که هیچ گومانی تێدا نیه (لهگهڵ ئهو بهڵگه بههێزانهدا) کهچی ستهمکاران ههر بڕیاری یاخی بوون و سهرکهشی و کوفریانداوهو هیچی تر.
قُل لَّوْ أَنتُمْ تَمْلِكُونَ خَزَائِنَ رَحْمَةِ رَبِّي إِذًا لَّأَمْسَكْتُمْ خَشْيَةَ الْإِنفَاقِ وَكَانَ الْإِنسَانُ قَتُورًا ( 100 )
پێیان بڵێ: ئهگهر ئێوه خاوهنی گهنجینهکانی بهخشین و ڕهحمهتی پهروهردگارم بن، ئهوکاته دهستان دهگرتهوه له ترسی بهخشین، ئادهمیزادیش دهست نوقاوو ڕهزیله (ئهگهر پهروهردهی خوایی نهبێت).
وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَىٰ تِسْعَ آيَاتٍ بَيِّنَاتٍ فَاسْأَلْ بَنِي إِسْرَائِيلَ إِذْ جَاءَهُمْ فَقَالَ لَهُ فِرْعَوْنُ إِنِّي لَأَظُنُّكَ يَا مُوسَىٰ مَسْحُورًا ( 101 )
سوێند به خوا بێگومان ئێمه نۆ موعجیزهو بهڵگهو نیشانهی ئاشکرامان به موسا بهخشی، (جا ئه ی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم له نهوهی ئیسرائیلی (زهمانی خۆت) بپرسه کاتێك موسایان بۆ هات (چیان وت؟) جا فیرعهون پێی وت: ئهی موسا بهڕاستی من واگومان دهبهم که تۆ جادووت لێکراوه.
قَالَ لَقَدْ عَلِمْتَ مَا أَنزَلَ هَٰؤُلَاءِ إِلَّا رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ بَصَائِرَ وَإِنِّي لَأَظُنُّكَ يَا فِرْعَوْنُ مَثْبُورًا ( 102 )
موسا وتی: سوێند به خوا (ئهی فیرعهون) تۆ چاك زانیوته که ئهو (معجزانه) کهس ئاوا پێشی ناهێنێت جگه له پهروهردگاری ئاسمانهکان و زهوی، تا بهرچاو ڕوونکهرهوه بێت و (خهڵکی بهڕۆشنی حهق و ناحهق ببینن و له یهکی جیا بکهنهوه)و من دڵنیام بهڕاستی ئهی فیرعهون که تۆ تیا دهچیت و لهناو دهبرێیت (ئهگهر ههر ئاوا بیر بکهیتهوه).
فَأَرَادَ أَن يَسْتَفِزَّهُم مِّنَ الْأَرْضِ فَأَغْرَقْنَاهُ وَمَن مَّعَهُ جَمِيعًا ( 103 )
جا فیرعهون ویستی لهسهر زهوی میسر بهیهکجاری و بهسوکایهتی کردنهوه دهربهدهریان بکات، ئێمهش نوقمی دهریامان کرد، خۆی و ههرچی ئهوانهی که له گهڵیدا بوون.
وَقُلْنَا مِن بَعْدِهِ لِبَنِي إِسْرَائِيلَ اسْكُنُوا الْأَرْضَ فَإِذَا جَاءَ وَعْدُ الْآخِرَةِ جِئْنَا بِكُمْ لَفِيفًا ( 104 )
لهدوای لهناوبردنیشی فهرمانماندا بهنهوهی ئیسرائیل و وتمان: که لهسهر زهوی (فهڵهستین) نیشتهجێ ببن (کاتێك بهتهواوی ڕێبازی خوایان گرتهبهرو، ئیمانداری چاك و پاکی زۆریان تێدا ههڵکهوت، ههندێ جار پێغهمبهرهکانیان فهرمانڕهوایهتیان دهکردن، وهك له سهردهمی حهزرهتی داودو سڵێماندا بووه، بهڵام بهداخهوه جوولهکهی ئهم سهردهمه ڕێبازی دوژمنایهتی ههموو خهڵکیان گرتۆته بهر، به تایبهتی ئوممهتی ئیسلام، بهڵام به پشتیوانی خوای گهوره کۆتایی هێنان به دهسهڵاتیان نزیکه)، کاتێك بهڵێنی دوایی هات دهسته دهستهو پۆل پۆل (لهسهر زهوی فهڵهستین) کۆتان دهکهینهوه.
وَبِالْحَقِّ أَنزَلْنَاهُ وَبِالْحَقِّ نَزَلَ وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا مُبَشِّرًا وَنَذِيرًا ( 105 )
ئێمه قورئانمان لهسهر بنچینهی حهق و ڕاستی دابهزاندووه، بۆ چهسپاندنی حهق و ڕاستیش دابهزیوه، ئێمه تۆمان ڕهوانه نهکردووه تهنها بۆ ئهوه نهبێت که مژده بهخش بیت (به ئیمانداران) و ترسێنهر بیت (بۆ خوانهناسان).
وَقُرْآنًا فَرَقْنَاهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَى النَّاسِ عَلَىٰ مُكْثٍ وَنَزَّلْنَاهُ تَنزِيلًا ( 106 )
ئێمه قورئانیشمان بهش بهش کردووه تا به شێنهیی و به ئارامی بیخوێنیتهوه بهسهر خهڵکیدا، ههر ئێمهش بهو شێوهیه دامانبهزاندووه (که تۆ ڕایدهگهیهنیت).
قُلْ آمِنُوا بِهِ أَوْ لَا تُؤْمِنُوا إِنَّ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ مِن قَبْلِهِ إِذَا يُتْلَىٰ عَلَيْهِمْ يَخِرُّونَ لِلْأَذْقَانِ سُجَّدًا ( 107 )
پێیان بڵێ: (ئهی خوانهناسان) باوهڕ به قورئان بهێنن یان باوهڕی پێ نههێنن (بهدهست خۆتانه و ئهمڕۆ سهربهستن، بهڵام بزانن) بهڕاستی ئهوانهی پێشتر زانیاریان پێدراوه، (دهربارهی تهورات و ئینجیلی دهستکاری نهکراو، چاك دهزانن که ئهم قورئانه له ههمان سهرچاوهوهیه، ههر بۆیه) کاتێك بهسهریاندا دهخوێندرێتهوه (خۆیان پێناگیرێت) خێرا سهری ڕێزو نهوازشی بۆ دادهنهوێنن و سوژده (بۆ نێرهری قورئان دهبهن).
وَيَقُولُونَ سُبْحَانَ رَبِّنَا إِن كَانَ وَعْدُ رَبِّنَا لَمَفْعُولًا ( 108 )
دهشڵێن: پاکی و بێگهردی بۆ پهروهردگارمانه، بهڕاستی بهڵێنی پهروهردگارمان ههر دێته دی (بهسهر خستنی ئیمانداران له دنیاداو سهرفرازیان له قیامهتدا).
وَيَخِرُّونَ لِلْأَذْقَانِ يَبْكُونَ وَيَزِيدُهُمْ خُشُوعًا ۩ ( 109 )
ئهوانه سوژده و کڕنووش دهبهن و دهگرین و ئهسرینی خۆشهویستی پهروهردگار له چاوانیان دهبارێت، فرمێسکی ئیمان و شادی ههڵدهوهرێنن و تا دێت زیاتر ملکهچ و فهرمانبهردار دڵ پڕ له ئیمان دهبن.
قُلِ ادْعُوا اللَّهَ أَوِ ادْعُوا الرَّحْمَٰنَ أَيًّا مَّا تَدْعُوا فَلَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَىٰ وَلَا تَجْهَرْ بِصَلَاتِكَ وَلَا تُخَافِتْ بِهَا وَابْتَغِ بَيْنَ ذَٰلِكَ سَبِيلًا ( 110 )
پێیان بڵێ: ئێوه له نزاو دوعاتاندا هاوار له (الله) بکهن، یان بهسیفهتی پیرۆزی (الرحمن) هانای بۆ بهرن، بهههر ناوو سیفهتێکی جوان و بهرز هاواری لێبکهن و نزا بکهن دروسته، چونکه ئهو خاوهنی ههموو سیفات و ناوه پیرۆزو جوانهکانه، بهههر سیفهتێك که لهگهڵ داخوازیهکانتاندا گونجا، داوای لێ بکهن، لهکاتی داواکردنی ڕزق و ڕۆزیدا به (یا ڕزاق، یا وهاب) لهکاتی داوای سهرکهوتندا به (یا قوی یا متین یا عزیز یا.... هتد، ئهی ئیماندار) لهکاتی خوێندنی قورئان له نوێژهکاندا دهنگ بهرز مهکهو زۆریش نزمی مهکه، لهو نێوانهدا حاڵهتێکی لهبارو مامناوهندی ئهنجام بده.
وَقُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ وَلَدًا وَلَمْ يَكُن لَّهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ وَلَمْ يَكُن لَّهُ وَلِيٌّ مِّنَ الذُّلِّ وَكَبِّرْهُ تَكْبِيرًا ( 111 )
بشڵێ: سوپاس و ستایش بۆ ئهو خوایهی که کهسی نهکردووه بهڕۆڵهی خۆی و ڕۆڵهشی ههر نی یه، ههروهها له موڵك و مهملهکهتیدا کهسی نهکردووه بهشهریك و هاوتای خۆی، ههرگیز بههۆی بێ دهسهڵاتی و کهم توانینهوه کهسی نهکردووه به یاوهرو یاریدهدهری خۆی، (لهبهر ئهوه) ههمیشه (الله اکبر) بڵێ و ئهو زاته بهگهوره و مهزن بزانه.
=
قورئانی پیرۆز » كوردی » سورهتی الكهف
كوردی
سورهتی الكهف - تعداد آیات 110
الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي أَنزَلَ عَلَىٰ عَبْدِهِ الْكِتَابَ وَلَمْ يَجْعَل لَّهُ عِوَجًا ( 1 )
سوپاس و ستایش بۆ ئهو خوایهی ئهم کتێبه که قورئانه بۆ سهر بهندهی خۆی (محمد صلی الله علیه وسلم ) دابهزاندووه، هیچ کهم و کووڕی و ناتهواویهکیشی بۆ ڕهوا نهداوه.
قَيِّمًا لِّيُنذِرَ بَأْسًا شَدِيدًا مِّن لَّدُنْهُ وَيُبَشِّرَ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْرًا حَسَنًا ( 2 )
کردوویهتی بهچاودێری ههرچی بهرژهوهندیهکانی ئادهمیزادهو ڕێك و ڕاسته له ههموو شتێکدا، بۆ ئهوهی یاخیهکان له سزایهکی سهخت بێدار بکاتهوه که لهلایهن خواوه ( له دنیاو قیامهتدا) یهخهیان پێ دهگرێت و مژدهش بدات بهو ئیماندارانهی که کارو کردهوه چاکهکان ئهنجام دهدهن بهوهی کهبهڕاستی پاداشتی زۆر چاکیان بۆ ئامادهیه.
وَيُنذِرَ الَّذِينَ قَالُوا اتَّخَذَ اللَّهُ وَلَدًا ( 4 )
ههروهها بۆ ئهوهی ئهوانه بترسێنێت و بێداریان دهکاتهوه، که دهیانوت: خوا منداڵی بۆ خۆی بڕیارداوه!!
مَّا لَهُم بِهِ مِنْ عِلْمٍ وَلَا لِآبَائِهِمْ كَبُرَتْ كَلِمَةً تَخْرُجُ مِنْ أَفْوَاهِهِمْ إِن يَقُولُونَ إِلَّا كَذِبًا ( 5 )
جا ئهوانه نه خۆیان و نه باوو باپیرانیان له ڕووی زانست و زانیاری و تێگهیشتنهوه ئهو گوفتاره ناقۆڵایه ناڵێن، ئهو بوختانهیان قسهیهکی زۆر گهورهو ناڕێکه که له دهمیان دهردهچێت، ئهوانه جگه له درۆو گوفتاری نابهجێ هیچی تر ناڵێن.
فَلَعَلَّكَ بَاخِعٌ نَّفْسَكَ عَلَىٰ آثَارِهِمْ إِن لَّمْ يُؤْمِنُوا بِهَٰذَا الْحَدِيثِ أَسَفًا ( 6 )
جا تۆ لهوانهیه له خهم و پهژارهدا له سهرهنجامی ڕهشی ئهوانهی که باوهڕ بهم قورئان و فهرموودهیه ناهێنن خۆت لهناو بهریت و له داخ و خهفهتدا بمریت.
إِنَّا جَعَلْنَا مَا عَلَى الْأَرْضِ زِينَةً لَّهَا لِنَبْلُوَهُمْ أَيُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا ( 7 )
بێگومان ئێمه ههرچی لهسهر ڕووی زهویدا ههیه کردوومانه بههۆی ڕازاندنهوهی، تا تاقیان بکهینهوه کامیان کارو کردهوهی چاکترو ڕێك و پێك تر ئهنجام دهدات (نازو نیعمهتهکان بۆ چاکه بهکار دههێنێت).
وَإِنَّا لَجَاعِلُونَ مَا عَلَيْهَا صَعِيدًا جُرُزًا ( 8 )
بێگومان ئێمه سهرئهنجام ههرچی لهسهر ئهم زهویهدا ههیه تهختی دهکهین و دهیکهینه گۆڕهپانێکی وشك و برنگ و ساف.
أَمْ حَسِبْتَ أَنَّ أَصْحَابَ الْكَهْفِ وَالرَّقِيمِ كَانُوا مِنْ آيَاتِنَا عَجَبًا ( 9 )
(بهڵگهیهکی تر لهسهر زیندوو بوونهوه ئهوهیه که خوای گهوره دهپرسێت) ئایا وا دانانێییت که بهڕاستی یارانی ئهشکهوت و تابلۆ (که ناویانی لهسهر نووسراوه) له نیشانهو بهڵگه سهرسوڕهێنهرهکانی ئێمهن؟! (له سهردهمی پاشایهکی زۆرداری خوانهناسدا چهند لاوێکی ئیماندار ههست دهکهن که ئیمان و ژیانیان له مهترسیدایه بۆیه ڕوو دهکهنه ئهشکهوتێك، لهوێدا ماوهیهکی دوورو درێژ خوای گهوره خهویان لێ دهخات)...
إِذْ أَوَى الْفِتْيَةُ إِلَى الْكَهْفِ فَقَالُوا رَبَّنَا آتِنَا مِن لَّدُنكَ رَحْمَةً وَهَيِّئْ لَنَا مِنْ أَمْرِنَا رَشَدًا ( 10 )
کاتێك لاوهکان پهنایان برده بهر ئهشکهوتهکهو نزایان کرد، جا وتیان: پهروهردگارا لهلایهن خۆتهوه ڕهحمهت و میهرهبانی تایبهتیمان پێ ببهخشه و له سۆزی خۆت بههرهوهرمان بکهو ڕێگهی ڕزگاری و سهرفرازیمان بۆ بسازێنه لهم کارهماندا.
فَضَرَبْنَا عَلَىٰ آذَانِهِمْ فِي الْكَهْفِ سِنِينَ عَدَدًا ( 11 )
ئینجا (ئێمهش نزامان گیراکردن) پهردهمان هێنا بهسهر گوێیاندا، (تا بهئارامی) چهندهها ساڵ له ئهشکهوتهکهدا بۆ خۆیان (به خهوتوویی) بمێننهوه.
ثُمَّ بَعَثْنَاهُمْ لِنَعْلَمَ أَيُّ الْحِزْبَيْنِ أَحْصَىٰ لِمَا لَبِثُوا أَمَدًا ( 12 )
پاشان (دوای ماوهیهکی دوورو درێژ) له خهو خهبهرمان کردنهوهو له نوستن ههستان، تا بزانین کام دهستهیهیان دهزانن که چهنده خهویان لێکهوتووه (ئهوانهیان که دهڵێن ڕۆژێك یان کهمتر، یان ئهوانهیان که دهڵێن مهگهر ههر خوا بزانێت چهنده خهوتووین).
نَّحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ نَبَأَهُم بِالْحَقِّ إِنَّهُمْ فِتْيَةٌ آمَنُوا بِرَبِّهِمْ وَزِدْنَاهُمْ هُدًى ( 13 )
ئێمه بهڕاستی و دروستی ههواڵی بهسهرهاتی ئهو لاوانهت بۆ دهگێڕینهوه، بهڕاستی ئهوانه لاوانێك بوون باوهڕی دامهزراویان هێنابوو به پهروهردگاریان، ئێمهش زیاتر له نووری ئیمان و هیدایهت بههرهوهرمان کردن.
وَرَبَطْنَا عَلَىٰ قُلُوبِهِمْ إِذْ قَامُوا فَقَالُوا رَبُّنَا رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ لَن نَّدْعُوَ مِن دُونِهِ إِلَٰهًا لَّقَدْ قُلْنَا إِذًا شَطَطًا ( 14 )
ئێمهش دڵهکانیانمان دامهزراو کردو ترسمان تێدا نههێشت (بڕیاریاندا کۆمهڵگهی نهفامی بهجێبهێڵن) کاتێك ههستان و وتیان: پهروهردگاری ئێمه پهروهردگاری ئاسمانهکان و زهویه، ههرگیز هاناو هاوار بۆ هیچ خوایهکی تر نابهین جگه لهو، ئهگهر لهو ڕاستی یه لابدهین، سوێند به خوا ئهوه بێگومان ئێمه لهو کاتهدا قسهی نابهجێ و نادروستمان کردووه.
هَٰؤُلَاءِ قَوْمُنَا اتَّخَذُوا مِن دُونِهِ آلِهَةً لَّوْلَا يَأْتُونَ عَلَيْهِم بِسُلْطَانٍ بَيِّنٍ فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَىٰ عَلَى اللَّهِ كَذِبًا ( 15 )
ئا ئهوانه قهومهکهی خۆمانن (له ڕێبازی ڕاست لایانداوه لهجیاتی خواناسی) شتی تریان کردووه به خوای خۆیان، دهبا بهڵگهیهکی ئاشکراش بهێنن لهسهریان، جا کێ ستهمکارتره لهوهی که درۆ بۆ خوا ههڵدهبهستێت؟!
وَإِذِ اعْتَزَلْتُمُوهُمْ وَمَا يَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ فَأْوُوا إِلَى الْكَهْفِ يَنشُرْ لَكُمْ رَبُّكُم مِّن رَّحْمَتِهِ وَيُهَيِّئْ لَكُم مِّنْ أَمْرِكُم مِّرْفَقًا ( 16 )
(ههندێکیان وتیان) جا ئێسته که ئێوه بڕیارتانداوه خۆتان دووره پهرێزبگرن لهم خهڵکهو لهوشتانه که له جیاتی خوا دهیانپهرستن، تهنها خواپهرستی بکهن، ده پهنا بهرنه ئهشکهوتهکه، ئهو کاته پهروهردگارتان ڕهحمهت و میهرهبانی خۆیتان بهسهردا پهخش دهکاتهوهو هۆکاری حهوانهوهتان بۆ دابین دهکات.
وَتَرَى الشَّمْسَ إِذَا طَلَعَت تَّزَاوَرُ عَن كَهْفِهِمْ ذَاتَ الْيَمِينِ وَإِذَا غَرَبَت تَّقْرِضُهُمْ ذَاتَ الشِّمَالِ وَهُمْ فِي فَجْوَةٍ مِّنْهُ ذَٰلِكَ مِنْ آيَاتِ اللَّهِ مَن يَهْدِ اللَّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِ وَمَن يُضْلِلْ فَلَن تَجِدَ لَهُ وَلِيًّا مُّرْشِدًا ( 17 )
کاتێکیش که خۆر ههڵدێت، تیشکهکهی دهبینیت له لای ڕاستی ئهشکهوتهکهوه دهدات و تێپهڕ دهبێت، کاتێکیش که ئاوا دهبێت له لای چهپی دهدات و تیشکهکهیان بهسهردا تێپهڕ دهبێت، لهو کاتهدا ئهو لاوانه لهناو بۆشایی فراوانی ئهشکهوتهکهدا ڕاکشاون، ئهوه ههمووی بهڵگهو نیشانهیهکه له بهڵگهو نیشانهکانی خوا، ئهوهی خوا هیدایهتی بدات ههر ئهو هیدایهت دراوهو ڕێنموویی وهرگرتووه، ئهوهش خوا گومڕای بکات، ئهوه ههرگیز کهسێکت دهست ناکهوێت که پشتیوانی بکات و ڕێنموویی بکات.
وَتَحْسَبُهُمْ أَيْقَاظًا وَهُمْ رُقُودٌ وَنُقَلِّبُهُمْ ذَاتَ الْيَمِينِ وَذَاتَ الشِّمَالِ وَكَلْبُهُم بَاسِطٌ ذِرَاعَيْهِ بِالْوَصِيدِ لَوِ اطَّلَعْتَ عَلَيْهِمْ لَوَلَّيْتَ مِنْهُمْ فِرَارًا وَلَمُلِئْتَ مِنْهُمْ رُعْبًا ( 18 )
(پاشان دیمهنیان دههێنێته بهرچاوو دهفهرموێت): وادهزانیت بهخهبهرن لهکاتێکدا بهخهوتویی ڕاکشاون، ئێمه ئهم دیوو ئهو دیویان پێدهکهین و بهلای ڕاست و چهپیاندا ههڵیان دهگێڕینهوه (بۆ ئهوهی زهوی جهستهیان نهخوات و ههوای پاك لێیان بدات)، سهگهکهشیان چهمۆڵهی داداوه لهبهردهم کهلهبهری ئهشکهوتهکهدا، ئهگهر تۆ (ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم، ئهی ئیماندار) سهرێکت بکێشایه بۆ سهر دیمهنیان، ئهوه به پهله ههڵدههاتیت و ترسێکی زۆر له دیمهنیان دهچووه دڵتهوه.
وَكَذَٰلِكَ بَعَثْنَاهُمْ لِيَتَسَاءَلُوا بَيْنَهُمْ قَالَ قَائِلٌ مِّنْهُمْ كَمْ لَبِثْتُمْ قَالُوا لَبِثْنَا يَوْمًا أَوْ بَعْضَ يَوْمٍ قَالُوا رَبُّكُمْ أَعْلَمُ بِمَا لَبِثْتُمْ فَابْعَثُوا أَحَدَكُم بِوَرِقِكُمْ هَٰذِهِ إِلَى الْمَدِينَةِ فَلْيَنظُرْ أَيُّهَا أَزْكَىٰ طَعَامًا فَلْيَأْتِكُم بِرِزْقٍ مِّنْهُ وَلْيَتَلَطَّفْ وَلَا يُشْعِرَنَّ بِكُمْ أَحَدًا ( 19 )
ههر بهو شێوهیهش که بهدهسهڵاتی خۆمان خهومان لێخستن، خهبهرمان کردنهوه، بۆ ئهوهی (له ماوهی خهوتنهکهیان) لهیهکتر بپرسن، یهکێکیان وتی: باشه ئهوه ئێوه وادهزانن چهنده خهوتوون، ههندێکیان وتیان: ڕۆژێك یان کهمتر له ڕۆژێك خهوتووین، ههندێکی تریان وتیان: مهگهر پهروهردگارتان خۆی بزانێت چهنده خهوتوون، دیاره ههستیان بهبرسێتی کردووه، بۆیه لاوێکیان پێشنیاری کردو وتی: ده یهکێکتان بنێرن با ئهم پاره زیوهتان ببات بۆ شار، جا سهرنج بدات، بزانێت کێ خۆراکی خاوێن تری ههیه، با لهو خۆراکهتان بۆ بکڕێت و بۆتان بهێنێت، با وریاو نهرم و نیان و لهسهر خۆش بێت، با کهسیش ئاگادار نهکات به کارو بارتان.
إِنَّهُمْ إِن يَظْهَرُوا عَلَيْكُمْ يَرْجُمُوكُمْ أَوْ يُعِيدُوكُمْ فِي مِلَّتِهِمْ وَلَن تُفْلِحُوا إِذًا أَبَدًا ( 20 )
چونکه بهڕاستی ئهو بت پهرستانه ئهگهر پێتان بزانن، ئهوه بهرد بارانتان دهکهن، یان دهتانگێڕنهوه بۆ ناو ئایینی خۆیان، ئهو کاته ئیتر ههرگیز سهرفراز نابن.
وَكَذَٰلِكَ أَعْثَرْنَا عَلَيْهِمْ لِيَعْلَمُوا أَنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَأَنَّ السَّاعَةَ لَا رَيْبَ فِيهَا إِذْ يَتَنَازَعُونَ بَيْنَهُمْ أَمْرَهُمْ فَقَالُوا ابْنُوا عَلَيْهِم بُنْيَانًا رَّبُّهُمْ أَعْلَمُ بِهِمْ قَالَ الَّذِينَ غَلَبُوا عَلَىٰ أَمْرِهِمْ لَنَتَّخِذَنَّ عَلَيْهِم مَّسْجِدًا ( 21 )
(وادیاره که یهکێکیان ناردووه بۆ کڕینی خواردهمهنی و پاره زیوهکهی دهرهێناوه، کابرای دوکاندار خهڵکی له دهور کۆ دهکاتهوه، چونکه مێژووی سکهی پارهکه زۆر کۆن بوو، ئهوسا بۆیان دهرکهوت، ئهم لاوه یهکێکه لهوانهی که چهند سهدهیهك لهمهوبهر له دهست پاشای بت پهرست و ستهمکار ههڵاتوون، خهڵکهکه لهگهڵ لاوهکهدا بهرهو ئهشکهوتهکه بۆ سهردانی ئهوانی تر چون)، تا بهو شێوهیهش خهڵکیمان ڕێنموویی کرد تا بیاندۆزنهوه و بزانن و دڵنیابن که بهڕاستی بهڵێنی خوا له زیندوو کردنهوهی مردووهکاندا حهق و ڕاستهو بێگومان قیامهتیش ههر دێت و هیچ گومانی تێدا نیه (لهوێ که بهدیداریان شادبوون)، لاوهکان خهوی یهکجاریان لێکهوت) لهکاتێکدا ئهو خهڵکه کێشهیان بوو لهسهر مهسهلهی زیندوو بوونهوه، ئینجا ههندێکیان وتیان: با چهند خانوویهکیان لهسهر دروست بکهن، پهروهردگاریان زانایه پێیان، بهڵام ئهوانهی که دهسهڵاتیان ههبوو بهسهر کارو باریاندا، وتیان: بێگومان مزگهوتێکیان بهسهرهوه دروست دهکهین (که ئهمهش شتێکی داهێنراو بوو له ئایینی گاوڕیدا که لهسهر گۆڕی پیاو چاکان پهرستگایان دروست دهکرد).
سَيَقُولُونَ ثَلَاثَةٌ رَّابِعُهُمْ كَلْبُهُمْ وَيَقُولُونَ خَمْسَةٌ سَادِسُهُمْ كَلْبُهُمْ رَجْمًا بِالْغَيْبِ وَيَقُولُونَ سَبْعَةٌ وَثَامِنُهُمْ كَلْبُهُمْ قُل رَّبِّي أَعْلَمُ بِعِدَّتِهِم مَّا يَعْلَمُهُمْ إِلَّا قَلِيلٌ فَلَا تُمَارِ فِيهِمْ إِلَّا مِرَاءً ظَاهِرًا وَلَا تَسْتَفْتِ فِيهِم مِّنْهُمْ أَحَدًا ( 22 )
جا (دهربارهی ژمارهی یارانی ئهشکهوت) له ئاییندهدا دهڵێن: سیانن و چوارههمیان سهگهکهیانه، ههندێکی تر دهڵێن: پێنجن و شهش ههمیان سهگهکهیانه، که ههموو ئهمانه قسهیهکی بێ بهڵگهن و چێو له تاریکی کوتانه، ههندێکی تر دهڵێن حهوتن و ههشتهمیان سهگهکهیانه، ئهی محمد صلی الله علیه وسلم پێیان بڵێ: ههر پهروهردگارم خۆی دهزانێت ژمارهیان چهنده، تهنها کهمێك نهبێت کهس ژمارهیان نازانێت، لهبهر ئهوه موجادهله مهکه لهبارهی ئهوانهوه جگه له موجادهلهیهکی ئاشکراو ئاسان نهبێت، دهربارهشیان لههیچ کهسێك له خاوهنانی کتێب مهپرسه، (چونکه ئهوهی بهوهحی بهتۆ گهییووه بهسه لهو بارهیهوه).
وَلَا تَقُولَنَّ لِشَيْءٍ إِنِّي فَاعِلٌ ذَٰلِكَ غَدًا ( 23 )
ههرگیز دهربارهی هیچ شتێك و هیچ کارێك مهڵێ، من بهڕاستی سبهینێ ئهنجامدهری ئهو کارهم...
إِلَّا أَن يَشَاءَ اللَّهُ وَاذْكُر رَّبَّكَ إِذَا نَسِيتَ وَقُلْ عَسَىٰ أَن يَهْدِيَنِ رَبِّي لِأَقْرَبَ مِنْ هَٰذَا رَشَدًا ( 24 )
مهگهر بڵێیت: ئهگهر خوا بیهوێت و ویستی پهروهردگاری لهسهر بێت، یادی پهروهردگاریشت بکه کاتێك که له بیرت چوو بڵێیت (ان شاء الله) له ئهنجامدانی ههر کارێکدا بڵێ: ئومێدهوارم پهروهردگارم ڕێنموویم بکات بۆ بهڵگهیهکی نزیکتر لهمه تا بهو شێوهیهی که پێی چاکهو لای پهسهنده جێبهجێی بکهم.
وَلَبِثُوا فِي كَهْفِهِمْ ثَلَاثَ مِائَةٍ سِنِينَ وَازْدَادُوا تِسْعًا ( 25 )
ئهوسا ئیتر یارانی ئهشکهوت سێ سهد ساڵی تهواوی (ههتاوی) له ئهشکهوتهکهیاندا مانهوه (ئهگهر به ساڵی مانگی حسابی بکهیت) نۆ دانه ساڵی تریشیان خسته سهر (واته دهکاته 309 ساڵ خهویان لێکهوت).
قُلِ اللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا لَبِثُوا لَهُ غَيْبُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ أَبْصِرْ بِهِ وَأَسْمِعْ مَا لَهُم مِّن دُونِهِ مِن وَلِيٍّ وَلَا يُشْرِكُ فِي حُكْمِهِ أَحَدًا ( 26 )
پێیان بڵێ: خوا خۆی دهزانێت بهماوهی مانهوهیان له ئهشکهوتهکهدا، ههر بۆ خوایه زانینی نهێنی ئاسمانهکان و زهوی، ئای که چهنده بینهرو بیسهره خوای گهوره! هیچ کهس نیه جگه لهو زاته پشت و پهنای خهڵکی بێت، بێگومان ئهو خوایه له کارو فهرمانڕهوایهتیهکهیدا هیچ کهس ناکات بههاوتاو هاوبهشی خۆی.
وَاتْلُ مَا أُوحِيَ إِلَيْكَ مِن كِتَابِ رَبِّكَ لَا مُبَدِّلَ لِكَلِمَاتِهِ وَلَن تَجِدَ مِن دُونِهِ مُلْتَحَدًا ( 27 )
(ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم) ئهوهی بهوهحی ڕهوانه کراوه بۆ تۆ، له قورئانی پهروهردگارت دهوری بکهرهوه، هیچ کهس نی یه فهرموودهو گوفتاری ئهو زاته بگۆڕێت، دڵنیاش به که ههرگیز پهناگاو یاریدهدهرێکی وهکو ئهو زاتهت دهست ناکهوێت.
وَاصْبِرْ نَفْسَكَ مَعَ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُم بِالْغَدَاةِ وَالْعَشِيِّ يُرِيدُونَ وَجْهَهُ وَلَا تَعْدُ عَيْنَاكَ عَنْهُمْ تُرِيدُ زِينَةَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَلَا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنَا قَلْبَهُ عَن ذِكْرِنَا وَاتَّبَعَ هَوَاهُ وَكَانَ أَمْرُهُ فُرُطًا ( 28 )
ئارام بگرهو خۆت ڕابگره لهگهڵ ئهو کهسانهدا که خواپهرستی دهکهن و یادی پهروهردگاریان ویردی سهرزاریانه له بهرهبهیان و دهمهو ئێواراندا، مهبهستیانهو دهیانهوێت که ئهو زاته له خۆیان ڕازی بکهن، ڕوو لهوان وهرمهگێڕهو (ڕوو مهکه دنیاپهرستان و دهوڵهمهندان) لهکاتێکدا تۆ زینهت و ڕازاوهیی ژیانی دنیات بوێت و بهگوێی ئهوجۆره کهسه مهکه که دڵیمان غافڵ کردووه له یادی خۆمان (بههۆی دنیاپهرستیهوه) شوێنی ئارهزووی خۆی کهوتووهو ههرچی کاروباری ههیه بێ سهرو بنهو له سنوور دهرچووه.
وَقُلِ الْحَقُّ مِن رَّبِّكُمْ فَمَن شَاءَ فَلْيُؤْمِن وَمَن شَاءَ فَلْيَكْفُرْ إِنَّا أَعْتَدْنَا لِلظَّالِمِينَ نَارًا أَحَاطَ بِهِمْ سُرَادِقُهَا وَإِن يَسْتَغِيثُوا يُغَاثُوا بِمَاءٍ كَالْمُهْلِ يَشْوِي الْوُجُوهَ بِئْسَ الشَّرَابُ وَسَاءَتْ مُرْتَفَقًا ( 29 )
پێیان بڵێ: حهق ههر ئهوهیه که لهلایهن پهروهردگارتانهوه بۆتان ڕهوانهکراوه، جا ئهوهی دهیهوێت با باوهڕ بهێنێت و ئهوهی دهیهوێت با کافرو بێ باوهڕ بێت، بێگومان ئێمه دۆزهخێکمان ئاماده کردووه بۆ ستهمکاران که له ههموولایهکهوه دهورهیان دهدات و دیواری بڵێسهی ئابڵوقهی داون، خۆ ئهگهر هاوار بکهن له ئازارو تینویهتیدا، ئهوه ئاو دهدرێن به ئاوێکی گهرمی پیس و بۆن ناخۆش که وهکو خڵتهی کانزایی تواوه وایه، ئهوهندهش گهرمه دهم و چاویان ههڵدهکوڕوزێنێت و دهیبرژێنێت، ئای که چهند خواردنهوهیهکی تاڵ و ناخۆشه، چهنده جێگهو ڕێگهیهکی پڕ له ئازاره.
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ إِنَّا لَا نُضِيعُ أَجْرَ مَنْ أَحْسَنَ عَمَلًا ( 30 )
لهولاشهوه، بۆ ئهوانهی که بهڕاستی ئیمان و باوهڕیان هێناوهو کارو کردهوه چاکهکانیان ئهنجامداوه، با دڵنیابن ئێمه پاداشتی ئهو کهسه بهزایه نادهین که کردارو ڕهفتاری جوان و پهسهنده...
أُولَٰئِكَ لَهُمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهِمُ الْأَنْهَارُ يُحَلَّوْنَ فِيهَا مِنْ أَسَاوِرَ مِن ذَهَبٍ وَيَلْبَسُونَ ثِيَابًا خُضْرًا مِّن سُندُسٍ وَإِسْتَبْرَقٍ مُّتَّكِئِينَ فِيهَا عَلَى الْأَرَائِكِ نِعْمَ الثَّوَابُ وَحَسُنَتْ مُرْتَفَقًا ( 31 )
ئا ئهوانه باخهکانی بهههشتی_عهدن_بۆیان ئامادهیه، که چهندهها ڕووبار بهبهردهمیاندا جاری و ڕهوانه، بازن و دهستهبهندو (سهعاتی) ئاڵتونیان له دهست دهکرێت، پۆشاکی سهوزی جوان دهپۆشن که دووتوێیه، چینی ژێرهوه ئاوریشمی ئهستووره، چینی سهرهوه ئاوریشمی تهنکه، (جا بهکهماڵی شادیهوه) لهسهر کورسی و قهنهفه ڕازاوهکان شانیان داداوه، بهڕاستی ئهو بهختهوهرانه چاکترین و جوانترین و خۆشترین پاداشتیان دهستکهوتووه، هاوڕێ لهگهڵ خۆشترین و سازگارترین جێگهو ڕێگهدا.
وَاضْرِبْ لَهُم مَّثَلًا رَّجُلَيْنِ جَعَلْنَا لِأَحَدِهِمَا جَنَّتَيْنِ مِنْ أَعْنَابٍ وَحَفَفْنَاهُمَا بِنَخْلٍ وَجَعَلْنَا بَيْنَهُمَا زَرْعًا ( 32 )
(دهربارهی دۆزهخیان و بهههشتیان) ئهی محمد صلی الله علیه وسلم، نموونهیان بۆ بهێنهرهوه بهدوو پیاو که یهکێکیانمان کردووه بهخاوهنی دوو باخی ڕهزو، دهوری ههردوو باخهکهمان بهدار خورما تهنیوهو له نێوانیاندا باخ و بێستانمان فهراههم هێناوه...
كِلْتَا الْجَنَّتَيْنِ آتَتْ أُكُلَهَا وَلَمْ تَظْلِم مِّنْهُ شَيْئًا وَفَجَّرْنَا خِلَالَهُمَا نَهَرًا ( 33 )
ههردوو باخهکهش میوهی چاکیان بهرههم هێناوهو هیچیان لێ خهسار نهبووهو له نێوان ههردوو باخهکهشدا ڕووبارێکمان ههڵقوڵاندووه...
وَكَانَ لَهُ ثَمَرٌ فَقَالَ لِصَاحِبِهِ وَهُوَ يُحَاوِرُهُ أَنَا أَكْثَرُ مِنكَ مَالًا وَأَعَزُّ نَفَرًا ( 34 )
جا ئهو خاوهن باخه، زۆر سهروهت و سامانی تری ههبوو، (کابرای خاوهن باخ غهڕابوو بهسامانهکهی) بۆیه به هاوهڵه ههژاره ئیماندارهکهی وت کاتێك گفتوگۆی لهگهڵدا دهکرد: من سامانی زۆر زیاترم ههیه له تۆ، ماڵ و منداڵیشم بههێز تره لهوانهی تۆ.
وَدَخَلَ جَنَّتَهُ وَهُوَ ظَالِمٌ لِّنَفْسِهِ قَالَ مَا أَظُنُّ أَن تَبِيدَ هَٰذِهِ أَبَدًا ( 35 )
ڕۆژێك چوو بۆ سهردانی یهکێك له باخهکانی (لهگهڵ هاوهڵهکهیدا) لهکاتێکدا که ستهمکار بوو له خۆی (بههۆی له خۆبایی بوونیهوه)، بۆیه لهبهرخۆیهوه وتی: گومان نابهم که ئهم باخ و باخاته ههرگیز لهناو بچێت...
وَمَا أَظُنُّ السَّاعَةَ قَائِمَةً وَلَئِن رُّدِدتُّ إِلَىٰ رَبِّي لَأَجِدَنَّ خَيْرًا مِّنْهَا مُنقَلَبًا ( 36 )
واشنازانم قیامهت بهرپا دهبێت، سوێند به خوا ئهگهر بمگێڕنهوه بۆ لای پهروهردگارم دوای مردنم، ئهوه دڵنیام کهلای ئهویش جێگهو ڕێگهو چهندهها باخی ڕازاوهی لهمه باشترم بۆ ئاماده کراوه.
قَالَ لَهُ صَاحِبُهُ وَهُوَ يُحَاوِرُهُ أَكَفَرْتَ بِالَّذِي خَلَقَكَ مِن تُرَابٍ ثُمَّ مِن نُّطْفَةٍ ثُمَّ سَوَّاكَ رَجُلًا ( 37 )
هاوهڵه ئیماندارهکهی لهکاتێکدا که گفتوگۆی لهگهڵدا دهکرد پێی وت: ئایا باوهڕت نهماوه بهو زاتهی که سهرهتا تۆی له خاك دروست کردووه؟! لهوهودوا نوفتهیهك بوویت، پاشان کردیتی به پیاو؟!
لَّٰكِنَّا هُوَ اللَّهُ رَبِّي وَلَا أُشْرِكُ بِرَبِّي أَحَدًا ( 38 )
بهڵام من دهڵێم که: _الله_ (بهدیهێنهری ههموو بوونهوهر)، ههر ئهو پهروهردگارمه، هیچ جۆره هاوهڵ و شهریکێك بۆ ئهو پهروهردگارهم بڕیار نادهم.
وَلَوْلَا إِذْ دَخَلْتَ جَنَّتَكَ قُلْتَ مَا شَاءَ اللَّهُ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ إِن تَرَنِ أَنَا أَقَلَّ مِنكَ مَالًا وَوَلَدًا ( 39 )
دهبوا کاتێك چوویته ناو باخهکهتهوه، بتوتایه: ما شاء الله، ههرچی خوا ویستی لهسهر بێت ههر ئهوه پێش دێت ئهم ههموو نازو نیعمهته بهخششی خوایهو بهههرکهس بیهوێت دهیبهخشێت، هیچ هێزو توانایهك بۆ هیچ کهس نی یه تهنها بههۆی خواوه نهبێت، ئهگهر تۆ من دهبینیت ماڵ و سامان و نهوهم له تۆ کهمتره...
فَعَسَىٰ رَبِّي أَن يُؤْتِيَنِ خَيْرًا مِّن جَنَّتِكَ وَيُرْسِلَ عَلَيْهَا حُسْبَانًا مِّنَ السَّمَاءِ فَتُصْبِحَ صَعِيدًا زَلَقًا ( 40 )
ئهوه نزیکه و ئومێدهوارم پهروهردگارم لهو باخهی تۆ چاکترم پێ ببهخشێت (له دنیادا یان له قیامهتدا) بهڵایهکیش له ئاسمانهوه بۆ باخهکهت بنێرێت و، بیکاته زهویهکی ڕووت و خلیسك و وشك...
أَوْ يُصْبِحَ مَاؤُهَا غَوْرًا فَلَن تَسْتَطِيعَ لَهُ طَلَبًا ( 41 )
یاخود (دوور نیه) ئاوی باخهکه ڕۆبچێت و ههرگیز نهتوانیت بهدهستی بهێنیت.
وَأُحِيطَ بِثَمَرِهِ فَأَصْبَحَ يُقَلِّبُ كَفَّيْهِ عَلَىٰ مَا أَنفَقَ فِيهَا وَهِيَ خَاوِيَةٌ عَلَىٰ عُرُوشِهَا وَيَقُولُ يَا لَيْتَنِي لَمْ أُشْرِكْ بِرَبِّي أَحَدًا ( 42 )
(سهرئهنجام پێشبینی هاوهڵی خواناسی هاتهدی) سهروهت و سامانی بهبا دراو لهناو برا، ئینجا (بهدهم ئاخ و داخ و ههناسهی ساردهوه)، دهستی دهدا بهیهکداو لهسهر ئهو مهسرهفهی کهتێدا کردبوو، لهکاتێکدا باخهکه بهسهریهکدا تهپی بوو، له جێی خۆیدا کاول بوو، ئهوسا دهیوت: خۆزگه من هیچ جۆره هاوهڵێکم بۆ خوا بڕیار نهدایه (باوهڕی دامهزراوم تهنها بهو ههبوایه).
وَلَمْ تَكُن لَّهُ فِئَةٌ يَنصُرُونَهُ مِن دُونِ اللَّهِ وَمَا كَانَ مُنتَصِرًا ( 43 )
ئیتر هیچ دهستهو تاقمێك نهبوو جگه له خوا فریای بکهوێت و لهخهشمی خوا دهربازی بکات، سهرکهوتووش نهبوو.
هُنَالِكَ الْوَلَايَةُ لِلَّهِ الْحَقِّ هُوَ خَيْرٌ ثَوَابًا وَخَيْرٌ عُقْبًا ( 44 )
ئا لهو کاتانهداو لهو جۆره حاڵانهدا یارمهتی و کۆمهك تهنها له خوا، پهروهردگاری حهق و ڕاست و دروست وهردهگیرێت، ههر خۆی چاکترین پاداشتی ئاماده کردووه، چاکترین سهرئهنجامیش چاوهڕێی بهختهوهرانه.
وَاضْرِبْ لَهُم مَّثَلَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا كَمَاءٍ أَنزَلْنَاهُ مِنَ السَّمَاءِ فَاخْتَلَطَ بِهِ نَبَاتُ الْأَرْضِ فَأَصْبَحَ هَشِيمًا تَذْرُوهُ الرِّيَاحُ وَكَانَ اللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ مُّقْتَدِرًا ( 45 )
(ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم) نموونهیان بۆ بهێنهرهوه که ژیانی دنیا وهك ئهو ئاوی بارانه وایه که له ئاسمانهوه دهیبارێنین و ڕووهکی زهوی بههۆیهوه بهیهکدا دێن، له دوای ماوهیهکی کهم (ههموو ئهو ڕووهك و گژو گیایه) دهبێته پووش و پهڵاشێکی وردو خاش، ڕهشهبا بهم لاو لادا بڵاوی دهکاتهوه، خوای گهورهش ههمیشهو بهردهوام دهسهڵاتی بهسهر ههموو شتێکدا ههیه.
الْمَالُ وَالْبَنُونَ زِينَةُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَالْبَاقِيَاتُ الصَّالِحَاتُ خَيْرٌ عِندَ رَبِّكَ ثَوَابًا وَخَيْرٌ أَمَلًا ( 46 )
ماڵ و سامان و وهچه، زینهت و جوانین بۆ ژیانی دنیا، بهڵام دڵنیابن کردهوه چاکهکان که بهرههمیان دهمێنێتهوه پاداشتیان چاکتره لای پهروهردگارت و ئومێدو هیوای چاکتریشی لێ دهکرێت بۆ خاوهنهکانیان.
وَيَوْمَ نُسَيِّرُ الْجِبَالَ وَتَرَى الْأَرْضَ بَارِزَةً وَحَشَرْنَاهُمْ فَلَمْ نُغَادِرْ مِنْهُمْ أَحَدًا ( 47 )
ڕۆژێك دێت که کێوهکان له جێگهی خۆیان ههڵدهکهنین و گۆشهو کهناری زهوی بهزهقی دهبینیت، لهکاتێکدا ههموو خهڵکیشمان کۆ کردۆتهوهو کهسیشمان لێ بهجێ نههێشتوون.
وَعُرِضُوا عَلَىٰ رَبِّكَ صَفًّا لَّقَدْ جِئْتُمُونَا كَمَا خَلَقْنَاكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ بَلْ زَعَمْتُمْ أَلَّن نَّجْعَلَ لَكُم مَّوْعِدًا ( 48 )
ئهو ڕۆژه سهرجهم نهوهی ئادهم، ڕیز کراون لهبهردهم پهروهردگارا، خوای گهوره ڕوو بهکافران دهفهرموێت: سوێند بێت واهاتنهوه بۆ لامان ههر وهك له سهرهتادا دروستمان کردوون (بهڕووتی بێ ماڵ و سامان و... هتد) لهحاڵێکدا که ئێوه گومانتان وابوو، واشتان دهوت که ههرگیز کاتێکمان دیاری نهکردووه بۆ لێپرسینهوهتان.
وَوُضِعَ الْكِتَابُ فَتَرَى الْمُجْرِمِينَ مُشْفِقِينَ مِمَّا فِيهِ وَيَقُولُونَ يَا وَيْلَتَنَا مَالِ هَٰذَا الْكِتَابِ لَا يُغَادِرُ صَغِيرَةً وَلَا كَبِيرَةً إِلَّا أَحْصَاهَا وَوَجَدُوا مَا عَمِلُوا حَاضِرًا وَلَا يَظْلِمُ رَبُّكَ أَحَدًا ( 49 )
نامهی کردهوهی ههر کهس دادهنرێت، (ئیمانداران دڵخۆشن) بهڵام تاوانباران دهبینیت دڵه لهرزێ و دڵه ڕاوکێیانه له کارو کردهوهی ناپهسهندی تۆمار کراویان، بۆیه دهڵێن: هاوار له ئێمه ئهم نامهو دۆسیهیه چیه؟! هیچ گوناهێکی وردو درشت بهجێ ناهێڵێت بهڵکو ههمووی تۆمار کردوه، ئهو خهڵکه ههرچیان کردووه (بهدهنگ و ڕهنگهوه) ئامادهیه، بێگومان پهروهردگاری تۆ ستهم له هیچ کهس ناکات.
وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ كَانَ مِنَ الْجِنِّ فَفَسَقَ عَنْ أَمْرِ رَبِّهِ أَفَتَتَّخِذُونَهُ وَذُرِّيَّتَهُ أَوْلِيَاءَ مِن دُونِي وَهُمْ لَكُمْ عَدُوٌّ بِئْسَ لِلظَّالِمِينَ بَدَلًا ( 50 )
ئێمه کاتێك به فریشتهکانمان وت سوژدهبهرن بۆ ئادهم، ههر ههموو سوژدهیان برد جگه له ئیبلیس که له دهستهی پهریهکان بوو بههۆی ئهوهوه له فهرمانی پهروهردگاری یاخی بوو، ئایا ڕهوایه که ئهوو نهوهکهی بکهنه پاڵپشت و یارو یاوهری خۆتان له جیاتی من، لهحاڵێکدا ئهوان دوژمنی ههمیشهیی ئێوهن، ئای که چهنده کارێکی خراپ و ناڕهوایه بۆ ستهمکاران که له جیاتی خوا دوژمنێکی وهك شهیتانیان داناوهو گوێڕایهڵی دهکهن.
مَّا أَشْهَدتُّهُمْ خَلْقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلَا خَلْقَ أَنفُسِهِمْ وَمَا كُنتُ مُتَّخِذَ الْمُضِلِّينَ عَضُدًا( 51 )
وهنهبێت من لهکاتی دروستکردنی ئاسمانهکان و زهویدا ئهوانم ئاماده کردبێت، بگره ههتا له دروست بوونی خۆشیان ئاگادارنین، بهڕاستی من ههرگیز ئهوانهی خهڵك گومڕا دهکهن نهمکردووه بهیارمهتیدهری خۆم و پشتم پێ نهبهستوون.
وَيَوْمَ يَقُولُ نَادُوا شُرَكَائِيَ الَّذِينَ زَعَمْتُمْ فَدَعَوْهُمْ فَلَمْ يَسْتَجِيبُوا لَهُمْ وَجَعَلْنَا بَيْنَهُم مَّوْبِقًا ( 52 )
ڕۆژێك دێت که خوا له هاوهڵگهران دهپرسێت و پێیان دهڵێت: کوا ئهو شهریك و هاوهڵانهی که بۆ منتان بڕیار دهدا، جا بانگیان لێ دهکهن و هاواریان لێدهکهن، (بهڵام بێ سووده) ههر وهڵامیشیان نادهنهوه، ئیتر بۆ ههمیشه سزای سهخت دهخهینه نێوانیانهوه.
وَرَأَى الْمُجْرِمُونَ النَّارَ فَظَنُّوا أَنَّهُم مُّوَاقِعُوهَا وَلَمْ يَجِدُوا عَنْهَا مَصْرِفًا ( 53 )
(ئا لهو گیر خواردنهدا) تاوانباران دۆزهخ دهبینن و دڵنیان بێگومان دهچنه ناوی و تێکهڵی دهبن، هیچ پهناگاو کهلێنێکیش نیه که لێی دهربازبن.
وَلَقَدْ صَرَّفْنَا فِي هَٰذَا الْقُرْآنِ لِلنَّاسِ مِن كُلِّ مَثَلٍ وَكَانَ الْإِنسَانُ أَكْثَرَ شَيْءٍ جَدَلًا ( 54 )
سوێند به خوا بێگومان ئێمه لهم قورئانهدا له ههموو جۆره نموونهیهکمان هێناوهتهوه بۆ خهڵکی (تا پهندو ئامۆژگاری لێ وهربگرن) له کاتێکدا ئینسان له ههموو شتێك زیاتر موجادهله دهکات و له شت دهکۆڵێتهوه.
وَمَا مَنَعَ النَّاسَ أَن يُؤْمِنُوا إِذْ جَاءَهُمُ الْهُدَىٰ وَيَسْتَغْفِرُوا رَبَّهُمْ إِلَّا أَن تَأْتِيَهُمْ سُنَّةُ الْأَوَّلِينَ أَوْ يَأْتِيَهُمُ الْعَذَابُ قُبُلًا ( 55 )
خهڵکی خوانهناس هیچ شتێك نهبووهته کۆسپ له ڕێیاندا تا باوهڕ بهێنن کاتێك که هیدایهتیان بۆ ڕهوانه کراوهو داوای لێخۆشبوون بکهن له پهروهردگاریان، مهگهر تهنها ئهوه نهبێت که یاسای پێشینان بهسهریاندا بسهپێت (به لهناو بردنیان) یاخود سزا ڕوو بهڕوویان بێتهوه (له قیامهتدا).
وَمَا نُرْسِلُ الْمُرْسَلِينَ إِلَّا مُبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَ وَيُجَادِلُ الَّذِينَ كَفَرُوا بِالْبَاطِلِ لِيُدْحِضُوا بِهِ الْحَقَّ وَاتَّخَذُوا آيَاتِي وَمَا أُنذِرُوا هُزُوًا ( 56 )
ئێمه پێغهمبهران تهنها بهمژدهدهرو ترسێنهر نهبێت نانێرین کهچی ئهوانهی کافرو بێ باوهڕ بوون ههر موجادهلهو دهمبازی دهکهن به بهڵگهی پڕوپووچ، بۆ ئهوهی حهق و ڕاستی بهتاڵ بکهنهوهو بیترازێنن، ههروهها نایهت و فهرمانهکانی من و ئهوهی ئهوانی پێ هۆشیار کراوهتهوه کردویانه بهگاڵته.
وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّن ذُكِّرَ بِآيَاتِ رَبِّهِ فَأَعْرَضَ عَنْهَا وَنَسِيَ مَا قَدَّمَتْ يَدَاهُ إِنَّا جَعَلْنَا عَلَىٰ قُلُوبِهِمْ أَكِنَّةً أَن يَفْقَهُوهُ وَفِي آذَانِهِمْ وَقْرًا وَإِن تَدْعُهُمْ إِلَى الْهُدَىٰ فَلَن يَهْتَدُوا إِذًا أَبَدًا ( 57 )
کێ لهوه ستهمکارتره که یاداوهری کرابێت به ئایهت و فهرمانهکانی پهروهردگاری، کهچی ڕووی لێ وهرگێڕاون و لووتی بهرز گرتووهو ئهوهشی له یاد کردووه که چ دهستپێشکهریهکی کردووه له گوناهو تاوان، ئێمه بهڕاستی پهردهمان هێناوه بهسهر دڵیاندا تا له ئایهتهکانی ئێمه تێنهگهن و قورسی و کهڕیشمان کردۆته گوێیانهوه، خۆ ئهگهر بانگیان بکهیت بۆ ڕێبازی هیدایهت و دینداری، ئهوه ههرگیز ئهوانه ئهو هیدایهته وهرناگرن.
وَرَبُّكَ الْغَفُورُ ذُو الرَّحْمَةِ لَوْ يُؤَاخِذُهُم بِمَا كَسَبُوا لَعَجَّلَ لَهُمُ الْعَذَابَ بَل لَّهُم مَّوْعِدٌ لَّن يَجِدُوا مِن دُونِهِ مَوْئِلًا ( 58 )
پهروهردگاری تۆ لێخۆشبووهو خاوهنی ڕهحمهت و میهرهبانیه، ئهگهر بهکردهوهی ئهو خهڵکه بکات ههموویان به خێرایی دهپێچێتهوهو بهسزای سهخت دایاندهگرێت، بهڵکو کاتی دیاریکراویان بۆ ههیه (ههر کاتێك یهخهی پێگرتن) ههرگیز پهنایهکیان دهست ناکهوێت بێجگه له پهنای خوا.
وَتِلْكَ الْقُرَىٰ أَهْلَكْنَاهُمْ لَمَّا ظَلَمُوا وَجَعَلْنَا لِمَهْلِكِهِم مَّوْعِدًا ( 59 )
ئهوهته ئهو شارو شارۆچکانه (که باسیانتان بیستووه، یاخود بهچاوی خۆتان دهیبینن) لهناومان بردوون و کاولمان کردوون کاتێك که (دانیشتوانی) ستهمیان کردووهو بۆ لهناوبردنیان کاتی دیاریکراومان بڕیارداوه.
وَإِذْ قَالَ مُوسَىٰ لِفَتَاهُ لَا أَبْرَحُ حَتَّىٰ أَبْلُغَ مَجْمَعَ الْبَحْرَيْنِ أَوْ أَمْضِيَ حُقُبًا ( 60 )
(یادیان بێنه) کاتێك موسا بههاوهڵانی لاوی خۆی وت: من کۆڵ نادهم و دهڕۆم، ئهگهر چهندهها ڕۆژم پێ بچێت تا دهگهمه ئهو شوێنهی که دوو دهریاکه یهکدهگرن یان دهگهمه ئهنجام، یاخود ماوهیهکی زۆر دهڕۆم و دهگهڕێم (خوای گهوره ویستوویهتی موسا پێغهمبهر علیه السلام تێبگهیهنێت که بهندهی ههیه له بواری تردا شارهزان، لهبهر ئهوه ڕێنموویی کردووه تا بگهڕێت بهشوێن ئهو جۆره کهسانهدا و لهوانیش سوود وهربگرێت).
فَلَمَّا بَلَغَا مَجْمَعَ بَيْنِهِمَا نَسِيَا حُوتَهُمَا فَاتَّخَذَ سَبِيلَهُ فِي الْبَحْرِ سَرَبًا ( 61 )
کاتێك گهیشتنه ئهو شوێنهی که دوو دهریاکه بهیهك دهگهن، ماسیهکان که لهگهڵ خۆیاندا ههڵیان گرتبوو بۆ توێشووی سهفهر، فهرامۆشیان کردبوو، ئهویش ههڵبهزی بۆوهو ڕێگهی ناو دهریای بۆ خۆی گرتهبهر.
فَلَمَّا جَاوَزَا قَالَ لِفَتَاهُ آتِنَا غَدَاءَنَا لَقَدْ لَقِينَا مِن سَفَرِنَا هَٰذَا نَصَبًا ( 62 )
جا کاتێك تێپهڕین (لهو شوێنهو، له جێیهکی تر لایاندا) موسا بههاوهڵهکهی وت: ئادهی خواردنهکهمان بهێنه، چونکه بهڕاستی لهم سهفهرهماندا زۆر هیلاك و ماندوو بووین.
قَالَ أَرَأَيْتَ إِذْ أَوَيْنَا إِلَى الصَّخْرَةِ فَإِنِّي نَسِيتُ الْحُوتَ وَمَا أَنسَانِيهُ إِلَّا الشَّيْطَانُ أَنْ أَذْكُرَهُ وَاتَّخَذَ سَبِيلَهُ فِي الْبَحْرِ عَجَبًا ( 63 )
لاوهکه وتی: ئهگهر له بیرت بێت ئهو کاتهی که چووینه سهر بهرده گهورهکه (بۆ حهوانهوه) من بیرم چوو باسی ماسیهکهت بۆ بکهم، کهسیش له بیری نهبردمهوه شهیتان نهبێت، که بۆتی باس بکهم، لهڕاستیدا ئهو ماسیه (زیندوو بۆوهو) به شێوهیهکی زۆر سهیر خۆی کرد بهناو دهریادا.
قَالَ ذَٰلِكَ مَا كُنَّا نَبْغِ فَارْتَدَّا عَلَىٰ آثَارِهِمَا قَصَصًا ( 64 )
موسا علیه السلام وتی: ههر ئهوهبوو که ئێمه دهمانویست (واته: دهبوو ئا لهو شوێنهدا چاوهڕێ بوینایه) ئیتر به ناچاری گهڕانهوه بۆ ئهو شوێنهی که به جێیان هێشتبوو.
فَوَجَدَا عَبْدًا مِّنْ عِبَادِنَا آتَيْنَاهُ رَحْمَةً مِّنْ عِندِنَا وَعَلَّمْنَاهُ مِن لَّدُنَّا عِلْمًا ( 65 )
لهوێ به بهندهیهك له بهندهکانی ئێمه ئاشنا بوو که له ڕهحمهتی تایبهتی خۆمان بههرهوهرمان کردبووو زانست و زانیاری تایبهتی خۆمانمان پێ بهخشیبوو، موسا علیه السلام پێی وت: ئایا مۆڵهتم دهدهیت که شوێنت بکهوم تا لهو زانست و زانیاریهی پێت بهخشراوه منیش بههرهدار بکهیت؟
قَالَ لَهُ مُوسَىٰ هَلْ أَتَّبِعُكَ عَلَىٰ أَن تُعَلِّمَنِ مِمَّا عُلِّمْتَ رُشْدًا ( 66 )
موسا (علیه وسلام) پێی گوت: ئاخۆ مۆڵتم دهدهیت شوێنت بکهوم؟ تا لهو زانستهی -لهلایهن پهروهردگارتهوه- فێرکراویت، منیش فێر بکهیت و نیشانمی بدهی، بهڵکو کهڵکی لێ وهرگرم له کاروبارمدا.
قَالَ إِنَّكَ لَن تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْرًا ( 67 )
زاناکه وتی: بهڕاستی تۆ ههرگیز ناتوانیت لهگهڵ مندا خۆڕاگر بیت (بێدهنگ بیت بهرامبهر ڕهفیتارو کردارم، چونکه من شتی سهرسوڕهێنهر دهکهم و تۆ له نهێنیهکهی تێناگهیت).
وَكَيْفَ تَصْبِرُ عَلَىٰ مَا لَمْ تُحِطْ بِهِ خُبْرًا ( 68 )
جا چۆن خۆدهگریت له بهرامبهر شتێکهوه که ههواڵت لێی نیه و ئهم سهرو ئهو سهری نازانیت.
قَالَ سَتَجِدُنِي إِن شَاءَ اللَّهُ صَابِرًا وَلَا أَعْصِي لَكَ أَمْرًا ( 69 )
موسا وتی: دهمبینیت ئهگهر خوا ویستی لهسهر بێت خۆڕاگر دهبم و له هیچ فهرمانێکت دهرناچم.
قَالَ فَإِنِ اتَّبَعْتَنِي فَلَا تَسْأَلْنِي عَن شَيْءٍ حَتَّىٰ أُحْدِثَ لَكَ مِنْهُ ذِكْرًا ( 70 )
زاناکه وتی: جا ئهگهر شوێنم کهوتیت ئهوه پرسیارم لههیچ شتێك لێ مهکه، ههتا خۆم له نهێنیهکهی ئاگادارت نهکهم.
فَانطَلَقَا حَتَّىٰ إِذَا رَكِبَا فِي السَّفِينَةِ خَرَقَهَا قَالَ أَخَرَقْتَهَا لِتُغْرِقَ أَهْلَهَا لَقَدْ جِئْتَ شَيْئًا إِمْرًا ( 71 )
ههتا کاتێك پێکهوه دهرچوون و سواری کهشتیهکه بوون، زاناکه دهستی کرد به کون کردن و عهیبدار کردنی، موسا (خۆی پێنهگیراو) وتی: باشه، ئاخر، ئهوه تۆ ئهم کهشتیه کون دهکهیت، دهتهوێت ههرچی سهرنشینهکانی ههیه نوقمی بکهیت، سوێند بهخوا بهڕاستی کارێکی ناشایستهی گهورهت کرد!!
قَالَ أَلَمْ أَقُلْ إِنَّكَ لَن تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْرًا ( 72 )
زاناکه وتی: نهم وت: تۆ ههرگیز ناتوانیت لهگهڵ مندا خۆڕاگر بیت!!.
قَالَ لَا تُؤَاخِذْنِي بِمَا نَسِيتُ وَلَا تُرْهِقْنِي مِنْ أَمْرِي عُسْرًا ( 73 )
موسا وتی: لێم مهگره چونکه مهرجهکهم فهرامۆش کردو فێربوونی ئهم زانیاریهی که دهمهوێت له تۆوه فێربم لهسهرم قورس و گران مهکه.
فَانطَلَقَا حَتَّىٰ إِذَا لَقِيَا غُلَامًا فَقَتَلَهُ قَالَ أَقَتَلْتَ نَفْسًا زَكِيَّةً بِغَيْرِ نَفْسٍ لَّقَدْ جِئْتَ شَيْئًا نُّكْرًا ( 74 )
(دوایی دابهزینه سهر وشکانی) کهوتنه ڕێ، ههتا گهیشتنه منداڵێك، زاناکه گرتی و کوشتی، موسا وتی: سهیره، ئهوه بۆچی کهسێکی بێ گوناهت کوشت بێ ئهوهی ئهو تاوانێکی وای کردبێت و (شایستهی کوشتن بێت) سوێند بهخوا بهڕاستی کارێکی ناپهسهندو ناڕهوات ئهنجامدا!!
قَالَ أَلَمْ أَقُل لَّكَ إِنَّكَ لَن تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْرًا ( 75 )
زاناکه وتی: پێم نهوتیت که بهڕاستی تۆ ههرگیز ناتوانیت لهگهڵ مندا ئارام بگریت و دان بهخۆتدا بگریت.
قَالَ إِن سَأَلْتُكَ عَن شَيْءٍ بَعْدَهَا فَلَا تُصَاحِبْنِي قَدْ بَلَغْتَ مِن لَّدُنِّي عُذْرًا ( 76 )
موسا وتی: ئهگهر دوای ئهمه پرسیاری ههر شتێکی ترم لێ کردیت، ئهوه هاوڕێیهتیم مهکه، بهڕاستی بهڕای من مافی خۆته و لهڵایهن منهوه لێ بوردراویت (چونکه من بهئاسانی له ههڵسوکهوتی تۆ تێناگهم).
فَانطَلَقَا حَتَّىٰ إِذَا أَتَيَا أَهْلَ قَرْيَةٍ اسْتَطْعَمَا أَهْلَهَا فَأَبَوْا أَن يُضَيِّفُوهُمَا فَوَجَدَا فِيهَا جِدَارًا يُرِيدُ أَن يَنقَضَّ فَأَقَامَهُ قَالَ لَوْ شِئْتَ لَاتَّخَذْتَ عَلَيْهِ أَجْرًا ( 77 )
پاشان دهرچوون و ڕۆشتن ههتا گهیشتنه ناو خهڵکی شارۆچکهیهک (برسیان بوو) داوای خۆراکیان له خاڵکهکه کرد، کهچی دهستیان نا به ڕوویانهوه و میوانداریان لێ نهکردن، ئهوسا لهناو شارهکهدا دیوارێکیان بهدی کرد خهریکبوو دهڕوخا، بهڵام زاناکه ههڵیچنیهوهو چاکی کردهوهو بهرزی کردهوه، موسا وتی: ئهگهر بتویستایه، ئهوه کرێیهکت بهرامبهر ئهم کاره وهردهگرت (دهماندا بهخۆراک پیی تێر دهبووین).
قَالَ هَٰذَا فِرَاقُ بَيْنِي وَبَيْنِكَ سَأُنَبِّئُكَ بِتَأْوِيلِ مَا لَمْ تَسْتَطِع عَّلَيْهِ صَبْرًا ( 78 )
زاناکه وتی: ئیتر ئالێره به دواوه کاتی جیابوونهوهی نێوانی من و تۆیه، من تاوێکی تر تۆ ئاگادار دهکهم له حهقیقهت و سهرئهنجامی ئهو شتانهی که نهتتوانی ئارام بگریت له بهرامبهریانهوه.
أَمَّا السَّفِينَةُ فَكَانَتْ لِمَسَاكِينَ يَعْمَلُونَ فِي الْبَحْرِ فَأَرَدتُّ أَنْ أَعِيبَهَا وَكَانَ وَرَاءَهُم مَّلِكٌ يَأْخُذُ كُلَّ سَفِينَةٍ غَصْبًا ( 79 )
ئهو کهشتیهی (عهیبدارم کرد چهند ههژارێک خاوهنی بوون له دهریادا کاریان دهکرد، جا منیش ویستم عهیبداری بکهم، لهکاتێکدا لهو ناوهدا پاشایهک ههبوو که ههموو کهشتیهکی (چاک و ڕێکوپێکی) داگیر دهکرد.
وَأَمَّا الْغُلَامُ فَكَانَ أَبَوَاهُ مُؤْمِنَيْنِ فَخَشِينَا أَن يُرْهِقَهُمَا طُغْيَانًا وَكُفْرًا ( 80 )
منداڵهکهش (که کوشتم) دایک و باوکێکی ئیمانداری ههبوو، ترساین لهوهی که بهسهرکهشی و بێ دینی و خوانهناسی هیلاک و ماندویان بکات (چونکه ههر له ئێستاوه سهرکهشی و لاساریی پێوه دیار بوو).
فَأَرَدْنَا أَن يُبْدِلَهُمَا رَبُّهُمَا خَيْرًا مِّنْهُ زَكَاةً وَأَقْرَبَ رُحْمًا ( 81 )
(بهو کارهمان) ویستمان که پهروهردگاریان (لهجیاتی ئهو) پاکترو چاکتریان پێ ببهخشێت و بهمنداڵێکی خاوهن بهزهیی و میهرابانتر بههرهوهریان بکات (منداڵهکهش بهههشتی بێت).
وَأَمَّا الْجِدَارُ فَكَانَ لِغُلَامَيْنِ يَتِيمَيْنِ فِي الْمَدِينَةِ وَكَانَ تَحْتَهُ كَنزٌ لَّهُمَا وَكَانَ أَبُوهُمَا صَالِحًا فَأَرَادَ رَبُّكَ أَن يَبْلُغَا أَشُدَّهُمَا وَيَسْتَخْرِجَا كَنزَهُمَا رَحْمَةً مِّن رَّبِّكَ وَمَا فَعَلْتُهُ عَنْ أَمْرِي ذَٰلِكَ تَأْوِيلُ مَا لَمْ تَسْطِع عَّلَيْهِ صَبْرًا ( 82 )
دیوارهکهش که چاکم کردهوه، خاوهنهکهی دوو منداڵی ههتیووی شارۆچکهکه بوون، لهژێریدا گهنجینهیهکی (زێڕو زیویان) ههبوو (که باوکیان بۆی شاردبوونهوه، ئهگهر گوێمان پێ نهدایه، باران و لافاو دهری دهخست و ئهو خه ڵکه ڕهزیلهی که میوانداریان لێ نهکردین، دهستیان دهکهوت)، باوکی ئه دوو منداڵهش خواناس و چاک بوو، جا پهروهردگارت ویستی کاتێک گهنجینهکهیان دهست بکهوێت که گهوره و بههێزبن، ئهوسا دهری بهێنن، ئهمهش وهکو ڕهحمهتێکی تایبهتی لهلایهن پهروهردگارتهوه (لهبهر خاتری باوکیان)، دڵنیاشبه که ههموو ئهو کارانهم له خۆوه نهکردووه، ئیتر ئهوه بوو ڕاز و نهێنی ئهو شتانهی که خۆت بۆ نهدهگیرا کاتێک ئانجامم دهدان.
وَيَسْأَلُونَكَ عَن ذِي الْقَرْنَيْنِ قُلْ سَأَتْلُو عَلَيْكُم مِّنْهُ ذِكْرًا ( 83 )
دهربارهی (ذو القرنین) یش پرسیارت لێ دهکهن، پێیان بڵێ: گۆشهیهک له بهسهرهاتی ئهوتان بۆ باس دهکهم.
إِنَّا مَكَّنَّا لَهُ فِي الْأَرْضِ وَآتَيْنَاهُ مِن كُلِّ شَيْءٍ سَبَبًا ( 84 )
ئێمه توانا و دهسهڵاتمان له زهویدا پێ بهخشی بوو، بۆ ههرشتێکی پێویستی ئهو سهردهمه هۆکارهکهیمان بۆ ڕهخساندبوو.
حَتَّىٰ إِذَا بَلَغَ مَغْرِبَ الشَّمْسِ وَجَدَهَا تَغْرُبُ فِي عَيْنٍ حَمِئَةٍ وَوَجَدَ عِندَهَا قَوْمًا قُلْنَا يَا ذَا الْقَرْنَيْنِ إِمَّا أَن تُعَذِّبَ وَإِمَّا أَن تَتَّخِذَ فِيهِمْ حُسْنًا ( 86 )
(خۆی و لهشکرهکهی) کهوته ڕێ ههتا کاتێک گهیشته ناوچهکانی خۆرئاوا، (کهوا دههاته بهرچاو) له گۆمێکی قوڕاودا، ڕۆژ، ئاوا دهبێت، لهو ناوهدا ڕێی کهوت له قهومێکی (خوانهناس و بێ دین)، ئێمهش پێمان وت: ئهی (ذو القرنین) یان ئهوهیه به سزا لهناویان دهبهیت (ئهگهر لهسهر کوفر و تاوانیان بهردهوام بوون) یان چاکهیان لهگهڵدا دهکهیت (ئهگهر شوێنی ئیمان و چاکه نهکهوتن).
قَالَ أَمَّا مَن ظَلَمَ فَسَوْفَ نُعَذِّبُهُ ثُمَّ يُرَدُّ إِلَىٰ رَبِّهِ فَيُعَذِّبُهُ عَذَابًا نُّكْرًا ( 87 )
(ذو القرنین) وتی: بێگومان ئهوهی ستهمکار بێت ئێمه سزای دهدهین، لهوهودوایش که گهڕایهوه بۆ لای پهروهردگاری سزایهکی زۆر سهخت و گرانی دهدات.
وَأَمَّا مَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَهُ جَزَاءً الْحُسْنَىٰ وَسَنَقُولُ لَهُ مِنْ أَمْرِنَا يُسْرًا ( 88 )
بهڵام ئهوهی ئیمان و باوهڕ بهێنێت و کارو کردهوهی چاکه ئهنجام بدات، ئهوه پاداشتی چاک بۆ ئهوه، لهمهودوا قسهی خۆش و فهرمانی ئاسان و کاری سووکی دهدهین بهسهردا.
حَتَّىٰ إِذَا بَلَغَ مَطْلِعَ الشَّمْسِ وَجَدَهَا تَطْلُعُ عَلَىٰ قَوْمٍ لَّمْ نَجْعَل لَّهُم مِّن دُونِهَا سِتْرًا ( 90 )
ههتا کاتێک گهیشته ناوچهی خۆرههڵاتی (دوور)، بینی خۆر ههڵدێت لهسهر قهومێک که پهناگایهکیان نیه تا لهتینی خۆیان بپارێزن.
كَذَٰلِكَ وَقَدْ أَحَطْنَا بِمَا لَدَيْهِ خُبْرًا ( 91 )
ههر بهو شێوهیه ڕهفتاری کرد، که لهگهڵ خهڵکی خۆرئاوادا کردی، بێگومان ئێمه بهتهواویی ئاگاداربووین لهو کاروکردهوانهی که ئهنجامی دهدا.
حَتَّىٰ إِذَا بَلَغَ بَيْنَ السَّدَّيْنِ وَجَدَ مِن دُونِهِمَا قَوْمًا لَّا يَكَادُونَ يَفْقَهُونَ قَوْلًا ( 93 )
ههتا کاتێک گهیشته نێوان ههردوو بهربهستهکه، که له نێوانیاندا قهومێک ههبوو که له هیچ قسهیهک تێ نهدهگهیشتن (مهگهر زۆر بهدهگمهن).
قَالُوا يَا ذَا الْقَرْنَيْنِ إِنَّ يَأْجُوجَ وَمَأْجُوجَ مُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ فَهَلْ نَجْعَلُ لَكَ خَرْجًا عَلَىٰ أَن تَجْعَلَ بَيْنَنَا وَبَيْنَهُمْ سَدًّا ( 94 )
کاتێک دهسهڵاتی (ذو القرنین) یان بینی وتیان: ئهی (ذو القرنین) بهڕاستی یهئجوج و مهئجوج تۆوی خراپه و تاوان دهچێنن له زهویدا، تا بهربهستێک له نێوان ئێمه و ئهواندا دروست بکهیت؟
قَالَ مَا مَكَّنِّي فِيهِ رَبِّي خَيْرٌ فَأَعِينُونِي بِقُوَّةٍ أَجْعَلْ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَهُمْ رَدْمًا ( 95 )
(ذو القرنین) وتی: ئهو دهسهڵات و زانیاری و شتانهی پهروهردگارم پێی بهخشیووم چاکتره بۆ من (له پاره و سامان) جا ئێوه بههێزی بازوو یارمهتیم بدهن تا بهربهستێکی بههێز له نێوان ئێوه و ئهواندا دروست بکهم.
آتُونِي زُبَرَ الْحَدِيدِ حَتَّىٰ إِذَا سَاوَىٰ بَيْنَ الصَّدَفَيْنِ قَالَ انفُخُوا حَتَّىٰ إِذَا جَعَلَهُ نَارًا قَالَ آتُونِي أُفْرِغْ عَلَيْهِ قِطْرًا ( 96 )
پارچه ئاسنم بۆ بهێنن و (کهڵهکهی بکهن) ههتا ئهمبهرو ئهوبهری ههردوو کێوهکهی پڕ کرد، ئهوسا فهرمانیدا، تا به (موشهدهمه) فوو بکهن لهو ئاگرهی که له ژێریدا کرابۆوه، ههتا کاتێک ههمووی کرد به ئاگر، ئینجا (ذو القرنین) وتی: ئادهی مسی تواوهم بۆ بهێنن تا بیکهم بهسهریدا (مس لهگهڵ ئاسندا تێکهڵ بکرێت پێکهاتهیهکی بههێزی لێ دروست دهبێت).
فَمَا اسْطَاعُوا أَن يَظْهَرُوهُ وَمَا اسْتَطَاعُوا لَهُ نَقْبًا ( 97 )
ئهوسا ئیتر (یهئجوج و مهئجوج) نه توانیان سهربکهون، نه توانیان کوناو دهری بکهن.
قَالَ هَٰذَا رَحْمَةٌ مِّن رَّبِّي فَإِذَا جَاءَ وَعْدُ رَبِّي جَعَلَهُ دَكَّاءَ وَكَانَ وَعْدُ رَبِّي حَقًّا ( 98 )
(ئهوسا ذو القرنین) وتی: دروستکردنی ئهم بهربهسته ڕهحمهتێک بوو لهلایهن پهروهردگارمهوه، ئینجا کاتێک پهروهردگارم بڕیاری تێکدانی بدات، ورد و خاشی دهکات، بێگومان بهڵێنی پهروهردگارم حهقیقهت و ڕاستهقینهیه.
وَتَرَكْنَا بَعْضَهُمْ يَوْمَئِذٍ يَمُوجُ فِي بَعْضٍ وَنُفِخَ فِي الصُّورِ فَجَمَعْنَاهُمْ جَمْعًا ( 99 )
لهو ڕۆژه بهدواوه وازمان لێهێنان تا وهک شهپۆل بهناو یهکدا بێن، یاخود وازمان لێهێنان بۆ ئهو ڕۆژهی (که بهربهستهکه دهشکێت و به پهله) وهکو لێشاودێنه دهرێ و شهپۆل دهدهن بهناو یهکدا (که یهکێکه له نیشانهکانی کۆتایی هاتنی دنیا)، ئهوسا فوو دهکرێت به - صور - دا، بهو هۆیهوه ههر ههموو خهڵکی به تهواوی کۆ دهکهینهوه (بۆ موحاسهبه و لێپرسینهوه).
وَعَرَضْنَا جَهَنَّمَ يَوْمَئِذٍ لِّلْكَافِرِينَ عَرْضًا ( 100 )
ئیتر ئهو ڕۆژه دۆزهخ نیشانی کافران دهدهین و بهتهواوی دهری دهخهین (ههمووشیانی تیادا کۆ دهکهینهوه).
الَّذِينَ كَانَتْ أَعْيُنُهُمْ فِي غِطَاءٍ عَن ذِكْرِي وَكَانُوا لَا يَسْتَطِيعُونَ سَمْعًا ( 101 )
ئهوانهی که پهرده بهسهر چاویاندا هاتبوو (نهیاندهویست نیشانهکانی دهسهڵاتداری ئێمه ببینن) و یادی ئێمه بکهن و توانای بیستنی (قورئانی ئێمهیان نهبوو، حهزیان لێ نهدهکرد).
أَفَحَسِبَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَن يَتَّخِذُوا عِبَادِي مِن دُونِي أَوْلِيَاءَ إِنَّا أَعْتَدْنَا جَهَنَّمَ لِلْكَافِرِينَ نُزُلًا ( 102 )
ئایا ئهوانهی کافرو بێ باوهڕ بوون وا دهزانن که ههروا بۆیان دهچێته سهرو چاوپۆشییان لێ دهکهین له کاتێکدا که ئهوان بهندهکانی ئێمه دهکهنه یارو یاوهری خۆیان و پشت بهوان دهبهستن و ئێمه فهرامۆش دهکهن، ئهوانه بابزانن که بهڕاستی ئێمه دۆزهخمان ئامادهکردووه بۆ بێ باوهڕان کهلهوێ دادهبهزن و نیشتهجێ دهبن.
قُلْ هَلْ نُنَبِّئُكُم بِالْأَخْسَرِينَ أَعْمَالًا ( 103 )
ئهی محمد (صلی الله علیه و سلم) پێیان بڵێ: ئایا ههواڵی ئهو کهسانهتان بدهمێ که له کارو کردهوهیاندا زۆر زهرهرمهند و خهسارهتمهندن؟!
الَّذِينَ ضَلَّ سَعْيُهُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَهُمْ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ يُحْسِنُونَ صُنْعًا ( 104 )
(ئهوانه) ئهو کهسانهن که ههوڵ و کۆششیان لهژیانی دنیادا، بهزایه و بهههدهر چووه بهمهرجێک وایان دهزانی که بهڕاستی کاری چاک دهکهن و کردهوهی ڕهوا ئهنجام دهدهن.
أُولَٰئِكَ الَّذِينَ كَفَرُوا بِآيَاتِ رَبِّهِمْ وَلِقَائِهِ فَحَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فَلَا نُقِيمُ لَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَزْنًا ( 105 )
ئهوانه کهسانێکن که باوهڕیان به بهڵگهو نیشانهکانی پهروهردگاریان نهبووهو بهنیازی ئامادهبوونی بهردهم بارهگای خوایی نهبوون، ئیتر ههموو کارو کردهوهکانیان بێ نرخ و پووچ بووهوه، له ڕۆژی قیامهتیشدا هیچ جۆره بایهخ و نرخێکیان بۆ دانانێین.
ذَٰلِكَ جَزَاؤُهُمْ جَهَنَّمُ بِمَا كَفَرُوا وَاتَّخَذُوا آيَاتِي وَرُسُلِي هُزُوًا ( 106 )
ئهوانه پاداشتیان ئاگری دۆزهخه بههۆی ئهوهی که باوهڕیان نهبوو و گاڵتهجاڕیان بهبهڵگهو نیشانهکان و پێغهمبهرانی ئێمهکرد.
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ كَانَتْ لَهُمْ جَنَّاتُ الْفِرْدَوْسِ نُزُلًا ( 107 )
بهڕاستی ئهوانهی که ئیمان و باوهڕیان هێناوهو کردهوه چاکهکانیان ئهنجامداوه، ئێمه ههر له زووهوه به بهههشتی فیردهوسمان بۆ ئاماده کردوون، تا لهوێ دابهزن و ژیانی کامهرانی تیایدا بهرنهسهر.
خَالِدِينَ فِيهَا لَا يَبْغُونَ عَنْهَا حِوَلًا ( 108 )
ژیانیان تیایدا بهردهوام و نهبڕاوهیه، نایانهوێت بگوێزرێنهوه بۆ شوێنێکی تر (لهبهر چاویان ناکهوێت).
قُل لَّوْ كَانَ الْبَحْرُ مِدَادًا لِّكَلِمَاتِ رَبِّي لَنَفِدَ الْبَحْرُ قَبْلَ أَن تَنفَدَ كَلِمَاتُ رَبِّي وَلَوْ جِئْنَا بِمِثْلِهِ مَدَدًا ( 109 )
پێیان بڵێ: ئهگهر دهریا ههمووی مرهکهب بێت و زانست و زانیاری پهروهردگارمی پێ بنووسرایه، دهریا تهواو دهبوو پێش ئهوهی زانست و زانیاری پهروهردگارم تهواو ببێت، ئهگهر چهندهها ئهوهندهی تر دهریاش بهێنن و بیکهنه مرهکهب، چونکه زانست و زانیاری پهروهردگار کۆتایی نایه و بێ سنووره.
قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِّثْلُكُمْ يُوحَىٰ إِلَيَّ أَنَّمَا إِلَٰهُكُمْ إِلَٰهٌ وَاحِدٌ فَمَن كَانَ يَرْجُو لِقَاءَ رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا وَلَا يُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدًا ( 110 )
(ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه و سلم) پێیان) بڵێ: بهڕاستی من تهنها ئادهمیزادێکم وهک ئێوه، بهڵام ئهوهنده ههیه وهحی و نیگام بۆ دێت (ئهم ڕاستیهتان تێبگهیهنم) که: بێگومان خوای ئێوه خوایهکی تاک و تهنهایه، جا ئهوهی دهیهوێت بهدیداری پهروهردگاری شادببێت، بهخۆشنودیهوه با کارو کردهوهی چاک و دروست ئهنجام بدات و بههیچ شێوهیهک له پهرستندا هیچ کهسێک نهکاته هاوهڵ و شهریک بۆی.
قورئانی پیرۆز » كوردی » سورهتی مريم
كوردی
سورهتی مريم - تعداد آیات 98
ذِكْرُ رَحْمَتِ رَبِّكَ عَبْدَهُ زَكَرِيَّا ( 2 )
(ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه و سلم)، ئهم باسه) باسی ڕهحمهتی پهروهردگارته، دهربارهی بهندهی خۆی زهکهریا.
إِذْ نَادَىٰ رَبَّهُ نِدَاءً خَفِيًّا ( 3 )
کاتێک له (پهرستگای خۆیدا) هانا و هاواری برد بۆ پهروهردگاری بهپهنهانی.
قَالَ رَبِّ إِنِّي وَهَنَ الْعَظْمُ مِنِّي وَاشْتَعَلَ الرَّأْسُ شَيْبًا وَلَمْ أَكُن بِدُعَائِكَ رَبِّ شَقِيًّا ( 4 )
وتی: پهروهردگارا، بهڕاستی من ئێسکهکانم لاواز بوون و قژی سهرم ههر ههمووی سپێتی دایگرتووه، بهڵام من ههرگیز له دوعاو پاڕانهوهم له زاتی تۆ نائومێد نهبووم و (دهستت نهناوه بهڕوومهوه).
وَإِنِّي خِفْتُ الْمَوَالِيَ مِن وَرَائِي وَكَانَتِ امْرَأَتِي عَاقِرًا فَهَبْ لِي مِن لَّدُنكَ وَلِيًّا ( 5 )
بهڕاستی من لهوه ترساوهم که خزم و خوێشان عهشرهت دوای مردنم سهگهردان بن، (چونکه کهسێکی وایان تیادا بهدی ناکهم که شایستهی گهیاندنی پهیامهکهت بێت، خۆت دهزانیت) خێزانکهشم منداڵی نابێت، بۆیه داواکارم له لهبهخششی خۆت بههرهوهرم بکه و منداڵێکم پێ ببهخشیت که بتوانێت جێگهی من بگرێتهوه.
يَرِثُنِي وَيَرِثُ مِنْ آلِ يَعْقُوبَ وَاجْعَلْهُ رَبِّ رَضِيًّا ( 6 )
تا میراتی پێغهمبهرایهتی من و نهوهی یهعقوب وهرربگرێت، ههروهها پهروهردگارا بیکه بهکهسێکی وا، کهتۆش و بهنده چاکهکانیشت لێی ڕازی بن (ئهوهنده چاکهکارو چاکهخوازو دیندار بێت).
يَا زَكَرِيَّا إِنَّا نُبَشِّرُكَ بِغُلَامٍ اسْمُهُ يَحْيَىٰ لَمْ نَجْعَل لَّهُ مِن قَبْلُ سَمِيًّا ( 7 )
خوای گهوره نزاکهی گیراکردو فهرمووی: ئهی زهکهریا بهڕاستی ئێمه مژدهت دهدهینێ بهوهی که کوڕێکت پێ دهبهخشین و ناویشی - یهحیا - یه، پێش ئهو کهسمان هاوناوی ئهو نهکردووه.
قَالَ رَبِّ أَنَّىٰ يَكُونُ لِي غُلَامٌ وَكَانَتِ امْرَأَتِي عَاقِرًا وَقَدْ بَلَغْتُ مِنَ الْكِبَرِ عِتِيًّا ( 8 )
زهکهریا وتی: پهروهردگارا به چ شێوهیهک کوڕم پێ دهبهخشیت، لهکاتێکدا هاوسهرهکهشم منداڵی نابێت و منیش گهیشتوومهته ئهوپهڕی پیری و پهککهوتهیی (بهڵام ههموو شت لای تۆ ئاسانه).
قَالَ كَذَٰلِكَ قَالَ رَبُّكَ هُوَ عَلَيَّ هَيِّنٌ وَقَدْ خَلَقْتُكَ مِن قَبْلُ وَلَمْ تَكُ شَيْئًا ( 9 )
وتی: پهروهردگاری تۆ ههر بهو شێوهیه بڕیاری داوه و فهرمووشیهتی ئهوکاره لای من زۆر ئاسانه، بهڕاستی پێش تریش تۆم دروستکردووه، وهنهبێت شتێکت بوو بیت (نه ناوت ههبووه نه بوون)...
قَالَ رَبِّ اجْعَل لِّي آيَةً قَالَ آيَتُكَ أَلَّا تُكَلِّمَ النَّاسَ ثَلَاثَ لَيَالٍ سَوِيًّا ( 10 )
زهکهریا وتی: پهروهردگارا نیشانهیهکم پێ ببهخشه تادڵنیابم، که ئهو مژدهیه هاتۆتهدی، خوای گهوره فهرمووی: نیشانهو بهڵگهت ئهوهیه (لهسهر بوونی ئهو کوڕه) که تۆ ناتوانیت سێ شهوی تهواو (به ڕۆژهکانیهوه) قسه لهگهڵ خهڵکیدا بکهیت!
فَخَرَجَ عَلَىٰ قَوْمِهِ مِنَ الْمِحْرَابِ فَأَوْحَىٰ إِلَيْهِمْ أَن سَبِّحُوا بُكْرَةً وَعَشِيًّا ( 11 )
(ئهوسا دوای دڵنیابوون) له پهرستگاکهی هاته دهرهوه بۆ ناو قهومهکهی و ئاماژهی بۆ کردن (که له بهرامبهر نازو نیعمهت و بهخششهکانی خواوه) بهیانیان و ئێواران تهسبیحات و ستایش بکهن.
يَا يَحْيَىٰ خُذِ الْكِتَابَ بِقُوَّةٍ وَآتَيْنَاهُ الْحُكْمَ صَبِيًّا ( 12 )
(پاشان که یهحیا گهوره بوو فهرمانمان پێدا) ئهی یهحیا کتێبی (تهورات) بهتوندی بگرهو پابهندی بهو ههر له تهمهنی نهوجهوانیدا، توانای جیاکردنهوهی ڕاست و ناڕاستمان پێبهخشی، به دادوهرێکی ڕێک و پێک کێشهی خهڵکهکهی چارهسهر دهکرد.
وَحَنَانًا مِّن لَّدُنَّا وَزَكَاةً وَكَانَ تَقِيًّا ( 13 )
یهحیا دڵ و دهروونێکی پڕ له سۆزو خۆشهویستی و پاک و خاوێنی ههبوو که لهلایهن خۆمانهوه پێمان بهخشیبوو و ئهو زۆر خواناس و پارێزگار بوو.
وَبَرًّا بِوَالِدَيْهِ وَلَمْ يَكُن جَبَّارًا عَصِيًّا ( 14 )
ههروهها چاک ڕهفتارو جوان ڕهفتار بوو لهگهڵ باوک و دایکیدا، وهنهبێت ئهو کهسێکی دڵرهق و یاخی و نالهبار بوو بێت.
وَسَلَامٌ عَلَيْهِ يَوْمَ وُلِدَ وَيَوْمَ يَمُوتُ وَيَوْمَ يُبْعَثُ حَيًّا ( 15 )
درودو سهلامی خوای لهسهر بیت له ڕۆژهدا که له دایک بوو و لهو ڕۆژهدا که وهفات دهکات، لهو ڕۆژهشدا که ههڵدهستێت و زیندوو دهبێتهوه.
وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ مَرْيَمَ إِذِ انتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِهَا مَكَانًا شَرْقِيًّا ( 16 )
ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) له قورئاندا باسی بهسهرهاتی مهریهم یاد بکه، کاتێک کهنارگیری کرد له کهسوکاری و شوێنێکی له ڕۆژههڵاتی (بیت المقدس) ههڵبژارد (بۆ خواپهرستی).
فَاتَّخَذَتْ مِن دُونِهِمْ حِجَابًا فَأَرْسَلْنَا إِلَيْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِيًّا ( 17 )
ئینجا لهنێوان خۆی و ئهواندا پهردهیهکی ڕایهڵ کرد (تادوور لهخهڵکی بهسۆزهوه خواپهرستی بکات) ئێمهش جوبرهئیلی فریشتهمان نارد بۆ لای، وهکو بهشهرێکی تهواو (خۆی خسته بهرچاوی).
قَالَتْ إِنِّي أَعُوذُ بِالرَّحْمَٰنِ مِنكَ إِن كُنتَ تَقِيًّا ( 18 )
مهریهم وتی: بهڕاستی من پهنا دهگرم به خوای میهرهبان له تۆ ئهگهر کهسێکی به تهقواو لهخواترس بیت.
قَالَ إِنَّمَا أَنَا رَسُولُ رَبِّكِ لِأَهَبَ لَكِ غُلَامًا زَكِيًّا ( 19 )
جوبرهئیل وتی: (مهترسه) دڵنیابه من تهنها نێردراوی پهروهردگاری تۆم، تا منداڵێکی خاوێنت پێ ببهخشم.
قَالَتْ أَنَّىٰ يَكُونُ لِي غُلَامٌ وَلَمْ يَمْسَسْنِي بَشَرٌ وَلَمْ أَكُ بَغِيًّا ( 20 )
مهریهم وتی: جا چۆن من منداڵم دهبێت، لهکاتێکدا هیچ بهشهرێک توخنم نهکهوتووه و داوێن پیسیش نهبووم.
قَالَ كَذَٰلِكِ قَالَ رَبُّكِ هُوَ عَلَيَّ هَيِّنٌ وَلِنَجْعَلَهُ آيَةً لِّلنَّاسِ وَرَحْمَةً مِّنَّا وَكَانَ أَمْرًا مَّقْضِيًّا ( 21 )
جوبرهئیل وتی: ئهو قسانهی تۆ ڕاست و دروستن، بهڵام ئهوه بڕیاری پهروهردگاره و دهفهرموێت: ئهوکاره لای من ئاسانه (که بهبێ باوک ئهو منداڵه بهێنمه کایهوه)، بۆ ئهوهی بیکهمه نیشانهو موعجیزهیهک بۆ خهڵکی، ههروهها ڕهحمهتێکی تایبهتیش بێت لهلایهن ئێمهوه، ئیتر ئهو کارهش بڕیاری لهسهر دراوه و بڕاوهتهوه.
فَحَمَلَتْهُ فَانتَبَذَتْ بِهِ مَكَانًا قَصِيًّا ( 22 )
دهستبهجێ مهریهم سکی پڕ بوو، (بهغهم و پهژارهوه) بهرهو شوێنێکی دوور ڕۆیشت.
فَأَجَاءَهَا الْمَخَاضُ إِلَىٰ جِذْعِ النَّخْلَةِ قَالَتْ يَا لَيْتَنِي مِتُّ قَبْلَ هَٰذَا وَكُنتُ نَسْيًا مَّنسِيًّا ( 23 )
ئینجا ژانی منداڵبوون گرتی و بردی بۆ لای قهدی دارخورمایهک، (بهدهم ئاهو ناڵهوه) دهیوت: پێش ئهم حاڵته بمردمایهو وهک شتێکی بێ نرخ فهرامۆش بکرامایه.
فَنَادَاهَا مِن تَحْتِهَا أَلَّا تَحْزَنِي قَدْ جَعَلَ رَبُّكِ تَحْتَكِ سَرِيًّا ( 24 )
(ئهو منداڵهی که له داوێنی بهربۆوه) له ژێریهوه (بانگی کردو وتی: دایه گیان) خهفهت مهخۆ، ئهوهته پهروهردگارت به بهردهمتدا جۆگهلهیهکی جاری کردووه.
وَهُزِّي إِلَيْكِ بِجِذْعِ النَّخْلَةِ تُسَاقِطْ عَلَيْكِ رُطَبًا جَنِيًّا ( 25 )
ئهو دارخورمایهش (که پاڵت پێوهداوه) کهمێک ڕایوهشێنه خورمای گهییوت بهسهردا دهبارێنێت.
فَكُلِي وَاشْرَبِي وَقَرِّي عَيْنًا فَإِمَّا تَرَيِنَّ مِنَ الْبَشَرِ أَحَدًا فَقُولِي إِنِّي نَذَرْتُ لِلرَّحْمَٰنِ صَوْمًا فَلَنْ أُكَلِّمَ الْيَوْمَ إِنسِيًّا ( 26 )
ئینجا لهو خورمایه بخۆ، لهو ئاوهیش بخۆرهوه، خهمیشت نهبێت، ئهگهر کهسێکت له خهڵکی بینی و (پرسیاری لێ کردی)، ئهوه به ئیشارهت تێی بگهیهنه پێی بڵێ: بهڕاستی من بڕیارمداوه و نهزرم کردووه به ڕۆژوو بم بۆ خوای میهرهبانم، لهبهر ئهوه ئهمڕۆ من ههرگیز قسه لهگهڵ کهسدا ناکهم.
فَأَتَتْ بِهِ قَوْمَهَا تَحْمِلُهُ قَالُوا يَا مَرْيَمُ لَقَدْ جِئْتِ شَيْئًا فَرِيًّا ( 27 )
ئهوسا مهریهم منداڵی نازداری خۆی له باوهش گرت و بردی بۆ لای خزم و کهس و کاری (ههموو بهسهرسامیهوه) وتیان: ئهی مهریهم بهڕاستی کارێکی نالهبارو ئابڕووبهرت ئهنجامداوه.
يَا أُخْتَ هَارُونَ مَا كَانَ أَبُوكِ امْرَأَ سَوْءٍ وَمَا كَانَتْ أُمُّكِ بَغِيًّا ( 28 )
ئهی خوشکی هاروون (لهبهر تهقواو خواناسی ئهو ناز ناوهیان پێدابوو) تۆ نه باوکت کهسێکی خراپ و (شهرواڵ پیس بووه) نه دایکیشت ئافرهتێکی داوێن پیس!!
فَأَشَارَتْ إِلَيْهِ قَالُوا كَيْفَ نُكَلِّمُ مَن كَانَ فِي الْمَهْدِ صَبِيًّا ( 29 )
(مهریهمیش هیچی نهگوت) بهڵکو ئاماژهی بۆ ڕۆڵهی نازداری کرد (تا لهو بپرسن)، ههموو (به سهرسامیهوه) وتیان: چۆن قسه لهگهڵ منداڵی ناو بێشکهدا دهکرێت.
قَالَ إِنِّي عَبْدُ اللَّهِ آتَانِيَ الْكِتَابَ وَجَعَلَنِي نَبِيًّا ( 30 )
(ئینجا منداڵی ساوا هاته گفت و بهدهنگه ناسکهکهی) وتی: بهڕاستی من بهندهی خوام، کتێبی ئینجیلی پێ بهخشیووم و کردوومی به پێغهمبهری خۆی.
وَجَعَلَنِي مُبَارَكًا أَيْنَ مَا كُنتُ وَأَوْصَانِي بِالصَّلَاةِ وَالزَّكَاةِ مَا دُمْتُ حَيًّا ( 31 )
منی موبارهک و پیرۆزیش کردووه له ههر کوێدا بم و ئامۆژگاری کردووم که نوێژهکانم ئهنجام بدهم و له زهکاتدانیش درێغی نهکهم ههتا له ژیاندا ههم.
وَبَرًّا بِوَالِدَتِي وَلَمْ يَجْعَلْنِي جَبَّارًا شَقِيًّا ( 32 )
(ههروهها فهرمانی پێداوم که) چاک ڕهفتار بم لهگهڵ دایکم دا و نهیکردووم بهکهسێکی زۆرداو بهدرهفتار..
وَالسَّلَامُ عَلَيَّ يَوْمَ وُلِدتُّ وَيَوْمَ أَمُوتُ وَيَوْمَ أُبْعَثُ حَيًّا ( 33 )
سڵاوی پهروهردگارم لهسهره ئهو ڕۆژهی که لهدایک بووم و ئه ڕۆژهش که دهمرم، ئهو ڕۆژهش که زیندوو دهکرێمهوه.
ذَٰلِكَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ قَوْلَ الْحَقِّ الَّذِي فِيهِ يَمْتَرُونَ ( 34 )
ئا ئهوهیه عیسای کوڕی مهریهم، ههر ئهوهشه قسهی ڕاست و دروست دهربارهی، که ئهوانه (واته جووهکان) گومان بهدهوریدا دروست دهکهن (گاوران، بهکوڕی خوا له قهڵهمی دهدهن).
مَا كَانَ لِلَّهِ أَن يَتَّخِذَ مِن وَلَدٍ سُبْحَانَهُ إِذَا قَضَىٰ أَمْرًا فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُ كُن فَيَكُونُ ( 35 )
بێگومان ناگونجێت بۆ خوای گهوره، کهس بکاته ڕۆڵهی خۆی (چونکه پێوستی پێی نیه) پاکی و بێگهردی شایستهی ئهوه، کاتێک ههرشتێک بڕیار بدات، ئهوه بهڕاستی تهنها ئهوهندهی دهوێت که فهرمان بدات و بڵێت: ببه، دهستبهجێ دهبێت.
وَإِنَّ اللَّهَ رَبِّي وَرَبُّكُمْ فَاعْبُدُوهُ هَٰذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِيمٌ ( 36 )
بهڕاستی ههر خوا پهروهردگاری منیش و پهروهردگاری ئێوهشه، کهوابوو بیپهرستن، ئهمهیه ڕێبازی ڕاست و دروست (ڕێبازی دینداری و سهرفرازی ههردوو جیهان).
فَاخْتَلَفَ الْأَحْزَابُ مِن بَيْنِهِمْ فَوَيْلٌ لِّلَّذِينَ كَفَرُوا مِن مَّشْهَدِ يَوْمٍ عَظِيمٍ ( 37 )
(لهگهڵ ئهو ههموو ڕاستیانهدا) ئینجا یهکسهر گرۆو دهستهکان له نێو خۆیاندا ڕاو بۆچوونی جیاوازیان بۆ پهیدا بوو، هاوارو ئاهو ناڵه بۆ ئهوانهی که بێ باوهڕن و (بڕوا بهو ڕاستیانه ناکهن) کاتێک قیامهت بهرپا دهبێت و دیمهنی سامناک و بهسهرهاتی گهوره دهبینن (که ئێسته بهدووری دهزانن).
أَسْمِعْ بِهِمْ وَأَبْصِرْ يَوْمَ يَأْتُونَنَا لَٰكِنِ الظَّالِمُونَ الْيَوْمَ فِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ ( 38 )
ئهو ڕۆژهی (که ئهو خوانهناسانه) ئاماده دهکرێن و دێن بۆ لامان، (زۆر سهیره!) ئای که چهنده دهزگای بیستن و بینینیان بههێزه، بهڵام ستهمکاران ئهمڕۆ له گومڕاییهکی ئاشکرادا دهژین.
وَأَنذِرْهُمْ يَوْمَ الْحَسْرَةِ إِذْ قُضِيَ الْأَمْرُ وَهُمْ فِي غَفْلَةٍ وَهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ ( 39 )
ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم)، ستهمکاران ئاگادار بکه له ڕۆژی ئاهو ناڵه و پهشیمانی کاتێک کار له کار ترازاوه، لهکاتێکدا ئهوانه له غهفڵهتدان و باواڕ ناهێنن.
إِنَّا نَحْنُ نَرِثُ الْأَرْضَ وَمَنْ عَلَيْهَا وَإِلَيْنَا يُرْجَعُونَ ( 40 )
بهڕاستی سهرهنجام ههرئێمه دهبینهوه خاوهن و میراتگری سهر زهوی و ههموو ئهوانهی که له سهریهتی و بۆ لای ئێمهش دهگهرێنهوه.
وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّهُ كَانَ صِدِّيقًا نَّبِيًّا ( 41 )
ههروهها له قورئاندا باسی (گۆشهیهک له بهسهرهاتی) ئیبراهیم بۆ ئهو خهڵکه بگێڕهوه، بهڕاستی ئهو کهسایهتیهکی ڕاستگۆ بوو، له پێغهمبهرانیش بوو.
إِذْ قَالَ لِأَبِيهِ يَا أَبَتِ لِمَ تَعْبُدُ مَا لَا يَسْمَعُ وَلَا يُبْصِرُ وَلَا يُغْنِي عَنكَ شَيْئًا ( 42 )
کاتێک بهباوکی وت: باوکی بهڕێزم! ئهوه تۆ بۆچی شتێک دهپهرستیت که نهگوێ بیسته، نهکهس بهرچاو ڕوون و ڕۆشنبیر دهکات، نه هیچ سوودێکت پێ دهگهیهنێت.
يَا أَبَتِ إِنِّي قَدْ جَاءَنِي مِنَ الْعِلْمِ مَا لَمْ يَأْتِكَ فَاتَّبِعْنِي أَهْدِكَ صِرَاطًا سَوِيًّا ( 43 )
ئهی باوکی بهنرخم! بهڕاستی ئهو زانستی و زانیاریهی که بۆ من هاتووه، (دهربارهی دهسهڵات و توانای بهدیهێنهری ئهم جیهانه) بێگومان بۆ تۆ نههاتووه، کهواته پهیڕهوی من بکه ڕێنمووییت دهکهم بۆ ڕێگه و ڕێبازێکی ڕاست و دروست.
يَا أَبَتِ لَا تَعْبُدِ الشَّيْطَانَ إِنَّ الشَّيْطَانَ كَانَ لِلرَّحْمَٰنِ عَصِيًّا ( 44 )
ئهی باوکی ئازیزم! شهیتان مهپهرسته، چونکه بهڕاستی شهیتان یاخی یه له خوای میهرهبان و سهرکهشیی کردووه.
يَا أَبَتِ إِنِّي أَخَافُ أَن يَمَسَّكَ عَذَابٌ مِّنَ الرَّحْمَٰنِ فَتَكُونَ لِلشَّيْطَانِ وَلِيًّا ( 45 )
ئهی باوکی بهرێزم! بهڕاستی من دهترسم سزایهک لهلایهن خوای میهرهبانهوه یهخهت پێ بگرێت، ئهوکاته ئیتر دهبیته یارو یاوهرو پشتتگیری شهیتان.
قَالَ أَرَاغِبٌ أَنتَ عَنْ آلِهَتِي يَا إِبْرَاهِيمُ لَئِن لَّمْ تَنتَهِ لَأَرْجُمَنَّكَ وَاهْجُرْنِي مَلِيًّا ( 46 )
(باوکی ئیبراهیم بهسهغڵهتیهوه) وتی: بۆچی ئهی ئیبراهیم تۆ (ئهوهنده) له خواکانی من بێزاری، بهڕاستی ئهگهر کۆڵ نهدهیت و واز نههێنیت (چاوپۆشیت لێ ناکهن و) بێگومان بهرد بارانت دهکهم، بڕۆ، ون به لهبهرچاوم ههر نهتبینمهوه.
قَالَ سَلَامٌ عَلَيْكَ سَأَسْتَغْفِرُ لَكَ رَبِّي إِنَّهُ كَانَ بِي حَفِيًّا ( 47 )
ئیبراهیم وتی: سڵاوت لێ بێت (وا من دهڕۆم) لهمهولا داوای لێخۆشبوون و (هیدایهتت) له پهروهردگارم بۆ دهخوازم، چونکه ئهو زاته زۆر منی خۆش دهوێت و ڕێزی بۆ داناوم.
وَأَعْتَزِلُكُمْ وَمَا تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ وَأَدْعُو رَبِّي عَسَىٰ أَلَّا أَكُونَ بِدُعَاءِ رَبِّي شَقِيًّا ( 48 )
وا من دوور دهکهومهوه و کهنارگیری دهکهم، له ئێوه و لهو شتانهی که لهجیاتی خوا دهیپهرستن، من تهنها هاناو هاوار بۆ پهروهردگارم دهبهم و ههر ئهو دهپهرستم، ئومێدهوارم که پهروهردگارم نائومێد و ڕهنجهڕۆم نهکات و دوعاو نزاو پهرستنم لێ وهربگرێت.
فَلَمَّا اعْتَزَلَهُمْ وَمَا يَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ وَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَكُلًّا جَعَلْنَا نَبِيًّا ( 49 )
جا کاتێک ئیبراهیم ڕۆیشت و دوور کهوتهوه لهو خهڵکه گومڕایه و لهو شتانهی که له جیاتی خوا دهیانپهرست، ئێمه ئیسحاقمان پێبهخشی و به ئیسحاقیش، یهعقوبمان بهخشی، ههریهک لهوانیشمان کرده پێغهمبهر.
وَوَهَبْنَا لَهُم مِّن رَّحْمَتِنَا وَجَعَلْنَا لَهُمْ لِسَانَ صِدْقٍ عَلِيًّا ( 50 )
ئێمه له ڕهحم و بهخشندهیی خۆشمان ههموویانمان بههرهوهر کردو ئێمه زمانی خهڵکی دیندارمان هێناوهته گۆ که (ههتا دنیا دنیایه) باسی ئهوانه بهچاکی و پاکی و بڵندی بکهن.
وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ مُوسَىٰ إِنَّهُ كَانَ مُخْلَصًا وَكَانَ رَسُولًا نَّبِيًّا ( 51 )
یادی موساش باس بکه له قورئاندا، بهڕاستی ئهویش کهسێکی ههڵبژارده و دڵسۆزو پێغهمبهر فرستاده بوو.
وَنَادَيْنَاهُ مِن جَانِبِ الطُّورِ الْأَيْمَنِ وَقَرَّبْنَاهُ نَجِيًّا ( 52 )
لهلای ڕاستی کێوی - طور - هوه بانگمان لێ کرد، لهکاتی گفتوگۆی نهێنیدا نزیکمان خستهوه.
وَوَهَبْنَا لَهُ مِن رَّحْمَتِنَا أَخَاهُ هَارُونَ نَبِيًّا ( 53 )
ههروهها بهرهحمهت و بهخشندهیی خۆمان هاروونی برایمان کرده پێغهمبهر و (هاوکار) بۆی.
وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِسْمَاعِيلَ إِنَّهُ كَانَ صَادِقَ الْوَعْدِ وَكَانَ رَسُولًا نَّبِيًّا ( 54 )
ئیسماعیل یش باس بکه له قورئاندا، به ڕاستی ئهو له بهڵێن و پهیمانهکانیدا ڕاستگۆ بوو، ئهو پێغهمبهرو ڕهوانه کراوی خوا بوو.
وَكَانَ يَأْمُرُ أَهْلَهُ بِالصَّلَاةِ وَالزَّكَاةِ وَكَانَ عِندَ رَبِّهِ مَرْضِيًّا ( 55 )
(ئیسماعیل) ههمیسشهو بهردهوام، فهرمانی دهدا به خێزانی و خزمانی، که نوێژهکانیان (به ڕێک و پێکی و له کاتی خۆیدا) ئهنجام بدهن و زهکاتیش فهرامۆش نهکهن و ئهو لای پهروهردگاری شیایستهی ڕێزو ڕهزامهندی بوو.
وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِدْرِيسَ إِنَّهُ كَانَ صِدِّيقًا نَّبِيًّا ( 56 )
ههروهها له قورئاندا باسی ئیدریس بکه، چونکه ئهویش پێغهمبهرێکی زۆر ڕاستکارو ڕاستگۆ بوو..
وَرَفَعْنَاهُ مَكَانًا عَلِيًّا ( 57 )
بۆیه ڕێزی زۆرمان لێگرت و پایهدارو بهرزو بڵندمان کرد له جێگه و ڕێگهی تایبهتدا.
أُولَٰئِكَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِم مِّنَ النَّبِيِّينَ مِن ذُرِّيَّةِ آدَمَ وَمِمَّنْ حَمَلْنَا مَعَ نُوحٍ وَمِن ذُرِّيَّةِ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْرَائِيلَ وَمِمَّنْ هَدَيْنَا وَاجْتَبَيْنَا إِذَا تُتْلَىٰ عَلَيْهِمْ آيَاتُ الرَّحْمَٰنِ خَرُّوا سُجَّدًا وَبُكِيًّا ۩ ( 58 )
ئا ئهوانه کهسانێکن که خوای گهوره نازو نیعمهتی بهسهردا ڕشتوون له پێغهمبهران، له نهوهی ئادهم و ئهوانهش (که له کهشتیهکهدا) لهگهڵ نوحدا سوارمان کردن و له نهوهی ئیبراهیم و یهعقوب و لهوانهی که هیدایهتمان داون و ههڵمان بژاردوون، ئهوانه، ههرکاتێک ئایهتهکانی خوای میهرهبانیان بهسهردا بخوێنرێتهوه، به پهله سوژده دهبهن و ئهسرین له دیدهیان دهبارێت، (له سۆزو خۆشهویستی پهروهردگاریان دڵانی پڕ له نوورو ئیمانیان دهکوڵێت) و دهگرین.
فَخَلَفَ مِن بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضَاعُوا الصَّلَاةَ وَاتَّبَعُوا الشَّهَوَاتِ فَسَوْفَ يَلْقَوْنَ غَيًّا ( 59 )
له دوای ئهوان کهسانێک له نهوهکانیان بوونه جێنشین، که نوێژهکانیان بهزایه داو شوێنی ئارهزووهکانی نهفسیان کهوتن، ئهوانه تووشی گومڕای و سهرگهردانی و سزا دهبن (له دنیاو قیامهتدا).
إِلَّا مَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَأُولَٰئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَلَا يُظْلَمُونَ شَيْئًا ( 60 )
جگه لهوانهی که تهوبه دهکهن و باوهڕی دامهزراو دههێنن و کارو کردهوهی چاک ئهنجام دهدهن، ئا ئهوانه دهچنه بهههشتهوه و هیچ جۆره ستهمێکیان لێ ناکرێت.
جَنَّاتِ عَدْنٍ الَّتِي وَعَدَ الرَّحْمَٰنُ عِبَادَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّهُ كَانَ وَعْدُهُ مَأْتِيًّا ( 61 )
ئهو بهههشته پڕ له باخه چڕانهی که خوای میهرهبان بهڵێنی به بهندهکانی داوه له جیهانی شاراوهدا، بهڕاستی ئهو بهڵێنهی خوا، بهڕێوهیه و ههر دێته دی.
لَّا يَسْمَعُونَ فِيهَا لَغْوًا إِلَّا سَلَامًا وَلَهُمْ رِزْقُهُمْ فِيهَا بُكْرَةً وَعَشِيًّا ( 62 )
ئهوسا لهوێ هیچ گوفتارێکی نابهجێ نابیسن، جگه له سڵاو کردن و (گوفتاری خۆش و بهجێ) نهبێت، له بهیانیان و ئێواراندا (له ههموو کاتێکدا) ڕزق و ڕۆزی (خواردن و خواردنهوهی خۆش و بهتام) بۆیان ئامادهیه.
تِلْكَ الْجَنَّةُ الَّتِي نُورِثُ مِنْ عِبَادِنَا مَن كَانَ تَقِيًّا ( 63 )
ئهو بهههشت و شوێنه خۆشه، بهو بهندانهمان دهبهخشین و دهیانکهینه خاوهنی، که خواناس و پارێزکارن.
وَمَا نَتَنَزَّلُ إِلَّا بِأَمْرِ رَبِّكَ لَهُ مَا بَيْنَ أَيْدِينَا وَمَا خَلْفَنَا وَمَا بَيْنَ ذَٰلِكَ وَمَا كَانَ رَبُّكَ نَسِيًّا ( 64 )
(ماوهیهک وهحی وهستا، پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) له فریشته جوبرهئیلی پرسی، خوای گهورهش له قورئاندا وهڵامی دایهوه): ئێمه تهنها بهفهرمانی پهروهردگارت نهبێت دانابهزین، ههرچی داهاتوو ڕابوردوومان ههیهو ئهوهش له نێوانیاندا ههیه، بۆ ئهو پهروهردگارهیه، وهنهبێت پهروهردگاری تۆ هیچ شتێک فهرامۆش بکات.
رَّبُّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا فَاعْبُدْهُ وَاصْطَبِرْ لِعِبَادَتِهِ هَلْ تَعْلَمُ لَهُ سَمِيًّا ( 65 )
ئهو زاته پهروهردگاری ئاسمانهکان و زهوی و ههموو دروستکراوانی نێوانیانه، کهواته، ههر ئهو بپهرسته و زۆر بهردهوام و خۆگربه له پهرستنیدا، ئایا کهس شک دهبهیت هاوناوی ئهو و هاوتای ئهو بێت؟ (خاوهنی سیفهتی بهرزو بڵندو پیرۆز بێت وهک ئهو؟!).
وَيَقُولُ الْإِنسَانُ أَإِذَا مَا مِتُّ لَسَوْفَ أُخْرَجُ حَيًّا ( 66 )
ئادهمیزادی (بێ باوهڕ) دهڵێت: ئایا کاتێک مردم، جارێکی تر له ئایندهدا زیندوو دهکرێمهوه؟!.
أَوَلَا يَذْكُرُ الْإِنسَانُ أَنَّا خَلَقْنَاهُ مِن قَبْلُ وَلَمْ يَكُ شَيْئًا ( 67 )
باشه ئاخر ئادهمیزاد بۆ ئهوه یاد ناکات بهڕاستی ئێمه پێشتر ڕدوستمان کرد، ههر هیچ نهبوو؟
فَوَرَبِّكَ لَنَحْشُرَنَّهُمْ وَالشَّيَاطِينَ ثُمَّ لَنُحْضِرَنَّهُمْ حَوْلَ جَهَنَّمَ جِثِيًّا ( 68 )
سوێند به پهروهردگارت خوانهناسان و شهیتانهکان کۆ دهکهینهوه، پاشان ههموویان به دهوری دۆزهخدا بهچۆکدا دههێنین و (دهیانخهینه ناوی).
ثُمَّ لَنَنزِعَنَّ مِن كُلِّ شِيعَةٍ أَيُّهُمْ أَشَدُّ عَلَى الرَّحْمَٰنِ عِتِيًّا ( 69 )
لهوهودوا له ههر گرۆ و دهستهیهک، ئهوانه دهردهکێشین که زۆر یاخی بوون له خوای میهرهبان (دژایهتی دین و بهرنامهکهیان دهکرد).
ثُمَّ لَنَحْنُ أَعْلَمُ بِالَّذِينَ هُمْ أَوْلَىٰ بِهَا صِلِيًّا ( 70 )
پاشان زۆرچاک ئاگادارین بهوهی کهکێ لهوانه لهپێشترو شایستهتره بهوهی که زوو بخرێته ناو ئاگری دۆزهخهوه (تا ببرژێت تیایدا).
وَإِن مِّنكُمْ إِلَّا وَارِدُهَا كَانَ عَلَىٰ رَبِّكَ حَتْمًا مَّقْضِيًّا ( 71 )
ئێوه (خهڵکینه) کهستان نی یه تێپهڕ نهکات بهسهر دۆزهخدا، (ئیمانداران بۆ ئهوهی زیاتر قهدری بهههشت و ڕهحمهتی خوا بزانن، کافران بۆ ئهوهی بکهونه ناوی) ئهم پێشهاته بڕیاردراوه ههر جێبهجێ دهکرێت.
ثُمَّ نُنَجِّي الَّذِينَ اتَّقَوا وَّنَذَرُ الظَّالِمِينَ فِيهَا جِثِيًّا ( 72 )
لهوهودوا ئهوانه ڕزگار دهکهین که پارێزکارو خواناس بوون، ستهمکارانیش لهناو دۆزهخدا بهچۆکدا دههێنین.
وَإِذَا تُتْلَىٰ عَلَيْهِمْ آيَاتُنَا بَيِّنَاتٍ قَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِلَّذِينَ آمَنُوا أَيُّ الْفَرِيقَيْنِ خَيْرٌ مَّقَامًا وَأَحْسَنُ نَدِيًّا ( 73 )
کاتێک ئایهتهکانی ئێمه بهسهر بێ باوهڕاندا به ڕوون و ئاشکرا بخوێنرێتهوه، ئهوانهی که بێ باوهڕ بوون بهوانه دهڵێن که باوهڕیان هێناوه: باشه کام لهو دوو دهستهیه، جێگهو ڕێگهی خۆش و ژیانی پڕ عهیش و نۆشی بۆ لواوه!! (نهفامان پێوهریان ژیانی دنیای تهمهن کۆتایه).
وَكَمْ أَهْلَكْنَا قَبْلَهُم مِّن قَرْنٍ هُمْ أَحْسَنُ أَثَاثًا وَرِئْيًا ( 74 )
چهندهها قهوم و خهڵکی نالهبارمان پێش ئهمان لهناوداوه، کهلوپهل و ناوماڵیان لهمان چاکتر بووه، سیماو قیافهشیان لهمان ڕێکو پێکتر بووه (کوان؟... له کوێن؟... بۆ دیار نین؟...).
قُلْ مَن كَانَ فِي الضَّلَالَةِ فَلْيَمْدُدْ لَهُ الرَّحْمَٰنُ مَدًّا حَتَّىٰ إِذَا رَأَوْا مَا يُوعَدُونَ إِمَّا الْعَذَابَ وَإِمَّا السَّاعَةَ فَسَيَعْلَمُونَ مَنْ هُوَ شَرٌّ مَّكَانًا وَأَضْعَفُ جُندًا ( 75 )
(ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) تۆ) بڵێ: ئهوهی له گومڕایی دایه باههرخوای میهرهبان تهمهنی درێژو ماڵ و سامان و دنیای پێ ببهخشێت (بهچی دهچێت، بۆ کوێی دهبات، ئهپهڕی ئهوهیه) ههتا کاتێک ئهو ههڕهشانه دهبینن کهلێیان دهکرێت، یان سزاو ئازاری دنیایه، یان بهرپابوونی قیامهته، جا خوانهناسان لهئایندهدا دهزانن کێ جێگه و ڕێگهی ناخۆشهو کێ لهشکرو سهربازانی لاوازه.
وَيَزِيدُ اللَّهُ الَّذِينَ اهْتَدَوْا هُدًى وَالْبَاقِيَاتُ الصَّالِحَاتُ خَيْرٌ عِندَ رَبِّكَ ثَوَابًا وَخَيْرٌ مَّرَدًّا ( 76 )
(لهولاشهوه) ئهوانهی ڕێبازی هیدایهتیان گرتۆتهبهر خوا زیاتر هیداتیان دهدات، بهڵام دڵنیابن کردهوه چاکهکان که بهرههمیان دهمێنێتهوه پاداشتیان چاکتره لای پهروهردگارت باشترین سهرهنجامیشه.
أَفَرَأَيْتَ الَّذِي كَفَرَ بِآيَاتِنَا وَقَالَ لَأُوتَيَنَّ مَالًا وَوَلَدًا ( 77 )
ئایا ئهو جۆره کهسانهت بینیووه، که باوهڕی بهئایات و فهرمانهکانی ئێمه نیهو دهڵێت: سوێند به خوا من سامان و کوڕو نهوهم پێ دهدرێت!
أَطَّلَعَ الْغَيْبَ أَمِ اتَّخَذَ عِندَ الرَّحْمَٰنِ عَهْدًا ( 78 )
باشه، ئاخۆ (ئهو بهنده یاخیه) بهنهێنی و شاراوهکانی زانیووه، یاخود بهڵێنی وهرگرتووه له خوای میهرهبان (که دنیا به دڵی ئهو بێت؟!).
كَلَّا سَنَكْتُبُ مَا يَقُولُ وَنَمُدُّ لَهُ مِنَ الْعَذَابِ مَدًّا ( 79 )
نهخێر، وانی یه (بهدڵی ئهو نابێت) ئهوهی که دهیڵێت له ئاییندهدا تۆماری دهکهین لهسهری و سزای دوور و درێژی بۆ ساز دهکهین.
وَنَرِثُهُ مَا يَقُولُ وَيَأْتِينَا فَرْدًا ( 80 )
بێگومان ئهوهی ئهو دهیڵێت: بهمیراتی لێی دهسێنینهوه، بهتهنهاش دێته لامان (بۆ لێپرسینهوه).
وَاتَّخَذُوا مِن دُونِ اللَّهِ آلِهَةً لِّيَكُونُوا لَهُمْ عِزًّا ( 81 )
ئهو بێ باوهڕانه لهجیاتی خوا جۆرهها شتی تریان کردۆته خوای خۆیان تا پایهداری و دهسهڵاتیان (بهخهیاڵی خۆیان) دهست بکهوێت.
كَلَّا سَيَكْفُرُونَ بِعِبَادَتِهِمْ وَيَكُونُونَ عَلَيْهِمْ ضِدًّا ( 82 )
نهخێر، وانی یه (خهیاڵیان خاوه)، ئهو شتانهی ئهوان دهیپهرستن، (له ڕۆژی قیامهتدا) باواڕیان بهپهرستنی ئهوان نیه و ناڕهزایی دهردهبڕن، (بهڵکو به سهختی) دژایهتیان دهکهن و بهرپهرچیان دهدهنهوه.
أَلَمْ تَرَ أَنَّا أَرْسَلْنَا الشَّيَاطِينَ عَلَى الْكَافِرِينَ تَؤُزُّهُمْ أَزًّا ( 83 )
ئایا نابینیت بهڕاستی ئێمه چۆن شهیتانهکان دهنێرینه سهر خوانهناسان، بهگهرمی هانیان دهدهن بۆ تاوان و گوناهو خراپه.
فَلَا تَعْجَلْ عَلَيْهِمْ إِنَّمَا نَعُدُّ لَهُمْ عَدًّا ( 84 )
(ئه ی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم) پهلهیان لێ مهکه، چونکه بێگومان ئێمه بهوردی ههر ههموو کارو کردهوهیان بهژماره تۆمار دهکهین.
يَوْمَ نَحْشُرُ الْمُتَّقِينَ إِلَى الرَّحْمَٰنِ وَفْدًا ( 85 )
ڕۆژێک دێت ئێمه دهسته دهسته خواناس و پارێزکاران بۆ لای خوای میهرهبان به ڕێ دهکهین (تا بهدیداری شادببن و بیانخاته بهههشتهوه).
وَنَسُوقُ الْمُجْرِمِينَ إِلَىٰ جَهَنَّمَ وِرْدًا ( 86 )
تاوانبارو گوناهکارانیش بهپهلهو بهتینویهتی ڕابێچ دهکهین بۆ ناو دۆزهخ.
لَّا يَمْلِكُونَ الشَّفَاعَةَ إِلَّا مَنِ اتَّخَذَ عِندَ الرَّحْمَٰنِ عَهْدًا ( 87 )
ئهوانه خاوهنی تکا نین و کهس تکایان بۆ ناکات، مهگهر ئهو کهسهی که لهکاتی خۆیدا خوای میهرهبان بهڵێنی پێداوه که تکا بکات یان تکای بۆ بکرێت.
وَقَالُوا اتَّخَذَ الرَّحْمَٰنُ وَلَدًا ( 88 )
(جوولهکه و گاورو بت پهرستان) دهیانوت: خوای میهرهبان ڕۆڵه و نهوهی بۆ خۆی داناوه!!
لَّقَدْ جِئْتُمْ شَيْئًا إِدًّا ( 89 )
سوێند بهخوا بهڕاستی بوختانێکی ناقۆڵاو دهکهن و گوفتارێکی ناشایسه و سهرسوڕهێنهر دهڵێن.
تَكَادُ السَّمَاوَاتُ يَتَفَطَّرْنَ مِنْهُ وَتَنشَقُّ الْأَرْضُ وَتَخِرُّ الْجِبَالُ هَدًّا ( 90 )
خهریکه ئاسمانهکان له ناقۆڵایی ئهو گوفتاره نابهجێیه، لهت و پهت ببێت، زهوی خهریکه شهق بهرێت و ڕؤبچێت، کێوهکانیش خهریکه بکهون و ورد و خاش ببن.
أَن دَعَوْا لِلرَّحْمَٰنِ وَلَدًا ( 91 )
کاتێک که نهفامان بوونی ڕۆڵه و نهوهیان دایه پاڵ خوای میهرهبان.
وَمَا يَنبَغِي لِلرَّحْمَٰنِ أَن يَتَّخِذَ وَلَدًا ( 92 )
لهکاتیکدا بۆ خوای میهرهبان نههاتووه و ڕهوا نیه که نهوه بۆ خۆی بڕیار بدات.
إِن كُلُّ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ إِلَّا آتِي الرَّحْمَٰنِ عَبْدًا ( 93 )
هیچ کهسێک نی یه له ئاسمانهکان و زهویدا، که بهندهی ملکهچی خوای میهرهبان نهبێت.
لَّقَدْ أَحْصَاهُمْ وَعَدَّهُمْ عَدًّا ( 94 )
سوێند بهخوا بێگومان ههر ههموویانی سهرژمێر کردووه و یهک یهک ژمارهی کردوون (کهسی لێ ون نابێت)، ههر ههموویان ڕۆژی قیامهت دێنه پێشهوه، بۆ لای به تاک و تهنها (بێ پاسهوان و بێ کهس).
وَكُلُّهُمْ آتِيهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَرْدًا ( 95 )
یهکه یهکهی ئهوخهڵکه به تاک و تهنهای دێت ئاماده دهکرێت لهبهردهم دادگای پڕ له دادوهری خوادا.
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَٰنُ وُدًّا ( 96 )
بهڕاستی ئهوانهی که باوهڕیان هێناوه و کارو کردهوه چاکهکانیان ئهنجامداوه، له ئایندهدا خوای میهرهبان سۆزو خۆشهویستی و ڕێزی (تایبهتیان) بۆ ئاماده دهکات، (ههروهها له لایهن فریشتهکان و ئیمانداران و نیشتهجێکانی بهههشتهوه) خۆشهویست و ڕێزدارن.
فَإِنَّمَا يَسَّرْنَاهُ بِلِسَانِكَ لِتُبَشِّرَ بِهِ الْمُتَّقِينَ وَتُنذِرَ بِهِ قَوْمًا لُّدًّا ( 97 )
جا بێگومان ئێمه ئهم قورئانهمان ئاسان کردووه و ههر بهزمانی تۆ ڕهوانهمان کردووه، بۆ ئهوهی مژدهی پێ بدهیت بهپارێزکارو خواناسهکان، ههروهها کهسانی سهرسهخت و کهللهڕهقی پێ بترسێنێت.
قورئانی پیرۆز » كوردی » سورهتی طه
كوردی
سورهتی طه - تعداد آیات 135
مَا أَنزَلْنَا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لِتَشْقَىٰ ( 2 )
ئه ی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم ئێمه ئهو قورئانهمان دانهبهزاندووه بۆ سهر تۆ تاتووشی خهفهت و غهم و پهژاره ببیت.
إِلَّا تَذْكِرَةً لِّمَن يَخْشَىٰ ( 3 )
بهڵکو یادخهرهوهیه، بۆ ئهو کهسهی که له لێپرسینهوهی پهروهردگار دهترسێت.
تَنزِيلًا مِّمَّنْ خَلَقَ الْأَرْضَ وَالسَّمَاوَاتِ الْعُلَى ( 4 )
قورئان، لهلایهن زاتێکهوه بهش بهش دابهزیووه، که زهوی دروست کردووه و ئاسمانه بڵندهکانی بهدی هێناوه.
الرَّحْمَٰنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَىٰ ( 5 )
خوای میهرهبان بهسهر تهختی فهمانڕهوایهتی خۆیهوه وهستاوه (عهرشی ئهو زاته له سهرو حهوت چین ئاسمانهوهیه و لهوێوه سهرپهرشتی ههموو به دیهێنراوهکان دهکات، سهرنجی لاپهڕه 249 ئایهتی ژماره /2 الرعد).
لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا وَمَا تَحْتَ الثَّرَىٰ ( 6 )
ههرچی له ئاسمانهکان و ههرچی له زهویداو ههرچی له نێوانیاندا ههیه و ههرچی له ژێر خاکدایه (ههر ههمووی) خوا خاوهنیانه.
وَإِن تَجْهَرْ بِالْقَوْلِ فَإِنَّهُ يَعْلَمُ السِّرَّ وَأَخْفَى ( 7 )
خۆ ئهگهر بهئاشکرا قسه بکهیت، ئهوه بێگومان ئهو زاته بهنهێنی و له نهێنیش پهنهانتر دهزانێت.
اللَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ لَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَىٰ ( 8 )
الله زاتێکه که جگه لهو خوایهکی تر نیه، ههرچی ناوه پیرۆزو سیفاته جوانهکان ههیه ههر شایستهی ئهوه.
وَهَلْ أَتَاكَ حَدِيثُ مُوسَىٰ ( 9 )
ئه ی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم ئایا ههواڵی بهسهرهاتی موسات پێگهیشتووه؟!
إِذْ رَأَىٰ نَارًا فَقَالَ لِأَهْلِهِ امْكُثُوا إِنِّي آنَسْتُ نَارًا لَّعَلِّي آتِيكُم مِّنْهَا بِقَبَسٍ أَوْ أَجِدُ عَلَى النَّارِ هُدًى ( 10 )
کاتێک ئاگرێکی بینی (له گهڕانهوهیدا بۆ میسر، له شهوێکی ساردا، له بیابانی سینادا) بهخێزانکهی وت: ئێوه لێره بن، بهڕاستی من ئاگرێکم بهدی کردووه، (با برۆم) بهڵکو سهلکه بزوتێکتان بۆ بهێنم، یان کهسێکم دهست بکهوێت ڕێنموویم بکات.
فَلَمَّا أَتَاهَا نُودِيَ يَا مُوسَىٰ ( 11 )
جا کاتێک نزیکی ئاگرهکه بۆوه، بانگی لێکرا: ئهی موسا..
إِنِّي أَنَا رَبُّكَ فَاخْلَعْ نَعْلَيْكَ إِنَّكَ بِالْوَادِ الْمُقَدَّسِ طُوًى ( 12 )
دڵنیابه من پهروهردگاری تۆم، کهواته پێڵاوهکانت دا بکهنه، چونکه بێگومان تۆ له دۆڵی پیرۆزی - طوی- دایت.
وَأَنَا اخْتَرْتُكَ فَاسْتَمِعْ لِمَا يُوحَىٰ ( 13 )
منیش ههڵم بژاردوویت (بۆ ڕابهرایهتی و پێغهمبهرایهتی) جا گوێ بگره بۆ ئهو شتانهی له ڕێگهی وهحی و نیگاوه پێت ڕادهگهیهنرێت.
إِنَّنِي أَنَا اللَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدْنِي وَأَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِكْرِي ( 14 )
بهڕاستی ههر من (الله) م، من خوام، هیچ خوایهک نیه جگه له من، کهواته ههر من بپهرسته و نوێژهکانیشت بهچاکی ئهنجام بده، تا ههمیشه منت له یاد بێت.
إِنَّ السَّاعَةَ آتِيَةٌ أَكَادُ أُخْفِيهَا لِتُجْزَىٰ كُلُّ نَفْسٍ بِمَا تَسْعَىٰ ( 15 )
بێگومان ڕۆژی قیامهت بهڕێوهیه و ههر دێت، نزیکه بیشارمهوه، بۆ ئهوهی ههموو کهسێک به گوێرهی کارو کردهوه و ههوڵ و کۆششی پاداشت بدرێتهوه.
فَلَا يَصُدَّنَّكَ عَنْهَا مَن لَّا يُؤْمِنُ بِهَا وَاتَّبَعَ هَوَاهُ فَتَرْدَىٰ ( 16 )
(ئهی موسا): نهیهڵیت ئهو کهسانهی که باوهڕیان بهقیامهت نیه و شوێنی ئارهزووی خۆیان کهوتوون، (لهو ڕاستیه) وێڵت بکهن، چونکه ئهوسا تیادهچیت و زهرهر دهکهیت.
وَمَا تِلْكَ بِيَمِينِكَ يَا مُوسَىٰ ( 17 )
(ئینجا خوای گهوره پرسی) ئهی موسا: ئهی ئهوه چیه، بهدهستی ڕاستهوه (گرتووته).
قَالَ هِيَ عَصَايَ أَتَوَكَّأُ عَلَيْهَا وَأَهُشُّ بِهَا عَلَىٰ غَنَمِي وَلِيَ فِيهَا مَآرِبُ أُخْرَىٰ ( 18 )
موسا وتی: ئهوه گۆچانهکهمه، خۆمی بهسهردا دهدهم و (دهیماڵم بهدرهختدا) تا گهڵا بوهرێنم بۆ مهڕهکانم، چهند مهبهستێکی تریشم تێیدا ههیه.
فَأَلْقَاهَا فَإِذَا هِيَ حَيَّةٌ تَسْعَىٰ ( 20 )
جا ههر که فرێی دا، یهکسهر بوو به مارێکی زیندوو، بهخێرایی دهجوڵایهوه.
قَالَ خُذْهَا وَلَا تَخَفْ سَنُعِيدُهَا سِيرَتَهَا الْأُولَىٰ ( 21 )
خوا فهرمووی: بیگره و مهترسه، وهک ئهوسای خۆی لێدهکهینهوه.
وَاضْمُمْ يَدَكَ إِلَىٰ جَنَاحِكَ تَخْرُجْ بَيْضَاءَ مِنْ غَيْرِ سُوءٍ آيَةً أُخْرَىٰ ( 22 )
دهستیشت بخهره ژێر باڵتهوه، ئهو کاته بهڕهنگی سپی و درهوشاوهیی دێته دهرهوه، بێ ئهوهی عهیبدار ببێت، ئهوهش نیشانه و بهڵگهیهکی تره.
لِنُرِيَكَ مِنْ آيَاتِنَا الْكُبْرَى ( 23 )
(ئهم شتانه بۆ ئهوهیه) تا ههندێک له موعجیزه گهورهکانی خۆمانت نیشان بدهین.
اذْهَبْ إِلَىٰ فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَىٰ ( 24 )
ده بچۆ بۆ لای فیرعهون چونکه بێگومان یاخی یه و له سنوور دهرچووه.
قَالَ رَبِّ اشْرَحْ لِي صَدْرِي ( 25 )
(موسا کهوته نزا کردن) وتی: پهروهردگارا سینه و دڵ و دهروونم ئاسووده و گوشاد بکه.
إِنَّكَ كُنتَ بِنَا بَصِيرًا ( 35 )
چونکه بهڕاستی تۆ ههمیشه بینای به حاڵی ئێمه، به ههڵس و کهوتی ئێمه، به ههموو شتێکی ئێمه.
قَالَ قَدْ أُوتِيتَ سُؤْلَكَ يَا مُوسَىٰ ( 36 )
(خوای گهورهش) فهرمووی: ئهی موسا ههموو داخوازیهکانت بهجێ یه و پهسهنده و ههموویانت پێدرا.
وَلَقَدْ مَنَنَّا عَلَيْكَ مَرَّةً أُخْرَىٰ ( 37 )
سوێند بهخوا بێگومان ئێمه جارێکی تریش منهتمان ناوهته سهر تۆو لای ڕهحمهتمان لێکردوویتهوه..
إِذْ أَوْحَيْنَا إِلَىٰ أُمِّكَ مَا يُوحَىٰ ( 38 )
کاتێک ئێمه ئهوهی پێوست بوو بهدایکت ڕابگهیهنرێت، پێمان گهیاند..
أَنِ اقْذِفِيهِ فِي التَّابُوتِ فَاقْذِفِيهِ فِي الْيَمِّ فَلْيُلْقِهِ الْيَمُّ بِالسَّاحِلِ يَأْخُذْهُ عَدُوٌّ لِّي وَعَدُوٌّ لَّهُ وَأَلْقَيْتُ عَلَيْكَ مَحَبَّةً مِّنِّي وَلِتُصْنَعَ عَلَىٰ عَيْنِي ( 39 )
که بیخهره ناو تابوتێکی تایبهتهوه، ئینجا بیخهره دهریاوه، با دهریا بهرهو کهنار بیبات، تا سهرهنجام دوژمنهکهی من و دوژمنهکهی ئهو بیگرێتهوه، خۆشهویستیم ڕژاند بهسهرتدا، تا له ژێر چاودێری مندا گهوره ببیت.
إِذْ تَمْشِي أُخْتُكَ فَتَقُولُ هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلَىٰ مَن يَكْفُلُهُ فَرَجَعْنَاكَ إِلَىٰ أُمِّكَ كَيْ تَقَرَّ عَيْنُهَا وَلَا تَحْزَنَ وَقَتَلْتَ نَفْسًا فَنَجَّيْنَاكَ مِنَ الْغَمِّ وَفَتَنَّاكَ فُتُونًا فَلَبِثْتَ سِنِينَ فِي أَهْلِ مَدْيَنَ ثُمَّ جِئْتَ عَلَىٰ قَدَرٍ يَا مُوسَىٰ ( 40 )
(لهبیرت نهچێت) کاتێک خوشکهکهت دهڕۆیشت و چاودێری تۆی دهکرد، (له نزیکی کۆشکی فیرعهونهوه، بینی گیریان خواردووه به دهستهوه) وتی: باشه، ئایا کهسێکتان پێ بڵێم تا بۆتان بهخێو بکات، ئهوسا تۆمان گهڕاندهوه بۆ لای دایکت، تا چاوی ڕوون بێت و خهفهت نهخوات، (ئهوهبوو که گهوره بوویت بهههڵه) کهسێکت کوشت، ئنجا ئێمه ڕزگارمان کردیت له غهم و پهژاره، به جۆرهها شێوه تۆمان تاقی کردۆتهوه، ئیتر ئهوهبوو ساڵهها لهناو خهڵکی مهدینهدا مایتهوه، (بهشوانکاری ژیانی خۆتت برده سهر) ئینجا ئهی موسا لهکاتی دیاری کراودا هاتوویت (تا پهیامی ئێمه وهربگریت و ڕای بگهیهنیت)...
وَاصْطَنَعْتُكَ لِنَفْسِي ( 41 )
(جا چاک بزانه) من تۆم دروست کردووه بۆ خۆم، (تا پهیامی من ڕابگهیهنیت).
اذْهَبْ أَنتَ وَأَخُوكَ بِآيَاتِي وَلَا تَنِيَا فِي ذِكْرِي ( 42 )
دهی بڕۆ خۆت و براکهت هاوڕێ لهگهڵ موعجیزهکانمدا، نهکهن لهگهیاندنی پهیامی مندا سستی و خاوی بکهن.
اذْهَبَا إِلَىٰ فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَىٰ ( 43 )
ههردووکتان بچن بۆ لای فیرعهون، چونکه بهڕاستی ئهو له سنوور دهرچووه و له مهرزی بهندایهتی ترازاوه..
فَقُولَا لَهُ قَوْلًا لَّيِّنًا لَّعَلَّهُ يَتَذَكَّرُ أَوْ يَخْشَىٰ ( 44 )
ههردووکتان بهنهرمی و جوانی گفتوگۆی لهگهڵدا بکهن، بۆ ئهوهی یاداوهری وهربگرێت، یان ترسی (سزای ئێمه) له دهروونیدا جێ بگرێت.
قَالَا رَبَّنَا إِنَّنَا نَخَافُ أَن يَفْرُطَ عَلَيْنَا أَوْ أَن يَطْغَىٰ ( 45 )
موساو هاروون وتیان: پهروهردگارا؛ ئێمه بهڕاستی دهترسین پهلامارمان بدات و لهناومان بهرێت (پێش ئهوهی پهیامهکهتی پێ ڕابگهیهنین)، یان زیاتر سهرکهشیی بکات.
قَالَ لَا تَخَافَا إِنَّنِي مَعَكُمَا أَسْمَعُ وَأَرَىٰ ( 46 )
خوای گهوره فهرمووی: مهترسن من بهڕاستی لهگهڵتاندام، دهبیسم و دهبینم (نایهڵم دهستدرێژی بکاته سهرتان).
فَأْتِيَاهُ فَقُولَا إِنَّا رَسُولَا رَبِّكَ فَأَرْسِلْ مَعَنَا بَنِي إِسْرَائِيلَ وَلَا تُعَذِّبْهُمْ قَدْ جِئْنَاكَ بِآيَةٍ مِّن رَّبِّكَ وَالسَّلَامُ عَلَىٰ مَنِ اتَّبَعَ الْهُدَىٰ ( 47 )
ئینجا بچن بۆ لای و پێی بڵێن: ئێمه ههردووکامان لهلایهن پهروهردگاری تۆوه ڕهوانه کراوین، (باوهڕی پێ بهێنه) و نهوهی ئیسرائیلیش ئازاد بکه، با له گهڵماندا بن، سزاو ئازاریان مهده، بهڕاستی ئێمه، هاورێ لهگهڵ موعجیزهی تایبهتی له لایهن پهروهردگارتهوه ڕهوانهکراوین، سڵاویش لهسهر ئهو کهسانه بێت که شوێنی هیدایهت و ڕێبازی ڕاستهقینه کهوتوون.
إِنَّا قَدْ أُوحِيَ إِلَيْنَا أَنَّ الْعَذَابَ عَلَىٰ مَن كَذَّبَ وَتَوَلَّىٰ ( 48 )
بێگومان ئێمه ئاگادارکراوین، که سزاو ئازارو بهڵا لهسهر ئهوانهیه که ڕاستیهکان به درۆ دهزانن و پشتی تێ دهکهن لێی یاخی دهبن.
قَالَ فَمَن رَّبُّكُمَا يَا مُوسَىٰ ( 49 )
فیرعهون به فیزهوه وتی: باسه ئهی موسا پهروهردگاری ئێوه کێیه؟!
قَالَ رَبُّنَا الَّذِي أَعْطَىٰ كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَىٰ ( 50 )
موسا وتی: پهروهردگارمان ئهو زاتهیه که ههموو شتێکی بهتایبهتی و ڕێکو پێکی دروست کردووه، پاشان ڕێنموویی کردووه، تا بهچاکی دهوری خۆی ببینێت و (له خزمهتی ئادهمیزادا بێت).
قَالَ فَمَا بَالُ الْقُرُونِ الْأُولَىٰ ( 51 )
فیرعهون وتی: ئهی ئهو ههموو خهڵکهی که لهوهو پێش تیاچوون، چیان لێهات و سهرهنجامیان چۆنه؟!
قَالَ عِلْمُهَا عِندَ رَبِّي فِي كِتَابٍ لَّا يَضِلُّ رَبِّي وَلَا يَنسَى ( 52 )
موسا وتی: زانیاری ئهوانه، لای پهروهردگارمهو له دۆسیهکانی (لوح المحفوظ) دا پارێزراوه، پهروهردگاری من، هیچی لێ ون نابێت، هیچ شتێکیش فهرامۆش ناکات.
الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ مَهْدًا وَسَلَكَ لَكُمْ فِيهَا سُبُلًا وَأَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجْنَا بِهِ أَزْوَاجًا مِّن نَّبَاتٍ شَتَّىٰ ( 53 )
ئهو زاتهی که زهوی بۆ ئێوه بار هێناوه، وهکو لانکه و بێشکه (لهسهری دهحهوێنهوه)، ههروهها جۆرهها ڕێگهی (زهمینی و ئاسمانی و ههوایی) تیادا بۆ فهراههم هێناون، له ئاسمانیشهوه باران دادهبهزێنێت، که بههۆیهوه چاندهها جووت ڕووهکی پێ ڕواندووه.
كُلُوا وَارْعَوْا أَنْعَامَكُمْ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِّأُولِي النُّهَىٰ ( 54 )
خهڵکینه بخۆن (لهو بهرههم و بهرهکهته)، ماڵاتهکانیشتان بلهوهڕێنن، بهڕاستی ئا لهو شتانهدا بهڵگهونیشانهی زۆر ههیه بۆ کهسانی ژیرو هۆشمهند.
مِنْهَا خَلَقْنَاكُمْ وَفِيهَا نُعِيدُكُمْ وَمِنْهَا نُخْرِجُكُمْ تَارَةً أُخْرَىٰ ( 55 )
ئێمه ئێوهمان ههر لهم زهویه دروست کردووه، (دوای ماوهیهک) دهتانخهینهوه ناوی، پاشان جارێکی تر دووباره لهو زهویه دهرتان دههێنینهوه (بۆ لێپرسینهوه و وهرگرتنی ئهو پاداشتهی که شایستهن).
وَلَقَدْ أَرَيْنَاهُ آيَاتِنَا كُلَّهَا فَكَذَّبَ وَأَبَىٰ ( 56 )
سوێند به خوا بهڕاستی ههرچی بهڵگه و موعجیزه ههبوو نیشانی فیرعهونماندا کهچی ههر ههمووی بهدرۆزانی و ئاماده نهبوو باوهڕ بهێنێت، بهڵکو ههر سهری باداو یاخی بوو.
قَالَ أَجِئْتَنَا لِتُخْرِجَنَا مِنْ أَرْضِنَا بِسِحْرِكَ يَا مُوسَىٰ ( 57 )
فیرعهون (به ناڕهزاییهوه) وتی: ئهی موسا هاتووی بۆ لامان، تا لهسهر زهوی خۆمان به دهرکردنمان بدهیت و ئاوارهمان بکهیت، بههۆی جادووگهریهکهتهوه؟!
فَلَنَأْتِيَنَّكَ بِسِحْرٍ مِّثْلِهِ فَاجْعَلْ بَيْنَنَا وَبَيْنَكَ مَوْعِدًا لَّا نُخْلِفُهُ نَحْنُ وَلَا أَنتَ مَكَانًا سُوًى ( 58 )
کهواته سوێند بێت ئێمهش جادوویهکت بۆ دههێنین وهک ئهوهی خۆت، جا شوێن و کاتێک بۆ ئێمهو بۆ خۆت دابنێ، نه ئێمه سهرپێچی لێ بکهین نه تۆش، تا له یهک شوێن و کاتدا دهستبهکار ببین له شوێنێکی ڕێک و پێکدا.
قَالَ مَوْعِدُكُمْ يَوْمُ الزِّينَةِ وَأَن يُحْشَرَ النَّاسُ ضُحًى ( 59 )
موسا وتی: کاتی دیاریکراومان ڕۆژی ڕازاندنهوه بێت لهکاتی چێشتهنگاودا خهڵکی کۆبکرێتهوه.
فَتَوَلَّىٰ فِرْعَوْنُ فَجَمَعَ كَيْدَهُ ثُمَّ أَتَىٰ ( 60 )
فیرعهون ئهو دانیشتنهی بهجێ هێشت و ههرچی فێڵ و تهڵهکهی ههبوو خستیهکارو پاشان (له کاتی دیاری کراودا) هات (به لهخۆبایی بوونهوه).
قَالَ لَهُم مُّوسَىٰ وَيْلَكُمْ لَا تَفْتَرُوا عَلَى اللَّهِ كَذِبًا فَيُسْحِتَكُم بِعَذَابٍ وَقَدْ خَابَ مَنِ افْتَرَىٰ ( 61 )
موسا به جادووگهرانی وت: هاوار له ئێوه، نهکهن درۆ به ناوی خواوه ههڵبهستن، (هاوهڵی بۆ بڕیار بدهن، باوهڕ به پێغهمبهران نهکهن) چونکه ئهو زاته بهتوانایه بهبهڵایهک ههمووتان لهناو ببات و بتانفهوتێنێت، چونکه بهڕاستی ئهو کهسهی کهشتی ناڕهوای ههڵبهستووه و پڕوپاگهندهی درۆی کردووه نائومێد و بێ هیواو ڕهنجهڕۆ بووه.
فَتَنَازَعُوا أَمْرَهُم بَيْنَهُمْ وَأَسَرُّوا النَّجْوَىٰ ( 62 )
(گوفتاری موسا کاری تێکردن) کهوتنه باس و خواس له نێوان خۆیاندا و بهنهێنی چپ و هوڕیان دهست پێ کرد.
قَالُوا إِنْ هَٰذَانِ لَسَاحِرَانِ يُرِيدَانِ أَن يُخْرِجَاكُم مِّنْ أَرْضِكُم بِسِحْرِهِمَا وَيَذْهَبَا بِطَرِيقَتِكُمُ الْمُثْلَىٰ ( 63 )
(ههندێک له دارو دهستهی فیرعهون) وتیان به (جادووگهران) بهڕاستی ئهم دوانه، دوو جادووگهرن و دهیانهوێت، له وڵات و نیشتمانی خۆتان دهرتانپهڕێنن بههۆی جادووهکهیانهوه و ئهم ڕێگهو بهرنامه گرنگ و بهرزهی ئێوه لهناو بهرن...
فَأَجْمِعُوا كَيْدَكُمْ ثُمَّ ائْتُوا صَفًّا وَقَدْ أَفْلَحَ الْيَوْمَ مَنِ اسْتَعْلَىٰ ( 64 )
جا ههرچی تواناو دهسهڵات و جادوویهکتان ههیه بیخهنهکارو یهک پارچه و یهک دهست، دهستبهکار بن، بێگومان ئهوهی ئهمڕۆ دهیباتهوه سهرفرازو سهرکهتوو بههرهمهنده!!
قَالُوا يَا مُوسَىٰ إِمَّا أَن تُلْقِيَ وَإِمَّا أَن نَّكُونَ أَوَّلَ مَنْ أَلْقَىٰ ( 65 )
ئهوسا جادووگهران وتیان: ئهی موسا؛ یان تۆ دهستبهکاربه و (دار عهسای خۆت) فڕێ بده، یان ئێمه سهرهتا دهست پی دهکهین و فڕێی دهدهین؟
قَالَ بَلْ أَلْقُوا فَإِذَا حِبَالُهُمْ وَعِصِيُّهُمْ يُخَيَّلُ إِلَيْهِ مِن سِحْرِهِمْ أَنَّهَا تَسْعَىٰ ( 66 )
موسا وتی: نهخێر؛ ئێوه له پێشدا دهست پێ بکهن، جا ههر دهستیان پێکرد پهت و گوریس و دارو چێوهکانیان وا دههێنرایه بهرچاوی بههۆی جادوویانهوه، بێگومان وهک مار بهخێرایی دهڕوات.
قُلْنَا لَا تَخَفْ إِنَّكَ أَنتَ الْأَعْلَىٰ ( 68 )
(ئێمهش نیگامان بۆ کرد) وتمان: مهترسه و دڵنیابه چونکه بهڕاستی ههر تۆ بهرزو سهرکهتوویت.
وَأَلْقِ مَا فِي يَمِينِكَ تَلْقَفْ مَا صَنَعُوا إِنَّمَا صَنَعُوا كَيْدُ سَاحِرٍ وَلَا يُفْلِحُ السَّاحِرُ حَيْثُ أَتَىٰ ( 69 )
ئهوهش لهدهستی ڕاستتدایه (واته عساکهت)فڕێی بده، ههرچی ئهوان کردوویانه دهیماشێتهوه و قووتی دهدات، چونکه بێگومان ئهوهی کردوویانه تهنها فێڵ و تهڵهکهی جادووگهره، جادووگهریش بۆ ههر کوێ بچێت و ههرچی بکات سهرکهتوو نابێت.
فَأُلْقِيَ السَّحَرَةُ سُجَّدًا قَالُوا آمَنَّا بِرَبِّ هَارُونَ وَمُوسَىٰ ( 70 )
ئهوسا ئیتر جادووگهران، خران به ڕووداو سوژدهیان برد بۆ خوا (ڕاستییان بۆ دهرکهوت) وتیان: ئیتر ئێمه باوهڕێکی بهتینمان هێناوه بهپهروهردگاری هاروون و موسا.
قَالَ آمَنتُمْ لَهُ قَبْلَ أَنْ آذَنَ لَكُمْ إِنَّهُ لَكَبِيرُكُمُ الَّذِي عَلَّمَكُمُ السِّحْرَ فَلَأُقَطِّعَنَّ أَيْدِيَكُمْ وَأَرْجُلَكُم مِّنْ خِلَافٍ وَلَأُصَلِّبَنَّكُمْ فِي جُذُوعِ النَّخْلِ وَلَتَعْلَمُنَّ أَيُّنَا أَشَدُّ عَذَابًا وَأَبْقَىٰ ( 71 )
فیرعهون وتی: ئایا ئێوه ههر ئاوا باوهڕتان پێ هێنا پێش ئهوهی مۆڵهتتان بدهم و ڕازی بم؟ بهڕاستی دیاره موسا گهوره و مامۆستاتانه و ههر ئهو فێری جادووگهری کردوون، شهرت بێت دهست و قاچتان به پێچهوانهوه بقرتێنم و ههڵتانواسم بهقهدی دارخورمادا ئهوسا چاک دهزانن که کاممان (من، یان خوای موسا) سزامان توندو تیژو بهردهوامه!
قَالُوا لَن نُّؤْثِرَكَ عَلَىٰ مَا جَاءَنَا مِنَ الْبَيِّنَاتِ وَالَّذِي فَطَرَنَا فَاقْضِ مَا أَنتَ قَاضٍ إِنَّمَا تَقْضِي هَٰذِهِ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا ( 72 )
(جادووگهرانی تاوێک لهمهوبهر، بهباوهڕێکی بهتینهوه) وتیان: ههرگیز تازه باوی تۆ نادهین بهسهر ئهم بهڵگه و نیشانانهدا که بۆمان ههتووه سوێند بهو کهسهی که دروستی کردووین، چیت لهدهست دێت ئهنجامی بده و درێغی مهکه، بهڕاستی تۆ ههر دهتوانیت ژیانی ئهم دنیایهمان لێ زهوت بکهیت.
إِنَّا آمَنَّا بِرَبِّنَا لِيَغْفِرَ لَنَا خَطَايَانَا وَمَا أَكْرَهْتَنَا عَلَيْهِ مِنَ السِّحْرِ وَاللَّهُ خَيْرٌ وَأَبْقَىٰ ( 73 )
ئێمه ئیتر بهڕاستی باوهڕمان هێناوه به پهروهردگارمان، تا له گوناههکانمان خۆش ببێت و لهو جادووگهریهش که به زۆر پێت کردین، ههمیشه خوای گهوره له ههموو کهس چاکتره و له ههموو کهس پایهدارترو بهردهوامتره.
إِنَّهُ مَن يَأْتِ رَبَّهُ مُجْرِمًا فَإِنَّ لَهُ جَهَنَّمَ لَا يَمُوتُ فِيهَا وَلَا يَحْيَىٰ ( 74 )
ئێمه دڵنیاین لهوهی، که ئهوهی به تاوان و گوناههوه بگهرێتهوه بۆ لای پهروهردگاری، بێگومان ئهوه دۆزهخ بۆی ئامادهیه که نهدهمرێت تیایدا (تا له سزا ڕزگاری ببێت) نه دهژی (به ئارامی و ئاسوودهیی).
وَمَن يَأْتِهِ مُؤْمِنًا قَدْ عَمِلَ الصَّالِحَاتِ فَأُولَٰئِكَ لَهُمُ الدَّرَجَاتُ الْعُلَىٰ ( 75 )
ئهو کهسهش به ئیمانهوه بگهرێتهوه بۆ لای و بهڕاستی کردهوه چاکهکانی ئهنجام دابێت، ئهوه بۆ ئهوانه پلهو پایهی بهرزو بڵند ئامادهیه...
جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَذَٰلِكَ جَزَاءُ مَن تَزَكَّىٰ ( 76 )
بهههشتی -عهدهنه- که باخهکهنی چڕو پڕه دهچنه ناوی، چهندهها ڕووبار بهژێر درهختهکانیدا دهڕوات، هاورێ لهگهڵ ژیانی ههمیشهیی و نهبڕاوهدا، ئهوهش پاداشتی کهسێکه دڵ و دهروون و ڕهوشتی خۆی خاوێن کردبێت.
وَلَقَدْ أَوْحَيْنَا إِلَىٰ مُوسَىٰ أَنْ أَسْرِ بِعِبَادِي فَاضْرِبْ لَهُمْ طَرِيقًا فِي الْبَحْرِ يَبَسًا لَّا تَخَافُ دَرَكًا وَلَا تَخْشَىٰ ( 77 )
(دوای تێپهڕ بوونی چهند ساڵیک) سوێند به خوا بهڕاستی نیگامان بۆ موسا کرد که شهوڕهوی بکه بهبهندهکانم و ڕێگهیهکی وشکیان له دهریادا بۆ دابین بکه و لهکاتێکدا ترسی ئهوهت نی یه که پێت بگهن و خهمی نوقم بوون تیاچوونیشت نی یه.
فَأَتْبَعَهُمْ فِرْعَوْنُ بِجُنُودِهِ فَغَشِيَهُم مِّنَ الْيَمِّ مَا غَشِيَهُمْ ( 78 )
ئهوسا فیرعهون به سهربازانیهوه شوێنیان کهوتن، کوتوپڕ لهناو ئاوهکهدا شهپۆلی دهریا دای بهسهریانداو ههموویانی داپۆشی بهچ داپۆشینێک!
وَأَضَلَّ فِرْعَوْنُ قَوْمَهُ وَمَا هَدَىٰ ( 79 )
فیرعهونیش قهوم و گهلهکهی خۆی گومرا کردو ڕێنموویی نهکردن.
يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ قَدْ أَنجَيْنَاكُم مِّنْ عَدُوِّكُمْ وَوَاعَدْنَاكُمْ جَانِبَ الطُّورِ الْأَيْمَنَ وَنَزَّلْنَا عَلَيْكُمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوَىٰ ( 80 )
(پاشان خوا؛ ڕوو به نهوهی ئیسرائیل دهفهرموێت): ئهی نهوهی ئیسرائیل بێگومان ئێمه ئێوهمان له دهست دوژمنهکهتان ڕزگار کردو بهڵێنیشمان دانێ که لای ڕاستی کێوی طوردا (پهیمانتان لێ وهربگرین)، گهزۆ و شهلاقهشمان بۆ دابین کردن.
كُلُوا مِن طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ وَلَا تَطْغَوْا فِيهِ فَيَحِلَّ عَلَيْكُمْ غَضَبِي وَمَن يَحْلِلْ عَلَيْهِ غَضَبِي فَقَدْ هَوَىٰ ( 81 )
بخۆن لهو ڕزق و ڕۆزیه پاک و چاکانهی که پێمان بهخشیوون و زیادڕهوی و گوناهکاری و فێڵ و تهڵهکهی تێدا مهکهن، بۆ ئهوهی خهشم و قینی من داتاننهگرێتهوه، بێگومان ئهوهی خهشم و قینی من دایبگرێت، ئهوه ئیتر کهوتووه و تیاچووه.
وَإِنِّي لَغَفَّارٌ لِّمَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا ثُمَّ اهْتَدَىٰ ( 82 )
دڵنیاش بن بهڕاستی من زۆر لێخۆش بووم له کهسهی که تهوبه دهکات و باوهڕ دههێنێت و کاروکردهوهی چاکه دهکات، لهوهودوا (تا دوا ههناسهی ژیانی) بهردهوام دهبێت لهسهر ئهو ڕێبازه.
وَمَا أَعْجَلَكَ عَن قَوْمِكَ يَا مُوسَىٰ ( 83 )
(لهوهودوا موسا خۆی گهیانده کێوی طور، خوای گهوره لێی پرسی:) ئهی موسا بۆچی تۆ پهلهت کردو قهومهکهت بهجێ هێشت.
قَالَ هُمْ أُولَاءِ عَلَىٰ أَثَرِي وَعَجِلْتُ إِلَيْكَ رَبِّ لِتَرْضَىٰ ( 84 )
موسا وتی: ئهوان لهسهر ڕێبازی من دهڕۆن، (بهڵام من ئارهزوومهندی گفتوگۆت بووم) بۆیه بهپهله هاتم تا تۆ ئهی پهروهردگارم لێم ڕازی بیت (فهرمانه پیرۆزهکانت وهربگرم).
قَالَ فَإِنَّا قَدْ فَتَنَّا قَوْمَكَ مِن بَعْدِكَ وَأَضَلَّهُمُ السَّامِرِيُّ ( 85 )
پهروهرردگار فهرمووی: بێگومان ئێمه قهومهکهتمان له دوای هاتنی تۆ تاقیکردهوه (کهچی سهرکهتوو نهبوون، باوهڕ دامهزراو نهبوون) کابرای سامیری گومڕای کردن.
فَرَجَعَ مُوسَىٰ إِلَىٰ قَوْمِهِ غَضْبَانَ أَسِفًا قَالَ يَا قَوْمِ أَلَمْ يَعِدْكُمْ رَبُّكُمْ وَعْدًا حَسَنًا أَفَطَالَ عَلَيْكُمُ الْعَهْدُ أَمْ أَرَدتُّمْ أَن يَحِلَّ عَلَيْكُمْ غَضَبٌ مِّن رَّبِّكُمْ فَأَخْلَفْتُم مَّوْعِدِي ( 86 )
پاشان موسا گهڕایهوه بۆ ناو قهومهکهی، بهتووڕهیی و داخ و خهفهتێکی زۆرهوه، وتی: ئهی قهومهکهم، مهگهر پهروهردگارتان بهڵێنی چاکی نهدابوونێ (که سهرفرازتان بکات له دنیاو قیامهتدا) ئایا ئهو بهڵێن و پهیمانه زۆری پێچووه؟ یاخود ویستتان خهشم و قین لهلایهن پهروهردگارتانهوه دابارێت بهسهرتاندا، بۆیه ئیتر ئهو بهڵێنهی دابووتان به من نهتان بردهسهر (که پابهندی یهکخواناسی بن؟!).
قَالُوا مَا أَخْلَفْنَا مَوْعِدَكَ بِمَلْكِنَا وَلَٰكِنَّا حُمِّلْنَا أَوْزَارًا مِّن زِينَةِ الْقَوْمِ فَقَذَفْنَاهَا فَكَذَٰلِكَ أَلْقَى السَّامِرِيُّ ( 87 )
خهڵکهکه وتیان: ئێمه سهرپێچی کردنمان له بهڵێنهکهی تۆ بهئارهزووی خۆمان نهبووه، حهزمان له سهرپێچی نهکردووه، بهڵام ئێمه زێرو زیوێکی زۆری - قبطی- یهکان درابوو بهسهرماندا، جا ئیتر فرێمانداو سامیریش بهو شێوهیه فرێیدا..
فَأَخْرَجَ لَهُمْ عِجْلًا جَسَدًا لَّهُ خُوَارٌ فَقَالُوا هَٰذَا إِلَٰهُكُمْ وَإِلَٰهُ مُوسَىٰ فَنَسِيَ ( 88 )
بهو زێرو زیوه پهیکهری گوێرهکهیهکی بۆ دروست کردن (جارجار) بۆڕهیهکی دهکرد، (سامیری و بێ دینهکان بێ شهرمانه) وتیان: ئهمه خوای ئێوه و خوای موسایه، ئهو له بیری چووه و (بهشوێنیدا دهگهرێت).
أَفَلَا يَرَوْنَ أَلَّا يَرْجِعُ إِلَيْهِمْ قَوْلًا وَلَا يَمْلِكُ لَهُمْ ضَرًّا وَلَا نَفْعًا ( 89 )
جا ئایا ئهو نهفامانه نازانن ئهو گوێرهکهیه وهڵامی هیچ قسهیهکیان ناداتهوه؛ هیچ زهرهر، یان قازانجێکی بۆتان نیه؟!
وَلَقَدْ قَالَ لَهُمْ هَارُونُ مِن قَبْلُ يَا قَوْمِ إِنَّمَا فُتِنتُم بِهِ وَإِنَّ رَبَّكُمُ الرَّحْمَٰنُ فَاتَّبِعُونِي وَأَطِيعُوا أَمْرِي ( 90 )
بێگومان پێشتریش هاروون پێی وتن: ئهی قهومی من؛ ئێوه بهم گوێرهکه زێرینه تووشی تاقیکردنهوهیهکی سهخت بوون و تیایدا دهرنهچوون، دڵنیابن که پهروهردگارتان خوایهکی میهرهبانه، شوێنی من بکهون و گوێڕایهڵی فهرمانی من بن.
قَالُوا لَن نَّبْرَحَ عَلَيْهِ عَاكِفِينَ حَتَّىٰ يَرْجِعَ إِلَيْنَا مُوسَىٰ ( 91 )
کهچی وتیان: ههرگیز وازی لێ ناهێنین و بهدهوریدا دێین و دهیپهرستین ههتا موسا خۆی دهگهرێتهوه!!
قَالَ يَا هَارُونُ مَا مَنَعَكَ إِذْ رَأَيْتَهُمْ ضَلُّوا ( 92 )
(موسا، که گهڕایهوه به توڕهییهوه) وتی: ئهی هاروون، چی وای لێ کردیت (بێ دهنگ بیت) و هیچ نهکهیت، کاتێک بینیتن ئاوا گومرا بوون؟
أَلَّا تَتَّبِعَنِ أَفَعَصَيْتَ أَمْرِي ( 93 )
چی وای لێ کردیت پهیڕهوی من نهکهیت؟! ئایا له فهرمانی من یاخی بوویت؟!
قَالَ يَا ابْنَ أُمَّ لَا تَأْخُذْ بِلِحْيَتِي وَلَا بِرَأْسِي إِنِّي خَشِيتُ أَن تَقُولَ فَرَّقْتَ بَيْنَ بَنِي إِسْرَائِيلَ وَلَمْ تَرْقُبْ قَوْلِي ( 94 )
هاروون وتی: کوڕی دایکم (بۆ ئهوهی سۆزی بجوڵێنێت) ڕیشم مهگره و قژم ڕامهکێشه، (من بۆیه زۆر لهسهری نهچووم) بێگومان ترسام دوایی پێم بڵێیت: تۆ جیاوازیت خسته ناو نهتهوهی ئیسرائیلهوه و گوێت بهقسهی من نهدا.
قَالَ فَمَا خَطْبُكَ يَا سَامِرِيُّ ( 95 )
(ئنجا موسا ڕووی کرده کابرای سامیری) وتی: ئهی سامیری، ئهوکاره خهتهرناکه چی یه که ئهنجامت داوه؟ (ئهم پیلان و تهڵهکه و فێله چی یه دروستت کردووه)؟!
قَالَ بَصُرْتُ بِمَا لَمْ يَبْصُرُوا بِهِ فَقَبَضْتُ قَبْضَةً مِّنْ أَثَرِ الرَّسُولِ فَنَبَذْتُهَا وَكَذَٰلِكَ سَوَّلَتْ لِي نَفْسِي ( 96 )
سامیری وتی: ئهوهی من بینیم، ئهوان نهیانبینی، من مشتێکم له شوێن پێی (ئهسپهکهی) جوبرهئیل ههڵگرت و فڕێمدایه ناو پهیکهرهکهوه، بهو شێوهیه نهفسی بهدکردارم ئهو کارهی پێکردم (یاخود دهگونجێت سامیری درۆ بکات، تا خۆی له خهشمی حهزرهتی موسا ڕزگار بکات و جادوویهکی ئهنجام دابێت).
قَالَ فَاذْهَبْ فَإِنَّ لَكَ فِي الْحَيَاةِ أَن تَقُولَ لَا مِسَاسَ وَإِنَّ لَكَ مَوْعِدًا لَّن تُخْلَفَهُ وَانظُرْ إِلَىٰ إِلَٰهِكَ الَّذِي ظَلْتَ عَلَيْهِ عَاكِفًا لَّنُحَرِّقَنَّهُ ثُمَّ لَنَنسِفَنَّهُ فِي الْيَمِّ نَسْفًا ( 97 )
(موسا به سامیری) وت: دهبڕۆ تا ماوی له ژیاندا (ههر کهسێک نزیکت کهوتهوه دهبێت) بڵێیت: به هیچ شێوهیهک بهریهککهوتن نی یه (دیاره که دهست ههرکهسی بهربکهوتبێت تووشی ئازارێکی زۆر بووه)، دڵنیاش به که کاتێکی تریشت بۆ دیاری کراوه، که ههرگیز ناتوانیت لێی دهرباز ببیت، سهرنجی خواکهشت بده که بهدهوریدا دهسوڕایتهوه و دهتپهرست، دهبێت بیسوتێنین و ههلا ههلای بکهین و بیخهینه ناو دهریاوه.
إِنَّمَا إِلَٰهُكُمُ اللَّهُ الَّذِي لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ وَسِعَ كُلَّ شَيْءٍ عِلْمًا ( 98 )
خهڵکینه: ئێوه دڵنیابن که پهروهردگارتان تهنها زاتی (الله) یه، جگه لهو خوایهکی تر نیه، زانیاری و زانستی ئهو زاته ههموو شتێکی گرتۆتهوه.
كَذَٰلِكَ نَقُصُّ عَلَيْكَ مِنْ أَنبَاءِ مَا قَدْ سَبَقَ وَقَدْ آتَيْنَاكَ مِن لَّدُنَّا ذِكْرًا ( 99 )
ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم): ئێمه بێگومان ئا بهو شێوهیه ههندێک له بهسهرهاتی ئهوانهی ڕابروود بۆت دهگێرینهوه، دڵنیابه ئێمه لهلایهن خۆمانهوه قورئانمان پێ بهخشیوویت که یاداوهری بێت له ههموو ڕوویهکهوه.
مَّنْ أَعْرَضَ عَنْهُ فَإِنَّهُ يَحْمِلُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وِزْرًا ( 100 )
ئهوهی پشتی تێ کردبێت، ئهوه بێگومان له ڕۆژی قیامهتدا کۆڵیک گوناهـ ههڵدهگرێت.
خَالِدِينَ فِيهِ وَسَاءَ لَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ حِمْلًا ( 101 )
(ئهو جۆره کهسانه) لهناو سزادا بۆ ههمیشه دهمێننهوه، ئای چهند خراپه ئهو کۆڵه قورسهی که له قیامهتدا بهکۆڵیانهوهیه.
يَوْمَ يُنفَخُ فِي الصُّورِ وَنَحْشُرُ الْمُجْرِمِينَ يَوْمَئِذٍ زُرْقًا ( 102 )
ڕۆژێک دێت فوو دهکرێت به - صور- دا، ئهو ڕۆژه تاوانباران چاویان کوێرهو شین ههڵگهڕاوه (دیمهنێکی ناشرین و سامناکیان ههیه).
يَتَخَافَتُونَ بَيْنَهُمْ إِن لَّبِثْتُمْ إِلَّا عَشْرًا ( 103 )
بهچپهو سرته بهیهک دهڵێن: تهنها ده شهو نهبێت؛ (له دنیادا یان له جیهانی بهرزهخدا) هیچی تریان پێچووه.
نَّحْنُ أَعْلَمُ بِمَا يَقُولُونَ إِذْ يَقُولُ أَمْثَلُهُمْ طَرِيقَةً إِن لَّبِثْتُمْ إِلَّا يَوْمًا ( 104 )
ئێمه چاک دهزانین سهرهنجام چی دهڵێن چونکه ژیرترین و وریاترینیان دهڵێت: تهنها ڕۆژێک نهبێت هیچی ترتان پێ نهچووه!!
وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الْجِبَالِ فَقُلْ يَنسِفُهَا رَبِّي نَسْفًا ( 105 )
پرسیارت لێدهکهن دهربارهی کێوهکان (که له بهرپا بوونی قیامهتدا چیان بهسهر دێت)، ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) تۆ پێیان بڵێ: پهروهردگارم ههڵی دهتهکێنێت و وردو خاشی دهکات...
فَيَذَرُهَا قَاعًا صَفْصَفًا ( 106 )
جا پهرش و بڵاوی دهکاتهوه و دهیکاته زهویهکی پان و تهخت و بهرین وازی لێ دههێنێت و بهجێ دههێڵێت.
لَّا تَرَىٰ فِيهَا عِوَجًا وَلَا أَمْتًا ( 107 )
هیچ خوارو خێچی و بهرزی و نزمیهک لهسهر ڕووکاری نابینیت.
يَوْمَئِذٍ يَتَّبِعُونَ الدَّاعِيَ لَا عِوَجَ لَهُ وَخَشَعَتِ الْأَصْوَاتُ لِلرَّحْمَٰنِ فَلَا تَسْمَعُ إِلَّا هَمْسًا ( 108 )
لهو ڕۆژهدا ههموو خهڵکی شوێنی جاڕدهری کۆکردنهوه دهکهون، هیچ سهرپێچی و لاریهک ناکرێت، ههموو دهنگهکان لهبهر پهروهردگاری میهرهبان نزمن و بههێواشی دهدوێن، تهنها چپه و سرتهیهکی کهم نهبێت هیچی تر نابیستیت.
يَوْمَئِذٍ لَّا تَنفَعُ الشَّفَاعَةُ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمَٰنُ وَرَضِيَ لَهُ قَوْلًا ( 109 )
لهو ڕۆژهدا تکاو شهفاعهت وهرناگیرێت و بێ سووده، مهگهر له کهسێک خوای میهرهبان مۆڵهتی بدات و ڕازی بێت بهوهی قسهی بۆ بکرێت و قسهی لێ وهربگرێت.
يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلَا يُحِيطُونَ بِهِ عِلْمًا ( 110 )
خوا به ههموو ئهو شتانه دهزانێت (که له قیامهتدا) چاوهڕێیانهو به ههموو ئهو شتانهی (که له دنیادا) ئهنجامیان داوه و ئهو خهڵکه ههرگیز ناتوانن ئاگاداری زانست و زانیاری بێ سنووری ئهو زاته ببهن.
وَعَنَتِ الْوُجُوهُ لِلْحَيِّ الْقَيُّومِ وَقَدْ خَابَ مَنْ حَمَلَ ظُلْمًا ( 111 )
ههرچی ڕووخسارهکانه (له ڕۆژو قیامهتدا) ملکهج و فهرمانبهردارن، بۆ ئهو زاتهی کهههمیشه زیندووه و دهسهڵاتی بێ سنووری ههیه، بێگومان ئهوهی ستهمی کردووه، ڕهنج بهخهسارو نائومێدو بێ هیوایه.
وَمَن يَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحَاتِ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَا يَخَافُ ظُلْمًا وَلَا هَضْمًا ( 112 )
ئهوهش که کارو کردوهوه چاکهکان ئانجام دهدات و لهکاتێکدا ئیمانداریش بووبێت، ئهوه ئیتر ناترسێت لهوهی ستهمی لێ بکرێت یان مافی پێشێل بکرێت.
وَكَذَٰلِكَ أَنزَلْنَاهُ قُرْآنًا عَرَبِيًّا وَصَرَّفْنَا فِيهِ مِنَ الْوَعِيدِ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ أَوْ يُحْدِثُ لَهُمْ ذِكْرًا ( 113 )
ئا بهو شێوهیه ئێمه قورئانێکی عهرهبی و پاراو و ڕهوانمان دابهزاندووه و جۆرهها ههڕهشهشمان تیادا باس کردووه، بۆ ئهوهی له خوا بترسن و یاخود ببێته هۆی ئهوهی که یاداوهریان تێدا بهدی بهێنێت.
فَتَعَالَى اللَّهُ الْمَلِكُ الْحَقُّ وَلَا تَعْجَلْ بِالْقُرْآنِ مِن قَبْلِ أَن يُقْضَىٰ إِلَيْكَ وَحْيُهُ وَقُل رَّبِّ زِدْنِي عِلْمًا ( 114 )
خوای گهوره زۆر پایه بهرزو بڵنده و پاشای به حهق و ڕاستهقینهیه، (ئهی محمد صلی الله علیه وسلم) نهکهیت له خوێندنی قورئاندا پهله بکهیت: له پێش ئهوهی وهحی و نیگای ئهو قورئانه تهواو ببێت بۆ لای تۆ (چونکه ئێمه نایهڵین فهرامۆشی بکهیت) نزا بکه و بشڵێ: پهروهردگارا، بهردهوام زانست و زانیاری زۆرترو زیاترم پێ ببهخشه.
وَلَقَدْ عَهِدْنَا إِلَىٰ آدَمَ مِن قَبْلُ فَنَسِيَ وَلَمْ نَجِدْ لَهُ عَزْمًا ( 115 )
سوێند بهخوا بێگومان ئێمه پێشتر پهیمانمان له ئادهم وهرگرت (که نزیکی درهختی قهدهغه کراو نهکهوێت) کهچی بیری چوو، به مهرجێک نهمانبینی پێشتر بڕیاری کردنی ئهو سهرپێچییه بدات.
وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ أَبَىٰ ( 116 )
سهردهمێک بهفریشتهکانمان وت: سوژده بهرن بۆ ئادهم، ههموو سوژدهیان برد، جگه له ئیبلیس که سهرسهخت و یاخی بوو.
فَقُلْنَا يَا آدَمُ إِنَّ هَٰذَا عَدُوٌّ لَّكَ وَلِزَوْجِكَ فَلَا يُخْرِجَنَّكُمَا مِنَ الْجَنَّةِ فَتَشْقَىٰ ( 117 )
جا وتمان: ئهی ئادهم، بهڕاستی ئهم (ئیبلیسه) دوژمنی خۆت و هاوسهرهکهته، وریابن له بهههشت بهدهرکردنتان نهدات، به هۆیهوه تووشی ناخۆشی و نهگبهتی و دهربهدهری ببن.
إِنَّ لَكَ أَلَّا تَجُوعَ فِيهَا وَلَا تَعْرَىٰ ( 118 )
دڵنیاشبه تۆ له بهههشتدا نهبرسیت دهبێت نهرووت و ڕهجاڵ دهبیت و...
وَأَنَّكَ لَا تَظْمَأُ فِيهَا وَلَا تَضْحَىٰ ( 119 )
نهتینووشت دهبێت و نهگهرماش زۆرت بۆ دههێنێت.
فَوَسْوَسَ إِلَيْهِ الشَّيْطَانُ قَالَ يَا آدَمُ هَلْ أَدُلُّكَ عَلَىٰ شَجَرَةِ الْخُلْدِ وَمُلْكٍ لَّا يَبْلَىٰ ( 120 )
جا شهیتان گومانی خسته دڵیهوه و پێی وت: ئهی ئادهم پێت بڵێم و نیشانت بدهم درهختی نهمری و موڵک و داراییهک که بهسهرناچێت کامهیه؟!!
فَأَكَلَا مِنْهَا فَبَدَتْ لَهُمَا سَوْآتُهُمَا وَطَفِقَا يَخْصِفَانِ عَلَيْهِمَا مِن وَرَقِ الْجَنَّةِ وَعَصَىٰ آدَمُ رَبَّهُ فَغَوَىٰ ( 121 )
(شهیتان ههر کۆڵی نهدا تا فریوی دان) ههردووکیان له بهروبوومی درهختهکهیان خوارد (ئیتر جل و بهرگ و پۆشاکیان داماڵرا)، عهیب و عاریان دهرکهوت، بهپهله ههوڵیاندا بهگهڵای درهختهکانی بهههشت (خۆیان داپۆشن) ئابهو شێوهیه ئادهم یاخی بوو له پهروهردگاری و فریوی خواردو ڕێگای لێ تێکچوو، پاشان پهروهردگاری ههڵی بژارد و (کردی به پێغهمبهر) تهوبهی لێ وهرگرت و هیدایهت و ڕێنموویی کرد.
ثُمَّ اجْتَبَاهُ رَبُّهُ فَتَابَ عَلَيْهِ وَهَدَىٰ ( 122 )
پاشان پهروهردگاری ههڵیبژارد بۆ پێغهمبهرێتی و لهخۆی نزیک خستهوهو تهوبهشی لێ وهرگرت و شارهزا و ڕێنمایی کرد، بۆ پارانهوهو داوا کردنی لێخۆشبوون.
قَالَ اهْبِطَا مِنْهَا جَمِيعًا بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُم مِّنِّي هُدًى فَمَنِ اتَّبَعَ هُدَايَ فَلَا يَضِلُّ وَلَا يَشْقَىٰ ( 123 )
(ئهوسا خوای گهوره فهرمانیدا) وتی: ئیتر ههردووکتان له بهههشت دابهزن بهگشتی، ههندێکتان دهبنه دوژمنی ههندێکتان، جا ئهگهر هیدایهت و ڕێنموویی من بۆ ئێوه هات، ئهوهی شوێنی بهرنامهکهم بکهوێت، نهگومڕا دهبێت، نه ناخۆشی و ناڕهحهتی و ناسۆر دێته ڕێی.
وَمَنْ أَعْرَضَ عَن ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنكًا وَنَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَعْمَىٰ ( 124 )
ئهوهیش ڕوو وهربگێرێت له بهرنامه و یادی من پشتی تێ بکات، بێگومان بۆ ئهو جۆره کهسانه ژیانێکی ترش و تاڵ و ناخۆش پێش دێت، له ڕۆژی قیامهتیشدا بهکوێری حهشری دهکهین..
قَالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِي أَعْمَىٰ وَقَدْ كُنتُ بَصِيرًا ( 125 )
ئهو جۆره کهسه دهڵێت: ئهی پهروهردگار بۆ بهکوێری حهشرت کردم خۆ من کاتی خۆی چاوساغ و بینا بووم.
قَالَ كَذَٰلِكَ أَتَتْكَ آيَاتُنَا فَنَسِيتَهَا وَكَذَٰلِكَ الْيَوْمَ تُنسَىٰ ( 126 )
(له وهڵامدا خوا) دهفهرموێت: تۆ ئا بهو شێوهیه بوویت (کوێت بوویت له ئاستی) ئایهت و بهڵگهکانی ئێمهدا کاتێک پێت ڕادهگهیهنرا، ئێمهش ئهمڕۆ ئاوا مامهڵهی کهسێکی لهبیر کراوت لهگاڵدا دهکهین (له سزاو ئازاردا دههێڵرێیتهوه).
وَكَذَٰلِكَ نَجْزِي مَنْ أَسْرَفَ وَلَمْ يُؤْمِن بِآيَاتِ رَبِّهِ وَلَعَذَابُ الْآخِرَةِ أَشَدُّ وَأَبْقَىٰ ( 127 )
ئا بهو شێوهیه، تۆڵه دهکهینهوه لهو کهسهی که له سنوور دهترازێت و باوهڕ بهئایهت و فهرمانهکانی پهروهردگاری ناهێنێت، بێگومان سزای قیامهت زۆر سهخت ترو بهردهوامتره (له سزای دنیا).
أَفَلَمْ يَهْدِ لَهُمْ كَمْ أَهْلَكْنَا قَبْلَهُم مِّنَ الْقُرُونِ يَمْشُونَ فِي مَسَاكِنِهِمْ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِّأُولِي النُّهَىٰ ( 128 )
ئایا بۆیان ڕوون نهبۆتهوه که چهندهها نهوهمان پێش ئهمان لهناو بردووه، بهناو شوێنهوارو ماڵ و حاڵیاندا هاتوچۆ دهکهن، بهڕاستی ئا لهو بهسهرهاتانهدا بهڵگه و نیشانهی زۆر ههیه بۆ خاوهن بیرو هۆشمهندهکان.
وَلَوْلَا كَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِن رَّبِّكَ لَكَانَ لِزَامًا وَأَجَلٌ مُّسَمًّى ( 129 )
خۆ ئهگهر بڕیارێک لهلایهن پهروهردگارتهوه پێش نهکهوتایهو مۆڵهتی دیاریکراویش نهبوایه، ئهوه لهناو بردنی خوانهناسان شتێکی ئهنجامدار دهبوو.
فَاصْبِرْ عَلَىٰ مَا يَقُولُونَ وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَقَبْلَ غُرُوبِهَا وَمِنْ آنَاءِ اللَّيْلِ فَسَبِّحْ وَأَطْرَافَ النَّهَارِ لَعَلَّكَ تَرْضَىٰ ( 130 )
کهواته ئهی محمد صلی الله علیه وسلم، ئهی ئیماندار خۆڕاگر به بهرامبهر ئهو گوفتاره نابهجێیانهیان که دهیڵێن و تهسبیحات و ستایش و سوپاسی پهروهردگارت بکه، پێش ههڵهاتنی خۆرو پێش ئاوابوونی، له ههندێک کاتهکانی شهودا ههر تهسبیحات و ستایشی بکه، له بهشه جیا جیاکانی ڕۆژیشدا ههر تهسبیحات و ستایشی بکه، بۆ ئهوهی له ڕهزامهندی پهروهردگار بههرهماند ببیت.
وَلَا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلَىٰ مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجًا مِّنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا لِنَفْتِنَهُمْ فِيهِ وَرِزْقُ رَبِّكَ خَيْرٌ وَأَبْقَىٰ ( 131 )
(ئهی ئیماندار) تۆ چاوهکانت مهبڕه ئهو نازو نیعمهتهی که ههندێک خهڵکمان لێ بههرهوهر کردووه، که زینهت و ڕازاوهی ژیانی دنیایه، بۆ ئهوهی لهو نازو نیعمهته تاقیانبکهینهوه، بێگومان ڕزق و ڕۆزی پهروهردگارت (له بهههشتدا) چاکترو بهردهوامتره.
وَأْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلَاةِ وَاصْطَبِرْ عَلَيْهَا لَا نَسْأَلُكَ رِزْقًا نَّحْنُ نَرْزُقُكَ وَالْعَاقِبَةُ لِلتَّقْوَىٰ ( 132 )
(ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم، ئهی ئیماندار) فهرمان بده به ههموو تاکهکانی خێزانت، تا نوێژهکهیان (بهچاکی ئهنجام بدهن، چونکه خۆراکی ڕۆحه) و بهردهوام و کۆڵنهدهر و خۆڕاگربه لهسهری، ئێمه بێگومان داوای ڕزق و ڕۆزی له تۆ ناکهین، بهڵکو ئێمه ڕزق و ڕۆزی به تۆ دهبهخشین، سهرهنجامی چاک ههر بۆ خواناسی و دینداریه.
وَقَالُوا لَوْلَا يَأْتِينَا بِآيَةٍ مِّن رَّبِّهِ أَوَلَمْ تَأْتِهِم بَيِّنَةُ مَا فِي الصُّحُفِ الْأُولَىٰ ( 133 )
(کافرهکانی مهککه) وتیان: باشه، ئهوه بۆ لهلایهن پهروهردگاریهوه مهعجیزهیهکی بۆ ئێمه نههێناو (نیشانی نهداین)، مهگهر باسی (ئهو مهعجیزانه) له کتێبه پێشووهکاندا ڕوون نهکراوهتهوه؟ (کاتی خۆی نیشانی قهومه پێشووهکانمان داوه بهڵام خۆ باوهڕیان نههێناوه، بۆ ئامانیشی پێش بهێنین ههر باوهڕ ناهێنن).
وَلَوْ أَنَّا أَهْلَكْنَاهُم بِعَذَابٍ مِّن قَبْلِهِ لَقَالُوا رَبَّنَا لَوْلَا أَرْسَلْتَ إِلَيْنَا رَسُولًا فَنَتَّبِعَ آيَاتِكَ مِن قَبْلِ أَن نَّذِلَّ وَنَخْزَىٰ ( 134 )
خۆ ئهگهر بهڕاستی ئێمهش پێش ناردنی قورئان و پێغهمبهر لهناومان ببردنایه، ئهوه دهیانوت: پهروهردگارا، بۆچی پێغهمبهرێکت بۆ ڕهوانه نهکردین، تا شوێنی بهرنامه و ئایهتهکانی تۆ بکهوین پێش ئهوهی زهلیل و ڕیسوا ببین.
قُلْ كُلٌّ مُّتَرَبِّصٌ فَتَرَبَّصُوا فَسَتَعْلَمُونَ مَنْ أَصْحَابُ الصِّرَاطِ السَّوِيِّ وَمَنِ اهْتَدَىٰ ( 135 )
(ئهی پێغهمبهر(صلی الله علیه وسلم) به دوژمنانی دین) بڵێ: ههموولایهک چاوهڕوانن، ده ئێوهش چاوهڕێ بن له ئایندهدا دهزانن که کێ خاوهنی بهرنامه و ڕێبازی ڕاست و دروسته و کێش ڕێبازی هیدایهتی گرتۆته بهر.
قورئانی پیرۆز » كوردی » سورهتی الأنبياء
كوردی
سورهتی الأنبياء - تعداد آیات 112
اقْتَرَبَ لِلنَّاسِ حِسَابُهُمْ وَهُمْ فِي غَفْلَةٍ مُّعْرِضُونَ ( 1 )
موحاسهبهو لێ پرسینهوهی خهڵکی نزیک بۆتهوه، له کاتێکدا (زۆربهی) ئهوان بێ ئاگا وغافڵن وپشتیان له ئاینی خوا کردووه و ڕوو وهرگێرن (لهبهرنامهکهی).
مَا يَأْتِيهِم مِّن ذِكْرٍ مِّن رَّبِّهِم مُّحْدَثٍ إِلَّا اسْتَمَعُوهُ وَهُمْ يَلْعَبُونَ ( 2 )
هیچ یاداوهریهکی تازهیان لهلایهن پهروهردگاریهنهوه بۆ نایهت که ئهوان گوێ بیستی نهبوو بن و لهوکاتهدا یاری و گهمهی پێنهکهن...
لَاهِيَةً قُلُوبُهُمْ وَأَسَرُّوا النَّجْوَى الَّذِينَ ظَلَمُوا هَلْ هَٰذَا إِلَّا بَشَرٌ مِّثْلُكُمْ أَفَتَأْتُونَ السِّحْرَ وَأَنتُمْ تُبْصِرُونَ ( 3 )
دڵهکانیان بێ ئاگاو سهرگهردانه، ئهوانهش که ستهمیان کرد، قسهکانیان شاردهوه (بهنهێنی دهیانوت) ئایا ئهمه تانها بهشهرێک نیه وهک ئێوه؟! ئایا ئێوه بهدهم جادووگهریهوه دهچن؟! لهکاتێکدا ئێوه چاوتان ههیه و دهیبینن!!
قَالَ رَبِّي يَعْلَمُ الْقَوْلَ فِي السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ( 4 )
(خوای گهوره پێغهمبهرهکهی له باس و خواسیان ئاگادارکرد بۆیه) وتی: پهروهردگارم ئاگاداری ههموو قسه و گوفتارێکه له ئاسمان و زهویدا و ئهو زاته بیسهرو زانایه.
بَلْ قَالُوا أَضْغَاثُ أَحْلَامٍ بَلِ افْتَرَاهُ بَلْ هُوَ شَاعِرٌ فَلْيَأْتِنَا بِآيَةٍ كَمَا أُرْسِلَ الْأَوَّلُونَ ( 5 )
بهڵکو (شتی تریشیان) دهوت: (وهک ئهوهی که گوایه ئهم قورئانه): خهوو خهیاڵی بێ سهر و بنه، یاخود خۆی ههڵی بهستووه، بهڵکو ئهو کهسێکی شاعیره، دهبا بهڵگه و موعجیزهیهک بهێنێت وهک پێغهمبهرانی پێشوو!!
مَا آمَنَتْ قَبْلَهُم مِّن قَرْيَةٍ أَهْلَكْنَاهَا أَفَهُمْ يُؤْمِنُونَ ( 6 )
ئهو شارو شارۆچکه و دێهاتانهی پێش ئهمان (که داوای موعجیزهیان کردووه و دوایی باوهڕیان نههێناوه) له ناومان بردوون، ئایا ئهمان باوهڕ دههێنن؟! (ئایا ئهوان باوهڕ دههێنن)؟
وَمَا أَرْسَلْنَا قَبْلَكَ إِلَّا رِجَالًا نُّوحِي إِلَيْهِمْ فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِن كُنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ ( 7 )
ئێمه پێش تۆ کهسانی ترمان ڕهوانه نهکردووه، جگه له پیاوانێک (که ههڵمانبژاردوون)، وهحی و نیگایان بۆ ڕهوانه دهکهین، دهبپرسن له خاوهنی کتێبهکانی پێشوو ئهگهر ئێوه ئهم ڕاستیانه نازانن.
وَمَا جَعَلْنَاهُمْ جَسَدًا لَّا يَأْكُلُونَ الطَّعَامَ وَمَا كَانُوا خَالِدِينَ ( 8 )
ئێمه وه نهبێت ئهو پێغهمبهرانهمان له پهیکهر و لاشهیهک دروست کردبێت که خواردن نهخۆن و ژیانی ههمیشهییشمان پێ نهبهخشیوون.
ثُمَّ صَدَقْنَاهُمُ الْوَعْدَ فَأَنجَيْنَاهُمْ وَمَن نَّشَاءُ وَأَهْلَكْنَا الْمُسْرِفِينَ ( 9 )
لهوهودوا بهڵێنی خۆمانمان بۆ بردوونهته سهر، جا ڕزگارمان کردوون لهگهڵ ئهوانهدا که دهمانهوێت و (باوهڕیان هێناوه) سهرکهش و لهسنور دهرچووهکانیشمان لهناوبردووه.
لَقَدْ أَنزَلْنَا إِلَيْكُمْ كِتَابًا فِيهِ ذِكْرُكُمْ أَفَلَا تَعْقِلُونَ ( 10 )
سوێند بهخوا بێگومان ئێمه کتێبێکمان ڕهوانه کردووه بۆتان که یاداوهریه و سهربهرزی ئێوه له شوێنکهوتنیایهتی، ئایا ئهوه بیرو هۆشتان ناخهنهکار و ژیر نابن؟
وَكَمْ قَصَمْنَا مِن قَرْيَةٍ كَانَتْ ظَالِمَةً وَأَنشَأْنَا بَعْدَهَا قَوْمًا آخَرِينَ ( 11 )
چهندهها شارو شارۆچکهمان کاول کرد که خهڵکهکهی ستهمکار بوون و بهدوایاندا گهلانی ترمان هێناوهته مهیدانهوه.
فَلَمَّا أَحَسُّوا بَأْسَنَا إِذَا هُم مِّنْهَا يَرْكُضُونَ ( 12 )
جا کاتێک ئهو خوا نهناسانه ههستیان کردووه که تۆڵه و سزای ئێمه بهرهو ڕوویان هاتووه و نزیکه یهخهیان بگرێت، ئهوه دهست بهجێ ڕایان کردووه لێی و سهریان لێشێواوه.
لَا تَرْكُضُوا وَارْجِعُوا إِلَىٰ مَا أُتْرِفْتُمْ فِيهِ وَمَسَاكِنِكُمْ لَعَلَّكُمْ تُسْأَلُونَ ( 13 )
)ئهوسا به گاڵته پێکردنهوه پێیان وتراوه) ڕامهکهن و بگهڕێنهوه بۆ ئهو ڕابواردنه و بۆ ئهو ماڵ و حاڵهی که تیایدا دهژیان، بۆ ئهوهی پرس و ڕاتان پێ بکرێت و کارێک یان ئیشێک چاوهڕێتان بکات!!
قَالُوا يَا وَيْلَنَا إِنَّا كُنَّا ظَالِمِينَ ( 14 )
(ئهوسا به دهم ڕاکردنهوه) دهیانوت: هاوار بۆ ئێمه بهڕاستی ئێمه ستهمکار بووین.
فَمَا زَالَت تِّلْكَ دَعْوَاهُمْ حَتَّىٰ جَعَلْنَاهُمْ حَصِيدًا خَامِدِينَ ( 15 )
جا بهردهوام ههر ئهوه قسهیانه، ههتا ههموویانمان دروێنه و خامۆش کرد.
وَمَا خَلَقْنَا السَّمَاءَ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا لَاعِبِينَ ( 16 )
ئێمه ئاسمان و زهوی، ههرچیش له نێوانیاندایه به گاڵته (بێ مهبهست) دروستمان نهکردووه.
لَوْ أَرَدْنَا أَن نَّتَّخِذَ لَهْوًا لَّاتَّخَذْنَاهُ مِن لَّدُنَّا إِن كُنَّا فَاعِلِينَ ( 17 )
ئهگهر بمانویستایه یاری و گهمهیهک بسازێنین، لهلایهن خۆمانهوه دهمانسازاند، ئهگهر بڕیار بێت کاری وا بکهین...
بَلْ نَقْذِفُ بِالْحَقِّ عَلَى الْبَاطِلِ فَيَدْمَغُهُ فَإِذَا هُوَ زَاهِقٌ وَلَكُمُ الْوَيْلُ مِمَّا تَصِفُونَ ( 18 )
(جا ئهوه له ئێمه ناوهشێتهوه) بهڵکو حهق دهماڵین بهسهر بهتاڵ و ناحهقیداو دهست بهجێ داغانی دهکهین، هاوارو واوهیلا له ئێوه، بۆ ئهو بوختان و قسه نابهجێیانهی که دهیکهن.
وَلَهُ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَنْ عِندَهُ لَا يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِهِ وَلَا يَسْتَحْسِرُونَ ( 19 )
ههرچی له ئاسمانهکان و زهویدایه ههر خوا خاوهنیانه و له خزمهتی ئهودان، بێگومان ئهو فریشتانهی که له خزمهتیدان، خۆیان بهگهوره نازانن له پهرستنیدا و ههرگیز ماندوو بێ تاقهت و بێزار نابن له ستایشی ئهو زاته.
يُسَبِّحُونَ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ لَا يَفْتُرُونَ ( 20 )
(بهردهوام) بهشهو و به ڕۆژ تهسبیحات و ستایشی دهکهن و لهکاتێکدا ساردبوونهوهش ڕوویان تێناکات.
أَمِ اتَّخَذُوا آلِهَةً مِّنَ الْأَرْضِ هُمْ يُنشِرُونَ ( 21 )
ئایا خهڵکی نالهبار پهرستراوی ساختهیان بڕیارداوه لهزهویدا و ئهو پهرستراوانه دهتوانن ژیان ببهخشن؟
لَوْ كَانَ فِيهِمَا آلِهَةٌ إِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتَا فَسُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ الْعَرْشِ عَمَّا يَصِفُونَ ( 22 )
ئهگهر له ههردووکیاندا (له ئاسمان و زهویدا) چهند خوایهکی تر ههبوایه غهیری (الله)، ئهوه کاول و وێران دهبوون و تێک دهچوون بهسهر یهکدا، پاکی و بێگهردی بۆ خوا که پهروهردگاری عهرشه، لهو باس و خواسانهدا (که خوانهناسان) دهیڵێن (هاوهڵ بۆ ئهو زاته بڕیار دهدهن).
لَا يُسْأَلُ عَمَّا يَفْعَلُ وَهُمْ يُسْأَلُونَ ( 23 )
پرسیار ناکرێت لهوهی که خوا دهیکات، له کاتێکدا ئهوان پرسیاریان لێ دهکرێت و موحاسهبه دهکرێن.
أَمِ اتَّخَذُوا مِن دُونِهِ آلِهَةً قُلْ هَاتُوا بُرْهَانَكُمْ هَٰذَا ذِكْرُ مَن مَّعِيَ وَذِكْرُ مَن قَبْلِي بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْلَمُونَ الْحَقَّ فَهُم مُّعْرِضُونَ ( 24 )
ئایا ئهوانه خوایهکی تریان له جیاتی پهروهردگار بۆ خۆیان ڕهخساندووه؟! (یاخود خۆیان دهخهڵهتێنن و گێلن؟!) ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) پێیان بڵێ: بهڵگهتان بهێنن لهسهر ئهو بیروباوهڕهتان، من دڵنیام که ئهم قورئانه یادخهرهوهیه، بۆ ئهوانهی که هاوهڵی منن و ڕێبازی منیان گرتۆتهبهر، ههروهها له بهسهرهاتی پێغهمبهران و قهومهکانی پێش منیش دهدوێت، بهڵام زۆربهی خهڵکی حهق و حهقیقهت ناناسن و دژایهتی دهکهن و ڕووی لێ وهردهچهر خێنن.
وَمَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ مِن رَّسُولٍ إِلَّا نُوحِي إِلَيْهِ أَنَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدُونِ ( 25 )
ئێمه پێش تۆ هیچ پێغهمبهرێکمان ڕهوانه نهکردووه، که وهحیمان بۆ نهناردبێت بهوهی که: بێگومان هیچ خوایهک نیه جگه له من و دهبێت ههر من بپهرستن.
وَقَالُوا اتَّخَذَ الرَّحْمَٰنُ وَلَدًا سُبْحَانَهُ بَلْ عِبَادٌ مُّكْرَمُونَ ( 26 )
خوانهناسان دهیانوت: خوای میهرهبان کوڕی بۆ خۆی بڕیارداوه (فریشتهکان ڕۆڵهی ئهون)، پاکی و بێگهردی بۆ ئهو زاتهیه، بهڵکو ئهوانه بهندهی ڕێزداری ئهون.
لَا يَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَهُم بِأَمْرِهِ يَعْمَلُونَ ( 27 )
(ئهو فریشتانه ئهوهنده ڕهوشت بهرزن) ههرگیز (نافهرمانی ناکهن و) قسه لهقسهیدا ناکهن و له گوفتاردا پێشی ناکهون، ئهوانه به فهرمانی ئهو دهجوڵێنهوه و فهرمانی ئه جێبهجێ دهکهن.
يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلَا يَشْفَعُونَ إِلَّا لِمَنِ ارْتَضَىٰ وَهُم مِّنْ خَشْيَتِهِ مُشْفِقُونَ ( 28 )
ههر خوا دهزانێت ئه خهڵکه له ڕابوردوودا چیان ئهنجامداوه و له داهاتووشدا چی ئهنجام دهدهن (دنیا و قیامهت، ڕابوردوو و داهاتوو، بۆ ئهو زاته چوونیهکه)، فریشتهکانیش تکاکار نابن تهنها بۆ ئهو کهسانه نهبێت خوا پێی ڕازییه و ئهو فریشتانه له ترسی ئهو زاته ناوێرن هیچ سهرپێچیهک ئهنجام بدهن.
وَمَن يَقُلْ مِنْهُمْ إِنِّي إِلَٰهٌ مِّن دُونِهِ فَذَٰلِكَ نَجْزِيهِ جَهَنَّمَ كَذَٰلِكَ نَجْزِي الظَّالِمِينَ ( 29 )
خۆ ئهگهر یهکێک له فریشتهکان (له خۆی غهڕڕا بێت) بڵێت: بهڕاستی منیش خوام بێجگه لهو، ئهوه پاداشتی دهدهینهوه به دۆزهخ، ههر بهو شێوهیه پاداشتی ستهمکاران و یاخیهکان دهدهینهوه
أَوَلَمْ يَرَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ كَانَتَا رَتْقًا فَفَتَقْنَاهُمَا وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاءِ كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ أَفَلَا يُؤْمِنُونَ ( 30 )
ئایا ئهوانهی بێباوهڕ بوون نهیانبینیووه و بۆیان ڕوون نهبۆتهوه بهڕاستی ئاسمانهکان و زهوی یهک پارچه بوون لهوهودوا لێکمان جیا کردنهوه (که ئهمه ئاماژهیه بۆ ئهوهی که ئهم ڕاستهقینه لهلایهن ئهوانهوه پهی پێ دهبرێت)، له ئاویش ههموو شتێکی زیندوومان فهراههم هێناوه (ئاو زۆربهی پێکهاتهی لهشی ئادهمیزاد و زیندهواران و ڕووهک پێکدههێنێت)، ئایا ئهوانه ههر باوهڕ ناهێنن (بهو ڕاستیانه و بهو دهسهڵاته بێ سنوورهی ئێمه)؟!
وَجَعَلْنَا فِي الْأَرْضِ رَوَاسِيَ أَن تَمِيدَ بِهِمْ وَجَعَلْنَا فِيهَا فِجَاجًا سُبُلًا لَّعَلَّهُمْ يَهْتَدُونَ ( 31 )
له زهویشدا کهژو کێوهکانمان چهسپاندووه، تا لاسهنگ نهبێت و لار نهبێتهوه و ههڵیان نهگێرێتهوه، له لاپاڵی چیاکان و له دۆڵهکاندا ڕێگاو بانی فراوانمان سازاندووه، بۆ ئهوهی خهڵکی ژیان بۆ خۆیان دابین بکهن و ههروهها ڕێیان له گهنجینه و ناز و نیعمهته شاراوهکان بکهوێت.
وَجَعَلْنَا السَّمَاءَ سَقْفًا مَّحْفُوظًا وَهُمْ عَنْ آيَاتِهَا مُعْرِضُونَ ( 32 )
ئێمه ئاسمانمان کردووه به سهقفێکی پارێزراو، کهچی ئهوانه ڕوو وهردهگێڕن له ههموو نیشانه و بهڵگهکانی ئاسمان.
وَهُوَ الَّذِي خَلَقَ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ كُلٌّ فِي فَلَكٍ يَسْبَحُونَ ( 33 )
ههر ئهو زاتهیه که شهوو ڕۆژی بهدیهێناوه، خۆر مانگیش دروست کردووه، ههریهکهیان له خولگهیهکدا دهسوڕێتهوه (زوهی به دهوری خۆردا و مانگیش بهدهوری زهویدا).
وَمَا جَعَلْنَا لِبَشَرٍ مِّن قَبْلِكَ الْخُلْدَ أَفَإِن مِّتَّ فَهُمُ الْخَالِدُونَ ( 34 )
ئێمه پێش تۆ ژیانی ههمیشهیی و نهمریمان به هیچ کهسێک نهبهخشیووه، جا ئایا ئهگهر تۆ بمریت، (دوای مهرگی تۆ) ئهوه ئهو خهڵکه ژیانی ههمیشهیی دهبهنهسهر و نامرن؟!
كُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ وَنَبْلُوكُم بِالشَّرِّ وَالْخَيْرِ فِتْنَةً وَإِلَيْنَا تُرْجَعُونَ ( 35 )
ههموو کهسێک دهبێت مردن بچێژێت و شهرابی مهرگ بنۆشێت، بێگومان ئێمه ئێوه تاقی دهکهینهوه بهشهڕ و ناخۆشی و بهڵاو بهخێرو خۆشی و دارایی و توانایی، سهرهنجام ههر بۆ لای ئێمه دههێنرێنهوه (تا پاداشتتان بدهینهوه).
وَإِذَا رَآكَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِن يَتَّخِذُونَكَ إِلَّا هُزُوًا أَهَٰذَا الَّذِي يَذْكُرُ آلِهَتَكُمْ وَهُم بِذِكْرِ الرَّحْمَٰنِ هُمْ كَافِرُونَ ( 36 )
ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) کاتێک ئهوانهی بێ باوهڕ بوون تۆ دهبینن، هیچ کارێکیان له دهست نایهت لهگهڵ تۆی بکهن جگه له گاڵته و گاڵته جاڕیی، (جا بهیهکتر دهڵێن): لهکاتێکدا ئهوان ههمیشه بێباوهڕن به قورئانی خوای میهرهبان.
خُلِقَ الْإِنسَانُ مِنْ عَجَلٍ سَأُرِيكُمْ آيَاتِي فَلَا تَسْتَعْجِلُونِ ( 37 )
ئهوهنده ئینسان به پهله تاڵوکهیه. (ههر دهڵێیت) له پهلهو تاڵوکه دروستکراوه، له ئایینده من نیشانهی و بهڵگهکانی خۆمتان نیشان دهدهم، جا پهلهم لێ مهکهن.
وَيَقُولُونَ مَتَىٰ هَٰذَا الْوَعْدُ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ ( 38 )
خوانهناسان دهڵێن: باشه، کهی ئهم بهڵێنه دێته دی ئهگهر ئێوه ڕاستگۆن؟
لَوْ يَعْلَمُ الَّذِينَ كَفَرُوا حِينَ لَا يَكُفُّونَ عَن وُجُوهِهِمُ النَّارَ وَلَا عَن ظُهُورِهِمْ وَلَا هُمْ يُنصَرُونَ ( 39 )
ئهگهر بێ باوهڕان ههواڵی ئهو ڕۆژهیان بزانیایه (که بهڕێوهیه و نزیکه و دهخرێنه ناو ئاگری دۆزهخهوه)، کاتێک ناتوانن بڵێسهی ئاگر له دهم و چاو و ڕوخسارو له پشتیان دوور بخهنهوه، بهڕاستی ئهوانه سهرکهوتوو ڕزگار نابن (ئهوانه نهگاڵتهیان دهکردو نه بێ باوهڕ دهبوون و نهپهلهیان دهکرد).
بَلْ تَأْتِيهِم بَغْتَةً فَتَبْهَتُهُمْ فَلَا يَسْتَطِيعُونَ رَدَّهَا وَلَا هُمْ يُنظَرُونَ ( 40 )
بهڵکو قیامهت کتوپڕ یهخهیان دهگرێت و سهرسام و ڕیسوایان دهکات، ئهوسا ناتوانن بهرهنگاری بوهستن و بیگێرنهوه، مۆڵهتیشیان نادرێت.
وَلَقَدِ اسْتُهْزِئَ بِرُسُلٍ مِّن قَبْلِكَ فَحَاقَ بِالَّذِينَ سَخِرُوا مِنْهُم مَّا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ ( 41 )
(ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم) سوێند بهخوا بێگومان پێش تۆ گاڵته کراوه به پێغهمبهرانی تریش، ئهوسا ئهوهی ئهوان گاڵتهیان پێ دهکرد، یهخهی پێگرتن و بههۆی ئهوانهیانهوه گاڵتهیان کرد.
قُلْ مَن يَكْلَؤُكُم بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ مِنَ الرَّحْمَٰنِ بَلْ هُمْ عَن ذِكْرِ رَبِّهِم مُّعْرِضُونَ ( 42 )
پێیان بڵێ: کێ دهتوانێت ئێوه بپارێزێت له شهوو ڕۆژدا له سزاو تۆڵهی خوای میهرهبان، کهچی لهگهڵ ئهوهشدا ئهوانه ههمیشه ڕوو وهرگێڕن له یادی پهروهردگاریان.
أَمْ لَهُمْ آلِهَةٌ تَمْنَعُهُم مِّن دُونِنَا لَا يَسْتَطِيعُونَ نَصْرَ أَنفُسِهِمْ وَلَا هُم مِّنَّا يُصْحَبُونَ ( 43 )
یان ئهو بێباوهڕانه چهند خوایهکیان ههیه که دهتوانن له سزامان ڕزگاریان بکات جگه له ئێمه؟! (ئهو کۆلکه خوایانه) نه دهتوانن خۆیان ڕزگار بکهن و خۆیان ڕزگار بکهن و خۆیان سهربخهن، نه پهنا دهدرێت لهلایهن ئێمهوه و نهکۆمهکیان دهکرێت.
بَلْ مَتَّعْنَا هَٰؤُلَاءِ وَآبَاءَهُمْ حَتَّىٰ طَالَ عَلَيْهِمُ الْعُمُرُ أَفَلَا يَرَوْنَ أَنَّا نَأْتِي الْأَرْضَ نَنقُصُهَا مِنْ أَطْرَافِهَا أَفَهُمُ الْغَالِبُونَ ( 44 )
ئێمه (بهپهله تۆڵهناسێنین) بهڵکو ئهوانه خۆیان و باوو باپیرانیان له نازو نیعمهتی دنیا بههرهوهر کردووه، ههتا تهمانیان درێژ بۆتهوه، جا ئایا ئهوانه نابینن و نازانن که بهڕاستی ئێمه ورده ورده دێین و دهسهڵاتیان لهملاو لای وڵاتیاندا کهم دهکهینهوه، (کاتێک ئوممهتی ئیسلام شایسته دهبێت، خوای باڵا دهست دهسهڵاتی ڕۆژههڵات و ڕۆژئاوا کهم دهکاتهوه) جا ئایا ئهو بێباوهڕانه ههمیشه سهرکهوتوو و زاڵن؟!
قُلْ إِنَّمَا أُنذِرُكُم بِالْوَحْيِ وَلَا يَسْمَعُ الصُّمُّ الدُّعَاءَ إِذَا مَا يُنذَرُونَ ( 45 )
ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم پێیان بڵێ: بهڕاستی من تهنها له ڕێگهی وهحی و نیگاوه ئێوه بێدار دهکهمهوه، کهسانێکیش ههن کهڕن له ئاستی حهقدا و سهدای پهیامی خوا نابیستن کاتێک بێدار دهکرێنهوه.
وَلَئِن مَّسَّتْهُمْ نَفْحَةٌ مِّنْ عَذَابِ رَبِّكَ لَيَقُولُنَّ يَا وَيْلَنَا إِنَّا كُنَّا ظَالِمِينَ ( 46 )
سوێند بهخوا ئهگهر کهمێک له هاڵاوی سزای پهروهردگارت ڕوویان تێ بکات و لێیان بدات، ئهوه خوانهناسان به کوڵ دهڵێن: هاوارو ئاهو ناڵه بۆ ئێمه، به ڕاستی ئێمه کهسانێکی ستهمکار بووین.
وَنَضَعُ الْمَوَازِينَ الْقِسْطَ لِيَوْمِ الْقِيَامَةِ فَلَا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَيْئًا وَإِن كَانَ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِّنْ خَرْدَلٍ أَتَيْنَا بِهَا وَكَفَىٰ بِنَا حَاسِبِينَ ( 47 )
ئێمه پێوهر و تهرازووهکانی دادپهروهری له ڕۆژی قیامهتدا دادهنێین، جا هیچ کهس به هیچ شێوهیهک ستهمی لێ ناکرێت، ئهگهر به قهدهر تۆوه خهرتهلهیهک (که زۆر بچووک و ورده، کارێکی چاک یان خراپی ئهنجام دابێت) دهیهێنینه مهیدان، جا ئهوهنده بهسه بۆ ئێمه که ئاوا به وردی حساب و لێپرسینهوه ئهنجام دهدهین.
وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَىٰ وَهَارُونَ الْفُرْقَانَ وَضِيَاءً وَذِكْرًا لِّلْمُتَّقِينَ ( 48 )
سوێند به خوا بێگومان ئێمه به موساو هاروون کتێبی تهوراتمان بهخشی که جیاکهرهوهی حهق و بهتاڵه، ههروهها ڕووناکی و یادخهرهوهشه بۆ پارێزکاران...
الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُم بِالْغَيْبِ وَهُم مِّنَ السَّاعَةِ مُشْفِقُونَ ( 49 )
ئهوانهن له پهروهردگاریان دهترسن له کاتێکدا که کهس دیار نیه و پهروهردگاریش لێیان پانهانه، ههروهها ئهوانه له قیامهت و لێپرسینهوه بیمیان ههیه (بێگومان ئهوانه له قیامهتدا دڵنیا و ئاسووده و دڵخۆشن).
وَهَٰذَا ذِكْرٌ مُّبَارَكٌ أَنزَلْنَاهُ أَفَأَنتُمْ لَهُ مُنكِرُونَ ( 50 )
جا ئهم قورئانهش یادخهرهوهیهکی موبارهک و بهفهڕ و پیرۆزه دامان بهزاندووه، جا ئایا ئێوه خۆتانی لێ وێڵ دهکهن و نایناسن؟!
وَلَقَدْ آتَيْنَا إِبْرَاهِيمَ رُشْدَهُ مِن قَبْلُ وَكُنَّا بِهِ عَالِمِينَ ( 51 )
سوێند بهخوا بهڕاستی ئێمه ژیری و هۆشمهندیمان پێشتر به ئیبراهیم بهخشی، ئێمه چاک ئهومان دهناسی.
إِذْ قَالَ لِأَبِيهِ وَقَوْمِهِ مَا هَٰذِهِ التَّمَاثِيلُ الَّتِي أَنتُمْ لَهَا عَاكِفُونَ ( 52 )
کاتێک به باوک و قهومهکهی دهوت: ئهم بتانه چیه؟! ئێوه ههمیشه بهدهوریدا دێن و دهیانپهرستن!
قَالُوا وَجَدْنَا آبَاءَنَا لَهَا عَابِدِينَ ( 53 )
لهوهڵامدا (تهنها بهڵگهیان ئهوه بوو، که) وتیان: ئێمه باوو باپیرانمان بینیووه ئهمانهیان پهرستووه.
قَالَ لَقَدْ كُنتُمْ أَنتُمْ وَآبَاؤُكُمْ فِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ ( 54 )
ئیبراهیم وتی: بهڕاستی ئێوه و باوو باپیرانی ئێوه له گومڕاییهکی ئاشکرادا بوون.
قَالُوا أَجِئْتَنَا بِالْحَقِّ أَمْ أَنتَ مِنَ اللَّاعِبِينَ ( 55 )
خهڵکهکه وتیان: بهڕاست، تۆ حهقیقهتت بۆ ئێمه هێناوه یان گاڵته دهکهیت؟!
قَالَ بَل رَّبُّكُمْ رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ الَّذِي فَطَرَهُنَّ وَأَنَا عَلَىٰ ذَٰلِكُم مِّنَ الشَّاهِدِينَ ( 56 )
ئیبراهیم وتی: (من گاڵته ناکهم) بهڵکو دهمهوێت تێتان بگهیهنم که پهروهردگارتان پهروهردگاری ئاسمانهکان و زهویه و بهدی هێناون و من لهسهر ئهو بیروباوهڕه لهشایهت و ئاگاکانم.
وَتَاللَّهِ لَأَكِيدَنَّ أَصْنَامَكُم بَعْدَ أَن تُوَلُّوا مُدْبِرِينَ ( 57 )
ئینجا ئیبراهیم لهبهر خۆیهوه سوێندی خوارد و وتی: بهخوا نهخشهیهک دهکێشم و داوێک دهنێمهوه بۆ بتهکانتان دوای ئهوهی ئێوه بهجێتان هێشتن و پشتتان ههڵکرد.
فَجَعَلَهُمْ جُذَاذًا إِلَّا كَبِيرًا لَّهُمْ لَعَلَّهُمْ إِلَيْهِ يَرْجِعُونَ ( 58 )
ئینجا ههموو وردو خاش کرد جگه له گهورهکهیان، بهڵکو که گهڕانهوه (پرسیار بکهن) و ئیبراهیم ڕاستیان بۆ ڕوون بکاتهوه.
قَالُوا مَن فَعَلَ هَٰذَا بِآلِهَتِنَا إِنَّهُ لَمِنَ الظَّالِمِينَ ( 59 )
بت پهرستان (که هاتنهوه بینیان بتهکانیان وردوخاش کراوه) وتیان: ئهوهی ئهمهی کردووه به خواکانمان، بهڕاستی له ستهمکارانه!!
قَالُوا سَمِعْنَا فَتًى يَذْكُرُهُمْ يُقَالُ لَهُ إِبْرَاهِيمُ ( 60 )
ههندێکیان وتیان: بیستومانه لاوێک به خراپه باسیان دهکات پێی دهڵێن ئیبراهیم.
قَالُوا فَأْتُوا بِهِ عَلَىٰ أَعْيُنِ النَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَشْهَدُونَ ( 61 )
وتیان: کهوابوو بیهێنن بهبهرچاوی خهڵکهوه (موحاسهبهی بکهین و لێی بکۆڵینهوه) بائهوانیش ئاگاداربن و بیبینن.
قَالُوا أَأَنتَ فَعَلْتَ هَٰذَا بِآلِهَتِنَا يَا إِبْرَاهِيمُ ( 62 )
(ئیتر چوون ئیبراهیمیان هێناو لێیان پرسی) وتیان باشه، ئهی ئیبراهیم ئایا تۆ ئهمهت کردووه به خواکانمان؟!
قَالَ بَلْ فَعَلَهُ كَبِيرُهُمْ هَٰذَا فَاسْأَلُوهُمْ إِن كَانُوا يَنطِقُونَ ( 63 )
ئیبراهیم وتی: (بۆچی له من دهپرسن، خۆ بته گهورهکه ساغ و سهلیمه) نهخێر؛ ههر کاری ئهو بته زلهیه، ده لێیان بپرسن ئهگهر قسه دهکهن و تێ دهگهن!!
فَرَجَعُوا إِلَىٰ أَنفُسِهِمْ فَقَالُوا إِنَّكُمْ أَنتُمُ الظَّالِمُونَ ( 64 )
(کهمیک داچڵهکان و) له دڵی خۆیاندا لێکیان دایهوه، سهرهنجام وتیان به خۆیان: بهڕاستی ئێوه ههمیشه ستهمکارن (ئیبراهیم ڕاست دهکات، ئهمانه ناتوانن بهرگری له خۆیان بکهن جۆن دهتوانن بهرگری له ئێمه بکهن).
ثُمَّ نُكِسُوا عَلَىٰ رُءُوسِهِمْ لَقَدْ عَلِمْتَ مَا هَٰؤُلَاءِ يَنطِقُونَ ( 65 )
پاشان بهسهرشۆڕی پاشگهزکرانهوه بۆ بیرو باوهڕه کۆنهکهیان وتیان: بێگومان تۆ زانیووته که ئهوانه قسه ناکهن و تێ ناگهن!! (زۆرزان و کاربهدهستانیان چهواشهیان کردوونه).
قَالَ أَفَتَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ مَا لَا يَنفَعُكُمْ شَيْئًا وَلَا يَضُرُّكُمْ ( 66 )
ئیبراهیم وتی: باشه، ئاخر، چۆن شتێک دهپهرستن له جیاتی خوا که ناتوانێت هیچ جۆره قازانج یان زیانێکتان پێ بگهیهنێت، (تهنانهت ئهوهتا نهیانتوانی بهرگری له خۆشیان بکهن).
أُفٍّ لَّكُمْ وَلِمَا تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ أَفَلَا تَعْقِلُونَ ( 67 )
ئۆن له دهستان و لهو شتانهش که لهجیاتی خوا دهیپهرستن، جا ئایا ئهوه تێناگهن و بیرو هۆشتان ناخهنهکار؟!
قَالُوا حَرِّقُوهُ وَانصُرُوا آلِهَتَكُمْ إِن كُنتُمْ فَاعِلِينَ ( 68 )
ههندێکیان وتیان: ئیبراهیم بسوتێنن و پشتیوانی له خواکانتان بکهن، ئهگهر ئێوه شتێکتان بۆ دهکرێت.
قُلْنَا يَا نَارُ كُونِي بَرْدًا وَسَلَامًا عَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ ( 69 )
(خوای گهوره دهفهرموێت، ئێمهش فهرمانمان دهرکرد و) وتمان: ئهی ئاگر ساردو سهلامهت لهسهر ئیبراهیم (ههرچهنده ئاگر سوتێنهره باڵام به فهرمانی خوا توانای سووتاندنی نهماو ئهگهر پهروهردگار فهرمانی بهسهلامهتی نهدایه حهزرهتی ئیبراهیم لهناو ئاگرهکهدا سهرمای دهبوو).
وَأَرَادُوا بِهِ كَيْدًا فَجَعَلْنَاهُمُ الْأَخْسَرِينَ ( 70 )
ئهوانه ویستیان پیلان بگێڕن دژی ئیبراهیم ئینجا ئێمهش ئهوانمان به ڕهنجهڕۆترین کهس گێڕا.
وَنَجَّيْنَاهُ وَلُوطًا إِلَى الْأَرْضِ الَّتِي بَارَكْنَا فِيهَا لِلْعَالَمِينَ ( 71 )
ئێمه ئهویش و - لوط - ی برازایشمان ڕزگار کرد و ناردمانن بۆ (وڵاتی شام) ئهو سهرزهمینهی که بهرهکهتمان بهسهردا ڕژاندووه بۆ ههموو خهڵکی.
وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ نَافِلَةً وَكُلًّا جَعَلْنَا صَالِحِينَ ( 72 )
ههروهها ئێمه ئیسحاقمان بهخشی به ئیبراهیم و یهعقوبیش بهنهوهی (وهک زیاده ڕێزێک بۆ ئیبراهیم)، ههر یهک لهوانمان کرد به پیاوچاک و خواناس.
وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْرَاتِ وَإِقَامَ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءَ الزَّكَاةِ وَكَانُوا لَنَا عَابِدِينَ ( 73 )
ههموو ئهوانیشمان کرده پێشهواو به فهرمانی ئێمه ڕێنموویی خهڵکیان دهکردو نیگامان بۆ کردن به ئهنجامدانی کارو کردهوه چاکهکان و ڕاگرتنی نوێژ و زهکات دان، (بهڕاستی) ئهوان ههر ئێمهیان دهپهرست و ههر بهندایهتی ئێمهیان دهکرد.
وَلُوطًا آتَيْنَاهُ حُكْمًا وَعِلْمًا وَنَجَّيْنَاهُ مِنَ الْقَرْيَةِ الَّتِي كَانَت تَّعْمَلُ الْخَبَائِثَ إِنَّهُمْ كَانُوا قَوْمَ سَوْءٍ فَاسِقِينَ ( 74 )
به لوط پێغهمبهریش حیکمهت و دانایی و زانیاریمان بهخشی و ڕزگارمان کرد لهو شارهی کردهوه پیسهکانیان تێدا ئهنجام دهدا، بێگومان ئهوانه قهومێکی نالهبار و خراپ و بهدخوو تاوانکار بوون...
وَأَدْخَلْنَاهُ فِي رَحْمَتِنَا إِنَّهُ مِنَ الصَّالِحِينَ ( 75 )
ئێمه ئهومان خسته ژێر سایهی ڕهحمهت و میهرهبانی خۆمانهوه، بهڕاستی ئهو له ڕیزی بهنده چاک و باشهکاندایه.
وَنُوحًا إِذْ نَادَىٰ مِن قَبْلُ فَاسْتَجَبْنَا لَهُ فَنَجَّيْنَاهُ وَأَهْلَهُ مِنَ الْكَرْبِ الْعَظِيمِ ( 76 )
یادی نوح پێغهمبهریش بکهرهوه کاتێک هاناو هاواری بۆ هێناین لهمهو پێش، جا ئێمهش نزامان گیرا کردو خۆی ه خێزانهکهیمان له تهنگانه گهورهکه ڕزگار کرد...
وَنَصَرْنَاهُ مِنَ الْقَوْمِ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا إِنَّهُمْ كَانُوا قَوْمَ سَوْءٍ فَأَغْرَقْنَاهُمْ أَجْمَعِينَ ( 77 )
سهرکهوتنیشمان پێبهخشی بهسهر ئهو قهوم و هۆزهی بهڵگه و نیشانهکانی ئێمهیان به درۆ دهزانی و بڕوایان پێی نهبوو، چونکه بهڕاستی ئهوانیش قهومێکی نالهبارو خراپ بوون، به گشتی نوقمی ئاوی زریانهکهمان کردن.
وَدَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ إِذْ يَحْكُمَانِ فِي الْحَرْثِ إِذْ نَفَشَتْ فِيهِ غَنَمُ الْقَوْمِ وَكُنَّا لِحُكْمِهِمْ شَاهِدِينَ ( 78 )
یادی داودو سلهیمانیش بکهرهوه کاتێک بڕیاردرا دهربارهی ئهو کێلگه کشتوکاڵیه، کاتێک که مهڕو ماڵاتی خهڵکی تیایدا بڵاو بوونهوه بهشهو و زیانیان به کێلگهکه گهیاند، ئێمهیش شایهت بووین لهسهر ئهو داوهری و بڕیارهی ئهوان. (لهسهردهمی حوکمی حهزرهتی داوددا ڕانهمهڕێک زهوی و زاری کابرایهکی کاولکرد، کابراش چوو سکاڵای خۆی گهیانده داود، ئهویش بڕیاریدا که ههموو ڕانه مهڕهکه بدرێت به خاوهن زهویهکه، بهڵام حهزرهتی سولهیمانی کوڕی ڕایهکی پهسهندتری ههبوو وتی: با بهروبومی ماڵاتهکه بدرێت به خاوهن زهویهکه تا زیانهکهی پڕ دهکاتهوه).
فَفَهَّمْنَاهَا سُلَيْمَانَ وَكُلًّا آتَيْنَا حُكْمًا وَعِلْمًا وَسَخَّرْنَا مَعَ دَاوُودَ الْجِبَالَ يُسَبِّحْنَ وَالطَّيْرَ وَكُنَّا فَاعِلِينَ ( 79 )
جا ئێمه چارهسهری کێشهکهمان له سولهیمان گهیاند، بهڵام ههریهکه (لهم باوک و کوڕه) بههرهوهرمان کردبوو له حیکمهت و دانایی وعیلم و زانستی، ههروهها باڵندهو چیاکانیشمان لهگهڵ داودا ملکهچ وفهرمانبهردار کردبوو، ههمووان پێکهوه تهسبیحات و ستایشی ئێمهیان دهکرد، ئێمهش ئهوهمان کرد.
وَعَلَّمْنَاهُ صَنْعَةَ لَبُوسٍ لَّكُمْ لِتُحْصِنَكُم مِّن بَأْسِكُمْ فَهَلْ أَنتُمْ شَاكِرُونَ ( 80 )
ههروهها ئێمه داودمان فێری دروستکردنی زرێ و قهڵغان کرد، تا له توندو تیژی کاتی شهڕ بتانپارێزێت، ئایا (له بهرامبهر ئهم ههموو نازو نیعمهتانهوه) ئێوه سوپاسگوزار دهبن؟!
وَلِسُلَيْمَانَ الرِّيحَ عَاصِفَةً تَجْرِي بِأَمْرِهِ إِلَى الْأَرْضِ الَّتِي بَارَكْنَا فِيهَا وَكُنَّا بِكُلِّ شَيْءٍ عَالِمِينَ ( 81 )
بۆ سولهیمانیش بایهکی بههێزو تیژمان ڕهخساند که بهرمانی ئهو، جاروبار هاتووچۆی دهکرد بۆ ئهو زهویهی که بهرهکهتمان بهسهردا ڕژاندبوو و ئێمه بهههموو شتێک زاناو شارهزاین.
وَمِنَ الشَّيَاطِينِ مَن يَغُوصُونَ لَهُ وَيَعْمَلُونَ عَمَلًا دُونَ ذَٰلِكَ وَكُنَّا لَهُمْ حَافِظِينَ ( 82 )
له پهریهکانیش ههندێکمان بۆ ڕام هێنابوو که بچنه ناو بنی دهریاوه (تا گهوههر و مرواری و شتی به نرخی بۆ دهربهێنن) و جگه لهوه کاری تریشیان دهکرد (وهکو دروستکردنی کۆشک وتهلارو پهیکهرو... هتد) و ئێمهش چاودێریمان دهکردن (تا کارهکانیان به چاکی ئهنجام بدهن و زیان بهخهڵک نهگهیهنن).
وَأَيُّوبَ إِذْ نَادَىٰ رَبَّهُ أَنِّي مَسَّنِيَ الضُّرُّ وَأَنتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ ( 83 )
یادی - ئهیوب- یش بکه کاتێک هاناو هاواری بۆ پهروهردگاری برد (دوای ئهوهی ماوهیهکی دوورو درێژ نهخۆش کهوتبوو، جگه لهوه پێشتریش ماڵ و سامان ومنداڵهکانی تیاچوو بوون) وتی: پهروهردگارا، بهڕاستی من ئازارو ناخۆشیم تووش بووه، تۆش له ههموو کهس میهرهبانترو له ههموو کهس دلۆڤانتریت.
فَاسْتَجَبْنَا لَهُ فَكَشَفْنَا مَا بِهِ مِن ضُرٍّ وَآتَيْنَاهُ أَهْلَهُ وَمِثْلَهُم مَّعَهُمْ رَحْمَةً مِّنْ عِندِنَا وَذِكْرَىٰ لِلْعَابِدِينَ ( 84 )
جا ئێمه نزامان گیراکردو بههاواریهوه چووین وههموو ناخۆشی و نهخۆشیهکمان له کۆڵ کردهوه، ههموو ماڵ و منداڵیمان پێبهخشیوه و ئهوهندهی تریش لهگهڵیاندا (دهکرێت خوای گهوره ههر ههمان ماڵ و منداڵی پێشووی بۆ زیندوو کردبێتهوه، یاخود نهوهی نوێی پێبهخشیبێت)، ئهوه ڕهحمهتێکی تایبهتی بوو له لایهن ئێمهوه، یاداوهریشه بۆ بهنده خواپهرستهکان (که ئهگهر ئهوانیش تووشی بهڵاو ناخۆشی بوون وهک ئهم، لهوهودوا نزایان کرد، خوای میهرهبان به هاناو هاواری ئهوانیشهوه دهچێت).
وَإِسْمَاعِيلَ وَإِدْرِيسَ وَذَا الْكِفْلِ كُلٌّ مِّنَ الصَّابِرِينَ ( 85 )
یادی (اسماعیل و ادریس و ذوالکفل) یش بکهرهوه، ههریهکه لهوان (له تاقیکردنهوه جۆراو جۆرهکاندا سهرکهوتووبوون) له خۆگرو ئارامگران بوون.
وَأَدْخَلْنَاهُمْ فِي رَحْمَتِنَا إِنَّهُم مِّنَ الصَّالِحِينَ ( 86 )
ئێمه ههموویانمان خسته ژێر سایهی ڕهحمهت و میهرهبانی خۆمانهوه، چونکه بهڕاستی ئهوانه له چاک و پاکانن.
وَذَا النُّونِ إِذ ذَّهَبَ مُغَاضِبًا فَظَنَّ أَن لَّن نَّقْدِرَ عَلَيْهِ فَنَادَىٰ فِي الظُّلُمَاتِ أَن لَّا إِلَٰهَ إِلَّا أَنتَ سُبْحَانَكَ إِنِّي كُنتُ مِنَ الظَّالِمِينَ ( 87 )
یادی (ذو النون)یش بکهرهوه (که یونس پێغهمبهره) کاتێک به توڕهیییهوه ڕۆیشت، گومانی وابوو که ههرگیز دنیای لێ تهنگ ناکهینهوه (بهڵام به پێچهوانهی گومانهکهیهوه خوا خستیه ناو سکی نهههنگهوه)، جا له ناو تاریکایهکاندا، (تاریکای شهوو دهریا و ناوسکی نهههنگهکهدا) هاوارو نزای لێ بهرز بۆوهو وتی: پهروهردگارا هیچ خوایهک نیه جگه له تۆ، پاکی و بێگهردی ههر بۆ تۆیه، بهڕاستی من له ستهمکاران بووم (کاتێک به بێ فهرمانی تۆ قهومهکهم بهجێهێشت).
فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَنَجَّيْنَاهُ مِنَ الْغَمِّ وَكَذَٰلِكَ نُنجِي الْمُؤْمِنِينَ ( 88 )
ئێمهش بههانایهوه چووین و ڕزگارمان کرد؛ لهو غهم و پهژارهو تهنگانهیهی که تێی کهوتبوو، بهو شێوهیهش ئیمانداران ڕزگار دهکهین (کاتێک که دهکهونه تهنگانهوهو هاناو هاوار بۆ ئێمه دههیێنن).
وَزَكَرِيَّا إِذْ نَادَىٰ رَبَّهُ رَبِّ لَا تَذَرْنِي فَرْدًا وَأَنتَ خَيْرُ الْوَارِثِينَ ( 89 )
یادی (زکریا) ش بکهرهوه کاتێک هاناو هاواری بۆ پهروهردگاری بردو وتی: پهروهردگارا؛ من به تهنهای مههێڵهرهوه (نهوهیهکی چاک و پاکم پێ ببهخشه) تۆیش چاکترین زاتێکی له پاش من و ههموو مردوویهک دهمێنیتهوه.
فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَوَهَبْنَا لَهُ يَحْيَىٰ وَأَصْلَحْنَا لَهُ زَوْجَهُ إِنَّهُمْ كَانُوا يُسَارِعُونَ فِي الْخَيْرَاتِ وَيَدْعُونَنَا رَغَبًا وَرَهَبًا وَكَانُوا لَنَا خَاشِعِينَ ( 90 )
ئینجا ئێمه نزاکهیمان گیرا کردو (یحیی)مان پێبهخشی، هاوسهرهکهشیمان بۆ چاککرد که منداڵی ببێ، چونکه بهڕاستی ئهوانه چالاک و گورجو گۆڵ بوون له ئهنجامدانی ههموو خێرو چاکهیهکدا و نزای بهکوڵیان دهکرد، به ئومێدی ڕهحمهت و بهههشتی ئێمه و له دۆزهخ و خهشمی ئێمه دهترسانو ئهوانه ههمیشه گهردن کهچ بوون بۆ ئێمه.
وَالَّتِي أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِيهَا مِن رُّوحِنَا وَجَعَلْنَاهَا وَابْنَهَا آيَةً لِّلْعَالَمِينَ ( 91 )
یادی (مریم) یش بکهرهوه، ئهو ئافرهتهی داوێنی خۆی به خاوێنی ڕاگرت، ئێمهش لهو ڕۆحهی خاوهنی بووین پێمان بهخشی و خۆی و کوڕهکهیمان کرد به (موعجیزه) و بهڵگه بۆ ههموو خهڵکی.
إِنَّ هَٰذِهِ أُمَّتُكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَأَنَا رَبُّكُمْ فَاعْبُدُونِ ( 92 )
خهڵکینه! بهڕاستی ئهم ئایینهی که ئهم پێغهمبهرانه هێناویانه ئایینهکهی ئێوهیه، که یهک ئایینه و منیش پهروهردگارتانم، تهنها من بپهرستن
وَتَقَطَّعُوا أَمْرَهُم بَيْنَهُمْ كُلٌّ إِلَيْنَا رَاجِعُونَ ( 93 )
(لهگهڵ ئهوهشدا، له ڕێبازی یهکتاناسی و ئاینی ئیسلام لایانداو) بهش بهشیان کرد له نێوانی خۆیاندا. جۆرهها دهستهو گرۆ دروست بوو، به مهرجێک ههر ههمووشیان بۆ لای ئێمه دهگهڕێنهوه (لهدهستمان دهرناچن).
فَمَن يَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحَاتِ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَا كُفْرَانَ لِسَعْيِهِ وَإِنَّا لَهُ كَاتِبُونَ ( 94 )
جا ئهوهی کارو کردهوه چاکهکان ئهنجام بدات له کاتێکدا که ئهو کهسه باوهڕداره، جا ئهوه ههوڵ و کۆششهکهی پشتگوێ ناخرێت و بهزایه ناچێت بهڕاستی ئێمه بۆی یاداشت و تۆمار دهکهین.
وَحَرَامٌ عَلَىٰ قَرْيَةٍ أَهْلَكْنَاهَا أَنَّهُمْ لَا يَرْجِعُونَ ( 95 )
جارێکی تر حهرامه و ئهستهمه له دانیشتوانی ههر شارو شارۆچکهیهک که کاولمان کردووه، بێگومان ناگهڕێنهوه...
حَتَّىٰ إِذَا فُتِحَتْ يَأْجُوجُ وَمَأْجُوجُ وَهُم مِّن كُلِّ حَدَبٍ يَنسِلُونَ ( 96 )
ههتا ئهو کاتهی بهربهستهکهی (ذو القرنین) لهسهر دوو تیرهی یاجوج و ماجوج دهکرێتهوه (که ئهمهش یهکێکه له نیشانهکانی نزیک بوونهوهی کۆتای دنیا) و ئهوانه ئهو کاته له ههموو کون و کهلێنێکهوه به لێشاو پهیدا دهبن و زۆر دهبن.
وَاقْتَرَبَ الْوَعْدُ الْحَقُّ فَإِذَا هِيَ شَاخِصَةٌ أَبْصَارُ الَّذِينَ كَفَرُوا يَا وَيْلَنَا قَدْ كُنَّا فِي غَفْلَةٍ مِّنْ هَٰذَا بَلْ كُنَّا ظَالِمِينَ ( 97 )
ئهوسا ئیتر بهڵێنی ڕاستی نزیک دهبێتهوه و دهست پێ دهکات، ئینجا دهبینیت چاوی ئهوانهی بێباوهڕن ئهبڵهق و زهق دهبێت، (بێ پهروا دهڵێن) هاوار بۆ ئێمه، چاک غافڵ بووین لهم ڕۆژه، لهم سهرهنجامه، نهک ههر ئهوه! بهڵکو ئێمه ههر ستهمکاربووین.
إِنَّكُمْ وَمَا تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ حَصَبُ جَهَنَّمَ أَنتُمْ لَهَا وَارِدُونَ ( 98 )
(پاشان پێیان دهوترێت) بێگومان ئێوه و ئهو شتانهی له جیاتی خوا دهتانپهرست سووتهمهنی دۆزهخن و سهلکه بزوتی ئاگرن، دهبێت ههر بچنه ناوی و ههمیشه تێیدان.
لَوْ كَانَ هَٰؤُلَاءِ آلِهَةً مَّا وَرَدُوهَا وَكُلٌّ فِيهَا خَالِدُونَ ( 99 )
(ههروهها بههاوهڵگهڕان دهوترێت) ئهوانهی ئێوه دهتانپهرست ئهگهر خوا بوونایه ئاوا نهدهخرانه ناو دۆزهخهوه، بێگومان ههرههموویان (هاوهڵگهران و پهرستراوهکانیان) له دۆزهخدا بۆ ههمیشه دهمێننهوه.
لَهُمْ فِيهَا زَفِيرٌ وَهُمْ فِيهَا لَا يَسْمَعُونَ ( 100 )
ئهوانه؛ بهههناسهی قورس و لرخهلرخ ئاهو ناڵهوه (ژیانی سهختی تیایدا دهبهنهسهر) و مژده و هیواو قسهیهکی خۆش نابیستن.
إِنَّ الَّذِينَ سَبَقَتْ لَهُم مِّنَّا الْحُسْنَىٰ أُولَٰئِكَ عَنْهَا مُبْعَدُونَ ( 101 )
بهڕاستی ئهوانه که ههر زوو بڕیارمانداوه چاکه بهێنینهوه ڕێیان (بههۆی ئیمان و باوهڕو کردهوهی چاکیانهوه) ئهوانه دووره پهرێز کراون له دۆزهخهوه.
لَا يَسْمَعُونَ حَسِيسَهَا وَهُمْ فِي مَا اشْتَهَتْ أَنفُسُهُمْ خَالِدُونَ ( 102 )
قرچه قرچ و ورشه و دهنگی بڵێسهی نابیستن، (بهڵکو ئهوان له نازو نیعمهتدا) که حهزیان لێی بوو و ئارهزوویان دهکرد بۆ ههتا ههتایی دهمێنن
لَا يَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَكْبَرُ وَتَتَلَقَّاهُمُ الْمَلَائِكَةُ هَٰذَا يَوْمُكُمُ الَّذِي كُنتُمْ تُوعَدُونَ ( 103 )
(ئهو بهختهوهرانه) لێقهومانی گهوره و تهنگانهی بێ سنوور (قیامهت) تووشی غهمباری و پهژارهیان ناکات، بهڵکو فریشهکان (به ڕووی خۆشهوه پێشوازیان لی دهکهن و) دهڵێن ئهمه ئهو ڕۆژهیه که کاتی خۆی بهڵێنیان پێدهدرا (ئێوه ئیتر ڕزگارتان بوو له تهنگانه و ناخۆشی دنیا، بۆ ههمیشه کهونهته خۆشیهوه).
يَوْمَ نَطْوِي السَّمَاءَ كَطَيِّ السِّجِلِّ لِلْكُتُبِ كَمَا بَدَأْنَا أَوَّلَ خَلْقٍ نُّعِيدُهُ وَعْدًا عَلَيْنَا إِنَّا كُنَّا فَاعِلِينَ ( 104 )
ڕۆژێک دێت ئێمه ئاسمان دهپێچینهوه، وهکو چۆن کتێبی کراوه دادهخرێت و دهپێچرێتهوه ههروهک چۆن له سهرهتاوه دروستمان کرد، وهک ئهوسای خۆی لێ دهکهینهوه (بۆ ئهوهی سهر لهنوێ به شێوهیهکی تر دروستی بکهینهوه) جا ئهوه پهیمان و بهڵێنی ئێمهیه، بێگومان ئێمه ئهو کاره ئهنجام دهدهین.
وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ ( 105 )
سوێند به خوا به ڕاستی ئێمه له کتێبی زهبووردا دوای تهورات بڕیارمان داوه که: بێگومان بهنده شیاو و چاکهکانم دهبنه خاوهنی زهوی.
إِنَّ فِي هَٰذَا لَبَلَاغًا لِّقَوْمٍ عَابِدِينَ ( 106 )
بهڕاستی ئا لهم باسهدا مژدهو ڕاگهیاندن بۆ کهسانی خواپهرست و بهنده ملکهچهکان.
وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا رَحْمَةً لِّلْعَالَمِينَ ( 107 )
(ئهی محمد صلی الله علیه وسلم) ئێمه تۆمان ڕهوانه نهکردووه تهنها بۆ ئهوه نهبێت که ببیته ڕهحمهت و بهرهکهت بۆ ههموو جیهانهکان (جیهانی ئادهمیزاد و گیاندار و ڕووهک و پهری و... هتد)
قُلْ إِنَّمَا يُوحَىٰ إِلَيَّ أَنَّمَا إِلَٰهُكُمْ إِلَٰهٌ وَاحِدٌ فَهَلْ أَنتُم مُّسْلِمُونَ ( 108 )
(ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم تۆ) بڵێ: بهڕاستی من تهنها ئاگادار دهکرێم که بێگومان خوای ئێوه ههر خوایهکی تاک و تهنهایه، ئایا ئێوه تهسلیمی ئهم بڕیاره دهبن و مسوڵمان دهبن؟!
فَإِن تَوَلَّوْا فَقُلْ آذَنتُكُمْ عَلَىٰ سَوَاءٍ وَإِنْ أَدْرِي أَقَرِيبٌ أَم بَعِيدٌ مَّا تُوعَدُونَ ( 109 )
خۆ ئهگهر پشتیان ههڵکردو گوێیان نهگرت (بۆ گوفتارو بهرنامهی ڕوون و ئاشکرای تۆ، ئهوه پێیان) بڵێ: من پهیامی خوام به یهکسانی به ههمووتان گهیاندووه (هیچ شتێکم له کهس نهشاردۆتهوه) من ئیتر نازانم ئهو ههڕهشهیهی که له ئێوه دهکرێت نزیکه یان دووره (دهربارهی شکستی ئێوه، یان بهرپا بوونی قیامهت).
إِنَّهُ يَعْلَمُ الْجَهْرَ مِنَ الْقَوْلِ وَيَعْلَمُ مَا تَكْتُمُونَ ( 110 )
(دڵنیا بن) به ڕاستی ههر ئهو زاته خۆی دهزانێت و ئاگایه به گوفتاری ئاشکراو ههر ئهویش دهزانێت و ئاگاداره لهوهی که دهیشارنهوه (له کارو کردهوهتان).
وَإِنْ أَدْرِي لَعَلَّهُ فِتْنَةٌ لَّكُمْ وَمَتَاعٌ إِلَىٰ حِينٍ ( 111 )
من نازانم لهوانهیه ئهم دواخستنی تۆڵه و بهڵێنی پهروهردگاره بۆ تاقیکردنهوه و سزاتان بێت و ڕابواردنێکیش بێت تا کاتێکی دیاریکراو (له دنیای کۆتا تهمهندا، یاخود بهڵکو به خۆدا بچنهوه و ڕێبازی دینداری بگرنه بهر).
قَالَ رَبِّ احْكُم بِالْحَقِّ وَرَبُّنَا الرَّحْمَٰنُ الْمُسْتَعَانُ عَلَىٰ مَا تَصِفُونَ ( 112 )
(دوای گهیاندنی پهیامی خوا و گوێ پێنهدانی خوانهناسان) پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم)ووتی: پهروهردگارا دادگهرانه له نێوان من و ئهمانهدا داوهری بفهرموو لهسهر بنچینهی حهق و ڕاستی، پهروهردگارمان بهخشنده و میهرهبانهوه داوای یارمهتی لێکراوه بۆ ئهوهی سهرمان بخات بهسهر ئهو پێناسهیهی که ئێوه دهیکهن دهربارهی خواو پێغهمبهر و پهیامهکهی
قورئانی پیرۆز » كوردی » سورهتی الحج
كوردی
سورهتی الحج - تعداد آیات 78
يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمْ إِنَّ زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شَيْءٌ عَظِيمٌ ( 1 )
ئهی خهڵکینه له پهروهردگارتان بترسن و خۆتان له خهشمی بپارێزن چونکه بهڕاستی زهوی لهرزهی قیامهت و کاول بوونی بوونهوهر کارهساتێکی زۆر گهورهیه و ڕووداوێکی سامناکه.
يَوْمَ تَرَوْنَهَا تَذْهَلُ كُلُّ مُرْضِعَةٍ عَمَّا أَرْضَعَتْ وَتَضَعُ كُلُّ ذَاتِ حَمْلٍ حَمْلَهَا وَتَرَى النَّاسَ سُكَارَىٰ وَمَا هُم بِسُكَارَىٰ وَلَٰكِنَّ عَذَابَ اللَّهِ شَدِيدٌ ( 2 )
لهو ڕۆژهدا که کارهساتهکه دهبینن، ههموو شیردهرێك له شیر خۆرهکهی بێئاگا دهبێت و فهرامۆشی دهکات، ههموو سك پڕو دوو گیانێکش کۆرپهلهکهی دهدانێت، خهڵکی دهبینیت، وهکو سهرخۆشن، له ڕاستیدا سهرخۆشیش نین، بهڵکو سزای خوایی زۆر سهخت و سامناکه و سهری لێ شێواندوون.
وَمِنَ النَّاسِ مَن يُجَادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَيَتَّبِعُ كُلَّ شَيْطَانٍ مَّرِيدٍ ( 3 )
ههندێ له خهڵکی دهبینیت بهبێ هیچ زانستی و زانیاریهك دهربارهی (گهورهیی و دهسهڵاتی) خوای پهروهردگار موجادهله دهکهن و باس و خواس دهکهن و شوێن ههموو شهیتانێکی یاخی و سهرکهش دهکهون.
كُتِبَ عَلَيْهِ أَنَّهُ مَن تَوَلَّاهُ فَأَنَّهُ يُضِلُّهُ وَيَهْدِيهِ إِلَىٰ عَذَابِ السَّعِيرِ ( 4 )
لهسهر شهیتان بڕیاردراوه، بێگومان ئهوهی شوێنی بکهوێت و بهگوێی بکات، ئهوه بهڕاستی گومڕای دهکات و ڕێگهی بۆ خۆش دهکات تا بهرهو سزای دۆزهخ بیبات.
يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِن كُنتُمْ فِي رَيْبٍ مِّنَ الْبَعْثِ فَإِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن تُرَابٍ ثُمَّ مِن نُّطْفَةٍ ثُمَّ مِنْ عَلَقَةٍ ثُمَّ مِن مُّضْغَةٍ مُّخَلَّقَةٍ وَغَيْرِ مُخَلَّقَةٍ لِّنُبَيِّنَ لَكُمْ وَنُقِرُّ فِي الْأَرْحَامِ مَا نَشَاءُ إِلَىٰ أَجَلٍ مُّسَمًّى ثُمَّ نُخْرِجُكُمْ طِفْلًا ثُمَّ لِتَبْلُغُوا أَشُدَّكُمْ وَمِنكُم مَّن يُتَوَفَّىٰ وَمِنكُم مَّن يُرَدُّ إِلَىٰ أَرْذَلِ الْعُمُرِ لِكَيْلَا يَعْلَمَ مِن بَعْدِ عِلْمٍ شَيْئًا وَتَرَى الْأَرْضَ هَامِدَةً فَإِذَا أَنزَلْنَا عَلَيْهَا الْمَاءَ اهْتَزَّتْ وَرَبَتْ وَأَنبَتَتْ مِن كُلِّ زَوْجٍ بَهِيجٍ ( 5 )
ئهی خهڵکینه ئهگهر ئێوه گومانتان له زیندوو بوونهوه ههیه، ئهوه چاك بزانن که ئێمه سهرهتا ئێوهمان له خاك و خۆڵ دروستکردووه، لهوهودوا (نهوهکان) له نوتفهیهك (پهیدا بوون)، پاشان نوتفهش دهبێته خۆههڵواسهرێك لهناو منداڵداندا، لهوهودوا دهبێته گۆشتپارهیهکی تهواوو سهرو سیمادار، یان ناتهواو، (ههموو ئهم شتانه دههێنینهوه یادتان) تا بۆتان ڕوون بکهینهوه که ئێمه ئاوا ئێوهمان دروستکدووه و دووباره دروستکردنهوهشتان لامان ئاسانه، ئهوهش بمانهوێت له منداڵدانهکاندا جێگیری دهکهین، تا کاتێکی دیاریکراو، لهوهودوا بهساوایی و بهبچووکی دهرتاندههێنین (له سکی دایکتان) دوایی بۆ ئهوهی گهوره ببن و بگهنه ئهوپهڕی هێزو تواناتان، ههتانه دهمرێنرێت بهگهنجی، ههشتانه دهگهڕێنرێتهوه بۆ پهرپووتترنی تهمهنهکان، بۆ ئهوهی هیچ شتێك نهزانێت دوای ئهوهی جاران دهیزانی، (بهڵگهیهکی تریش لهسهر زیندووبوونهوه ئهوهیه که ئهی ئینسان) تۆ زهویش دهبینیت وشك و برنگه، جا کاتێك ئاوی بارانمان بهسهردا باراند، دادهچڵهکێت و دهلهرزێت و تۆوهکان چهکهره دهکهن و ڕهگ و چڵ دهردهکهن و دهڕوێن، ئهوسا له ههموو جۆره گژوگیاو گوڵ و گوڵزارێکی جوان جووت دهڕوێنێت.
ذَٰلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَأَنَّهُ يُحْيِي الْمَوْتَىٰ وَأَنَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ( 6 )
(ئهم شتانهی که باسکران) بۆ ئهوهیه که دڵنیابن ههر خوا زاتێکی حهق و ڕاسته، بێگومان ههر ئهویش بهئاسانی مردووان زیندوو دهکاتهوه و بهڕاستی ئهو پهروهردگاره دهسهڵاتی بهسهر ههموو شتێکدا ههیه.
وَأَنَّ السَّاعَةَ آتِيَةٌ لَّا رَيْبَ فِيهَا وَأَنَّ اللَّهَ يَبْعَثُ مَن فِي الْقُبُورِ ( 7 )
بێگومان قیامهتیش ههر بهرپا دهبێت و پێش دێت و هیچ گومانی تێدا نیه و بهڕاستی ئهو خوایه ههر ههموو ئهوانهی که لهناو گۆڕدان زیندوویان دهکاتهوه و دهیانهێنێته دهرهوه.
وَمِنَ النَّاسِ مَن يُجَادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَلَا هُدًى وَلَا كِتَابٍ مُّنِيرٍ ( 8 )
ههندێك خهڵکی ههن موجادهله دهربارهی زاتی خواو سیفاته پیرۆژهکانی دهکهن دوور له ههموو زانست و زانیاری بۆچوون و کتێب و سهرچاوهیهکی ڕوون و ئاشکرا.
ثَانِيَ عِطْفِهِ لِيُضِلَّ عَن سَبِيلِ اللَّهِ لَهُ فِي الدُّنْيَا خِزْيٌ وَنُذِيقُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَذَابَ الْحَرِيقِ ( 9 )
(ههندێك لهو جۆره کهسانه) ڕوو وهردهگێرێت و شان ههڵدهتهکێنێت و فیز دهکات تا خۆی و خهڵکی له ڕێبازی خوا وهربگێرێت، ئهو جۆره کهسانه ههر له دنیادا ڕیسوایی و خهجاڵهتی و سهرشۆڕی دهیانگرێتهوه، له ڕۆژی قیامهتیشدا سزای سوتێنهری پێ دهچێژین.
ذَٰلِكَ بِمَا قَدَّمَتْ يَدَاكَ وَأَنَّ اللَّهَ لَيْسَ بِظَلَّامٍ لِّلْعَبِيدِ ( 10 )
(ئهوسا پێی دهوترێت) ئهم سهرئهنجامه دهستپێشکهری خۆته تووشت هاتۆتهوه، بێگومانیش خوا بههیچ جۆره ستهم له بهندهکانی ناکات.
وَمِنَ النَّاسِ مَن يَعْبُدُ اللَّهَ عَلَىٰ حَرْفٍ فَإِنْ أَصَابَهُ خَيْرٌ اطْمَأَنَّ بِهِ وَإِنْ أَصَابَتْهُ فِتْنَةٌ انقَلَبَ عَلَىٰ وَجْهِهِ خَسِرَ الدُّنْيَا وَالْآخِرَةَ ذَٰلِكَ هُوَ الْخُسْرَانُ الْمُبِينُ ( 11 )
ههندێك له خهڵکی ههیه تهنها له یهك حاڵهتدا خواپهرستی دهکات (ئهویش ئهو حاڵهتهیه که دنیا بهدڵی ئهو بێت)، ئهگهر تووشی خێرو خۆشی بوو دڵی پێی خۆشه، خۆ ئهگهر تووشی تاقیکردنهوهیهك هات، سواری سهری خۆی دهبێت و ههڵدهگهرێتهوه، ئا بهو حاڵهتهی دنیا و قیامهت له دهست خۆی دهدات و زهرهرمهندی ههردوو لایه و ههر ئهوهشه خهسارهتمهند و زهرهرمهندی ڕوون و ئاشکرا.
يَدْعُو مِن دُونِ اللَّهِ مَا لَا يَضُرُّهُ وَمَا لَا يَنفَعُهُ ذَٰلِكَ هُوَ الضَّلَالُ الْبَعِيدُ ( 12 )
(ئهو جۆره کهسانه) هاناو هاوار لهکهسێك دهکهن لهجیاتی خوا، یاخود پهنا بۆ کهسێك دهبهن نه زهرهرو نه قازانجی پێدهگهیهنێت، ئهو حاڵهته گومڕایی و سهرلێشێواویهکی زۆر نابهجێ و دووره.
يَدْعُو لَمَن ضَرُّهُ أَقْرَبُ مِن نَّفْعِهِ لَبِئْسَ الْمَوْلَىٰ وَلَبِئْسَ الْعَشِيرُ ( 13 )
(نهفامان هاناو هاوار) لهکهسێك دهکهن که زهرهری زیاتر و نزیکتره له قازانجی، ئای که چهنده یارو یاوهر و هاودهمێکی ناڕهسهن و خراپیان ههیه.
إِنَّ اللَّهَ يُدْخِلُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ إِنَّ اللَّهَ يَفْعَلُ مَا يُرِيدُ ( 14 )
بهڕاستی خوا ئهو کهسانهی ئیمان و باوهڕیان هێناوه و کاروکردهوه چاکهکانیان ئهنجامداوه دهخاته باخهکانی بهههشتهوه، چهندهها ڕووبار بهژێر درهختهکانیدا دهڕوات، بێگومان خوای گهوره ههرشتێکی بوێت ئهنجامی دهدات.
مَن كَانَ يَظُنُّ أَن لَّن يَنصُرَهُ اللَّهُ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ فَلْيَمْدُدْ بِسَبَبٍ إِلَى السَّمَاءِ ثُمَّ لْيَقْطَعْ فَلْيَنظُرْ هَلْ يُذْهِبَنَّ كَيْدُهُ مَا يَغِيظُ ( 15 )
ئهو کهسهی وادهزانێت و واگومان دهبات که خوا ههرگیز سهری ناخات و پشتیوانی لێناکات، نه لهدنیادا نهله قیامهتدا، دهبا پهتێك به بهرزیهوه ههڵبواسێت (ملی خۆی پیادا بکات) ئینجا بیبڕێت و خۆی بخنکێنێت (یاخود کهسێك واگومان دهبات که ههرگیز خوا پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) و پهیامهکهی سهرناخات له دنیاو قیامهتدا، با بڕوا بهێنێت بهئایینێکی ئاسمانی پاشان پاشگهز بێتهوه) با تهماشا بکات و بزانێت ئهو پیلان و فێڵ و نهخشهیهی، ڕق و کینه و بوغزی لادهبات؟!
وَكَذَٰلِكَ أَنزَلْنَاهُ آيَاتٍ بَيِّنَاتٍ وَأَنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَن يُرِيدُ ( 16 )
ئا بهو شێوهیه قورئانمان دابهزاندووه، که ئایهتهکانی ههمووی ڕوون و ئاشکران، بهڕاستی خوا ههر کهسێکی بوێت (شایسته بێت، بهم قورئانه) هیدایهتی دهدات.
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ هَادُوا وَالصَّابِئِينَ وَالنَّصَارَىٰ وَالْمَجُوسَ وَالَّذِينَ أَشْرَكُوا إِنَّ اللَّهَ يَفْصِلُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ ( 17 )
بهڕاستی ئهوانهی ئیمان و باوهڕیان هێناوه و ئهوانهش که بوونهته جوو، لهگهڵ صابئهکاندا که فریشته پهرست؛ یان ئهستێره پهرستن و گاورهکان و ئاگرپهرستهکان و ئهوانهی که ههوهڵایان (بۆ خوا) بڕیارداوه، بێگومان خوای گهوره له ڕۆژی قیامهتدا جیایان دهکاتهوه لهیهکترو بڕیاری خۆی دهدات لهسهریان، بهڕاستی خوا شایهته بهسهر ههموو شتێکهوه.
أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يَسْجُدُ لَهُ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَمَن فِي الْأَرْضِ وَالشَّمْسُ وَالْقَمَرُ وَالنُّجُومُ وَالْجِبَالُ وَالشَّجَرُ وَالدَّوَابُّ وَكَثِيرٌ مِّنَ النَّاسِ وَكَثِيرٌ حَقَّ عَلَيْهِ الْعَذَابُ وَمَن يُهِنِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِن مُّكْرِمٍ إِنَّ اللَّهَ يَفْعَلُ مَا يَشَاءُ ۩ ( 18 )
ئایا نهتبینیوه و نهتبیستووه که بهڕاستی ههرکهس و ههرچی ههیه له ئاسمانهکان و زهویدا سوژده بۆ خوا دهبهن، ههروهها خۆرو مانگ و ئهستێره و چیاکان و درهخت و ماڵات و زۆرێك لهخهڵکی، زۆرێکیش خۆی شایستهی سزاو تۆڵه کردووه، جا ئهوهی خوا قهدرو ڕێزی بشکێنێت و ڕیسوای بکات ئهوه هیچ ڕێز لێنهرێکی نیه، بهڕاستی خوا ئهوهی بیهوێت دهیکات.
هَٰذَانِ خَصْمَانِ اخْتَصَمُوا فِي رَبِّهِمْ فَالَّذِينَ كَفَرُوا قُطِّعَتْ لَهُمْ ثِيَابٌ مِّن نَّارٍ يُصَبُّ مِن فَوْقِ رُءُوسِهِمُ الْحَمِيمُ ( 19 )
ئهمانه دوودهستهی دژبهیهکن (ئیمانداران و بێ باوهڕان) کردیانه کێشه لهبارهی پهروهردگاریانهوه (له زات و سیفات و قهزاو قهدهری و... هتد): جا ئهوانهیان که بێ باوهڕ بوون پارچه پۆشاك له ئاگر بڕڕاوه بهباڵایان، ئاوی زۆر لهکوڵ لهسهرویانهوه دهکرێت بهسهریاندا (له دهرئهنجامی سهر سهختی و سهرکهشییاندا).
يُصْهَرُ بِهِ مَا فِي بُطُونِهِمْ وَالْجُلُودُ ( 20 )
ئهو ئاوه لهکوڵه ههرچی لهناو سکیاندا ههیه بهپێستهکانهوه دهیتوێنێتهوه.
كُلَّمَا أَرَادُوا أَن يَخْرُجُوا مِنْهَا مِنْ غَمٍّ أُعِيدُوا فِيهَا وَذُوقُوا عَذَابَ الْحَرِيقِ ( 22 )
ههر که ههوڵ بدهن و بیانهوێت خۆیان ڕزگار بکهن و لهو سزایه ههڵبێن (بهقامچی و تێههڵدان) دهگێڕدرێنهوه ناوی و پێیان دهوترێت: بچێژن سزای سووتان و ئاگر.
إِنَّ اللَّهَ يُدْخِلُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ يُحَلَّوْنَ فِيهَا مِنْ أَسَاوِرَ مِن ذَهَبٍ وَلُؤْلُؤًا وَلِبَاسُهُمْ فِيهَا حَرِيرٌ ( 23 )
بهڕاستی خوا ئهو کهسانهی که باوهڕیان هێناوه و کردهوه چاکهکانیان ئهنجامداوه دهخاته ناو باخهکانی بهههشتهوه که چهندهها ڕووبار بهژێر درهختهکانیدا و بهبهردهم کۆشکهکانیدا جاری و ڕهوانه، دهستیان دهرازێنرێتهوه بهبازنی ئاڵتون و مرواری (لهشێوهی سهعاتی دهست و ههر جۆرێکدا که حهزی لێ بکهن)، پۆشاکیشیان لهو بهههشتهدا ئاوریشمی جوان و نایاب و ههمهڕهنگه.
وَهُدُوا إِلَى الطَّيِّبِ مِنَ الْقَوْلِ وَهُدُوا إِلَىٰ صِرَاطِ الْحَمِيدِ ( 24 )
ئهو بهختهوهرانه ڕێنموویی کراون بۆ گوفتاری جوان و پهسهند، ههروهها پێشتر ڕێنموویی کرابوون بۆ ڕێبازی ئهو پهروهردگارهی که شایستهی شوکرو سوپاسه.
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَيَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ اللَّهِ وَالْمَسْجِدِ الْحَرَامِ الَّذِي جَعَلْنَاهُ لِلنَّاسِ سَوَاءً الْعَاكِفُ فِيهِ وَالْبَادِ وَمَن يُرِدْ فِيهِ بِإِلْحَادٍ بِظُلْمٍ نُّذِقْهُ مِنْ عَذَابٍ أَلِيمٍ ( 25 )
بێگومان ئهوانهی که بێ باوهڕ بوون و دژایهتی ڕێبازی خوا بهجۆرهها شێوه دهکهن و نایهڵن خهڵکی ڕووبکاته مزگهوتی حهرام که بڕیارمانداوه بۆ ههموو خهڵکی بێت چوونیهکه بۆ ئهوانی که لهوێ دهژین، یان ئهوانهی له شوێنانی ترهوه بۆی دهچن، جا ئهوهی بیهوێت بههۆی یاخی بوون و لادانهوه ستهم بکات، ئهوه سزایهکی به ئازاری پێ دهچێژین.
وَإِذْ بَوَّأْنَا لِإِبْرَاهِيمَ مَكَانَ الْبَيْتِ أَن لَّا تُشْرِكْ بِي شَيْئًا وَطَهِّرْ بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَالْقَائِمِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ ( 26 )
(ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) بهیاد بێنه) کاتێك شوێنی کهعبهمان دیاری کرد بۆ ئیبراهیم (دوای تهواوبوونی، فهرمانمان پێدا) که هیچ جۆره هاوهڵێکم بۆ بڕیار نهدهیت و (بیکه به بنکهی یهکخواناسی) و ماڵی من پاك بکهرهوه بۆ ئهوانهی بهدهوریدا دهسوڕێنهوه، یاخود به پێوهن یان له کڕنووش و سوژده بردندان.
وَأَذِّن فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجَالًا وَعَلَىٰ كُلِّ ضَامِرٍ يَأْتِينَ مِن كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ ( 27 )
جا بانگی خهڵکی بکه و جاڕ بده له ناویاندا با بێن بۆ حهج، ئهوانیش بهپیاده دێن بهدهم بانگهوازهکهتهوه، یان بهسواری (ئهو وشترانهی که دووری ماوهکه) لاوازی کردوون و له ههموو ڕێگهیهکی دوورهوه ههر دێن...
لِّيَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ وَيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِي أَيَّامٍ مَّعْلُومَاتٍ عَلَىٰ مَا رَزَقَهُم مِّن بَهِيمَةِ الْأَنْعَامِ فَكُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْبَائِسَ الْفَقِيرَ ( 28 )
بۆ ئهوهی سوود و کهڵکی ماددی و مهعنهوی بهدهست بهێنن و ببینن و یادی خواش بکهن و ناوی پیرۆزی بهردهوام لهسهر زاریان بێت له ڕۆژانێکی دیاریکراودا (که ڕۆژانی عهرهفه و جهژنی قوربانه، سروودی (لبیك أللهم لبیك، لبیك لا شریك لك لبیك، إن الحمد و النعمة لك والملك، لا شریك لك)، له حهجدا (ألله أکبر، ألله أکبر، ألله أکبر، لا إله إلاألله و ألله أکبر ولله الحمد) له ڕۆژانی جهژندا، فهرامۆش نهکهن، ههروهها ناوی خوا (بسم الله) بکهن لهکاتی سهربڕینی ئهو ماڵاتانهدا که پێمان بهخشیوون، ئهوسا له گۆشتهکهی بخۆن و بهشی ههژارو نهدارانیشی لێ بدهن.
ثُمَّ لْيَقْضُوا تَفَثَهُمْ وَلْيُوفُوا نُذُورَهُمْ وَلْيَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِ الْعَتِيقِ ( 29 )
لهوهودوا با چڵك و ئارهق و موو و نینۆك له خۆیان دووربخهنهوه (ئیحرام بشکێنن)، ههروهها وهفا بکهن به نهزرهکانیان و جێبهجێی بکهن و بهدهوری ماڵی دێرین و بهنرخی خوا (کهعبه)دا، با (طواف) بکهن.
ذَٰلِكَ وَمَن يُعَظِّمْ حُرُمَاتِ اللَّهِ فَهُوَ خَيْرٌ لَّهُ عِندَ رَبِّهِ وَأُحِلَّتْ لَكُمُ الْأَنْعَامُ إِلَّا مَا يُتْلَىٰ عَلَيْكُمْ فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثَانِ وَاجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ ( 30 )
(جهج ئهوهبوو که باسکرا) جا ئهوهی که سنوورهکانی خوا بپارێزێت و بهگهوره دایانبنێت و ڕێزی لێ بگرێت، بێگومان ئهوه چاکتره لای پهروهردگاری (بێ پاداشت نیه)... کۆشتی مهڕو بزن و گاو و وشتر بۆتان حهڵاله جگه لهوانهی که بهسهرتاندا دهخوێنرێتهوه و قهدهغهکراوه (که له سوورهتی ألمائدة دا باسکرا)، جا لهبهرئهوه خۆتان له پهرستنی بته ناپوخت و بێ نرخهکان بپارێزن، ههروهها لهگوفتاری درۆو قسهی ههڵبهستراو خۆتان دووربگرن.
حُنَفَاءَ لِلَّهِ غَيْرَ مُشْرِكِينَ بِهِ وَمَن يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَكَأَنَّمَا خَرَّ مِنَ السَّمَاءِ فَتَخْطَفُهُ الطَّيْرُ أَوْ تَهْوِي بِهِ الرِّيحُ فِي مَكَانٍ سَحِيقٍ ( 31 )
ههوڵ بدهن ههمیشه شوێن ڕاستی بکهون و ملکهچ بن بۆ حهق لهبهر خاتری زاتی خوا، نهکهن هیچ شهریك و هاوهڵێکی بۆ بڕیار بدهن، جا ئهوهی هاوهڵ و شهریك بۆ خوا بڕیار بدات، وهکو ئهوه وایه له ئاسمانهوه بهر ببێتهوه و باڵنده پهلاماری بدات و (پارچه پارچهی بکات) یاخود ڕهشهبایهکی بههێز بیفڕێنێت و بیبات بۆشوێنێکی دوور و قوڵ.
ذَٰلِكَ وَمَن يُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِن تَقْوَى الْقُلُوبِ ( 32 )
بهو شێوهیه که حهج باسکرا پێویسته ئهنجام بدرێت جا ئهوهی ڕێز دادهنێت بۆدروشم و بهرنامهکانی خوا، ئهوه نیسانهی پارێزکاری و له خواترسانی دڵهکانه.
لَكُمْ فِيهَا مَنَافِعُ إِلَىٰ أَجَلٍ مُّسَمًّى ثُمَّ مَحِلُّهَا إِلَى الْبَيْتِ الْعَتِيقِ ( 33 )
بۆتان ههیه چهندهها سوود وهرگرن لهو ماڵاتهی دانراوه بۆ قوربانی، تا کاتی دیاریکرا (که ڕۆژانی جهژنی قوربانه) لهوهودوا شوێنی سهربڕینیان بهرهو ماڵه دێرینهکهی خوای گهورهیه.
وَلِكُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنَا مَنسَكًا لِّيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَىٰ مَا رَزَقَهُم مِّن بَهِيمَةِ الْأَنْعَامِ فَإِلَٰهُكُمْ إِلَٰهٌ وَاحِدٌ فَلَهُ أَسْلِمُوا وَبَشِّرِ الْمُخْبِتِينَ ( 34 )
بۆ ههر ئوممهتێك (له ئوممهتانی پێشوو) ڕێ و شوێن و بهرنامهیهکمان بۆ داناون (بۆ خواپهرستی و قوربانی) تا ناوی خوا بهرن لهکاتی سهربڕینی مهڵاتهکاندا، خوای ئێوه خوایهکی تاك و تهنهایه، ههمووتان تهسلیم و ملکهچی ئهون، مژدهش بده بهبهنده ملکهچ و فهرمانبهردارو دڵ ئاوهدانهکان...
الَّذِينَ إِذَا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَالصَّابِرِينَ عَلَىٰ مَا أَصَابَهُمْ وَالْمُقِيمِي الصَّلَاةِ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ ( 35 )
ئهوانهی کاتێك ناوی خوا برا (یا باسی دهسهڵات و ڕهحمهت و زات و سیفاتی کرا) دڵکانیان دادهچڵهکێت و تهزووی پیادا دێت، ئهوانهی خۆگرو ئارامگرن له بهرامبهر ئهو ناخۆشیانهوه که تووشیان دهبێت، ئهوانهی که نوێژهکانیان بهچاکی ئهنجام دهدهن و لهو ڕزق و ڕۆزیهی که پێمان بهخشیوون دهبهخشن.
وَالْبُدْنَ جَعَلْنَاهَا لَكُم مِّن شَعَائِرِ اللَّهِ لَكُمْ فِيهَا خَيْرٌ فَاذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَيْهَا صَوَافَّ فَإِذَا وَجَبَتْ جُنُوبُهَا فَكُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْقَانِعَ وَالْمُعْتَرَّ كَذَٰلِكَ سَخَّرْنَاهَا لَكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ ( 36 )
ئێمه سهربڕینی قوربانییه دابهستهکانمان بڕیارداوه که ههندێك بن له دروشمهکانی خوا (که لهکاتی حهخ و جهژنی قورباندا ئهنجام دهدرێت) بێگومان خێرو بێری زۆری تێدایه بۆتان (بازاڕی کڕین و فرۆشتن دهجولێنێت و ههژاران تێر دهبن له گۆشت، پاداشتی زۆری قیامهتیش مسۆگهر دهکات... هتد) ده ناوی خوا ببهن لهکاتی سهربڕینیدا (بڵێن بسم الله... الله أکبر) کاتێك ئاماده کراون و ڕیزکراون بۆ سهربڕین، جاکاتێك که سهربڕان و گیانیان تیادا نهماو پاك کران و پارچه پارچه کران لێیان بخۆن و بهشی ههژاران و سواڵکهرانی لێ بدهن، ئا بهو شێوهیه ئێمه ماڵاتمان بۆ ئێوه ڕامهێناوه بۆ ئهوهی سوپاسی خوا بکهن.
لَن يَنَالَ اللَّهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَاؤُهَا وَلَٰكِن يَنَالُهُ التَّقْوَىٰ مِنكُمْ كَذَٰلِكَ سَخَّرَهَا لَكُمْ لِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَىٰ مَا هَدَاكُمْ وَبَشِّرِ الْمُحْسِنِينَ ( 37 )
دڵنیابن ههرگیز گۆشتهکهی و خوێنهکهی بهخوا ناگات، بهڵکو تهقواو پارێزکاری ئێوه بهو دهگات و (حسابی بۆ دهکات)، ئا بهو شێوهیه دهبینن بهچاوی خۆتان ماڵاتی بۆ ئێوه ڕام هێناوه، تا لهکاتی سهر بڕینیدا، ألله أکبر بڵێن و قهدری پهروهردگاری گهوره بزانن که هیدایهتی داون و مژدهیش بده به چاکهکاران و خێرخوازان.
إِنَّ اللَّهَ يُدَافِعُ عَنِ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ خَوَّانٍ كَفُورٍ ( 38 )
بێگومان خوا پشتگیری دهکات لهوانهی که ئیمان و باوهڕیان هێناوه چونکه بهڕاستی خوا ههموو خیانهتکارو کافرو بێ باوهڕێکی خۆش ناوێت.
أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَإِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ نَصْرِهِمْ لَقَدِيرٌ ( 39 )
مۆڵهت دراوه بهو ئیماندارانهی شهڕیان پێدهگێرن، که بجهنگن و بهرههڵستی بکهن چونکه بهڕاستی ستهم لێکراون، بێگومان خوا دهسهڵاتی ههیه که سهریان بخات و سهرکهوتنیان پێببهخشێت...
الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِن دِيَارِهِم بِغَيْرِ حَقٍّ إِلَّا أَن يَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لَّهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِيَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ يُذْكَرُ فِيهَا اسْمُ اللَّهِ كَثِيرًا وَلَيَنصُرَنَّ اللَّهُ مَن يَنصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيزٌ ( 40 )
ئهوانهی که بهناحهق له وڵاتیان دهربهدهر کران (تهنها تاوانیان ئهوهبوو) که دهیانوت: پهروهردگارمان (ألله) یه، خۆ ئهگهر خوا خهڵکی نهدا بهیهکداو حهق دژی بهتاڵ نهوهستێت، ههرچی شوێنی خواپهرستی جوولهکه و گاور ههیه له خهڵوهتگه و کڵێساو کهنیسه، ههروهها مزگهوتانیش کهناوی خوای زۆر تێدا دهبرێت، ههمووی کاول دهکرێت، سوێند بێت بێگومان خوا ئهو کهسه سهردهخات که پشتگیری ئاین و بهرنامهکهی دهکات و ههواڵی سهرخستنی دهدات، بهڕاستی خوا زۆر بههێز و باڵادهسته.
الَّذِينَ إِن مَّكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنكَرِ وَلِلَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ ( 41 )
ئهوانهی که ئهگهر پایهدارمان کردن له زهویدا نوێژ و دروشمهکانی بهچاکی ڕادهگرن، زهکاتیش بهتهواوی دهدهن، فهرمان بهچاکه دهکهن، قهدهغه له خراپه دهکهن، سهرئهنجامی ههموو کارێکیش ههر بۆ لای خوا دهگهرێتهوه.
وَإِن يُكَذِّبُوكَ فَقَدْ كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَعَادٌ وَثَمُودُ ( 42 )
ئهگهر خوانهناسان بڕوا به تۆ ناکهن و بهدرۆت دهزانن، ئهوه دڵنیابه که پێش ئهوان هۆزی نوح و عاد و ثهموود پێغهمبهرهکانی خۆیان بهدرۆ زانیوهو بڕوایان پێ نهکردوون.
وَقَوْمُ إِبْرَاهِيمَ وَقَوْمُ لُوطٍ ( 43 )
هۆزی ئیبراهیم و هۆزی لوطیش (بڕوایان به پێغهمبهرانی خۆیان نهکردووه).
وَأَصْحَابُ مَدْيَنَ وَكُذِّبَ مُوسَىٰ فَأَمْلَيْتُ لِلْكَافِرِينَ ثُمَّ أَخَذْتُهُمْ فَكَيْفَ كَانَ نَكِيرِ ( 44 )
ههروهها دانیشتوانی مهدیهن (بڕوایان بهشوعهیب نهکرد)، موساش بڕوای پێنهکراو بهدرۆ زانرا، منیش مۆڵهتی کافرانمدا (تا ماوهیهك) لهوهودوا ههمویانم گرت، ئیتر ڕوون و ئاشکرایه که تۆڵهو خهشم و قینم چۆن بوو.
فَكَأَيِّن مِّن قَرْيَةٍ أَهْلَكْنَاهَا وَهِيَ ظَالِمَةٌ فَهِيَ خَاوِيَةٌ عَلَىٰ عُرُوشِهَا وَبِئْرٍ مُّعَطَّلَةٍ وَقَصْرٍ مَّشِيدٍ ( 45 )
چهندهها شارو شارهچکهمان لهناوبرد لهکاتێکدا دانیشتوانی ستهمکار بوون، (ئهوهته دهبینیت) خانووبهرهکانیان بهسهریهکدا تهپیووه، بیری ئاوی لهکار خراو، کۆشك و تهلاری بهرزو بڵندی زۆریشمان بهچۆڵی هێشهتهوه و بێ خاوهن ماوهتهوه (که بهڵگهیه لهسهر خهشم و قینی خوا لێیان).
أَفَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَتَكُونَ لَهُمْ قُلُوبٌ يَعْقِلُونَ بِهَا أَوْ آذَانٌ يَسْمَعُونَ بِهَا فَإِنَّهَا لَا تَعْمَى الْأَبْصَارُ وَلَٰكِن تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتِي فِي الصُّدُورِ ( 46 )
ئایا ئهوانه بهسهر زهویدا نهڕۆشتوون بهدڵ و دهروونێکی هۆشیارهوه تا بیرێك بکهنهوه... (کوان: خهڵکانی ڕابوردوو؟ ئهو شارانه بۆ کاولکران؟ کێ ئێمهی دروست کردووه؟ ئامانج له ژیان چیه؟؟) یان خاوهنی گوێ و دهزگای بیستن نهبوون بهسهرهاتهکانیان ببستن و لێکی بدهنهوه، جا وهنهبێت چاوان کوێر بووبێت، بهڵکو ئهو دڵانه کوێر دهبن که وان له سینهکاندا (چونکه ههر ڕواڵهت دهبینن و ناوهڕۆك لێك نادهنهوه).
وَيَسْتَعْجِلُونَكَ بِالْعَذَابِ وَلَن يُخْلِفَ اللَّهُ وَعْدَهُ وَإِنَّ يَوْمًا عِندَ رَبِّكَ كَأَلْفِ سَنَةٍ مِّمَّا تَعُدُّونَ( 47 )
خوانهناسان پهلهت لێدهکهن که ئهو سزایه زوو یهخهیان پێ بگرێت، بێگومان ههرگیز خوا له بهڵێنی خۆی لانادات (لهسهر داخوازی نهفامان پاش و پێشی ناخات، چونکه کات و زهمان بایهخی نیه لای خوا) بهڕاستی ڕۆژێك لهلای ئهو پهروهردگارهت وهكو ههزار ساڵ وایه لهوهی که دهیژمێرن.
وَكَأَيِّن مِّن قَرْيَةٍ أَمْلَيْتُ لَهَا وَهِيَ ظَالِمَةٌ ثُمَّ أَخَذْتُهَا وَإِلَيَّ الْمَصِيرُ ( 48 )
چهندهها شارو شارۆچکه ههبوون که من مۆڵهتمداون لهکاتێکدا دهنیشتوانی ستهمکاریش بوون، دوای ماوهیهك لهناوم بردوون، سهرئهنجام و گهڕانهوهش ههر بۆ لای منه.
قُلْ يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّمَا أَنَا لَكُمْ نَذِيرٌ مُّبِينٌ ( 49 )
پێیان بڵێ: ئهی خهڵکینه من تهنها ترسێنهرو بێدارخهرهوهیکی ئاشکرام بۆتان.
فَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَرِزْقٌ كَرِيمٌ ( 50 )
جا ئهوانهی ئیمان و باوهڕیان هێناوه و کارو کردهوه چاکهکانیان ئهنجامداوه لێخۆش بوون و ڕۆزی بهنرخ و فراوان بۆیان ئامادهیه.
وَالَّذِينَ سَعَوْا فِي آيَاتِنَا مُعَاجِزِينَ أُولَٰئِكَ أَصْحَابُ الْجَحِيمِ ( 51 )
ئهو کهسانهش ههوڵ دهدهن بهربهست دابنێن لهبهردهم ئایهت و فهرمانهکانی ئێمهدا له کاتێکدا دهستهوسانن، ئهوانه نیشتهجێی ناو دۆزهخن.
وَمَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ مِن رَّسُولٍ وَلَا نَبِيٍّ إِلَّا إِذَا تَمَنَّىٰ أَلْقَى الشَّيْطَانُ فِي أُمْنِيَّتِهِ فَيَنسَخُ اللَّهُ مَا يُلْقِي الشَّيْطَانُ ثُمَّ يُحْكِمُ اللَّهُ آيَاتِهِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ ( 52 )
(ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) پێش تۆ هیچ پێغهمبهرێکی پهیامدار و بێ پهیاممان ڕهوانه نهکردووه ئاواتی نهخواستبێت بهباوهڕ هێنانی قهومهکهی، بهڵام کاتێك ئاواتی خواستووه شهیتان ئهوهی به فرسهت زانیووه، شتی نابهجێی تێکهڵ بهئاواتهکهی کردووه، ئینجا خوایش فریای کهوتووه و ئهوهی شهیتان فڕێی داوهته نا ئاواتهکهیهوه، سڕیویهتیوه، لهوهودوا خوای گهوره ئایهت و فهرمانهکهی خۆی چهسپاو دامهزراو کردووه، خوا خۆی زاناو دانایه.
لِّيَجْعَلَ مَا يُلْقِي الشَّيْطَانُ فِتْنَةً لِّلَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ وَالْقَاسِيَةِ قُلُوبُهُمْ وَإِنَّ الظَّالِمِينَ لَفِي شِقَاقٍ بَعِيدٍ ( 53 )
(خوای گهوره بۆیه ئهو دهسهڵاتهی داوه بهشهیتان) تا ئهو (خهتهره و خهیاڵ و وهسوهسهیهی) شهیتان فڕێ دهداته نێو ئاواتی پێغهمبهرانهوه ببێته هۆی سزاو تاقیکردنهوه بۆ ئهوانهی له دڵ و دهروونیاندا نهخۆشی دووڕوویی و ناپاکی ههیه و بۆ ئهوانهش که بهرامبهر ئایینی خوا دڵ ڕهقن، بهڕاستی ستهمکاران له دژایهتی و شهڕهنگێزیهکی قووڵ و بێ بندا ڕۆچوون.
وَلِيَعْلَمَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّكَ فَيُؤْمِنُوا بِهِ فَتُخْبِتَ لَهُ قُلُوبُهُمْ وَإِنَّ اللَّهَ لَهَادِ الَّذِينَ آمَنُوا إِلَىٰ صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ ( 54 )
بۆ ئهوهش ئهوانهی زانست و زانیاریان پێ بهخشراوه دڵنیابن و بزانن که بێگومان ئهم قورئانه حهقیقهت و ڕاسته و لهلایهن پهروهردگاری تۆوه (ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) ڕهوانه کراوه، ئینجا بڕوای پتهوی پێ دههێنن و دڵهکانیشیان ملکهچ دهبێت بۆ خوا، بێگومان خوا هیدایهتدهری ئهوانهیه که باوهڕیان هێناوه بۆ ڕێگه و ڕێبازی ڕاست و دروست.
وَلَا يَزَالُ الَّذِينَ كَفَرُوا فِي مِرْيَةٍ مِّنْهُ حَتَّىٰ تَأْتِيَهُمُ السَّاعَةُ بَغْتَةً أَوْ يَأْتِيَهُمْ عَذَابُ يَوْمٍ عَقِيمٍ ( 55 )
بهردهوام ئهوانهی که بێ باوهڕن دهربارهی قورئان له شك و گوماندان، ههتا کوتوپڕ قیامهت بهرپا دهبێت، یاخود تا ئهو کاتهی که سزاو ئازار له ڕۆژێکی بێ خێردا یهخهیان پێدهگرێت.
الْمُلْكُ يَوْمَئِذٍ لِّلَّهِ يَحْكُمُ بَيْنَهُمْ فَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فِي جَنَّاتِ النَّعِيمِ ( 56 )
ئهو ڕۆژه پاشایهتی و دهسهڵات تهنها به دهست خوایه و فهرمانڕهوای له نێوانیاندا دهکات، جا ئهوانهی که باوهڕیان هێناوه و کارو کردهوه چاکهکانیان ئهنجامداوه له چهندهها باخی پڕ له نازو نیعمهتهکاندان.
وَالَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا فَأُولَٰئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ مُّهِينٌ ( 57 )
ئهوانهش که بێ باوهڕ بوون و ئایهت و فهرمانهکانی ئێمهیان بهدرۆ زانیووه، ئا ئهوانه بههۆی بیروباوهڕی ناپهسهندیانهوه سزای پڕ له خهجاڵهتی و ڕیسواکهریان بۆ ئامادهیه.
وَالَّذِينَ هَاجَرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ ثُمَّ قُتِلُوا أَوْ مَاتُوا لَيَرْزُقَنَّهُمُ اللَّهُ رِزْقًا حَسَنًا وَإِنَّ اللَّهَ لَهُوَ خَيْرُ الرَّازِقِينَ ( 58 )
ئهوانهش که لهبهر ڕهزامهندی خواو له پێناوی سهرخستنی ڕێبازهکهی ئهودا کۆچیان کرد لهوهودوا کوژران و شههیدکران یاخود مردن، سوێند بێت بێگومان خوا له ڕزق و ڕۆزی چاك بههرهوهریان دهکات، بهڕاستی خوا ههر خۆی چاکترین ڕزق و ڕۆزی بهخشه.
لَيُدْخِلَنَّهُم مُّدْخَلًا يَرْضَوْنَهُ وَإِنَّ اللَّهَ لَعَلِيمٌ حَلِيمٌ ( 59 )
سوێند بێت خوای گهوره ئهو جۆره کهسانه دهخاته شوێنێکهوه که زۆر پێی ڕازی و خۆشنوود دهبن، بهڕاستی خوا زانایه (بهههوڵ و کۆشش و نیهت و چاکهیان) و خۆگره (زۆر پهله ناکات له تۆڵهسهندندا).
ذَٰلِكَ وَمَنْ عَاقَبَ بِمِثْلِ مَا عُوقِبَ بِهِ ثُمَّ بُغِيَ عَلَيْهِ لَيَنصُرَنَّهُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ ( 60 )
ئهوه بڕیادادهی خوابوو، ههرکهسێك تۆڵه بسێنێت له ستهمکار بهئهندازهی ئهوهی که ستهمی لێکراوه، لهوهودوا دهستدرێژیی بکرێتهوه سهرو ستهمی لێ بکرێت، ئهوه بێگومان خوا سهری دهخات بهسهر ئهو ستهمکارهدا، بهڕاستی خوا زۆر چاوپۆشی دهکات و لێخۆش بووه (لهو کهسانهی واز له ستهم دههێنن، یاخود توانای تۆڵهسهندیان ههیه و چاوپۆشی دهکهن).
ذَٰلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ يُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهَارِ وَيُولِجُ النَّهَارَ فِي اللَّيْلِ وَأَنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ بَصِيرٌ ( 61 )
ئهو سهرکهوتنه بههۆی ئهوهوهیه که بهڕاستی خوای گهوره زاتێکه (ئهوهنده بهتوانایه) شهو تێههڵکێشی ڕۆژ دهکات و ڕۆژ تێههڵکێشی شهو دهکات، بهڕاستی خوا بیسهرو بینایه (بهههڵسوکهوت و قسهو گوفتاری بهندهکانی).
ذَٰلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَأَنَّ مَا يَدْعُونَ مِن دُونِهِ هُوَ الْبَاطِلُ وَأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْعَلِيُّ الْكَبِيرُ ( 62 )
ئهو بیستن و ببینینهش به هۆی ئهوهیه چونکه بهڕاستی خوا خۆی حهق و ڕاسته، ئهوانهش که ئهوان هاناو هاواری بۆ دهبهن له جیاتی ئهو ههر ئهوه خۆی باتاڵ و ناحهقیه. بێگومان ئهو خوایه بڵندو بهرزو مهزن و گهورهیه.
أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ أَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَتُصْبِحُ الْأَرْضُ مُخْضَرَّةً إِنَّ اللَّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٌ ( 63 )
ئایا نهتبینیووه که بهڕاستی خوا بارانی له ئاسمانهوه باراندووه و زهوی زۆر پێ سهوز دهبێت، بهڕاستی خوا وردبین و بهسۆزو دلۆڤان و ئاگایه.
لَّهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَإِنَّ اللَّهَ لَهُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ ( 64 )
ههرچی له ئاسمانهکاندایه و ههرچی له زهویدا ههیه ههمووی ئهو زاته خاوهنیانه، بهڕاستی ههر خوا خۆی دهوڵهمهند و بێ نیازه و ههر خۆی شایستهی سوپاس و ستایشه.
أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُم مَّا فِي الْأَرْضِ وَالْفُلْكَ تَجْرِي فِي الْبَحْرِ بِأَمْرِهِ وَيُمْسِكُ السَّمَاءَ أَن تَقَعَ عَلَى الْأَرْضِ إِلَّا بِإِذْنِهِ إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَءُوفٌ رَّحِيمٌ ( 65 )
ئایا بهچاوی خۆت نهتبینیووه چۆن خوای گهوره ههرچی له زهویدا ههیه بۆ ئێوهی ڕام هێناوه، ههروهها کهشتیهکانیش که له دهریاکاندا دهڕوات بهفهرمانی ئهو زاته، ئاسمانیش ڕاگیر دهکات لهوهی که بکهوێت بهسهر زهویدا مهگهر بهویست و فهرمانی خۆی، بهڕاستی خوا بۆ خهڵکی زۆر بهسۆزو میهرهبان و لێخۆشبوو بهخشندهیه.
وَهُوَ الَّذِي أَحْيَاكُمْ ثُمَّ يُمِيتُكُمْ ثُمَّ يُحْيِيكُمْ إِنَّ الْإِنسَانَ لَكَفُورٌ ( 66 )
ههر ئهو زاته ژیانی پێبهخشیوون، لهوهودوا ئهو دهتانمرێنێت، پاشان زیندووتان دهکاتهوه، (لهگهڵ ئهم ههموو شتانهدا) زۆربهی خهڵکی سپڵهو بهدنمهکه.
لِّكُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنَا مَنسَكًا هُمْ نَاسِكُوهُ فَلَا يُنَازِعُنَّكَ فِي الْأَمْرِ وَادْعُ إِلَىٰ رَبِّكَ إِنَّكَ لَعَلَىٰ هُدًى مُّسْتَقِيمٍ ( 67 )
بۆ ههر میللهتێك بهرنامه و پرۆگرامێکمان دیاری کردووه پهیڕهوی دهکهن و لهسهری دهڕۆن (بهگوێرهی کات و شوێن و بارودۆخیان، ئهم بهرنامهیهشمان ناردووه بۆ ههتا ههتایی) کهواته با خاوهن ئایینهکانی تر نهکهینه کێشه و ئاژاوه لهگهڵتدا لهبارهی ئهم ئایینهوه، ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) بهردهوام بهنگهوازی خهڵکی بکه بۆ لای پهروهردگارت چونکه بهڕاستی تۆ لهسهر ڕێگه و ڕێباز و هیدایهتێکی ڕاست و دروستیت.
وَإِن جَادَلُوكَ فَقُلِ اللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا تَعْمَلُونَ ( 68 )
خۆ ئهگهر موجادهلهت لهگهڵدا بکهن (ئهوه تۆ موجادهله مهکه بهڵکو) بڵێ: خوا خۆی چاك زانایه بهو کارو کردهوانهی که ئهنجامی دهدهن.
اللَّهُ يَحْكُمُ بَيْنَكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِيمَا كُنتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ ( 69 )
ههر خوا خۆی له ڕۆژی قیامهتدا داوهری دهکات له نێوانتاندا لهسهر ئهو شتانهی که ئێوه کێشه و جیاوازیتان لهسهر دهکرد (لهوێ ڕاستیهکان بهتهواوی دهردهکهوێت).
أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ إِنَّ ذَٰلِكَ فِي كِتَابٍ إِنَّ ذَٰلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ ( 70 )
(ئهی هۆشمهند) مهگهر نهتزانیووه که بهڕاستی خوا ئاگاو زانایه بهههرچی له ئاسمان و زهویدا ههیه و ههموو ئهو شتانهی (که دهیکهن) له کتێب و دۆسیهی (لوح المحفوظ) دا تۆمارکراوه، بهڕاستی ئهوکاره بۆ خوا زۆر ئاسانه.
وَيَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ مَا لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَانًا وَمَا لَيْسَ لَهُم بِهِ عِلْمٌ وَمَا لِلظَّالِمِينَ مِن نَّصِيرٍ( 71 )
(موشریك و هاوهڵگهران) له جیاتی خواپهرستی شتێك دهپهرستن که خوا هیچ بهڵگهیهکی ڕهوانه نهکردووه لهسهری (که ڕهوایه بیپهرستن) و خۆیشیان هیچ زانیاریهکیان دهربارهی نیه، ستهمکارانیش هیچ جۆره پشتیوانێكیان نیه (تا له قیامهتدا فریایان بکهوێت).
وَإِذَا تُتْلَىٰ عَلَيْهِمْ آيَاتُنَا بَيِّنَاتٍ تَعْرِفُ فِي وُجُوهِ الَّذِينَ كَفَرُوا الْمُنكَرَ يَكَادُونَ يَسْطُونَ بِالَّذِينَ يَتْلُونَ عَلَيْهِمْ آيَاتِنَا قُلْ أَفَأُنَبِّئُكُم بِشَرٍّ مِّن ذَٰلِكُمُ النَّارُ وَعَدَهَا اللَّهُ الَّذِينَ كَفَرُوا وَبِئْسَ الْمَصِيرُ ( 72 )
کاتێك که ئایهتهکانی ئێمه بهروونی و ئاشکرایی بهسهریاندا دهخوێنرێتهوه، له ڕووخساری ئهوانهدا که بێ باوهڕن بێزاری و تاڵی و گرژی بهدی دهکهیت، بهجۆرێك خهریکه هێرش بهرنه سهر ئهوانهی که ئایهتهکانی ئێمهیان بهسهردا دهخوێننهوه، پێیان بڵێ: ئایا ههواڵتان بدهمێ به خراپتر لهو کینهو بوغزهتان؟! ئهویش ئاگری دۆزهخه!! که خوای گهوره بهڵێنی داوه بهوانهی که بێ باوهڕ پێی، ئای که سهرهنجام و چارهنووسێکی خراپه.
يَا أَيُّهَا النَّاسُ ضُرِبَ مَثَلٌ فَاسْتَمِعُوا لَهُ إِنَّ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ لَن يَخْلُقُوا ذُبَابًا وَلَوِ اجْتَمَعُوا لَهُ وَإِن يَسْلُبْهُمُ الذُّبَابُ شَيْئًا لَّا يَسْتَنقِذُوهُ مِنْهُ ضَعُفَ الطَّالِبُ وَالْمَطْلُوبُ ( 73 )
ئهی خهڵکینه: نموونهیهك هێنراوهتهوه چاك گوێی بۆ بگرن؛ بهڕاستی ئهوانهی که هاناو هاواریان لێدهکهن لهجیاتی خوا، ههرگیز ناتوانن تاکه مێشێك دروست بکهن، ههرچهنده بۆ ئهو کاره کۆببنهوه و (یارمهتی یهکتریش بدهن) و ئهگهر مێشهکه شتێکیان لێ بفڕێنێت، ناتوانن لێی بسهننهوه، داواکارو داوالێکراو ههردووکیان لاواز و بێ دهسهڵاتن.
مَا قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيزٌ ( 74 )
ئهوانه (وهکو پێویست) قهدری خوایان بهچاکی نهزانی، ڕێزی پهروهردگاریان بهتهواوی نهگرت، لهکاتێکدا بهڕاستی خوا زۆر بههێزو به توانا و باڵادهسته.
اللَّهُ يَصْطَفِي مِنَ الْمَلَائِكَةِ رُسُلًا وَمِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ بَصِيرٌ ( 75 )
ههر خوا به ویستی خۆی له فریشتهکان و لهخهڵکیش فرستاده ههڵدهبژێرێت، بهڕاستی خوا بیسهرو بینایه (چاك دهزانێت کێ ههڵدهبژێرێت بۆ گهیاندنی پهیامهکهی).
يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَإِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ ( 76 )
خوا ئاگایه بهوهی که له پێشیانهوه ڕووی داوه بهوهش که له ئاینده و داهاتوودا ڕوو دهدات و ههموو کارو ههموو شتێك بۆ لای خوا دهبرێتهوه.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ارْكَعُوا وَاسْجُدُوا وَاعْبُدُوا رَبَّكُمْ وَافْعَلُوا الْخَيْرَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ۩ ( 77 )
ئهی ئهو کهسانهی ئیمان و باوهڕتان هێنهوه كڕنووش و سوژده بهرن و (نوێژهکانتان بهجوانی بکهن) و پهروهردگارتان بپهرستن له ههموو بارودۆخێکداو تا دهتوانن چاکه و چاکهکاری ئهنجام بدهن بۆ ئهوهی سهرفرازو سهرکهوتووبن...
وَجَاهِدُوا فِي اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ هُوَ اجْتَبَاكُمْ وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ مِّلَّةَ أَبِيكُمْ إِبْرَاهِيمَ هُوَ سَمَّاكُمُ الْمُسْلِمِينَ مِن قَبْلُ وَفِي هَٰذَا لِيَكُونَ الرَّسُولُ شَهِيدًا عَلَيْكُمْ وَتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ فَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَاعْتَصِمُوا بِاللَّهِ هُوَ مَوْلَاكُمْ فَنِعْمَ الْمَوْلَىٰ وَنِعْمَ النَّصِيرُ ( 78 )
ههروهها بهردهوام بن له خهبات و جیهاد و ههوڵ و کۆشش له پێناوی خوادا بهو شێوهیهی که شایستهیهتی، لهبهر خاتری ئهو بێت، ئهو زاته بۆ ئهوه ههڵی بژاردوون و له ئاین و بهرنامهکهیدا هیچ جۆره شتێكی ناڕهواو قورس و گرانی لهسهر دانهناون (که نهتوانن ئهنجامی بدهن، جا ئهم بهرنامهیه) ڕێ و شوێن و بهرنامهی ئیبراهیمی باواتانه که پێشتر ههر خوای گهوره ناوی ناون موسڵمان و لهم قورئانهشدا بهموسڵمان ناوی بردوون، تا پێغهمبهر ببێته شایهت بهسهرتانهوه (که پهیامی خوای پێ ڕاگهیاندوون) و ئێوهش (به گهیاندنی ئهو پهیامه) ببنه شایهت بهسهر خهڵکیوه، کهواته نوێژهکانتان بهچاکی ئهنجام بدهن و زهکاتیش (له ماڵ و سامان و زانستی و هێزتان) دهربکهن و پشت بهخوا ببهستن، چونکه ههر ئهو زاته یارو یاوهرتانه، جا دڵنیابن که خوا چهنده یارمهتیدهرێکی چاکه و چهنده پشت و پهنایهکی بههێزو به نرخه.
قورئانی پیرۆز » كوردی » سورهتی المؤمنون
كوردی
سورهتی المؤمنون - تعداد آیات 118
الَّذِينَ هُمْ فِي صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ ( 2 )
ئهوانهش ئهوانهن که له نوێژهکانیاندا ملکهچ و دڵ ئارام و دڵ دامهزراون و دڵیان لاى خوایه...
وَالَّذِينَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ ( 3 )
ئهوانهش که له گوفتارى بێ سوودو کردارى نابهجێ و بێ هووده دووره پهرێزن...
إِلَّا عَلَىٰ أَزْوَاجِهِمْ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَيْرُ مَلُومِينَ ( 6 )
جگه لهگهڵ هاوسهران و کهنیزهکهکانیاندا نهبێت، که ئهوه جێگهى لۆمهو سهر زهنشت نیه، (له بارودۆخى نائاسایدا بههۆى جهنگهوه ئافرهتانى موسڵمان دهکهونه دهست دوژمنان و دهستدرێژى بێ سنوور دهکرێته سهریان، دوور نیه ئافرهتانى دوژمن نهکهوێته دهست ئیمانداران، ئهو کاته تهنها یهك کهس دهبێته هاوسهرىو، به ڕێزهوه ڕهفتارى لهگهڵ دهکات).
فَمَنِ ابْتَغَىٰ وَرَاءَ ذَٰلِكَ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْعَادُونَ ( 7 )
جا ئهوهى جگه لهو سنووره دیارى کراوه، ڕێگهو ڕێبازى تر بگرێتهبهر، ئهو جۆره کهسانه به یاخى و له سنوور دهرچوو دهژمێردرێن.
وَالَّذِينَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ ( 8 )
ههروهها ئهوانهى که چاودێرى ئهمانهت و پهیمانهکانیان دهکهن (خیانهت و فێڵ ناکهن).
وَالَّذِينَ هُمْ عَلَىٰ صَلَوَاتِهِمْ يُحَافِظُونَ ( 9 )
ئهوانهش که پابهندى نوێژهکانن و له کاتى خۆیدا به ڕێکو پێکى ئهنجامى دهدهن و دهیپارێزن.
الَّذِينَ يَرِثُونَ الْفِرْدَوْسَ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ( 11 )
ئهوانه دهبنه خاوهنى بهههشتى فیردهوس (که بهرزترین و به نرخترین بهههشته) و بۆ ههمیشه ژیانى نهبڕاوهى تیادا دهبهنه سهر (لهو پهڕى لاوێتى و تهندروستى ئاسوودهییدا).
وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ مِن سُلَالَةٍ مِّن طِينٍ ( 12 )
سوێند به خوا به ڕاستى ئێمه ئادهمیزادمان له ئاوێتهیهکى پێکهاتوو له قوڕ بهدیهێناوه.
ثُمَّ جَعَلْنَاهُ نُطْفَةً فِي قَرَارٍ مَّكِينٍ ( 13 )
لهوهو دوا له جێگهیهکى پارێزراوو له باردا (که منداڵانى دایکه) له شێوهى نوتفهیهکى زۆر بچووکدا دامان مهزراندووه.
ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظَامًا فَكَسَوْنَا الْعِظَامَ لَحْمًا ثُمَّ أَنشَأْنَاهُ خَلْقًا آخَرَ فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ ( 14 )
لهوهو دوا نوتفهکهمان کردووه به خۆ ههڵواسهرێك (سهره مێکوتهیهك) پاشان خۆههڵواسهرهکهمان کردووه به گۆشتپارهیهك، ئینجا (شێوازى) گۆشتپارهکهمان به پهیکهرى ئێسك گۆڕیوهو به گۆشت پهیکهرى ئێسکهکهمان داپۆشیوه، ئهوساله شێوهیهکى تردا دهرمان هێناوه (که شێوهى ئادهمیزادێکى ڕێکو پێکه و ڕۆحى پێ بهخشراوه)، به ڕاستى خواى مهزن بهرزو پیرۆزو موبارهکهو چاکترین بهدیهێنهرو چاکترین دروستکاره.
ثُمَّ إِنَّكُم بَعْدَ ذَٰلِكَ لَمَيِّتُونَ ( 15 )
بێگومان سهرهنجام ئێوه ههر دهبێت بمرن (له توێى خاکدا دهبێت مهنزڵ بگرن).
ثُمَّ إِنَّكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ تُبْعَثُونَ ( 16 )
پاشان دهبێت له ڕۆژى قیامهتدا زیندوو بکرێنهوه (بۆ پاداشت و لێپرسینهوه).
وَلَقَدْ خَلَقْنَا فَوْقَكُمْ سَبْعَ طَرَائِقَ وَمَا كُنَّا عَنِ الْخَلْقِ غَافِلِينَ ( 17 )
سوێند به خوا به ڕاستى ئێمه له ڕاسهرتانهوه حهوت چین ئاسمانمان دروستکردووهو ئێمه ههرگیز له دروست کراوان غافڵ و بێ ئاگا نین (هیچ شتێکمان لێ بزر نابێت و هیچ شتێك پشتگوێ ناخهین).
وَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً بِقَدَرٍ فَأَسْكَنَّاهُ فِي الْأَرْضِ وَإِنَّا عَلَىٰ ذَهَابٍ بِهِ لَقَادِرُونَ ( 18 )
هه ڕ ئێمه له ئاسمانهوه به ئهندازهو نهخشهیهکى دیاریکراو بارانمان باراندووهو ئینجا له ناخى زهویدا جێگیرمان کردووه، بێگومان ئێمه به جۆرهها شێوه دهتوانین ئهو ئاوه له ناو بهرین و ئهو سهرچاوانه وشك بکهین.
فَأَنشَأْنَا لَكُم بِهِ جَنَّاتٍ مِّن نَّخِيلٍ وَأَعْنَابٍ لَّكُمْ فِيهَا فَوَاكِهُ كَثِيرَةٌ وَمِنْهَا تَأْكُلُونَ ( 19 )
ئێمه به هۆى ئهو ئاوهوه چهندهها باخ و باخاتى خورماو ڕهزمان بهدى هێناوه بۆتان، (لهو باخ و باخچانهدا) میوههاتى جۆراو جۆرى زۆرو زهبهندمان بۆبهدیهێناون، له هه ندێکیان دهخۆن.
وَشَجَرَةً تَخْرُجُ مِن طُورِ سَيْنَاءَ تَنبُتُ بِالدُّهْنِ وَصِبْغٍ لِّلْآكِلِينَ ( 20 )
درهختێکمان بۆ ڕواندوون که له کێوى طور له بیابانى سینا سهوز دهبێت که ڕۆن و چهورى لێ دهردههێنرێت و ئامادهیه بۆ کهسانێك که دهیخۆن (مهبهست درهختى زهیتونه که ههمیشه سهوزهو تهمهن درێژهو بێ ئهرکهو کالیسیۆم و ئاسن و فۆسفۆڕو ڤیتامینى جۆراو جۆرو پڕۆتینى تێدایه، گهلێك داوو دهرمانیشى لێ دهردههێنرێت).
وَإِنَّ لَكُمْ فِي الْأَنْعَامِ لَعِبْرَةً نُّسْقِيكُم مِّمَّا فِي بُطُونِهَا وَلَكُمْ فِيهَا مَنَافِعُ كَثِيرَةٌ وَمِنْهَا تَأْكُلُونَ ( 21 )
به ڕاستى له بهدیهاتنى ماڵاتیشدا جێگهى سهرنج و پهنده بۆتان که ورد ببنهوهو بهدیهێنهرى جوانکار بناسن) جا لهوهى که له سکیاندا بهدى دێت (مهبهست شیره) دهرخوارتان دهدهین و چهندهها کهڵکى زۆرى ترى ههیه بۆتان (له پێستیان، له خورى و موویان... هتد) ههروهها لێشیان دهخۆن (گۆشت و جگهرو سهرو پێیان بهجۆرهها شێوه ئاماده دهکهن و خواردنى خۆشیان لێ دروست دهکهن).
وَعَلَيْهَا وَعَلَى الْفُلْكِ تُحْمَلُونَ ( 22 )
لهسهر پشتى ههندێك لهو گیاندارانهش ههڵدهگیرێن و لهسهر کهشتیهکانیش (دهگوێزرێنهوه له شوێنێکهوه بۆ شوێنێکى تر لهگهڵ کهل و پهل و پێداویستیهکانتاندا).
وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحًا إِلَىٰ قَوْمِهِ فَقَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَكُم مِّنْ إِلَٰهٍ غَيْرُهُ أَفَلَا تَتَّقُونَ ( 23 )
سوێند بێت بێگومان ئێمه نوح پێغهمبهرمان ڕهوانه کرد بۆ سهر قهومهکهى، جا پێى وتن: ئهى قهوم و گهلم ههر خوا بپهرستن، چونکه هیچ خوایهکى ترتان نیه جگه لهو، ئایا خۆتان له خهشم و قینى ناپارێزن؟!
فَقَالَ الْمَلَأُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِن قَوْمِهِ مَا هَٰذَا إِلَّا بَشَرٌ مِّثْلُكُمْ يُرِيدُ أَن يَتَفَضَّلَ عَلَيْكُمْ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَأَنزَلَ مَلَائِكَةً مَّا سَمِعْنَا بِهَٰذَا فِي آبَائِنَا الْأَوَّلِينَ ( 24 )
جا ئهوانهى که بێ باوهر بوون له دهستهى دهسهڵاتدارى قهومهکهى وتیان: (گوێى بۆ مهگرن)ئهم پیاوه ههر کهسێکى وهك ئێوهیه، زیاتر نیه، دهیهوێت خۆى بکاته گهورهتان!! ئهگهر خوا بیویستایه پێغهمبهرێك بنێرێت. ئهوه فریشتهى دادهبهزاند، ئێمه ئهم ههواڵهمان له باوو باپیرانى پێشووهوه نهبیستووه.
إِنْ هُوَ إِلَّا رَجُلٌ بِهِ جِنَّةٌ فَتَرَبَّصُوا بِهِ حَتَّىٰ حِينٍ ( 25 )
ئهمه جگه لهوهى که پیاوێکه شێتى سهرى لێداوه، هیچى تر نى یه، کهواته تا ماوهیهك مۆڵهتى بدهن و وازى لێ بهێنن، (یان کۆڵ دهدات، یان دهمرێت!!).
قَالَ رَبِّ انصُرْنِي بِمَا كَذَّبُونِ ( 26 )
ئهوسا نوح وتى: پهروهردگارا، سهرکهوتنم پێ ببهخشه چونکه بڕوایان پێ نهکردم.
فَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِ أَنِ اصْنَعِ الْفُلْكَ بِأَعْيُنِنَا وَوَحْيِنَا فَإِذَا جَاءَ أَمْرُنَا وَفَارَ التَّنُّورُ فَاسْلُكْ فِيهَا مِن كُلٍّ زَوْجَيْنِ اثْنَيْنِ وَأَهْلَكَ إِلَّا مَن سَبَقَ عَلَيْهِ الْقَوْلُ مِنْهُمْ وَلَا تُخَاطِبْنِي فِي الَّذِينَ ظَلَمُوا إِنَّهُم مُّغْرَقُونَ ( 27 )
ئینجا ئێمهش ئهگادارمان کرد که کهشتیهکه دروست بکه له ژێر چاودێرى و نیگاى ئێمهدا، جا ههر کاتێك فهرمانى ئێمه دهرچوو، تهنوورهکه فوارهى کردو ئاوى لێ دهرهات، ئهوه له ههموو جۆرێك جووتێك سوار بکه، ههروهها خاوو خێزانت جگه لهوانهى که پێشتر بڕیارى غهرق بوونیان لهسهر دراوه، جا دهربارهى ئهوانهی که ستهمیان کردو (باوهڕیان نههێنا) لێم مهپاڕێرهوه، چونکه به ڕاستى ئهوانه ههموو نوقم کراون (له زریانهکهدا).
فَإِذَا اسْتَوَيْتَ أَنتَ وَمَن مَّعَكَ عَلَى الْفُلْكِ فَقُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي نَجَّانَا مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ ( 28 )
جا کاتێك خۆت و ئهوانهى هاوڕێ و یاوهرتن لهسهر کهشتیهکه سوار بوون (ئهی نوح تۆ) ئهوه بڵێ: سوپاس و ستایش بۆ ئهو خوایهی که ڕزگاری کردین له دهست قهومی ستهمکار.
وَقُل رَّبِّ أَنزِلْنِي مُنزَلًا مُّبَارَكًا وَأَنتَ خَيْرُ الْمُنزِلِينَ ( 29 )
ههروهها بڵێ: پهروهردگارا له شوێنێکى موبارهك و پیرۆز دامبهزێنه. چونکه تۆ چاکترین زاتێکى بۆ ئهوهی له شوێنی موبارهك و پیرۆزدا دامانبهزێنیت (ئیتر کهشتیهکه لهسهر کێوی جودی له کوردستانی باکور لهنگهری گرت).
إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ وَإِن كُنَّا لَمُبْتَلِينَ ( 30 )
بهڕاستی ئا لهو بهسهرهاتهدا چهندهها نیشانهو بهڵگهی ئاشکرا ههیه، بێگومان ئێمه (به جۆرهها شێوهو له ههموو سهردهمێکدا) خهڵکی تاقی دهکهینهوه.
ثُمَّ أَنشَأْنَا مِن بَعْدِهِمْ قَرْنًا آخَرِينَ ( 31 )
لهوهودوا له دوای ئهوان قهوم و نهوهیهکی ترمان بهدیهێنا.
فَأَرْسَلْنَا فِيهِمْ رَسُولًا مِّنْهُمْ أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَكُم مِّنْ إِلَٰهٍ غَيْرُهُ أَفَلَا تَتَّقُونَ ( 32 )
ئینجا پێغهمبهرێکمان ههر له خۆیان بۆ ڕهوانه کردن، (پێی وتن): تهنها خوا بپهرستن، جگه لهو زاته خوایهکی ترتان نیه، جا ئهوه لێی ناترسن؟ ئهوه خۆتان له خهشم و قینی ناپارێزن؟!
وَقَالَ الْمَلَأُ مِن قَوْمِهِ الَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِلِقَاءِ الْآخِرَةِ وَأَتْرَفْنَاهُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا مَا هَٰذَا إِلَّا بَشَرٌ مِّثْلُكُمْ يَأْكُلُ مِمَّا تَأْكُلُونَ مِنْهُ وَيَشْرَبُ مِمَّا تَشْرَبُونَ ( 33 )
ئهوانهی که بێ باوهڕ بوون له دهستهی دهسهڵاتداری قهومهکهی و بڕوایان به پێشهاتی قیامهت و زیندوو بوونهوهو لێپرسینهوه نهبوو و له ژیانی دنیادا له نازو نیعمهتی زۆر بههرهوهرمان کردبوون وتیان، ئهم پێغهمبهره تهنها بهشهرێکه وهك ئێوه، لهو شتانه دهخوات که ئێوه لێی دهخۆن و لهو شتانه دهخواتهوه که ئێوه لێی دهخۆنهوه.
وَلَئِنْ أَطَعْتُم بَشَرًا مِّثْلَكُمْ إِنَّكُمْ إِذًا لَّخَاسِرُونَ ( 34 )
جا ئهگهر ملکهچ و فهرمانبهرداری بهشهرێکی وهکو خۆتان ببن، ئهوه به ڕاستی ئیتر ئێوه خهسارهتمهندو زهرهرمهندن!!
أَيَعِدُكُمْ أَنَّكُمْ إِذَا مِتُّمْ وَكُنتُمْ تُرَابًا وَعِظَامًا أَنَّكُم مُّخْرَجُونَ ( 35 )
ئایا ههڕهشهتان لێدهکات بهوهی کاتێك بمرن و ببنهوه به خاك و ئێسك، ئێوه دهرئههێنرێنهوه و زیندوو دهکرێنهوه و له خاك دهربهێنرێنهوه؟!
هَيْهَاتَ هَيْهَاتَ لِمَا تُوعَدُونَ ( 36 )
دووره و زۆر دووره ئهو ههڕهشهیهی که لێتان دهکرێت بێته دی و (زیندوو بکرێنهوه)!!
إِنْ هِيَ إِلَّا حَيَاتُنَا الدُّنْيَا نَمُوتُ وَنَحْيَا وَمَا نَحْنُ بِمَبْعُوثِينَ ( 37 )
ژیان تهنها ژیانی ئهم دنیایهمانهو هیچی تر نی یه، دهژین و دهمرین و ئێمه زیندوو ناکرێینهوه!!
إِنْ هُوَ إِلَّا رَجُلٌ افْتَرَىٰ عَلَى اللَّهِ كَذِبًا وَمَا نَحْنُ لَهُ بِمُؤْمِنِينَ ( 38 )
ئهم پیاوه (مهبهست پێغهمبهرهکهیانه) درۆ بۆ خوا ههڵدهبهستێت، ئێمهش بڕوای پێ ناکهین!!
قَالَ رَبِّ انصُرْنِي بِمَا كَذَّبُونِ ( 39 )
(ئهمیش وهك نوح) وتی: پهروهردگارا، سهرکهوتنم پێببهخشه چونکه ئهوانه منیان بهدرۆزانی و بڕوایان پێنهکردم.
قَالَ عَمَّا قَلِيلٍ لَّيُصْبِحُنَّ نَادِمِينَ ( 40 )
خوای گهوره فهرمووی: دڵنیابه بهم زووانه پهشیمان دهبنهوه.
فَأَخَذَتْهُمُ الصَّيْحَةُ بِالْحَقِّ فَجَعَلْنَاهُمْ غُثَاءً فَبُعْدًا لِّلْقَوْمِ الظَّالِمِينَ ( 41 )
ئهوسا دهنگێکی بههێز (دڵی پچڕاندن و مێشکی تهقاندن) کردمانن به کهف و کوڵ و چیلکهو چهوێڵی سهر ئاو، دهبا لهوهو لاترچن قهومی ستهمکار.
ثُمَّ أَنشَأْنَا مِن بَعْدِهِمْ قُرُونًا آخَرِينَ ( 42 )
پاشان له دوای ئهوان چهند قهومێکی ترمان هێنایه کایهوه (ساڵهها ژیان و له نازو نیعمهت بههرهوهر بوون).
مَا تَسْبِقُ مِنْ أُمَّةٍ أَجَلَهَا وَمَا يَسْتَأْخِرُونَ ( 43 )
ههر میللهتێك کاتێك بڕیاری لهناو بردنی دهدرێت، ئهو بڕیاره نه پێش دهکهوێت نه دوا دهخرێت بهڵکو له کات و ساتی خۆیدا ڕوودهدات.
ثُمَّ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا تَتْرَىٰ كُلَّ مَا جَاءَ أُمَّةً رَّسُولُهَا كَذَّبُوهُ فَأَتْبَعْنَا بَعْضَهُم بَعْضًا وَجَعَلْنَاهُمْ أَحَادِيثَ فَبُعْدًا لِّقَوْمٍ لَّا يُؤْمِنُونَ ( 44 )
پاشان پێغهمبهرانی خۆمانمان یهك به دوای یهك ڕهوانه کرد، ههر ئوممهتێك کاتێك پێغهمبهری له خۆی بۆ ڕهوانه دهکرا (زۆر بهیان بهرنامهکهیان) به درۆ دهزانی. ئێمهش ئهو میللهتهمان به شوێن یهکدا (له ناو برد) و کردمانن به باس و خواسی ناو خهڵکی و (پهندو عیبرهت)، دهبا ئهو کهسانهی باوهڕ ناهێنن لهوهو لاترچن.
ثُمَّ أَرْسَلْنَا مُوسَىٰ وَأَخَاهُ هَارُونَ بِآيَاتِنَا وَسُلْطَانٍ مُّبِينٍ ( 45 )
پاشان موساو هاروونی برایمان ڕهوانه کرد هاوڕێ لهگهڵ نیشانهو بهڵگهو موعجیزهکانماندا و بهڵگهی بههێزمان پێبهخشین (لهسهر ڕاستی پهیامهکهیان)...
إِلَىٰ فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِ فَاسْتَكْبَرُوا وَكَانُوا قَوْمًا عَالِينَ ( 46 )
بۆ سهر فیرعهون و دارو دهستهکهی، کهچی خۆیان بهگهوره زانی و قهومێکی لووت بهرز بوون
فَقَالُوا أَنُؤْمِنُ لِبَشَرَيْنِ مِثْلِنَا وَقَوْمُهُمَا لَنَا عَابِدُونَ ( 47 )
(فیرعهون و دارو دهستهکهی) وتیان: ئایا ڕهوایه ئێمه باوهڕ به دوو بهشهری وهك خۆمان بکهین، له کاتێکدا که قهومهکهیان ئێمه دهپهرستن و (خزمهتکاری ئێمهن).
فَكَذَّبُوهُمَا فَكَانُوا مِنَ الْمُهْلَكِينَ ( 48 )
)دوای چهندهها ساڵ له ههوڵ و کۆششی ئهو دوو پێغهمبهره) ههر باوهڕیان پێنهکردن و به درۆیان زانین، بۆیه چونه ڕیزی تیاچووهکانهوه.
وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ لَعَلَّهُمْ يَهْتَدُونَ ( 49 )
سوێند بهخوا بێگومان ئێمه تهوراتمان بهخشی بهموسا بۆ ئهوهی قهومهکهی ڕێبازی هیدایهت بگرنهبهر.
وَجَعَلْنَا ابْنَ مَرْيَمَ وَأُمَّهُ آيَةً وَآوَيْنَاهُمَا إِلَىٰ رَبْوَةٍ ذَاتِ قَرَارٍ وَمَعِينٍ ( 50 )
ههروهها کوڕهکهی مهریهم و دایکیمان کرده بهڵگهو نیشانه (لهسهر توانایی خۆمان) و ئێمه ههردووکیانمان حهوانهوه له شوێنێکی بڵندو خۆش و سازگارو ئاوداردا.
يَا أَيُّهَا الرُّسُلُ كُلُوا مِنَ الطَّيِّبَاتِ وَاعْمَلُوا صَالِحًا إِنِّي بِمَا تَعْمَلُونَ عَلِيمٌ ( 51 )
ئینجا وتمان: ئهی گرۆی پێغهمبهران، بخۆن له ڕزق و ڕۆزیه چاك و پاکهکان، کارو کردهوهی چاکیش ئهنجام بدهن، به ڕاستی من زانام به ههموو ئهو کارو کردهوانهی که دهیکهن.
وَإِنَّ هَٰذِهِ أُمَّتُكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَأَنَا رَبُّكُمْ فَاتَّقُونِ ( 52 )
ههر ئهمهشه دین و ئاین و بهرنامهی تاکو تهنهای ئێوه، (بهرنامهی یهکخواناسی)و من پهروهردگارتانم، پارێزکاربن و خۆتان له نافهرمانی من بپارێزن.
فَتَقَطَّعُوا أَمْرَهُم بَيْنَهُمْ زُبُرًا كُلُّ حِزْبٍ بِمَا لَدَيْهِمْ فَرِحُونَ ( 53 )
بهڵام زۆربهی خهڵکی بیرو بۆچوونی خۆیان بهش بهش و پارچه پارچه کرد (له بهرنامهی یهکخواناسی لایاندا)، ههموو دهستهو تاقمێك بهو بهرنامهو نهخشهیهی ههیانه دڵخۆشن.
فَذَرْهُمْ فِي غَمْرَتِهِمْ حَتَّىٰ حِينٍ ( 54 )
جا وازیان لێ بهێنه با تا ماوهیهك له گومڕایی و سهر لێ شێواویی و سهرگهردانی خۆیاندا گیر بخۆن.
أَيَحْسَبُونَ أَنَّمَا نُمِدُّهُم بِهِ مِن مَّالٍ وَبَنِينَ ( 55 )
ئایا ئهوانه وا دهزانن که ئهو ماڵ و سامان و نهوهیهی پێیان دهبهخشین؟! (هۆی ئهوهیه خۆشمان دهوێن)!!
نُسَارِعُ لَهُمْ فِي الْخَيْرَاتِ بَل لَّا يَشْعُرُونَ ( 56 )
نهخێر، وانی یه، مهبهستمانه بهپهله له نازو نیعمهت بههرهوهریان بکهین؟ بهڵکو ئهوانه ههستی پێ ناکهن.
إِنَّ الَّذِينَ هُم مِّنْ خَشْيَةِ رَبِّهِم مُّشْفِقُونَ ( 57 )
به ڕاستی ئهوانهی که ترسی پهروهردگاریان له دڵدایهو دهترسن لێیان بڕهنجێت...
وَالَّذِينَ هُم بِآيَاتِ رَبِّهِمْ يُؤْمِنُونَ ( 58 )
ئهوانهش بڕوا به ئایهت و فهرمانهکانی پهروهردگاریان دههێنن...
وَالَّذِينَ هُم بِرَبِّهِمْ لَا يُشْرِكُونَ ( 59 )
ئهوانهش که هاوهڵ و هاوبهش و شهریك بۆ پهروهردگاریان بڕیار نادهن...
وَالَّذِينَ يُؤْتُونَ مَا آتَوا وَّقُلُوبُهُمْ وَجِلَةٌ أَنَّهُمْ إِلَىٰ رَبِّهِمْ رَاجِعُونَ ( 60 )
ئهوانهش که دهبهخشن له زهکات و خێر دڵیان دهترسێت، نهوهکو لێیان وهرنهگیرێت، چونکه ئهوانه بێگومانن که بۆ لای پهروهردگاریان دهگهڕێنهوه.
أُولَٰئِكَ يُسَارِعُونَ فِي الْخَيْرَاتِ وَهُمْ لَهَا سَابِقُونَ ( 61 )
ئا ئهوانه به پهلهن بۆ ئهنجامدانی ههموو چاکهیهك و پێشبڕکێش دهکهن له چاکهدا.
وَلَا نُكَلِّفُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا وَلَدَيْنَا كِتَابٌ يَنطِقُ بِالْحَقِّ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ ( 62 )
ئێمه هیچ ئهرکێك نادهین بهسهر هیچ کهسێکدا مهگهر له چوار چێوهی توانای خۆیدا، جا ئێمه دۆسیهی تایبهتی ههموو کهسێکمان لایه که حهق گۆیه (گوفتارو کردارهکانی تێدا تۆمار کراوه، لهبهر ئهوه) ئهوانه هیچ جۆره ستهمێکیان لێ ناکرێت.
بَلْ قُلُوبُهُمْ فِي غَمْرَةٍ مِّنْ هَٰذَا وَلَهُمْ أَعْمَالٌ مِّن دُونِ ذَٰلِكَ هُمْ لَهَا عَامِلُونَ ( 63 )
بهڵام خوا نهناسان لهم نهخشهو بهرنامهو چاکهخوازیانه سهریان دهرناچێت و تێی ناگهن، کارو کردهوهی تریشیان ههیه (جیایه له کردهی ئیمانداران) بهردهوام ئهنجامی دهدهن.
حَتَّىٰ إِذَا أَخَذْنَا مُتْرَفِيهِم بِالْعَذَابِ إِذَا هُمْ يَجْأَرُونَ ( 64 )
ههتا ئهو کاتهی بهڵا بهسهر خۆشگوزهران و دهوڵهمهندهکانیاندا دههێنن، دهستبهجێ ئیتر ئاهو ناڵهو گریهو زاریان لێ بهرز دهبێتهوه.
لَا تَجْأَرُوا الْيَوْمَ إِنَّكُم مِّنَّا لَا تُنصَرُونَ ( 65 )
(له قیامهتیشدا پێیان دهوترێت) ئهمڕۆ ئیتر ئێوه چرکهتان لێوه نهیهت و هاوار نهکهن، چونکه بێگومان ئێوه له لایهن ئێمهوه هیچ جۆره پشتگیریهکتان لێ ناکرێت.
قَدْ كَانَتْ آيَاتِي تُتْلَىٰ عَلَيْكُمْ فَكُنتُمْ عَلَىٰ أَعْقَابِكُمْ تَنكِصُونَ ( 66 )
جا ئێوه کاتی خۆی ئایهتهکانی ئێمهتان بهسهردا دهخوێنرایهوه که چی پشتان تێدهکردو بهرهو دوا دهگهڕانهوهو خۆتان لێ دهشاردهوه و دژایهتیتان دهکرد.
مُسْتَكْبِرِينَ بِهِ سَامِرًا تَهْجُرُونَ ( 67 )
له کاتێکدا خۆتان به گهوره دهزانی له ئاستیدا شهو گاریشتان به باس و خواس و گاڵته پێکردنی ئایهتهکانی ئێمه دهبرده سهر.
أَفَلَمْ يَدَّبَّرُوا الْقَوْلَ أَمْ جَاءَهُم مَّا لَمْ يَأْتِ آبَاءَهُمُ الْأَوَّلِينَ ( 68 )
ئایا (بێ باوهڕان) ئهم گوفتارهیان لێك نهداوهتهوه، یاخود وادهزانن ئهم بهرنامهیهی که بۆ ئهوان ڕهوانه کراوه بۆ باوو باپیرانی دێرینیان ڕهوانه نهکراوه؟!
أَمْ لَمْ يَعْرِفُوا رَسُولَهُمْ فَهُمْ لَهُ مُنكِرُونَ ( 69 )
یان ئهوهیه پێغهمبهرهکهیان نهناسیووهو ئهوه بۆته هۆی ئهوهی بڕوا به پهیامهکهی نهکهن و دژی بوهستن!!
أَمْ يَقُولُونَ بِهِ جِنَّةٌ بَلْ جَاءَهُم بِالْحَقِّ وَأَكْثَرُهُمْ لِلْحَقِّ كَارِهُونَ ( 70 )
یاخود (بێ شهرمانه) دهڵێن: شێتی سهری لێداوه، نهخێر، وانی یه، بهڵکو ڕاستی و حهقی بۆ هێناون، بهڵام زۆربهیان ڕقیان له ڕاستی یهو حهز له حهق ناکهن و پێی سهغڵهتن.
وَلَوِ اتَّبَعَ الْحَقُّ أَهْوَاءَهُمْ لَفَسَدَتِ السَّمَاوَاتُ وَالْأَرْضُ وَمَن فِيهِنَّ بَلْ أَتَيْنَاهُم بِذِكْرِهِمْ فَهُمْ عَن ذِكْرِهِم مُّعْرِضُونَ ( 71 )
ئهگهر حهق و ڕاستی شوێنی ئارهزووی ئهوان بکهوێت، ئهوه ئاسمانهکان و زهوی و ههموو ئهوانهی تیایاندایه دهشێواو تیا دهچوو سهر گهردان دهبوو، نهخێر (حهق وایه ڕقیان لێی نهبێت)، چونکه ئێمه قورئانێکمان بۆ هێناون (که یادی ههموو چاکهیهکیان بخاتهوه، کهچی ئهوان لهبهرامبهر ئهو یادخهرهوانهدا سهرکهش و یاخین و پشتی تێدهکهن.
أَمْ تَسْأَلُهُمْ خَرْجًا فَخَرَاجُ رَبِّكَ خَيْرٌ وَهُوَ خَيْرُ الرَّازِقِينَ ( 72 )
ئاخۆ داوای خهرجی و پاره لهوانه دهکهیت (له بهرامبهر هیدایهتیانهوه تا لایان سهنگین بێت؟ بۆیه باوهڕ ناهێنن؟) خۆ بهخششی پهروهردگارت بهسوودترو چاکتره، ئهو زاته چاکترین زاتێکه بۆ بهخشینی ڕزق و ڕۆزی.
وَإِنَّكَ لَتَدْعُوهُمْ إِلَىٰ صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ ( 73 )
بێگومان تۆ بانگیان دهکهیت بۆ ڕێگهو ڕێبازێکی ڕاست و دروست.
وَإِنَّ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ عَنِ الصِّرَاطِ لَنَاكِبُونَ ( 74 )
به ڕاستی ئهوانهی بڕوا ناهێنن به قیامهت وێڵ و لادهرن له ڕێگهو ڕێبازی ڕاست.
وَلَوْ رَحِمْنَاهُمْ وَكَشَفْنَا مَا بِهِم مِّن ضُرٍّ لَّلَجُّوا فِي طُغْيَانِهِمْ يَعْمَهُونَ ( 75 )
خۆ ئهگهر بهزهییمان پیایاندا بێتهوهو ڕهحمیان پێ بکهین و ناخۆشی و سهغڵهتیان لهسهر لا بهرین، ئهوه له ستهم و سهرکهشیاندا ڕۆدهچن و سهرگهردان دهبن.
وَلَقَدْ أَخَذْنَاهُم بِالْعَذَابِ فَمَا اسْتَكَانُوا لِرَبِّهِمْ وَمَا يَتَضَرَّعُونَ ( 76 )
سوێند به خوا به ڕاستی ئێمه تووشی سزاو ئازاری (جۆراو جۆرمان) کردن، کهچی لهگهڵ ئهوهشدا نه ملکهچ بوون بۆ پهروهردگاریان و نه لێی دهپاڕێنهوه.
حَتَّىٰ إِذَا فَتَحْنَا عَلَيْهِم بَابًا ذَا عَذَابٍ شَدِيدٍ إِذَا هُمْ فِيهِ مُبْلِسُونَ ( 77 )
ههتا ئهو کاتهی که دهروازهی سزایهکی سهختیان لێ دهکهینهوه، ئیتر دهستبهجێ لهناویدا سهرگهردان و سهر لێشێواو نائومێد دهبن.
وَهُوَ الَّذِي أَنشَأَ لَكُمُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَالْأَفْئِدَةَ قَلِيلًا مَّا تَشْكُرُونَ ( 78 )
ههر ئهو زاتهیه که (دهزگای) بیستن و بینین و لێکدانهوهی پێ بهخشیوون، کهچی زۆر کهمتان سوپاسگوزارن.
وَهُوَ الَّذِي ذَرَأَكُمْ فِي الْأَرْضِ وَإِلَيْهِ تُحْشَرُونَ ( 79 )
ئهو زاتهیه له زهویدا بهرپای کردوون و بڵاوی کردوونهتهوه، سهرهنجام (له ڕۆژی قیامهتدا) ههر بۆ لای ئهویش کۆ دهکرێنهوه.
وَهُوَ الَّذِي يُحْيِي وَيُمِيتُ وَلَهُ اخْتِلَافُ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ أَفَلَا تَعْقِلُونَ ( 80 )
ئهو زاتهشه که ژیان دهبهخشێت و مردن پێش دههێنێت، گۆڕینی شهوو ڕۆژیش ههر بهدهست ئهوه (له ڕووی تاریکی و ڕووناکی، کورتی و درێژی و... هتد)، جا ئایا ئێوه عهقڵ بهکار ناهێنن؟ ژیریتان ناخهنهکار؟
بَلْ قَالُوا مِثْلَ مَا قَالَ الْأَوَّلُونَ ( 81 )
لهگهڵ ئهو ههموو بهڵگانهدا ئهوانه ههر وهکو خهڵکی پێشین قسه کۆنهکان دهڵێنهوهو..
قَالُوا أَإِذَا مِتْنَا وَكُنَّا تُرَابًا وَعِظَامًا أَإِنَّا لَمَبْعُوثُونَ ( 82 )
دهڵێن: باشه، ئهگهر مردین و بووینه خاك و خۆڵ و ئێسك ئایا ئێمه دووباره زیندوو دهکرێینهوه؟!
لَقَدْ وُعِدْنَا نَحْنُ وَآبَاؤُنَا هَٰذَا مِن قَبْلُ إِنْ هَٰذَا إِلَّا أَسَاطِيرُ الْأَوَّلِينَ ( 83 )
به ڕاستی ئێمه و باوو باپیرانمان لهم جۆره بهڵێنانهمان پێشتر پێدرابوو، ئهم قسهو بهڵێنانه داستانی پێشینهکانه!!
قُل لِّمَنِ الْأَرْضُ وَمَن فِيهَا إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ ( 84 )
تۆش پێیان بڵێ: باشه زهوی و ئهو کهسانهی که لهسهری دهژین کێ خاوهنیانه، ئهگهر زیرهك و هۆشیارن؟ ئهگهر شت دهزانن؟!
سَيَقُولُونَ لِلَّهِ قُلْ أَفَلَا تَذَكَّرُونَ ( 85 )
سهرئهنجام ههر دان به ڕاستیدا دهنێن و دهڵێن: ههرخوا، خاوهنیانه، ههر پهروهردگار بهدیهێنهریانه. ئهوسا پێیان بڵێ: جا ئهوه بۆچی یاداوهری وهرناگرن؟
قُلْ مَن رَّبُّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَرَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ ( 86 )
پێیان بڵێ؛ ئهی کێ پهروهردگاری حهوت ئاسمانهکهیهو کێ پهروهردگاری عهرش و تهختی فهرمانڕهوایی گهورهو فراوانه؟ (ئاسمانهکان و زهوی له بهرامبهر عهرشی پهروهردگاردا، وهکو ئهڵقهیهکی پهنجه وایه له پاڵ چیایهکی گهورهدا).
سَيَقُولُونَ لِلَّهِ قُلْ أَفَلَا تَتَّقُونَ ( 87 )
سهرهنجام دهڵێن: ههر خوا پهروهردگاریانه، ئهوسا بڵێ: باشه ئاخر ئێوه لێی ناترسن؟ خۆتان ناپارێزن له خهشم و قینی؟ (ئاخر ئێوه له کێ یاخی دهبن؟)
قُلْ مَن بِيَدِهِ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيْءٍ وَهُوَ يُجِيرُ وَلَا يُجَارُ عَلَيْهِ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ ( 88 )
(ههروهها پێیان) بڵێ: کێ جڵهوی ههموو شتێکی بهدهسته، له کاتێکدا ههر ئهو پهنا بهخشهو کهس ناتوانێت له سزای ئهو زاته، کهس پهنا بدات، ئهگهر ئێوه بزانن و شارهزابن.
سَيَقُولُونَ لِلَّهِ قُلْ فَأَنَّىٰ تُسْحَرُونَ ( 89 )
(سهرهنجام بۆ ئهمهش) دهڵێن: ههموو ئهوانه به دهست خوایه، تۆش بڵێ: کهواته چۆن جادووتان لێ دهکرێت؟ که ئهمه دهزانن.
بَلْ أَتَيْنَاهُم بِالْحَقِّ وَإِنَّهُمْ لَكَاذِبُونَ ( 90 )
نهخێر وانیه، بهڵکو ئێمه حهقیقهت و ڕاستیمان بۆ هێناون، به ڕاستی نهفامان ههمیشه درۆزنن.
مَا اتَّخَذَ اللَّهُ مِن وَلَدٍ وَمَا كَانَ مَعَهُ مِنْ إِلَٰهٍ إِذًا لَّذَهَبَ كُلُّ إِلَٰهٍ بِمَا خَلَقَ وَلَعَلَا بَعْضُهُمْ عَلَىٰ بَعْضٍ سُبْحَانَ اللَّهِ عَمَّا يَصِفُونَ ( 91 )
ههرگیز خوا کهسی نهکردووه به ڕۆڵهی خۆی و هیچ خوایهکی لهگهڵدا نی یه، چونکه ئهو کاته ههر خوایهك دهچوو بهلای دروستکراوانی خۆیهوهو ههندێکی خۆی بڵند دهکرد بهسهر ههندێکی تردا (ئهوسا بوونهوهر تێکدهچوو)، پاکی و بێگهردی بۆ زاتی خوایه له بهرامبهر ئهو شتانهوه که (خوا نهناسان) ههڵی دهبهستن و دهیڵێن.
عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ فَتَعَالَىٰ عَمَّا يُشْرِكُونَ ( 92 )
)ئهو زاته) زانای نهێنی و شاراوهکانه، ههروهها زانای دیارو ئاشکراکانه، بهرزی و بڵندی بۆ ئهوه لهبهرامبهر ئهو شتانهوه که (نهفامان) دهیکهنه شهریك و هاوهڵی.
قُل رَّبِّ إِمَّا تُرِيَنِّي مَا يُوعَدُونَ ( 93 )
بڵێ: پهروهردگارا: ئهگهر ئهوهت نیشاندام که له توێی ههڕهشهکانتدا پێت ڕاگهیاندوون...
رَبِّ فَلَا تَجْعَلْنِي فِي الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ ( 94 )
ئهو کاته پهروهردگارا مهمخهره ڕیزی قهومی ستهمکارهوه.
وَإِنَّا عَلَىٰ أَن نُّرِيَكَ مَا نَعِدُهُمْ لَقَادِرُونَ ( 95 )
بێگومان ئێمه دهسهڵاتمان ههیه، ئهو ههڕهشانهی لێمان کردوون پێشی بهێنین و نیشانت بدهین.
ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ السَّيِّئَةَ نَحْنُ أَعْلَمُ بِمَا يَصِفُونَ ( 96 )
ههوڵ بده بهچاکترین و جوانترین شێوه پاڵ به ههڵهو ناڕێکی ناحهزانهوه بنێیت و خهمت نهبێت ئێمه چاك ئاگادارین له گوفتارو قسهی ناڕهوایان.
وَقُل رَّبِّ أَعُوذُ بِكَ مِنْ هَمَزَاتِ الشَّيَاطِينِ ( 97 )
(خۆت بسپێره بهخواو) بڵێ: پهروهردگارا من پهنا دهگرم به تۆ لهههموو خهتهرهو خهیاڵ و وهسوهسهی شهیتانهکان.
وَأَعُوذُ بِكَ رَبِّ أَن يَحْضُرُونِ ( 98 )
پهنا دهگرم به تۆ ئهی پهروهردگارم که شهیتانهکان بهدهورمدا کۆ ببنهوهو (سهرم لێ بشێوێنن).
حَتَّىٰ إِذَا جَاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ رَبِّ ارْجِعُونِ ( 99 )
(خوا نهناسان بهردهوام لهسهر ڕێبازی چهوتیانن)، ههتا ئهو کاتهی مردن یهخهیان دهگرێت، ئهوسا هه ڕیهکهیان دهڵێت: پهروهردگارا بمگێڕهرهوه بۆ دنیا...
لَعَلِّي أَعْمَلُ صَالِحًا فِيمَا تَرَكْتُ كَلَّا إِنَّهَا كَلِمَةٌ هُوَ قَائِلُهَا وَمِن وَرَائِهِم بَرْزَخٌ إِلَىٰ يَوْمِ يُبْعَثُونَ ( 100 )
بهڵکو چاکه ئهنجام بدهم و کاری باشه بکهم و ئهو ههڵانهی که له دهستم چووه لهمهودوا لهدهستی نهدهم، (بهڵام تازه کار له کار ترازاوه، شتی وا مهحاڵه، بۆیه به توندی پێی دهوترێت): نهخێر، ئهوه قسهیهکه ئهو بۆ خۆی دهیڵێت، بهڵکو دهبێت له جیهانی بهرزهخدا، له نێوان مردن و زیندوو بوونهوهدا تا کاتێك زیندوو دهکرێنهوه چاوهڕێ بێت.
فَإِذَا نُفِخَ فِي الصُّورِ فَلَا أَنسَابَ بَيْنَهُمْ يَوْمَئِذٍ وَلَا يَتَسَاءَلُونَ ( 101 )
جا کاتێك فوو دهکرێت به _صور_دا ئهوه هیچ پهیوهندیهکی خزمایهتی لهو ڕۆژهدا نی یهو کهس له کهس ناپرسێتهوه.
فَمَن ثَقُلَتْ مَوَازِينُهُ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ( 102 )
ئهو کهسهی تهرازووی چاکهکانی قورس بێت، ئا ئهوانه سهرفرازو سهرکهوتوون.
وَمَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ فَأُولَٰئِكَ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنفُسَهُمْ فِي جَهَنَّمَ خَالِدُونَ ( 103 )
بهڵام ئهو کهسهی تهرازووی چاکهکانی سووك بێت، ئهوانه ئهو کهسانهن خۆیان له دهستداوهو خۆیان خهسارو ڕیسوا کردووه، دهبێت ههر له ناو دۆزهخدا ژیانی نهبڕاوه ببهنه سهر.
تَلْفَحُ وُجُوهَهُمُ النَّارُ وَهُمْ فِيهَا كَالِحُونَ ( 104 )
بڵێسهی ئاگر چڕو چاویان دهبرژێنێت، ههموویان لێویان ههڵقرچاوهو دانیان ڕیچ دهبێتهوه (دیمهنیان سامناکه).
أَلَمْ تَكُنْ آيَاتِي تُتْلَىٰ عَلَيْكُمْ فَكُنتُم بِهَا تُكَذِّبُونَ ( 105 )
(ئهوسا خوا پرسیاریان لێ دهکات) ئایا کاتی خۆی ئایهتهکانی من بهسهرتاندا نه دهخوێنرایهوه؟ کهچی ئێوه بڕواتان پێی نهبوو، به درۆتان دهزانی؟
قَالُوا رَبَّنَا غَلَبَتْ عَلَيْنَا شِقْوَتُنَا وَكُنَّا قَوْمًا ضَالِّينَ ( 106 )
(سهرهنجام به کهساسیهوه) دهڵێن: پهروهردگارا نهگبهتی و نههامهتی سهرشانی گرتین و زاڵ بوو بهسهرماندا ئێمه کهسانێکی گومڕا بووین.
رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْهَا فَإِنْ عُدْنَا فَإِنَّا ظَالِمُونَ ( 107 )
پهروهردگارا له ناو ئاگری دۆزهخ و سزاکهیدا دهرمان بهێنه ئهگهر جارێکی تر گهڕاینهوه (بۆ گومڕایی) ئهوه ئیتر دیاره که ئێمه کهسانێکی ستهمکارین.
قَالَ اخْسَئُوا فِيهَا وَلَا تُكَلِّمُونِ ( 108 )
(خوای گهوره له وهڵامیاندا به تووڕهییهوه) دهفهرموێت: بێ دهنگ بن و دهمتان داخهن، قسهشم له گهڵدا مهکهن.
إِنَّهُ كَانَ فَرِيقٌ مِّنْ عِبَادِي يَقُولُونَ رَبَّنَا آمَنَّا فَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا وَأَنتَ خَيْرُ الرَّاحِمِينَ ( 109 )
چونکه به ڕاستی کاتی خۆی دهستهیهك له بهنده ئیماندارهکانم دهیانوت؛ پهروهردگارا ئێمه ئیمان و باوهڕی دامهزراومان به زاتی تۆ هێناوه، ده، لێمان خۆش ببهو ڕهحممان پێ بکه چونکه تۆ چاکترین زاتێکی که له ههموو خاوهن ڕهحم و سۆزهکان میهرهبانتریت.
فَاتَّخَذْتُمُوهُمْ سِخْرِيًّا حَتَّىٰ أَنسَوْكُمْ ذِكْرِي وَكُنتُم مِّنْهُمْ تَضْحَكُونَ ( 110 )
کهچی ئێوه گاڵتهتان پێ دهکردن، ههتا گهیشته ڕادهیهك یادی منیان له بیر بردنهوهو ئێوه بهردهوام بهوان پێدهکهنین.
إِنِّي جَزَيْتُهُمُ الْيَوْمَ بِمَا صَبَرُوا أَنَّهُمْ هُمُ الْفَائِزُونَ ( 111 )
(جا با بزانن که) بێگومان ئهمڕۆ من پاداشتم داونهتهوه بههۆی ئهوهوه که خۆگر بوون، به ڕاستی ههر ئهوانیش سهرکهوتوو سهرفرازن.
قَالَ كَمْ لَبِثْتُمْ فِي الْأَرْضِ عَدَدَ سِنِينَ ( 112 )
(ئهوسا خوای گهوره) لێیان دهپرسێت: ئهوه چهند ساڵ له زهویدا ژیانتان برده سهر.
قَالُوا لَبِثْنَا يَوْمًا أَوْ بَعْضَ يَوْمٍ فَاسْأَلِ الْعَادِّينَ ( 113 )
(دۆزهخییان) دهڵێن: ڕۆژێك یان کهمتر له ڕۆژێك (دیاره که ژیانی دنیا له چاوی ژیانی نهبڕاوه و ههمیشهیی دا زۆر کورت و کۆتاو کهم دێته بهر چاو، یاخود جیهانی بهرزهخ وهکو ڕۆژێك یان کهمتر ههستی پێ دهکرێت)، لهو کهسانه بپرسن که بیرو هۆشیان لای خۆیانهو حسابی ژمارهو کات دهکهن.
قَالَ إِن لَّبِثْتُمْ إِلَّا قَلِيلًا لَّوْ أَنَّكُمْ كُنتُمْ تَعْلَمُونَ ( 114 )
(خوای گهوره پێیان) دهفهرموێت: له ڕاستیدا مانهوهتان له دنیادا ههر زۆر کهم بووه، ئهگهر بهڕاستی دهتانزانی؟
أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَاكُمْ عَبَثًا وَأَنَّكُمْ إِلَيْنَا لَا تُرْجَعُونَ ( 115 )
ئایا گومانتان وادهبرد که به ڕاستی ئێمه ئێوهمان به بێ مهبهست دروست کردووهو ئێوه بۆ لای ئێمه ناهێنرێنهوه؟!
فَتَعَالَى اللَّهُ الْمَلِكُ الْحَقُّ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْكَرِيمِ ( 116 )
بهرزی و بڵندی بۆ خوا، پاشای ڕهوای حهق، هیچ خوایهك نیه جگه لهو زاته، خاوهنی عهرشی شکۆدارو بهڕێزه.
وَمَن يَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلَٰهًا آخَرَ لَا بُرْهَانَ لَهُ بِهِ فَإِنَّمَا حِسَابُهُ عِندَ رَبِّهِ إِنَّهُ لَا يُفْلِحُ الْكَافِرُونَ ( 117 )
ئهو کهسهی خوایهکی تر بڕیار بدات و بیکاته شهریکی خوا، له کاتێکدا که هیچ بهڵگهیهکی به دهستهوه نیه، ئهوه به ڕاستی حساب و لێپرسینهوهی لای پهروهردگارێتی، بێگومان بێ باوهڕو خوا نهناسان سهرفراز نابن.
قورئانی پیرۆز » كوردی » سورهتی النور
كوردی
سورهتی النور - تعداد آیات 64
سُورَةٌ أَنزَلْنَاهَا وَفَرَضْنَاهَا وَأَنزَلْنَا فِيهَا آيَاتٍ بَيِّنَاتٍ لَّعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ ( 1 )
ئهمه سوورهتێکی گرنگه ئێمه دامانبهزاندووه ههندێك شتمان تیادا فهرز کردووه، چهندهها ئایهت و فهرمانی ئاشکرامان لهتوێی دا دابهزاندووه، بۆ ئهوهی یاداوهریی وهربگرن و تێفکرن.
الزَّانِيَةُ وَالزَّانِي فَاجْلِدُوا كُلَّ وَاحِدٍ مِّنْهُمَا مِائَةَ جَلْدَةٍ وَلَا تَأْخُذْكُم بِهِمَا رَأْفَةٌ فِي دِينِ اللَّهِ إِن كُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَلْيَشْهَدْ عَذَابَهُمَا طَائِفَةٌ مِّنَ الْمُؤْمِنِينَ ( 2 )
سهد قامچی لهههریهك له ئافرهت و پیاوی زیناکهر بوهشێنن، بهزهیی نهتانگرێت له بهجێهێنانی فهرمانی خوادا بۆیان، ئهگهر ئێوه باوهڕتان به ڕۆژی دوایی هێناوه، با دهستهیهکیش له ئیمانداران ئامادهی سزاکهیان بن.
الزَّانِي لَا يَنكِحُ إِلَّا زَانِيَةً أَوْ مُشْرِكَةً وَالزَّانِيَةُ لَا يَنكِحُهَا إِلَّا زَانٍ أَوْ مُشْرِكٌ وَحُرِّمَ ذَٰلِكَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ ( 3 )
پیاوی زیناکهر تهنها ئافرهتی زیناکهر یاخود موشریك ماره دهکات، ئافرهتی زیناکهریش تهنها پیاوی زیناکهر یاخود موشریك مارهی دهکات، (هاوسهرێتی پیاوان و ئافرهتانێك که بهردهوامن لهسهر زینا)، ئهوه لهسهر ئیمانداران حهرامکراوه.
وَالَّذِينَ يَرْمُونَ الْمُحْصَنَاتِ ثُمَّ لَمْ يَأْتُوا بِأَرْبَعَةِ شُهَدَاءَ فَاجْلِدُوهُمْ ثَمَانِينَ جَلْدَةً وَلَا تَقْبَلُوا لَهُمْ شَهَادَةً أَبَدًا وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ ( 4 )
ئهوانهی که بوختان دهکهن بۆ ئافرهتانی داوێن پاك و خاوهن مێرد، پاشان ناتوانن چوار کهسیش به شایهت بهێنن، ئهوانه ههشتا قامچیان لێ بدهن و ههرگیز شایهتیان لێ وهرمهگرن، ئهوانه له ڕیزی تاوانبارو له سنوور دهرچوو و یاخیهکاندان.
إِلَّا الَّذِينَ تَابُوا مِن بَعْدِ ذَٰلِكَ وَأَصْلَحُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 5 )
جگه لهوانهی که تهوبهی ڕاستهقینهیان کردووه دوای تهمێ کردنهکهیان، چاکسازی خۆیشیان کردووه، ئهوه بێگومان خوا (به نیسبهت ئهو جۆره کهسانهوه) لێخۆشبوو و میهرهبانه.
وَالَّذِينَ يَرْمُونَ أَزْوَاجَهُمْ وَلَمْ يَكُن لَّهُمْ شُهَدَاءُ إِلَّا أَنفُسُهُمْ فَشَهَادَةُ أَحَدِهِمْ أَرْبَعُ شَهَادَاتٍ بِاللَّهِ إِنَّهُ لَمِنَ الصَّادِقِينَ ( 6 )
ئهوانهی که تۆمهتی زینا دهدهنه پاڵ هاوسهرهکانیان، هیچ شایهتێکیشیان نیه جگه له خۆیان، شایهتی ئهو جۆره کهسانه بهوه دهبێت که چوار جار سوێند به خوا بخوات که بێگومان له ڕاستگۆیانه (به چاوی خۆی تاوانهکهی بینیووه).
وَالْخَامِسَةُ أَنَّ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَيْهِ إِن كَانَ مِنَ الْكَاذِبِينَ ( 7 )
پێنجهم جاریش بڵێت به ڕاستی نهفرینی خوای لهسهره ئهگهر (بوختانچی بێت) له درۆزنان بێت.
وَيَدْرَأُ عَنْهَا الْعَذَابَ أَن تَشْهَدَ أَرْبَعَ شَهَادَاتٍ بِاللَّهِ إِنَّهُ لَمِنَ الْكَاذِبِينَ ( 8 )
(له لایهکی تریشهوه) سزا لهسهر ژنهکه لا دهبرێت کاتێ که چوار جار سوێند به خوا بخوات که مێردهکهی درۆ دهکات و (بوختانی بۆ ههڵدهبهستێت).
وَالْخَامِسَةَ أَنَّ غَضَبَ اللَّهِ عَلَيْهَا إِن كَانَ مِنَ الصَّادِقِينَ ( 9 )
پێنجهم جار ژنهکه دهڵێت که خهشم و قینی خوای لهسهره ئهگهر مێردهکهی ڕاست بکات.
وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ وَأَنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ حَكِيمٌ ( 10 )
خۆ ئهگهر فهزڵ و بههرهی خواو ڕهحمهت و میهرهبانی ئهو نهبێت لهسهرتان (تووشی کێشهی زۆر دهبن) به ڕاستی خوا تهوبه وهرگرو دانایه (ئهگهر تهوبهی ڕاستهقینه بکهن).
إِنَّ الَّذِينَ جَاءُوا بِالْإِفْكِ عُصْبَةٌ مِّنكُمْ لَا تَحْسَبُوهُ شَرًّا لَّكُم بَلْ هُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ لِكُلِّ امْرِئٍ مِّنْهُم مَّا اكْتَسَبَ مِنَ الْإِثْمِ وَالَّذِي تَوَلَّىٰ كِبْرَهُ مِنْهُمْ لَهُ عَذَابٌ عَظِيمٌ ( 11 )
(لێرهوه قورئان دهربارهی ئهو بوختانه دهدوێت که بۆ حهزرهتی عائیشه له لایهن دوو ڕووهکانهوه ههڵبهسترا، ههندێك له ئیماندارانیش بێ لێکدانهوهو تێفکران دهیانوتهوه). بێگومان ئهوانهی بوختانهکهیان ههڵبهست دهستهیهك بوون له خۆتان (یاخود وا خۆیان نیشان دهدا که له خۆتانن) وامهزانن که ئهو بوختانه شهڕو خراپ بوو بۆتان، بهڵکو خێر بوو بۆتان (تا ئیمانداران له دووڕووهکان جیا بێتهوه، ئیماندارانی دڵپاك وریا ببنهوه)، بێگومان تاوانی ههرکهس لهو بوختانچیانه له گهردنی خۆیدایهتی، ئهو کهسهش سهرۆك و گهورهو ههڵبهستی بوختانهکهیه، سزایهکی سهخت و گهوره بۆی ئامادهیه.
لَّوْلَا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بِأَنفُسِهِمْ خَيْرًا وَقَالُوا هَٰذَا إِفْكٌ مُّبِينٌ ( 12 )
دهبوا ههر که ئهو بوختانهتان بیست ئیمانداران له پیاوان و له ئافرهتان گومانی چاکیان به خۆیان ببوایهو دڵنیا بوونایه له پاکی خۆیان و بیانوتایه ئهمه بوختانێکی ئاشکرایهو (کاری ناڕهوای وا له دایکی موسوڵمانان و له هاوهڵانی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم ناوهشێتهوه).
لَّوْلَا جَاءُوا عَلَيْهِ بِأَرْبَعَةِ شُهَدَاءَ فَإِذْ لَمْ يَأْتُوا بِالشُّهَدَاءِ فَأُولَٰئِكَ عِندَ اللَّهِ هُمُ الْكَاذِبُونَ ( 13 )
دهبوا بوختانچیهکان چوار شایهتیان بۆ سهلماندنی بوختانهکهیان بهێنایه، کاتێك چوار شایهتیان نه هێنا، ئهوه ئیتر دیاره ئهوانه لای خوایش له ڕیزی درۆزنهکاندان.
وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ لَمَسَّكُمْ فِي مَا أَفَضْتُمْ فِيهِ عَذَابٌ عَظِيمٌ ( 14 )
خۆ ئهگهر فهزڵ و بهزهیی خواو بهخشندهییهکهی نهبوایه له سهرتان له دنیاو قیامهتتدا، بههۆی ئهو تاوانهتانهوه سزایهکی زۆر گهورهو سهختتان تووش دهبوو، بههۆی ڕۆچوونتان لهو دهنگ و باسهدا.
إِذْ تَلَقَّوْنَهُ بِأَلْسِنَتِكُمْ وَتَقُولُونَ بِأَفْوَاهِكُم مَّا لَيْسَ لَكُم بِهِ عِلْمٌ وَتَحْسَبُونَهُ هَيِّنًا وَهُوَ عِندَ اللَّهِ عَظِيمٌ ( 15 )
ئهوه بۆ ههر دهماو دهم قسه له زمانی یهکتر وهردهگرن (بێ لێکدانهوه)، کاتێك به زارتان شتێك دهڵێن که هیچ ئاگاییتان دهربارهی نیه، ئێوه وادهزانن ئهو بوختانه شتێکی سادهو ئاسانه؟ له کاتێکدا ئهوه لای خوا زۆر گهورهو ناقۆڵایه.
وَلَوْلَا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ قُلْتُم مَّا يَكُونُ لَنَا أَن نَّتَكَلَّمَ بِهَٰذَا سُبْحَانَكَ هَٰذَا بُهْتَانٌ عَظِيمٌ ( 16 )
دهبوا کاتێك گوێتان لهو بوختانه بوو، بتانوتایه: ئێمه بۆمان نی یه قسهی وا بکهین، پاکی و بێگهردی بۆ خوا، ئاخر ئهمه بوختانێکی زۆر گهورهو ناقۆڵایه (کهی ئهوه له دایکی ئیمانداران دهوهشێتهوه).
يَعِظُكُمُ اللَّهُ أَن تَعُودُوا لِمِثْلِهِ أَبَدًا إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ ( 17 )
خوا ئامۆژگاریتان دهکات که نهکهن ههرگیز شتی ئاوا دووباره بکهنهوه ئهگهر ئێوه ئیماندارن.
وَيُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآيَاتِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ ( 18 )
خوا ئایهت و فهرمان و ڕێنمووییهکانی ڕوون دهکاتهوه بۆتان (تایهکتر لهکهدار نهکهن)، بێگومان خوا زاناو دانایه.
إِنَّ الَّذِينَ يُحِبُّونَ أَن تَشِيعَ الْفَاحِشَةُ فِي الَّذِينَ آمَنُوا لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ ( 19 )
به ڕاستی ئهوانهی حهز دهکهن زیناو تاوان له ناو ئهوانهدا باوهڕیان هێناوه بڵاوبێتهوه، سزای پڕ ئێش و ئازار لهم جیهان و لهو جیهان بۆیان ئامادهیهو خوا خۆی چاك دهزانێت (سهرهنجامی زیناو شهڕواڵپیسی بهرهو کوێ دهچێت) ئێوه نایزانن.
وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ وَأَنَّ اللَّهَ رَءُوفٌ رَّحِيمٌ ( 20 )
ئهگهر فهزڵ و میهرهبانی خوایی نهبوایه لهسهرتان (بهو تۆمهت و بوختانهی که ههڵبهسترا بۆ دایکی ئیمانداران)، تووشی بهڵایهکی سهخت دهبوون، بهڵام دڵنیابن که به ڕاستی خوا به سۆزو میهرهبانه (زوو تۆڵه ناسێنێت).
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ وَمَن يَتَّبِعْ خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ فَإِنَّهُ يَأْمُرُ بِالْفَحْشَاءِ وَالْمُنكَرِ وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ مَا زَكَىٰ مِنكُم مِّنْ أَحَدٍ أَبَدًا وَلَٰكِنَّ اللَّهَ يُزَكِّي مَن يَشَاءُ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ( 21 )
ئهی ئهوانهی ئیمان و باوهڕتان هێناوه شوێنی ههنگاوو نهخشه و پیلانهکانی شهیتان مهکهون، ههرکهس شوێنی ههنگاوو نهخشهو پیلانی شهیتان بکهوێت زهرهر دهکات، چونکه بهڕاستی شهیتان ههمیشه فهرمان به کارو کردهوهی خراپ و گوناهو تاوان و ناشیرینی دهکات، ئهگهر فهزڵ و میهرهبانی خوا نهبوایه لهسهرتان ئهوه ههرگیز کهستان پاك و پوختهو ڕزگار نهدهبوون (لهدهست بوختانچیهکان، یاخود به تهوبه پاك نهدهبوونهوه) بهڵام خوا ههر کهسێکی بوێت و شایسته بێت، پاکو پوختهی دهکات و له گوناههکانی دهبورێت، خوایش ههمیشه بیسهرو زانایه (به تهوبهو پهشیمانیتان و به نیهتی دڵ و دهروونتان).
وَلَا يَأْتَلِ أُولُو الْفَضْلِ مِنكُمْ وَالسَّعَةِ أَن يُؤْتُوا أُولِي الْقُرْبَىٰ وَالْمَسَاكِينَ وَالْمُهَاجِرِينَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلْيَعْفُوا وَلْيَصْفَحُوا أَلَا تُحِبُّونَ أَن يَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 22 )
ئهوانهی که خاوهنی سامان و بهخشندهیین له ئێوه با سوێند نهخۆن که یارمهتی خزمان و ههژاران و کۆچبهران له پێناوی خوا نهدهن (لهبهر ئهوهی بهشداربوون له وتنی بوختانهکهدا)، دهبا لێبووردهبن، دهبا چاوپۆشی بکهن، مهگهر حهز ناکهن خوا لێتان خۆش ببێت، خوایش ههمیشه لێخۆشبوو میهرهبانه.
إِنَّ الَّذِينَ يَرْمُونَ الْمُحْصَنَاتِ الْغَافِلَاتِ الْمُؤْمِنَاتِ لُعِنُوا فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ ( 23 )
به ڕاستی ئهوانهی ئافرهتانی ئیمانداری پاك داوێن و خاوهن مێردو بێ ئاگا له گوناه، تۆمهتبار دهکهن، ئهوانه نهفرهتیان لێکراوه له دنیاو له قیامهتداو سزایهکی گهورهو سهخت ئامادهیه بۆیان (له تۆڵهی لهکهدار کردنی پاکاندا)...
يَوْمَ تَشْهَدُ عَلَيْهِمْ أَلْسِنَتُهُمْ وَأَيْدِيهِمْ وَأَرْجُلُهُم بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ( 24 )
له ڕۆژێکدا که زمان و دهست و قاچیان لێیان دهبێته شایهتێکی گۆیا، له بهرامبهر ئهو کردهوانه که ئهنجامیان دهداو (ئهو بوختانانهی که دایانکرد).
يَوْمَئِذٍ يُوَفِّيهِمُ اللَّهُ دِينَهُمُ الْحَقَّ وَيَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ الْمُبِينُ ( 25 )
ئهو ڕۆژه خوا به گوێرهی کارو کردهوهو ئیمان و باوهڕی حهقیقیان پاداشتیان دهداتهوه، ئهوسا چاك بۆیان دهردهکهوێت که به ڕاستی خوا خۆی زاتێکی ڕاست و دروستی ئاشکرایه (هیچی لێ ون نابێت).
الْخَبِيثَاتُ لِلْخَبِيثِينَ وَالْخَبِيثُونَ لِلْخَبِيثَاتِ وَالطَّيِّبَاتُ لِلطَّيِّبِينَ وَالطَّيِّبُونَ لِلطَّيِّبَاتِ أُولَٰئِكَ مُبَرَّءُونَ مِمَّا يَقُولُونَ لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَرِزْقٌ كَرِيمٌ ( 26 )
ژنانی ناپاك بۆ پیاوانی ناپاك و پیاوانی ناپوخت بۆ ژنانی ناپوخت، ئافرهتانی پاکیش بۆ پیاوانی پاك، پیاوانی پاکیش بۆ ئافرهتانی پاك، ئهو پاکانه بهرین لهو تۆمهتانهی که ناپاکان ههڵی دهبهستن (چونکه محمدی پاك هاوسهری عائیشهی پاکه صلی الله علیه وسلم)، بۆ ئهو چاکانه لێخۆشبوون و ڕزق و ڕۆزی بهنرخ ئامادهیه.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُيُوتًا غَيْرَ بُيُوتِكُمْ حَتَّىٰ تَسْتَأْنِسُوا وَتُسَلِّمُوا عَلَىٰ أَهْلِهَا ذَٰلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ ( 27 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه مهچنه هیچ ماڵێکی تر جگه له ماڵهکانی خۆتان ههتا کارێك نهکهن که ئهوان ئاگاداربن (وهکو زهنگ لێدان یان له دهرگادان) پاشان که مۆڵهتدران سهلام بکهن له خهڵکی ماڵهکه، ئهوه چاکتره بۆتان و بهو شێوهیه ڕهفتار بکهن، ههوڵ بدهن له یادتان بێت و ئهو شێوازه فهرامۆش نهکهن (کاتی له بارو گونجاو ههڵبژێرن بۆ سهردانهکانتان، بۆ میوان و خاوهن ماڵ دڵیان بهیهك بکرێتهوه).
فَإِن لَّمْ تَجِدُوا فِيهَا أَحَدًا فَلَا تَدْخُلُوهَا حَتَّىٰ يُؤْذَنَ لَكُمْ وَإِن قِيلَ لَكُمُ ارْجِعُوا فَارْجِعُوا هُوَ أَزْكَىٰ لَكُمْ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ عَلِيمٌ ( 28 )
جا ئهگهر کهستان نهبینی تیایدا، یاخود ههستتان کرد کهس لهماڵ نیه، مهچنه ژوورهوه ههتا مۆڵهت نهدرێن، ئهگهر پێتان وترا بگهڕێنهوه (کاتمان نیه، یان کارمان ههیه...) بگهڕێنهوه (بهبێ دڵگرانی) ئهوه چاکتره بۆتان، چاکیش بزانن خوا زانایه به ههموو ئهو کارو کردهوانهی که ئهنجامی دهدهن.
لَّيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَن تَدْخُلُوا بُيُوتًا غَيْرَ مَسْكُونَةٍ فِيهَا مَتَاعٌ لَّكُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا تُبْدُونَ وَمَا تَكْتُمُونَ ( 29 )
گوناهبار نابن ئهگهر بچنه ماڵێکهوه کهسی تێدا نیشتهجێ نهبێت و کهلو پهلی خۆتانی تێدا بێت، خواش دهزانێت و ئاگاداره بهوهی دهری دهخهن و بهوهش که دهیشارنهوه.
قُل لِّلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَيَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذَٰلِكَ أَزْكَىٰ لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا يَصْنَعُونَ ( 30 )
(ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم) به پیاوانی ئیماندار بڵێ: چاویان بپارێزن (لهسهرنجدانی ئافرهتانی نامهحرهم) ههروهها نامووس و عهورهتی خۆیان له حهرام بپارێزن، بێگومان ئهوه پاکترو پوختتره بۆیان (بۆ دڵ و دهروون و ڕواڵهت و ڕۆح و لاشهیان) بهڕاستی خوا ئاگاداره بهو ههڵس و کهوت و ڕهفتارانهی که دهیکهن.
وَقُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَىٰ جُيُوبِهِنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِينَ غَيْرِ أُولِي الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِينَ لَمْ يَظْهَرُوا عَلَىٰ عَوْرَاتِ النِّسَاءِ وَلَا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَا يُخْفِينَ مِن زِينَتِهِنَّ وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعًا أَيُّهَ الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ( 31 )
به ئافرهتانی ئیمانداریش بڵێ: چاویان بپارێزن (له تهماشای نامهحرهم) داوێنی خۆیان بپارێزن له گوناهو جوانی خۆیان دهرنهخهن جگه لهوهی که دیاره (وهك دهم و چاوو دهست) با سهرپۆشهکانیان بدهن بهسهر سینهو ملیانداو جوانی و زینهتی خۆیان دهرنهخهن به تهواوی بۆ هاوسهرهکانیان نهبێت، یان باوکی خۆیان، یان باوکی مێردهکانیان، یان کوڕی خۆیان، یان کوڕی مێردهکانیان، یان بۆ براکانی خۆیان، یان برازاکانیان، یان خوشکهزاکانیان، یان ئافرهتێك که پهیوهندیان ههیه پێکهوه، یان ئهوانهش که کهنیزهکانیان (که له بارودۆخی تایبهتدا ههبوون) یان ئهوانهی که له ماڵهکانتاندا دهژین و پێویستیان به ئافرهت نی یه (له بهر پیری، یان نهخۆشی... هتد) یاخود ئهو منداڵانهی که هێشتا شارهزاییان له ئافرهتان نیهو (ئارهزووی جنسیان بۆ دروست نهبووهو نازانن باسی عهورات بکهن) نابێت ئافرهتانی ئیماندار قاچیان دهربخهن و پێیان بدهن به زهویدا (تا دهنگی خشڵ و پاوانهکانیان بێت) و بزانرێت که زینهتدارو خشڵدارن، کهواته ههمووتان ئهی ئیمانداران بهرهو لای خواو بهدهستهێنانی ڕهزامهندی ئهو بگهڕێنهوه بۆ ئهوهی ڕزگارو سهرفرازبن.
وَأَنكِحُوا الْأَيَامَىٰ مِنكُمْ وَالصَّالِحِينَ مِنْ عِبَادِكُمْ وَإِمَائِكُمْ إِن يَكُونُوا فُقَرَاءَ يُغْنِهِمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ ( 32 )
ژن بدهن به پیاوانی بێ ژن و ئافرهتانی بێوهژن بدهن بهشوو، ههروهها ژن بدهن به بهنده صاڵحهکانتان و کهنیزهکه کانیشتان بدهن به شوو ئهگهر ههژاریش بن، ئهوه خوا له فهزڵ و بهخششی خۆی بههرهوهریان دهکات، خوای گهورهش ههمیشه فراوانگیرو زانایه.
وَلْيَسْتَعْفِفِ الَّذِينَ لَا يَجِدُونَ نِكَاحًا حَتَّىٰ يُغْنِيَهُمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ وَالَّذِينَ يَبْتَغُونَ الْكِتَابَ مِمَّا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ فَكَاتِبُوهُمْ إِنْ عَلِمْتُمْ فِيهِمْ خَيْرًا وَآتُوهُم مِّن مَّالِ اللَّهِ الَّذِي آتَاكُمْ وَلَا تُكْرِهُوا فَتَيَاتِكُمْ عَلَى الْبِغَاءِ إِنْ أَرَدْنَ تَحَصُّنًا لِّتَبْتَغُوا عَرَضَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَمَن يُكْرِههُّنَّ فَإِنَّ اللَّهَ مِن بَعْدِ إِكْرَاهِهِنَّ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 33 )
دهبا ئهوانهی هاوسهریان دهست ناکهوێت ههوڵ بدهن داوێنی خۆیان پاك ڕابگرن، ههتا خوا له فهزڵی خۆی دهوڵهمهندو بێ نیازیان دهکات، ئهو کهسانهش که دهیانهوێت خۆیان ڕزگار بکهن له بهندهکانتان و خۆیان بکڕنهوه، ئهوه ئێوه لهگهڵیاندا ڕێك بکهون و ڕێگهی ئازادییان بۆ ئاسان بکهن، ئهگهر خێرتان تێدا بهدی دهکردن و لهو ماڵ و سامانهی که خوا پێی بهخشیوون بهشیان بدهن و بهزۆر کهنیزهکهکانتان هانمهدهن بۆ داوێن پیسی، ئهگهر ئهوان پاك داوێنیان دهویست (دهبێت پیاوی ئازاد زیاتر پاکداوێنی مهبهست بێت)، بۆ ئهوهی لهو ڕێگه چهوتهوه ماڵ و سامانی ژیانی دنیا بهدهست بهێنن، جا ئهوهی بهزۆر ئهو گوناههیان پێ بکات، ئهوه بهڕاستی خوا دوای ئهو زۆر بۆ هێنانهیان لێخۆش بوو میهرهبانهو چاوپۆشیان لێ دهکات.
وَلَقَدْ أَنزَلْنَا إِلَيْكُمْ آيَاتٍ مُّبَيِّنَاتٍ وَمَثَلًا مِّنَ الَّذِينَ خَلَوْا مِن قَبْلِكُمْ وَمَوْعِظَةً لِّلْمُتَّقِينَ ( 34 )
سوێند به خوا بێگومان ئێمه چهندهها ئایهت و فهرمانی ئاشکراو ڕوونمان بۆ دابهزاندوون و ههروهها چهندهها نموونه و سهرگوزهشتهی ئهوانهی پێش خۆتان که تێپهڕیان کردووه، هاوڕێ لهگهڵ پهندو ئامۆژگاری بۆ خواناس و پارێزکاران.
اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَاةٍ فِيهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ فِي زُجَاجَةٍ الزُّجَاجَةُ كَأَنَّهَا كَوْكَبٌ دُرِّيٌّ يُوقَدُ مِن شَجَرَةٍ مُّبَارَكَةٍ زَيْتُونَةٍ لَّا شَرْقِيَّةٍ وَلَا غَرْبِيَّةٍ يَكَادُ زَيْتُهَا يُضِيءُ وَلَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ نُّورٌ عَلَىٰ نُورٍ يَهْدِي اللَّهُ لِنُورِهِ مَن يَشَاءُ وَيَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ( 35 )
خوا نوورو ڕووناکی ئاسمانهکان و زهویه (نوورو ڕووناکی بهخشه پێیان)، نموونهی نوورو ڕووناکیهکهی وهك تاقێك وایه چرایهکی تێدا بێت، چراکهش لهناو شووشهیهکدا بێت شووشهکهش وهك ههسارهیهکی گهش و پرشنگدار وابێت و داگیرسابێت به ڕۆنی درهختی موبارهك و بهفهڕی زهیتوون، ڕووی نه له ڕۆژ ههڵات و نه له ڕۆژ ئاوا بێت (له شوێنێکدا بێت بهیانی و ئێواره خۆر لێ بدات)، ڕۆنهکهشی (ئهوهنده پاك و بێگهرده) خهریکه خۆی دابگیرسێت و ڕووناکی بداتهوه، ئهگهر ئاگریش لێی نهدات، ئهو هیدایهت و ڕێنموویی یه که قورئانه ڕووناکی یه لهسهر ڕووناکی، خوایش هیدایهتی ئهو کهسانه دهدات که دهیهوێت و شایستهن بۆ لای نووری خۆی که قورئانه، خوا چهندهها نموونه دههێنێتهوه بۆ خهڵکی (تا له نموونه مهعنهویی یهکان تێبگهن) خوایش بهههموو شتێك زانایه...
فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَن تُرْفَعَ وَيُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فِيهَا بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ ( 36 )
ئهو نوورهش دهستدهکهوێت له چهند ماڵێکدا (که مزگهوتهکانن) خوا فهرمانیداوه که دروست بکرێن و بهرز بکرێنهوه و ناوی پیرۆزی ئهوی تیادا ببرێت (نوێژو قورئان و وانهی ئاینی تیادا ئهنجام بدرێت)و ستایش و تهسبیحاتی تیادا بکرێت له بهیانیان و دهمه و ئێواراندا.
رِجَالٌ لَّا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَيْعٌ عَن ذِكْرِ اللَّهِ وَإِقَامِ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ يَخَافُونَ يَوْمًا تَتَقَلَّبُ فِيهِ الْقُلُوبُ وَالْأَبْصَارُ ( 37 )
پیاوانێك ستایشی خوا دهکهن و لهو مزگهوتانهدا که بازرگانی و کڕین و فرۆشتن سهر گهرمیان ناکات و غافڵ نابن له یادی خواو ئهنجامدانی نوێژهکان و بهخشینی زهکات و له ڕۆژێك دهترسن که دڵان و چاوان تیایدا ئاوهژوو دهبن (له ترس و ههیبهتی ئهو ڕۆژه).
لِيَجْزِيَهُمُ اللَّهُ أَحْسَنَ مَا عَمِلُوا وَيَزِيدَهُم مِّن فَضْلِهِ وَاللَّهُ يَرْزُقُ مَن يَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ ( 38 )
به ئومێدی ئهوهن خوا به چاکترین شێوه پاداشتیان بداتهوهو له فهزڵ و بهخششی خۆی بههرهوهریان بکات، به ڕاستی خوا ڕزق و ڕۆزی بێ سنوور دهبهخشێت بهههر کهس که بیهوێت و شایسته بێت.
وَالَّذِينَ كَفَرُوا أَعْمَالُهُمْ كَسَرَابٍ بِقِيعَةٍ يَحْسَبُهُ الظَّمْآنُ مَاءً حَتَّىٰ إِذَا جَاءَهُ لَمْ يَجِدْهُ شَيْئًا وَوَجَدَ اللَّهَ عِندَهُ فَوَفَّاهُ حِسَابَهُ وَاللَّهُ سَرِيعُ الْحِسَابِ ( 39 )
ئهوانهی که ڕێبازی کوفریان گرتۆته بهر کردهوهکانیان وهك تراویلکهو سهرابێك وایه له بیابانێکدا بریسکه بداتهوه کهسێکی تینوو وا بزانێت ئاوه (بهتاڵوکه بۆی بچێت)، ههتا کاتێك گهیشته لای دهبینێت هیچ نیه، ئهوسا (کاتێك بهخۆی دهزانێت ژیانی کۆتایهو قیامهت بهرپا بووه) خوایش ئامادهیه لهلایدا به گوێرهی کردهوهی موحاسهبهی دهکات و لێی دهپرسێتهوه، خوایش به خێرایی لێ پرسینهوه ئهنجام دهدات.
أَوْ كَظُلُمَاتٍ فِي بَحْرٍ لُّجِّيٍّ يَغْشَاهُ مَوْجٌ مِّن فَوْقِهِ مَوْجٌ مِّن فَوْقِهِ سَحَابٌ ظُلُمَاتٌ بَعْضُهَا فَوْقَ بَعْضٍ إِذَا أَخْرَجَ يَدَهُ لَمْ يَكَدْ يَرَاهَا وَمَن لَّمْ يَجْعَلِ اللَّهُ لَهُ نُورًا فَمَا لَهُ مِن نُّورٍ ( 40 )
یاخود (کردهوهیان) وهك چهندهها تاریکایی وایه که لهناو دهریایهکی قوڵدا شهپۆل لهسهر شهپۆل بدات بهسهریدا، له سهروشیهوه ههورێکی تاریك دایگرتبێت، تاریکاییهکان چین چین لهسهریهك نیشتبن، کاتێك که دهستی دهربهێنێت خهریکه دهستی خۆی نهبینێت (لهبهر تاریکی) بێگومان ئهوهی خوا نووری پێ نهبهخشێت، ههرگیز نووری دهست ناکهوێت.
أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يُسَبِّحُ لَهُ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالطَّيْرُ صَافَّاتٍ كُلٌّ قَدْ عَلِمَ صَلَاتَهُ وَتَسْبِيحَهُ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِمَا يَفْعَلُونَ ( 41 )
ئایا نهتبینیووه که به ڕاستی ههرچی و ههرکهس له ئاسمانهکان و زهویدا ههیه، تهسبیحات و ستایشی خوا دهکهن، ههروهها باڵندهکانیش له کاتێکدا پۆل پۆل (به ئاسماندا دهفڕن) ههر ههموویان ستایش و پهرستش و تهسبیحاتی خۆیان زانیووه، خوایش ههمیشه زانایه بهوهی که دهیکهن.
وَلِلَّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَإِلَى اللَّهِ الْمَصِيرُ ( 42 )
ههموو ئاسمانهکان و زهوی ههر خوا خاوهنیانه، سهرهنجام گهڕانهوهی ههمووان ههر بۆ لای خوایه
أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يُزْجِي سَحَابًا ثُمَّ يُؤَلِّفُ بَيْنَهُ ثُمَّ يَجْعَلُهُ رُكَامًا فَتَرَى الْوَدْقَ يَخْرُجُ مِنْ خِلَالِهِ وَيُنَزِّلُ مِنَ السَّمَاءِ مِن جِبَالٍ فِيهَا مِن بَرَدٍ فَيُصِيبُ بِهِ مَن يَشَاءُ وَيَصْرِفُهُ عَن مَّن يَشَاءُ يَكَادُ سَنَا بَرْقِهِ يَذْهَبُ بِالْأَبْصَارِ ( 43 )
ئایا نابینیت که بێگومان خوا به ئارامی و شێنهیی ههورهکان به ئاسماندا دهبات دوایی پهیوهستیان دهکات بهیهکهوه، ئهوسا کهڵهکهیان دهکات لهسهر یهك، ئینجا دهبینیت له توێی ئهو ههورانهوه که وهکو کێو وان باران و تهرزه دهبارێنێت (کاتێك که بهفرۆکه سهروو ههورهکان دهکهوین به چاکی بۆمان دهردهکهوێت، که ههورهکان وهك چیا چوون به ئاسمانداو دۆڵ و شیو له نێوانیاندا ههیه)، جا له سوودی ئهو بارانه به ههر کهس خوا بیهوێت، خێرو بهرهکهت دهبهخشێت، ههر کهسیش که بیهوێت لێی دوور دهخاتهوه، (ههوره بروسکهکان ئهوهنده بههێزن) خهریکه بریسکهکهیان بینایی چاوان بهرێت.
يُقَلِّبُ اللَّهُ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَعِبْرَةً لِّأُولِي الْأَبْصَارِ ( 44 )
خوای گهوره ئاڵو گۆڕ بهشهوو ڕۆژ دهکات، به ڕاستی ئا لهو شتانهدا پهندو ئامۆژگاری ههیه بۆ خاوهن دیدو ڕۆشنبیرهکان.
وَاللَّهُ خَلَقَ كُلَّ دَابَّةٍ مِّن مَّاءٍ فَمِنْهُم مَّن يَمْشِي عَلَىٰ بَطْنِهِ وَمِنْهُم مَّن يَمْشِي عَلَىٰ رِجْلَيْنِ وَمِنْهُم مَّن يَمْشِي عَلَىٰ أَرْبَعٍ يَخْلُقُ اللَّهُ مَا يَشَاءُ إِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ( 45 )
ههروهها خوا ههموو زیندهوهرێکی له ئاوێکی تایبهت دروست کردووه، جا ههیانه لهسهر سکی دهڕوات، ههیشه لهسهردوو قاچ دهڕوات، ههیشه لهسهر چوار پێ دهڕوات، خوا ههرچی بوێت دروستی دهکات، به ڕاستی خوا دهسهڵاتی بهسهر ههموو شتێکدا ههیه.
لَّقَدْ أَنزَلْنَا آيَاتٍ مُّبَيِّنَاتٍ وَاللَّهُ يَهْدِي مَن يَشَاءُ إِلَىٰ صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ ( 46 )
سوێند به خوا بێگومان ئێمه چهندهها بهڵگهی ڕوون و ئاشکرامان دابهزاندووهو خوا هیدایهتی ههر کهسێك که ویستی لهسهر بێت و خۆیشی بیهوێت دهدات بۆ ڕێگهو ڕێبازی ڕاست و دروست.
وَيَقُولُونَ آمَنَّا بِاللَّهِ وَبِالرَّسُولِ وَأَطَعْنَا ثُمَّ يَتَوَلَّىٰ فَرِيقٌ مِّنْهُم مِّن بَعْدِ ذَٰلِكَ وَمَا أُولَٰئِكَ بِالْمُؤْمِنِينَ ( 47 )
(دووڕووهکان) تهنها به زمان دهڵێن: ئێمهش باوهڕمان هێناوه به خواو به پێغهمبهرو فهرمانبهرداریشین، کهچی لهوهودوا دهستهیهکیان ڕوو وهردهگێڕن و درۆ دهکهن، ئا ئهوانه ئیماندارنین.
وَإِذَا دُعُوا إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ إِذَا فَرِيقٌ مِّنْهُم مُّعْرِضُونَ ( 48 )
ئهوانه کاتێك بانگ دهکرێن بۆ لای بهرنامهی خواو پێغهمبهرهکهی تا فهرمانڕهوا بێت له نێوانیاندا، خێرا دهستهیهکیان پشت ههڵدهکهن و ناڕهزایی دهردهبڕن.
وَإِن يَكُن لَّهُمُ الْحَقُّ يَأْتُوا إِلَيْهِ مُذْعِنِينَ ( 49 )
خۆ ئهگهر شهرع حهقهکه بهوان بدات ئهوه به ملکهچی و فهرمانبهردارییهوه دێن بۆ لای.
أَفِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ أَمِ ارْتَابُوا أَمْ يَخَافُونَ أَن يَحِيفَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَرَسُولُهُ بَلْ أُولَٰئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ ( 50 )
ئایا ئهوانه له دڵهکانیاندا نهخۆشی کوفرو خوا نهناسی ههیه؟ یاخود گومانیان ههیه؟ (له دادپهروهریی پێغهمبهرو قورئان)، یاخود دهترسن لهوهی که خوا و پێغهمبهری ستهمیان لێ بکات؟! نهخێر وانی یه، ئا ئهوانه ههر خۆیان ستهمکارن (چاویان به حهقدا ههڵنایهت).
إِنَّمَا كَانَ قَوْلَ الْمُؤْمِنِينَ إِذَا دُعُوا إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ أَن يَقُولُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ( 51 )
بهڵام گوفتاری ئیمانداران کاتێك بانگ دهکرێن بۆ لای خواو پێغهمبهرهکهی تا فهرمانڕهوایی بکات له نێوانیاندا تهنها ئهوهیه که دهڵێن: بیستمان و گوێڕایهڵین بۆ ههموو فهرمانێکی شهرع، ههر ئا ئهوانهشن سهر فرازو سهرکهوتوو.
وَمَن يُطِعِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيَخْشَ اللَّهَ وَيَتَّقْهِ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْفَائِزُونَ ( 52 )
جا ئهوهی فهرمانبهرداری خواو پێغهمبهرهکهی بکات و له خوا بترسێت و لهسهر پێچی و نافهرمانی خۆی بپارێزێت، جا ئا ئهوانه سهرفرازو به ئاوات گهیشتوون.
وَأَقْسَمُوا بِاللَّهِ جَهْدَ أَيْمَانِهِمْ لَئِنْ أَمَرْتَهُمْ لَيَخْرُجُنَّ قُل لَّا تُقْسِمُوا طَاعَةٌ مَّعْرُوفَةٌ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ ( 53 )
دوو ڕوهکان سوێندی گهوره به خوا دهخۆن، ئهگهر فهرمانیان پێ بدهیت که دهرچن بۆ خهبات و جیهاد، دهردهچن و ئامادهن، پێیان بڵێ: سوێند مهخۆن ملکهچی ئێوه زانراوو دیاره؟! (ههموو کات کردارو گوفتاریان جیایه)، به ڕاستی خوا ئاگایه بهو کارو کردهوانهی که ئهنجامی دهدهن.
قُلْ أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ فَإِن تَوَلَّوْا فَإِنَّمَا عَلَيْهِ مَا حُمِّلَ وَعَلَيْكُم مَّا حُمِّلْتُمْ وَإِن تُطِيعُوهُ تَهْتَدُوا وَمَا عَلَى الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلَاغُ الْمُبِينُ ( 54 )
پێیان بڵێ: فهرمانبهرداری خواو فهرمانبهرداری پێغهمبهر بن، خۆ ئهگهر پشتیان ههڵکرد، ئهوه ئهو تهنها گهیاندنی پهیامی خوای لهسهر شانه، ئێوهش سهرپێچی و یاخی بوونهکهتان لهسهرتان دهکهوێت، خۆ ئهگهر فهرمانبهرداری بن و گوێڕایهڵ و ملکهچ بن به ڕاستی ئهوه هیدایهت وهردهگرن، دڵنیاش بن که ئهرکی سهرشانی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم تهنها گهیاندنێکی ڕوون و ئاشکرایه و هیچی تر نی یه.
وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَىٰ لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِي لَا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا وَمَن كَفَرَ بَعْدَ ذَٰلِكَ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ ( 55 )
خوا بهڵێنی دڵنیابهخش و تهواوی داوه بهوانهی باوهڕیان هێناوه له ئێوهو کارو کردهوه چاکهکانیان ئهنجامداوه به ڕاستی له ئایندهیهکی نزیکدا جێنشین و پایهداریان دهکات له وڵاتدا ههروهك چۆن ئیماندارانی پێش ئهمانی جێنشین کردووهو ئهو دین و ئاینهیان بۆ دهچهسپێنێت خوا خۆی پێی ڕازیه، ههروهها ترس و بیمیان بۆ دهگۆڕێت به ئارامی و هێمنی، ئهو کاته ئیتر به تهواوی ههر من دهپهرستن و ههرگیز هیچ جۆره هاوهڵ و شهریکێکم بۆ بڕیار نادهن، ئهوسا ئهوهی دوای ئهو پایهداریه بێباوهڕ بێت، ئا ئهو جۆره کهسانه تاوانبارو له سنوور دهرچوون.
وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ ( 56 )
ئهی ئیمانداران: نوێژهکانتان له کاتی خۆیدا به چاکی ئهنجام بدهن و زهکاتی ماڵهکانتان بدهن و فهرمانبهرداری پێغهمبهریش بکهن بهڵکو ڕهحمتان پێ بکرێت.
لَا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا مُعْجِزِينَ فِي الْأَرْضِ وَمَأْوَاهُمُ النَّارُ وَلَبِئْسَ الْمَصِيرُ ( 57 )
وا مهزانه ئهوانهی که بێ باوهڕو خوا نهناس بوون له دهست سزاو تۆڵهی خوا لهسهر زهوی ڕزگاریان دهبێت، ئهوانه له قیامهتدا شوێنیان ئاگری دۆزهخه، ئای چ سهرهنجامێکی خراپه.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لِيَسْتَأْذِنكُمُ الَّذِينَ مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ وَالَّذِينَ لَمْ يَبْلُغُوا الْحُلُمَ مِنكُمْ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ مِّن قَبْلِ صَلَاةِ الْفَجْرِ وَحِينَ تَضَعُونَ ثِيَابَكُم مِّنَ الظَّهِيرَةِ وَمِن بَعْدِ صَلَاةِ الْعِشَاءِ ثَلَاثُ عَوْرَاتٍ لَّكُمْ لَيْسَ عَلَيْكُمْ وَلَا عَلَيْهِمْ جُنَاحٌ بَعْدَهُنَّ طَوَّافُونَ عَلَيْكُم بَعْضُكُمْ عَلَىٰ بَعْضٍ كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآيَاتِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ ( 58 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه با بهندهو ئهو منداڵانهتان (که هێشتا نهگهیشتونهته تهمهنی ههرزهکاری) له سێ کاتدا (فێری ئهوه بکرێن) مۆڵهت بخوازن (لهسهردانی ژووری نووستنی ژن و مێرد) پێش نوێژی بهیانی، کاتی نیوهڕۆ که پۆشاکتان دا دهنێن (بۆ حهوانهوه)، له دوای نوێژی خهوتنان، سێ کاته که لهوانهیه عهورهتی ئێوهی تێدا دهربکهوێت (با کهسی تر؛ نهتانبینێت)، له دوای ئهو سێ کاته قهیناکات بۆ ئێوهش و ئهوانیش، که بگهڕێن به ناویهکدا و بچن بۆ لای یهکتر، ئا بهو شێوهیه خوا ئایهتهکانی خۆیتان بۆ ڕوون دهکاتهوه، (تا تووشی کێشهی دهروونی نهبن) خواش ههمیشه زاناو دانایه (بهوهی که دهبێته مایهی خێرو خۆشیتان).
وَإِذَا بَلَغَ الْأَطْفَالُ مِنكُمُ الْحُلُمَ فَلْيَسْتَأْذِنُوا كَمَا اسْتَأْذَنَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ ( 59 )
ههر کاتێك منداڵهکانتان باڵغ بوون، با ئهوانیش مۆڵهت بخوازن، وهکو چۆن کهسانی پێش ئهمان مۆڵهتیان خواستووه (له کاتی هاتووچۆ کردنی ژووری دایك و باوكدا)، ئا بهو شێوهیه خوا ئایهتهکانی خۆیتان بۆ ڕوون دهکاتهوه و خوا زاناو دانایه (به بهرژهوهندیهکانتان).
وَالْقَوَاعِدُ مِنَ النِّسَاءِ اللَّاتِي لَا يَرْجُونَ نِكَاحًا فَلَيْسَ عَلَيْهِنَّ جُنَاحٌ أَن يَضَعْنَ ثِيَابَهُنَّ غَيْرَ مُتَبَرِّجَاتٍ بِزِينَةٍ وَأَن يَسْتَعْفِفْنَ خَيْرٌ لَّهُنَّ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ( 60 )
ئهو ئافرهته پیرو پهککهوتانهی که به تهمای شوو کردن نین، قهیناکات ئهگهر ههندێك له پۆشاکیان دابنێن، له کاتێکدا جوانی خۆیان دهرنهخهن، خۆ ئهگهر پۆشته بن ئهوه چاکتره بۆیان، خوایش بیسهرو زانایه (به نیهت و خهتهرهو خهیاڵی دڵهکان).
لَّيْسَ عَلَى الْأَعْمَىٰ حَرَجٌ وَلَا عَلَى الْأَعْرَجِ حَرَجٌ وَلَا عَلَى الْمَرِيضِ حَرَجٌ وَلَا عَلَىٰ أَنفُسِكُمْ أَن تَأْكُلُوا مِن بُيُوتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ آبَائِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أُمَّهَاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ إِخْوَانِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَخَوَاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَعْمَامِكُمْ أَوْ بُيُوتِ عَمَّاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَخْوَالِكُمْ أَوْ بُيُوتِ خَالَاتِكُمْ أَوْ مَا مَلَكْتُم مَّفَاتِحَهُ أَوْ صَدِيقِكُمْ لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَن تَأْكُلُوا جَمِيعًا أَوْ أَشْتَاتًا فَإِذَا دَخَلْتُم بُيُوتًا فَسَلِّمُوا عَلَىٰ أَنفُسِكُمْ تَحِيَّةً مِّنْ عِندِ اللَّهِ مُبَارَكَةً طَيِّبَةً كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ ( 61 )
کوێرو نابینا گوناهو گلهییان لهسهر نییه، ههروهها شهل، نهخۆش، ههروهها خۆیشتان، که خواردن بخۆن له ماڵی خۆتان یان ماڵی باوکتان یان ماڵی دایکتان، یان ماڵی براکانتان یان ماڵی خوشکهکانتان، یان ماڵی مامهکانتان یان ماڵی پوورهکانتان (خوشکانی باوك)، یان له ماڵی خاڵهکانتان یان له ماڵی پوورهکانتان (خوشکانی دایك)، یان ئهو ماڵهی که کلیلی لای ئێوهیه، یان ماڵی هاوهڵتان، هیچ گوناهتان ناگات که به کۆمهڵ (لهسهر یهك سفره) نان بخۆن یاخود جیا به جیا، ههر کاتێك چوونه ههر ماڵێك، سهلام له خۆتان بکهن و سهلام له یهکتر بکهن، سهلامێك له لایهن خوای گهورهوه، که پڕه له بهرهکهت و فهڕو جوانی و پاکی، ئا بهو شێوهیه خوا ئایهتهکانی خۆیتان بۆ ڕوون دهکاتهوه بۆ ئهوهی بیرو هۆش بکهنهوهو لێکی بدهنهوه (که چ پهروهردگارێکی دڵسۆزو غهمخوارمان ههیه، چۆن دهیهوێت ژیانمان به شێوهیهك ڕێك بخات که به خۆشی و شادی پێکهوه بژین، دوور له گرفت و کێشهی دهروونی و ڕهوشتی و کۆمهڵهیهتی).
إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَإِذَا كَانُوا مَعَهُ عَلَىٰ أَمْرٍ جَامِعٍ لَّمْ يَذْهَبُوا حَتَّىٰ يَسْتَأْذِنُوهُ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَأْذِنُونَكَ أُولَٰئِكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ فَإِذَا اسْتَأْذَنُوكَ لِبَعْضِ شَأْنِهِمْ فَأْذَن لِّمَن شِئْتَ مِنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمُ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 62 )
به ڕاستی ئیمانداران ئهوانهن که باوهڕیان هێناوه به خواو به پێغهمبهرهکهی و ههر کاتێك کۆ دهبنهوه له خزمهتیدا بۆ کارێکی گرنگ و پێویست که هاوکاریی دهوێت، ناڕۆن و (خۆیان نادزنهوه) ههتا مۆڵهت نهخوازن، به ڕاستی ئهوانهی که مۆڵهتت لێ دهخوازن ههر ئهو کهسانهن که باوهڕیان به خواو پێغهمبهرهکهی ههیه، ههر کاتێك بۆ کارێکی تایبهتی خۆیان داوای مۆڵهتیان لێکردیت، ئهوه مۆڵهتی ئهوانه بده که دهتهوێت و داوای لێ خۆشبوونیشیان له خوا بۆ بکه، به ڕاستی خوا لێخۆشبوو میهرهبانه.
لَّا تَجْعَلُوا دُعَاءَ الرَّسُولِ بَيْنَكُمْ كَدُعَاءِ بَعْضِكُم بَعْضًا قَدْ يَعْلَمُ اللَّهُ الَّذِينَ يَتَسَلَّلُونَ مِنكُمْ لِوَاذًا فَلْيَحْذَرِ الَّذِينَ يُخَالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ أَن تُصِيبَهُمْ فِتْنَةٌ أَوْ يُصِيبَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ( 63 )
(ئهی یاوهران) نهکهن بانگی پێغهمبهر بکهن، وهك ئهوهی خۆتان له نێوان یهکتردا بانگی یهك دهکهن (چونکه دهبێت قهدری پێغهمبهری خوا صلی الله علیه وسلم تایبهتی بێت) بێگومان خوا دهزانێت بهوانهی که خۆیان پهنهان دهکهن و خۆ دهدزنهوه له کارو فرمان، دهبا ئهوانهی که سهرپێچی له فهرمانی دهکهن بترسن لهوهی که تووشی تاقی کردنهوهیهکی سهخت، یان تووشی سزایهکی به ئێش ببن.
أَلَا إِنَّ لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ قَدْ يَعْلَمُ مَا أَنتُمْ عَلَيْهِ وَيَوْمَ يُرْجَعُونَ إِلَيْهِ فَيُنَبِّئُهُم بِمَا عَمِلُوا وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ( 64 )
ئاگاداربن که ههرچی له ئاسمانهکان و زهویدا ههیه خوا خاوهنیانه، زۆر به چاکی دهزانێت ئێوه چی دهکهن و خهریکی چین، ئهو ڕۆژهش که دهبرێنهوه بۆ لای ههواڵی ههموو ئهو کارانهیان پێ دهڵێت که ئهنجامیان داوهو خوا ههمیشه به ههموو شتێك ئاگاو زانایه.
قورئانی پیرۆز » كوردی » سورهتی الفرقان
كوردی
سورهتی الفرقان - تعداد آیات 77
تَبَارَكَ الَّذِي نَزَّلَ الْفُرْقَانَ عَلَىٰ عَبْدِهِ لِيَكُونَ لِلْعَالَمِينَ نَذِيرًا ( 1 )
بهرزو پیرۆزو پاک و بڵنده ئهو زاتهی که قورئانی دابهزاندووه تا ببێته جیاکهرهوهی ڕاست و ناڕاست، بۆ سهر بهندهی خۆی (محمد صلی الله علیه وسلم) تا ببێته هۆشیار کهرهوهو بێدارکهرهوهی دانیشتوانی جیهان له ههموو سهردهمێکدا.
الَّذِي لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلَمْ يَتَّخِذْ وَلَدًا وَلَمْ يَكُن لَّهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ وَخَلَقَ كُلَّ شَيْءٍ فَقَدَّرَهُ تَقْدِيرًا ( 2 )
ئهو زاتهی که ههموو ئاسمانهکان و زهوی موڵکی ئهوهو ههر ئهو خاوهنیانه، کهسیشی نهکردووه به ڕۆڵهی خۆی و کهسی نهکردووه به شهریک و هاوبهش له مهودای موڵک و دهسهڵاتیدا، ههموو شتێکی دروستکردووه به ئهندازهو قهباره و شێوه و تام و بۆن و ڕهنگ و جیاوازی ههمه جۆر... هتد، نهخشهی ڕێک و پێکی بۆ ههموو شتێک داناوه (به شێوهیهک که پێویستیهکانی ئادهمیزاد دابین بکهن و له خزمهتیدا بن).
وَاتَّخَذُوا مِن دُونِهِ آلِهَةً لَّا يَخْلُقُونَ شَيْئًا وَهُمْ يُخْلَقُونَ وَلَا يَمْلِكُونَ لِأَنفُسِهِمْ ضَرًّا وَلَا نَفْعًا وَلَا يَمْلِكُونَ مَوْتًا وَلَا حَيَاةً وَلَا نُشُورًا ( 3 )
کهچی هاوهڵگهران له جیاتی ئهو زاته شتانێکی تریان کردووه به خوای خۆیان که هیچ دروست ناکهن و هیچیان پی بهدی ناهێنرێت، بهڵکو خۆیان دروست دهکرێن، (تهنانهت) ناتوانن سودێک یان زهرهرێک به خۆیان بگهیهنن، ههروهها نه مردنیان به دهسته، نه ژیان، نه زیندوو کردنهوه.
وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ هَٰذَا إِلَّا إِفْكٌ افْتَرَاهُ وَأَعَانَهُ عَلَيْهِ قَوْمٌ آخَرُونَ فَقَدْ جَاءُوا ظُلْمًا وَزُورًا( 4 )
ئهوانهی بێ باوهڕ بوون وتویانه: ئهم قورئانه درۆیهک نهبێت که (محمد صلی الله علیه وسلم) خۆی ههڵیبهستووه، شتێکی تر نییه، کهسانی تریش یارمهتیانداوه، به ڕاستی ئهوانه (بهو گوفتارهیان) ستهم و بوختانێکی گهوره دهکهن و قسهیهکی ناڕهوایان کردووه.
وَقَالُوا أَسَاطِيرُ الْأَوَّلِينَ اكْتَتَبَهَا فَهِيَ تُمْلَىٰ عَلَيْهِ بُكْرَةً وَأَصِيلًا ( 5 )
ههروهها وتویانه: ئهم قورئانه داستانی پێشینهکانهو داوای نوسینهوهیانی کردووه، بهیانیان و ئێواران بهسهریدا دهیخویننهوه!!
قُلْ أَنزَلَهُ الَّذِي يَعْلَمُ السِّرَّ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ إِنَّهُ كَانَ غَفُورًا رَّحِيمًا ( 6 )
تۆ ئهی (محمد صلی الله علیه وسلم) بڵێ: ئهو زاتهی ئهم قورئانهی دابهزاندووه به ههموو نهێنیهک دهزانێت له ئاسمانهکان و زهویدا، ههر ئهویش ههمیشهو بهردهوام لێخۆشبوو میهرهبانه.
وَقَالُوا مَالِ هَٰذَا الرَّسُولِ يَأْكُلُ الطَّعَامَ وَيَمْشِي فِي الْأَسْوَاقِ لَوْلَا أُنزِلَ إِلَيْهِ مَلَكٌ فَيَكُونَ مَعَهُ نَذِيرًا ( 7 )
ئهوانهی بێ باوهڕن دهڵێن: ئهم پێغهمبهره چییهتی، خواردن دهخوات و بهبازاڕدا دهڕوات و دهگهڕێت، دهبوایه فریشتهیهک بۆ لای دابهزییایه!! تائهویش لهگهڵیدا خهڵکی بێداربکاتهوهو (لهسهرهنجامی سهرپێچی) بیانترسێنێت!!.
أَوْ يُلْقَىٰ إِلَيْهِ كَنزٌ أَوْ تَكُونُ لَهُ جَنَّةٌ يَأْكُلُ مِنْهَا وَقَالَ الظَّالِمُونَ إِن تَتَّبِعُونَ إِلَّا رَجُلًا مَّسْحُورًا( 8 )
یاخود گهنجینهیهکی له ئاسمانهوه بۆ فڕێ بدرایه، یاخود باخ و باخات و بێستانێکی تایبهتی ببوایه و لێی بخواردایه، بهڵکو ستهمکاران دهڵێن به ئیمانداران: ئێوه تهنها شوێن پیاوێکی جادوو لێکراو نهبێت، شوێن کهسی تر نهکهوتوون؟!
انظُرْ كَيْفَ ضَرَبُوا لَكَ الْأَمْثَالَ فَضَلُّوا فَلَا يَسْتَطِيعُونَ سَبِيلًا ( 9 )
تهماشاکه و سهرنج بده (لهو نهفامانه) چۆن نموونه و بیانووت بۆ هێنایتهوه، ئهوانه گومڕا بوون و ڕێگهیهک نادۆزنهوه بۆ سهرزهنشت کردنت، یاخود بۆ ڕزگاری و ئاسوودهیی دنیاو قیامهت.
تَبَارَكَ الَّذِي إِن شَاءَ جَعَلَ لَكَ خَيْرًا مِّن ذَٰلِكَ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ وَيَجْعَل لَّكَ قُصُورًا ( 10 )
(لهحاڵهتێکدا) ئهو زاته مهزن وپیرۆزه، زاتێکه که ئهگهر بیهوێت زۆر لهوهی که خوانهناسان باسی دهکهن چاکترت پێ دهبهخشێت.. باخ وباخاتی (جوان و ڕازاوهت ههرله دنیادا بۆ دهڕهخسێنێت) که چهندهها ڕووبار بهژێر درهختهکانیدا دهڕوات، ههروهها کۆشک و تهلاری بهرزو بڵندت پێ دهبهخشێت.
بَلْ كَذَّبُوا بِالسَّاعَةِ وَأَعْتَدْنَا لِمَن كَذَّبَ بِالسَّاعَةِ سَعِيرًا ( 11 )
نهخێر، (ڕهخنهکانیان بهجێ نییه)، ئهگینا ئهوان بڕوایان ههر بهقیامهت نیه، ئێمهش ئاگری بڵێسهدارمان بۆ ئهو کهسانه ئامادهکردووه که بڕوایان به قیامهت نیه.
إِذَا رَأَتْهُم مِّن مَّكَانٍ بَعِيدٍ سَمِعُوا لَهَا تَغَيُّظًا وَزَفِيرًا ( 12 )
کاتێک ههر له دوورهوه ئهو ئاگره بڵێسهداره خوانهناسان دهبینێت، دهنگی خهشم و قین و ههناسهی داخ له دڵی دهبیستن.
وَإِذَا أُلْقُوا مِنْهَا مَكَانًا ضَيِّقًا مُّقَرَّنِينَ دَعَوْا هُنَالِكَ ثُبُورًا ( 13 )
ههرکاتێک ئهوانه به کۆت و زنجیرهوه فڕێ دهدرێنه ناو شوێنێکی تهنگهبهرهوه له دۆزهخدا، داوای مهرگ و تیاچوون دهکهن و مردن به ئاوات دهخوازن لهوێ.
لَّا تَدْعُوا الْيَوْمَ ثُبُورًا وَاحِدًا وَادْعُوا ثُبُورًا كَثِيرًا ( 14 )
(ئهوسا پێییان دهوترێت) ئهمڕۆ داوای تهنها مردنێک مهکهن، بهڵکو داوای مردنی زۆر بێ شومار بکهن و ئاواتی بۆ بخوازن!!
قُلْ أَذَٰلِكَ خَيْرٌ أَمْ جَنَّةُ الْخُلْدِ الَّتِي وُعِدَ الْمُتَّقُونَ كَانَتْ لَهُمْ جَزَاءً وَمَصِيرًا ( 15 )
ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) پێیان بڵێ: باشه، ئهو حاڵه چاکتره، یان بهههشتی ههمیشه و بهردهوام که بهڵێن دراوه به خواناسان وپارێزکاران، ههر دهمێکیشه ئاماده کراوه بۆیان، که پاداشتهو سهرئهنجام.
لَّهُمْ فِيهَا مَا يَشَاءُونَ خَالِدِينَ كَانَ عَلَىٰ رَبِّكَ وَعْدًا مَّسْئُولًا ( 16 )
لهوبهههشتهدا ههرچی داوای بکهن بۆیان ئامادهیه هاوڕێ لهگهڵ ژیانی نهبڕاوهدا، ئهوهش بهڵێنێکه لهلایهن پهروهردگارتهوه و خۆی بهر پرسیار کردووه لێی.
وَيَوْمَ يَحْشُرُهُمْ وَمَا يَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ فَيَقُولُ أَأَنتُمْ أَضْلَلْتُمْ عِبَادِي هَٰؤُلَاءِ أَمْ هُمْ ضَلُّوا السَّبِيلَ ( 17 )
ڕۆژێک دێت خوا بێ باوهڕان کۆدهکاتهوه و ههموو ئهو شتانهش که لهجیاتی خوا دهیانپهرست، ئهوسا (خوا ڕوو بهپهرستراوهکان) دهفهرموێت: ئایا ئێوه ئهو بهندانهی منتان گومڕا کرد؟ یاخود خۆیان ڕێبازی ڕاستیان وێڵ کرد و گومڕا بوون؟.
قَالُوا سُبْحَانَكَ مَا كَانَ يَنبَغِي لَنَا أَن نَّتَّخِذَ مِن دُونِكَ مِنْ أَوْلِيَاءَ وَلَٰكِن مَّتَّعْتَهُمْ وَآبَاءَهُمْ حَتَّىٰ نَسُوا الذِّكْرَ وَكَانُوا قَوْمًا بُورًا ( 18 )
له وهڵامدا دهڵێن: خوایه، پاکی و بێگهردی بۆ تۆیه، ههرگیز ڕهوا نیه ئێمه جگه له تۆ کهسێک، یان شتێکی تر بپهرستین یان بیکهینه پشتیوان و یاوهری خۆمان، بهڵام تۆ نازو نیعمهتت بهو خهڵکه گومڕاییه و باوو باپیرانیان بهخشی بوو، ئیتر ههموو یاداوهری و یاد خستنهوهکانیان فهرامۆش کرد و بوونه قهومێکی بێ خێر و تیاچوو.
فَقَدْ كَذَّبُوكُم بِمَا تَقُولُونَ فَمَا تَسْتَطِيعُونَ صَرْفًا وَلَا نَصْرًا وَمَن يَظْلِم مِّنكُمْ نُذِقْهُ عَذَابًا كَبِيرًا ( 19 )
(ئهوسا بهسهر گهردانهکان دهوترێت) ئهوهته پهرستراوهکان گوفتاری ئێوهیان به درۆ خستهوه، ئیتر نه دهتوانن له سزای خوایی خۆتان دهرباز بکهن، نه دهتوانن پشتیوانێک به دهست بهێنن، جا ههر کهستان بیهوێت ستهمێک بکات، ئهوه ئێمه سزایهکی سهخت و گهوره وسامناکی پێ دهچێژین.
وَمَا أَرْسَلْنَا قَبْلَكَ مِنَ الْمُرْسَلِينَ إِلَّا إِنَّهُمْ لَيَأْكُلُونَ الطَّعَامَ وَيَمْشُونَ فِي الْأَسْوَاقِ وَجَعَلْنَا بَعْضَكُمْ لِبَعْضٍ فِتْنَةً أَتَصْبِرُونَ وَكَانَ رَبُّكَ بَصِيرًا ( 20 )
ئێمه پێش تۆ (ئهی محمد صلی الله علیه وسلم) هیچ کهسێکمان له پێغهمبهران ڕهوانه نهکردووه که خواردنیان نهخواردبێت، یان به بازاڕدا نهگهڕابن، ئێمه ههندێک له ئێومان کردۆته هۆی تاقیکردنهوهی ههندێکی ترتان.. ئایا خۆدهگرن و خۆڕاگر دهبن، بێگومان پهروهردگاری تۆ ههمیشه و بهردهوام بینایه (به ههڵسوکهوتی بهندهکانی).
وَقَالَ الَّذِينَ لَا يَرْجُونَ لِقَاءَنَا لَوْلَا أُنزِلَ عَلَيْنَا الْمَلَائِكَةُ أَوْ نَرَىٰ رَبَّنَا لَقَدِ اسْتَكْبَرُوا فِي أَنفُسِهِمْ وَعَتَوْا عُتُوًّا كَبِيرًا ( 21 )
ئهوانهی به ئومێدی دیداری ئێمه نین وتیان: ئهوه بۆ فریشه دانهبهزێنرا بۆ لامان (تا دڵنیا بین له حهقیقهتی قورئان و پێغهمبهر) یاخود پهروهردگارمان به چاوی خۆمان ببینین، سوێند به خوا بێگومان ئهوانه له دهروونی خۆیاندا خۆیان بهگهوره دهزانن، له سنوور ترازاون و سهرکهشیان بێ ئهندازهیه.
يَوْمَ يَرَوْنَ الْمَلَائِكَةَ لَا بُشْرَىٰ يَوْمَئِذٍ لِّلْمُجْرِمِينَ وَيَقُولُونَ حِجْرًا مَّحْجُورًا ( 22 )
ئهو ڕۆژهی که فریشته کان دهبینن هیچ جۆره مژدهیهک بۆ تاوانباران نیه (بۆیه به کزی و خهجاڵهتی و کهساسیهوه) دهڵێن: خۆزگه بۆ پهنایهک، یان شوێنێکی داڵدهدارو پارێزراو!!
وَقَدِمْنَا إِلَىٰ مَا عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْنَاهُ هَبَاءً مَّنثُورًا ( 23 )
کاتێک هاتین و تهماشای ئهوهمان کرد که کردوویانه (ههمووی تاوان بوو) بهربامانداو کردمانه تهپوتۆزێکی پهرش و بڵاو.
أَصْحَابُ الْجَنَّةِ يَوْمَئِذٍ خَيْرٌ مُّسْتَقَرًّا وَأَحْسَنُ مَقِيلًا ( 24 )
بهههشتیهکان لهو ڕۆژهدا جێگهو ڕێگهیان زۆر خۆش و ڕازاوهیه و شوێنی حهوانهوهیان چاک و لهباره.
وَيَوْمَ تَشَقَّقُ السَّمَاءُ بِالْغَمَامِ وَنُزِّلَ الْمَلَائِكَةُ تَنزِيلًا ( 25 )
ڕۆژێک دێت ئاسمان لهت وپهت دهبێت به هۆی ههورێکی تایبهتییهوه، بهڕاستی فریشتهکانیش دادهبهزێنرێن دهسته دهسته و گرۆ گرۆ به شێوهیهکی تایبهت.
الْمُلْكُ يَوْمَئِذٍ الْحَقُّ لِلرَّحْمَٰنِ وَكَانَ يَوْمًا عَلَى الْكَافِرِينَ عَسِيرًا ( 26 )
ئهو ڕۆژه ئیتر موڵک و دهسهڵاتداری ڕاستهقینه به دهست خوای میهرهبانه، بێگومان ئهو ڕۆژه ڕۆژێکی زۆر سهخت و دژوار دهبێت لهسهر بی باوهڕ و خوانهناسان (زۆر پهشیمان دهبن).
وَيَوْمَ يَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَىٰ يَدَيْهِ يَقُولُ يَا لَيْتَنِي اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِيلًا ( 27 )
ڕۆژێک دێت ستهمکار قهپ دهکات بهههردوو دهستی خۆیدا وگاز له ههردوو دهستی خۆی دهگرێت (له پهشیمانیدا و) دهڵێت: خۆزگه لهگهڵ پێغهمبهردا ڕێبازی ئیمانم بگرتایه.
يَا وَيْلَتَىٰ لَيْتَنِي لَمْ أَتَّخِذْ فُلَانًا خَلِيلًا ( 28 )
مهرگ بۆ خۆم، خۆزگه فڵان کهسم نهکردایهته هاوهڵ و دۆستی خۆم (چونکه سهری لێشێواندم).
لَّقَدْ أَضَلَّنِي عَنِ الذِّكْرِ بَعْدَ إِذْ جَاءَنِي وَكَانَ الشَّيْطَانُ لِلْإِنسَانِ خَذُولًا ( 29 )
بهڕاستی گومڕاو وێلی کردم له بهرنامهی خوا دوای ئهوهی پێم ڕاگهیهنرا بوو، شهیتان ههمیشه و بهردهوام هانی مرۆڤ دهدات بۆ گوناهو تاوان، لهکاتی تهنگانهشدا پشتی بهردهدات.
وَقَالَ الرَّسُولُ يَا رَبِّ إِنَّ قَوْمِي اتَّخَذُوا هَٰذَا الْقُرْآنَ مَهْجُورًا ( 30 )
(دوای دوور کهوتنهوهی ئوممهت له قورئان) پیغهمبهر صلی الله علیه وسلم سکاڵا دهکات و دهفهرموێت: پهروهردگارا بهڕاستی قهومهکهم وازیان لهم قورئانه هێناوه و پشت گوێیان خستووه و گرنگی پێ نادهن.
وَكَذَٰلِكَ جَعَلْنَا لِكُلِّ نَبِيٍّ عَدُوًّا مِّنَ الْمُجْرِمِينَ وَكَفَىٰ بِرَبِّكَ هَادِيًا وَنَصِيرًا ( 31 )
ههر بهو شێوهیهی (که تۆ ئهی محمد صلی الله علیه وسلم دژایهتی دهکرێیت) بۆ ههر پێغهمبهرێک دوژمن و مڵۆزممان له تاوانباران فهراههم هێناوه، (بهڵام دلنیابه که)پهروهردگات بهسه که ڕێنموویت بکات و پشتیوانیت لێ بکات.
وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْلَا نُزِّلَ عَلَيْهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً وَاحِدَةً كَذَٰلِكَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤَادَكَ وَرَتَّلْنَاهُ تَرْتِيلًا ( 32 )
کافرهکان (بیانوویهکی تریان گرت و) وتیان: ئهوه بۆ قورئان به یهک کهڕهت بۆی ڕهوانه ناکرێت، بێگومان ئێمه ههر بهو شێوهیه ڕهوانهی دهکهین، تا دڵی تۆ زیاتر دڵنیا بکهین، بهردهوام بهجوانی دایدهڕێژین و دهیگهیهنین.
وَلَا يَأْتُونَكَ بِمَثَلٍ إِلَّا جِئْنَاكَ بِالْحَقِّ وَأَحْسَنَ تَفْسِيرًا ( 33 )
خوانهناسان هیچ ڕهخنهیهکت لێ ناگرن، له بهرامبهریهوه ئێمه حهقیقهت و ڕاستیمان بۆ تۆ نههێنا بێت و بهجوانی ههموو شتێکت بۆ ڕوون نهکهینهوه.
الَّذِينَ يُحْشَرُونَ عَلَىٰ وُجُوهِهِمْ إِلَىٰ جَهَنَّمَ أُولَٰئِكَ شَرٌّ مَّكَانًا وَأَضَلُّ سَبِيلًا ( 34 )
ئهو تاوانبارانهی (دژایهتی بهرنامهی خوا دهکهن)، لهسهر ڕووخساریان کێش دهکرێن بۆ دۆزهخ و تیایدا کۆدهکرێنهوه، ئا ئهوانه ناخۆشترین جێگهیان ههیه، چونکه گومڕاترین ڕێبازیان کاتی خۆی گرتبووه بهر.
وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ وَجَعَلْنَا مَعَهُ أَخَاهُ هَارُونَ وَزِيرًا ( 35 )
سوێند به خوا بێگومان ئێمه کاتی خۆی کتێبی تهوراتمان بهخشی به موسا و هاروونی برایشیمان کرده وهزیرو یاریدهدهری.
فَقُلْنَا اذْهَبَا إِلَى الْقَوْمِ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا فَدَمَّرْنَاهُمْ تَدْمِيرًا ( 36 )
ئهوسا پیمان وتن: ههردووکتان بچن بۆ سهر ئهو قهومهی که ئایهتهکانی ئیمه بهدرۆ دهزانن و بڕوای پێ ناکهن (ئهوسا دوای ساڵهها سهرکهشی و یاخی بوون) به توندو تیژی تێکمان شکاندن بهسهر یهکداو لهناومان بردن.
وَقَوْمَ نُوحٍ لَّمَّا كَذَّبُوا الرُّسُلَ أَغْرَقْنَاهُمْ وَجَعَلْنَاهُمْ لِلنَّاسِ آيَةً وَأَعْتَدْنَا لِلظَّالِمِينَ عَذَابًا أَلِيمًا( 37 )
قهومی_ نوح_یش کاتێک بهرنامهی پێغهمبهرانیان بهدرۆ زانی (چونکه بڕوا نه بوون به پێغهمبهرێک بڕوا نهبوونه به ههموویان) ئهوسا ئێمه نوقمی زریانهکهمان کردن و کردمانن به پهندو عیبرهت بۆ خهڵکی و سزایهکی به ئێشمان بۆ ستهمکاران ئاماده کردووه.
وَعَادًا وَثَمُودَ وَأَصْحَابَ الرَّسِّ وَقُرُونًا بَيْنَ ذَٰلِكَ كَثِيرًا ( 38 )
ههروهها هۆزی عاد و ثمود خاوهن چاڵ و بیرهکان، چهندهها قهومی زۆری تریش له نێوانیاندا (که خوانهناس بوون لهناومان بردن، ستهمکارانی ههموو سهردهمێک له دهستی به توانای ئێمه دهرناچن).
وَكُلًّا ضَرَبْنَا لَهُ الْأَمْثَالَ وَكُلًّا تَبَّرْنَا تَتْبِيرًا ( 39 )
بۆ ههمووانیان نمونهمان هێنایهوه (ساڵههای دوورو درێژ پێغهمبهرهکهیان لهناویاندا بوو، بهڵام که ههر ڕێبازی بێباوهڕیان بهرنهدا) ههمووانیانمان به سهختی له ناو برد و وردو خاشمان کردن.
وَلَقَدْ أَتَوْا عَلَى الْقَرْيَةِ الَّتِي أُمْطِرَتْ مَطَرَ السَّوْءِ أَفَلَمْ يَكُونُوا يَرَوْنَهَا بَلْ كَانُوا لَا يَرْجُونَ نُشُورًا ( 40 )
خۆ (قورهیشیهکان و خهڵکێکی زۆر) سهردانی ئهو شارۆچکهیان کردووه کهکاتی خۆی بهرد بارانی سهخت و دژواری بهسهردا باری، ئایا ئاسهواری ئهو کاول کاریهیان نهبینیووه؟ نهخێر هۆی نه بینین نییه، بهڵکو ئهوانه بهتهمای لێپرسینهوه و زیندوو بوونهوه نین؟
وَإِذَا رَأَوْكَ إِن يَتَّخِذُونَكَ إِلَّا هُزُوًا أَهَٰذَا الَّذِي بَعَثَ اللَّهُ رَسُولًا ( 41 )
ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم کاتێک خوانهناسان تۆ دهبینن بێجگه له گاڵته پێکردنت نهبێت هیچ ڕێزيکت بۆ دانانێن دهڵێن: ئا ئهمهیه که خوا کردوویهتی به پێغهمبهرو ڕهوانهی کردووه؟!
إِن كَادَ لَيُضِلُّنَا عَنْ آلِهَتِنَا لَوْلَا أَن صَبَرْنَا عَلَيْهَا وَسَوْفَ يَعْلَمُونَ حِينَ يَرَوْنَ الْعَذَابَ مَنْ أَضَلُّ سَبِيلًا ( 42 )
ههروهها دهڵێن: خهریک بوو له پهرستنی خواکانمان وێڵمان بکات، ئهگهر ئێمه خۆڕاگر نهبووینایه له سهر پهرستنیان، جا له داهاتوودا چاک بۆیان دهردهکهوێت، کاتێک که سزاو ئازار دهبینن کێ زۆر گومڕاو سهرلێشێواوه؟!
أَرَأَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَٰهَهُ هَوَاهُ أَفَأَنتَ تَكُونُ عَلَيْهِ وَكِيلًا ( 43 )
ئایا نابینیت ئهو کهسهی که ئارهزووی خۆی کردۆته خوای خۆی (شوێن نهفسی بهدکردار کهوتووه) ئایا تۆ دهتوانیت ئهوانه بپارێزیت له لادان و سهرکهشی؟! (یاخود سنوورێکیان بۆ دابنێیت؟ خهمت نهبێ بۆ کوێ دهچن؟).
أَمْ تَحْسَبُ أَنَّ أَكْثَرَهُمْ يَسْمَعُونَ أَوْ يَعْقِلُونَ إِنْ هُمْ إِلَّا كَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ سَبِيلًا ( 44 )
ئایا وادهزانیت زۆربهی ئهوانه ڕاستیهکان دهبیستن، یان بیرو هۆشیان دهخهنه کار؟ ئهوانه ماڵات نه بێت، هیچی تر نین، بهڵکو گومڕاتریشن له ماڵات.
أَلَمْ تَرَ إِلَىٰ رَبِّكَ كَيْفَ مَدَّ الظِّلَّ وَلَوْ شَاءَ لَجَعَلَهُ سَاكِنًا ثُمَّ جَعَلْنَا الشَّمْسَ عَلَيْهِ دَلِيلًا ( 45 )
ئایا نابینیت چۆن پهروهردگارت سێبهر درێژ دهکاتهوه، ئهگهر بیویستایه جێگیری دهکرد، پاشان خۆریشمان کردووه بهبهڵگه و نیشانه لهسهر سێبهر (به هۆیهوه دیمهنی جوانی جۆراو جۆر به دروست کراوان دهبهخشن).
ثُمَّ قَبَضْنَاهُ إِلَيْنَا قَبْضًا يَسِيرًا ( 46 )
لهوهودوا به شێنهیی ئهو سێبهره بۆ لای خۆمان دهگێڕینهوه و دهیگرینهوه (دیاره که خوا دهیهوێت له ڕێگهی ئهو دیاردهیهوه زاتی مهزنی فهرامۆش نهکهین).
وَهُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ لِبَاسًا وَالنَّوْمَ سُبَاتًا وَجَعَلَ النَّهَارَ نُشُورًا ( 47 )
ههر ئهو زاتهیه که شهوی کردووه به پۆشاک بۆتان و خهویشی کردووه به هۆی ماتیی و بێ دهنگیی و ئارامیی و ڕۆژیشی کردووه به هۆی بڵاو بوونهوه و کار و کۆشش.
وَهُوَ الَّذِي أَرْسَلَ الرِّيَاحَ بُشْرًا بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهِ وَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً طَهُورًا ( 48 )
ههر ئهو زاتهیه که بای شهماڵ دهنێرێت که مژدهیهکه لهلایهن خوای میهرهبانهوه، (ئینجا دهفهرمووێت): ئێمهش له ئاسمانهوه ئاوێکی پاک و خاوێنمان باراندووه (به شێوهی باران و بهفرو تهرزه)...
لِّنُحْيِيَ بِهِ بَلْدَةً مَّيْتًا وَنُسْقِيَهُ مِمَّا خَلَقْنَا أَنْعَامًا وَأَنَاسِيَّ كَثِيرًا ( 49 )
تا بههۆیهوه سهرزهوی نیشتمانی مردوو زیندوو بکهینهوه، ههتا ئاوی خواردنهوهش ببهخشین به ماڵات و خهڵکانێکی زۆر که دروستمان کردوون.
وَلَقَدْ صَرَّفْنَاهُ بَيْنَهُمْ لِيَذَّكَّرُوا فَأَبَىٰ أَكْثَرُ النَّاسِ إِلَّا كُفُورًا ( 50 )
سوێند به خوا ئێمه قورئانمان ڕاگهیاندوه و به چهندهها شێوه خستومانهته بهردهمیان تا یاداوهری وهربگرن، کهچی زۆربهی خهڵکی ههر ڕێبازی بێ باوهڕی دهگرنه بهر، ههر شوێنی بێباوهڕی دهکهون و هیچی تر.
وَلَوْ شِئْنَا لَبَعَثْنَا فِي كُلِّ قَرْيَةٍ نَّذِيرًا ( 51 )
خۆ ئهگهر بمانویستایه بۆ ههر شارو شارۆچکهیهک پێغهمبهرێک و یادخهرهوهیهکمان ڕهوانه دهکرد.
فَلَا تُطِعِ الْكَافِرِينَ وَجَاهِدْهُم بِهِ جِهَادًا كَبِيرًا ( 52 )
(تۆ ئهی پێغهمبهر بهردهوام به لهسهر گهیاندنی پهیامهکهت) و به گوێی بێ باوهڕان مهکه و ملکهچیان مهبه و بهم قورئانه ههوڵ و کۆشش و خهباتێکی گهورهیان لهگهڵدا بکه.
وَهُوَ الَّذِي مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ هَٰذَا عَذْبٌ فُرَاتٌ وَهَٰذَا مِلْحٌ أُجَاجٌ وَجَعَلَ بَيْنَهُمَا بَرْزَخًا وَحِجْرًا مَّحْجُورًا ( 53 )
ههر ئهو زاتهیه که ئاوی دوو دهریا یان دوو ڕووبار له پاڵ یهکدا (وهک خۆیان دههێلێتهوه و تێکهڵ نابن، چونکه چڕیان جیاوازه)، ئهمهیان شیرین و خۆش و سازگار، ئهوی تریان تفت و تاڵه، له نێوانیاندا بهربهست و کۆسپی فهراههم هێناوه ناهێڵێت تیکهڵ ببن.
وَهُوَ الَّذِي خَلَقَ مِنَ الْمَاءِ بَشَرًا فَجَعَلَهُ نَسَبًا وَصِهْرًا وَكَانَ رَبُّكَ قَدِيرًا ( 54 )
ههر ئهو زاتهیه که ئاوی (مهنی) بهشهر دروست دهکات (لهوهودواش زۆربهی پێکهاتهی لهشی ههر ئاوه) و کردوویهتی به هۆی خزمایهتی (له ڕێگهی پیاوهوه کۆمهڵێک خزم دروست دهبێت ههروهها له ڕێگهی ئافرهتهوه کۆمهڵێک)، بێگومان پهروهردگاری تۆ بهردهوام دهسهڵاتی بێ سنووره (له ههموو بوارێکدا).
وَيَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ مَا لَا يَنفَعُهُمْ وَلَا يَضُرُّهُمْ وَكَانَ الْكَافِرُ عَلَىٰ رَبِّهِ ظَهِيرًا ( 55 )
خوانهناسان له جیاتی خوا شتیک دهپهرستن که نه سوودیان پێدهگهیهنێت نه زیان و ههمیشه و بهردهوام بێباوهڕ دژ به بهرنامهی پهروهردگاری دهوهستێت.
وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا مُبَشِّرًا وَنَذِيرًا ( 56 )
ئهی محمد صلی الله علیه وسلم تۆمان ڕهوانه کردووه، مهگهر بۆ ئهوهی مژدهدهر بیت به (ئیمانداران) ترسێنهر بیت (بۆ بێباوهڕان).
قُلْ مَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلَّا مَن شَاءَ أَن يَتَّخِذَ إِلَىٰ رَبِّهِ سَبِيلًا ( 57 )
بهو خهلکه بڵێ: من هیچ کرێ و پاداشتێکم له ئێوه ناوێت جگه جگه لهوه که ڕی نیشاندهرم بۆ ئهو کهسهی دهیهوێت ڕێگهی بهرهو پهروهردگاری بگرێتهبهرو مهبهستی ڕهزامهندی ئهو بێت.
وَتَوَكَّلْ عَلَى الْحَيِّ الَّذِي لَا يَمُوتُ وَسَبِّحْ بِحَمْدِهِ وَكَفَىٰ بِهِ بِذُنُوبِ عِبَادِهِ خَبِيرًا ( 58 )
تۆ ئهی محمد صلی الله علیه وسلم، پشت ببهسته بهو زاتهی که ههمیشه زیندووه و ههرگیز نامرێت، بهردهوام تهسبیحات و سوپاس و ستایشی بکه، ئهوهنده بهسه بۆ ئهو زاته که به ههموو گوناهو تاوانی بهندهکانی ئاگایه و (هیچی لێ پهنهان نیه).
الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَىٰ عَلَى الْعَرْشِ الرَّحْمَٰنُ فَاسْأَلْ بِهِ خَبِيرًا ( 59 )
ئهو زاتهی که ئاسمانهکان و زهوی و ههرچی وا له نێوانیاندایه له ماوهی شهش ڕۆژدا دروستی کردووه، لهوهودوا لهسهر عهرش وتهختی فهرمانڕهوایی وهستاوه (سهرنجی ئایهتی_2_سورهتی- الرعد- بده)، خوا پهروهردگارێکی میهرهبانه، (جا بۆ تێگهیشتن له وردهکاری و گرنگی بهدیهێنراوهکانی له جیهانی ئهستێرهکان و کۆمهڵهی خۆر و ئادهمیزاد و گیانلهبهران و ڕووهک و... هتد) له کهسێکی ئاگاو زانا بپرسه!!
وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ اسْجُدُوا لِلرَّحْمَٰنِ قَالُوا وَمَا الرَّحْمَٰنُ أَنَسْجُدُ لِمَا تَأْمُرُنَا وَزَادَهُمْ نُفُورًا ۩ ( 60 )
کاتێک به خوانهناسان بوترێت سوژده ببهن بۆ خوای میهرهبان (ئهو نهفامانه بهسهرکهشیهوه) دهڵێن: ڕهحمان کێیه؟ خوای میهرهبان کامهیه؟ ئایا سوژده بهرین بۆ کهسێک که تۆ فهرمانمان پێ دهدهیت؟! تا بێت فهرمانی خوا زیاتر ئهوانه تهرهو وێڵ دهکات.
تَبَارَكَ الَّذِي جَعَلَ فِي السَّمَاءِ بُرُوجًا وَجَعَلَ فِيهَا سِرَاجًا وَقَمَرًا مُّنِيرًا ( 61 )
زۆر گهورهو مهزنه ئهو زاتهی له ئاسماندا چهندهها خولگهی گهورهی (بۆ ههسارهو ئهستێرهکان) بهدیهێناوه، ههروهها چرایهکی پڕشنگدار، که خۆره و مانگێکی ڕوناکیشی بۆ زهوی دابین کردووه.
وَهُوَ الَّذِي جَعَلَ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ خِلْفَةً لِّمَنْ أَرَادَ أَن يَذَّكَّرَ أَوْ أَرَادَ شُكُورًا ( 62 )
خوا؛ ئهو زاتهیه که شهو و ڕۆژی به شوێن یهکدا ڕێکخستووه که فرسهتێکه بۆ ئهو کهسهی که دهیهوێت یاداوهری وهربگرێت و دهیهوێت سوپاسگوزاری ئهنجام بدات.
وَعِبَادُ الرَّحْمَٰنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا ( 63 )
بهندهکانی خوای میهرهبان ئهو کهسانهن که زۆر به هێمنی و سهلاری بهسهر زهویدا دهڕۆن، کاتێکیش نهفامان به قسه و قسهڵۆکی ناخۆش بهرهنگاریان دهبن، له وهڵامیاندا دهڵێن: سڵاو (ڕهوشت بهرزی خۆیان دهنوێنن).
وَالَّذِينَ يَبِيتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّدًا وَقِيَامًا ( 64 )
ئهوانهی که شهوگار بۆ پهروهردگاریان به سوژده و وهستاون و نوێژ دهبهنه سهر.
وَالَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا اصْرِفْ عَنَّا عَذَابَ جَهَنَّمَ إِنَّ عَذَابَهَا كَانَ غَرَامًا ( 65 )
ئهوانهی که دهڵێن: پهروهردگارا، لهسزای ئاگری دۆزهخ بهدوورمان بکه و پهنامان بده، چونکه سزاو ئازاری له کۆڵ نابێتهوه و بهردهوامه (بۆ ئهوکهسهی خوانهناس و یاخیه).
إِنَّهَا سَاءَتْ مُسْتَقَرًّا وَمُقَامًا ( 66 )
بهڕاستی ئهو دۆزهخه شوێن و نیشتهجێیهکی زۆر ناخۆش و ناسازه (ئاهو ناڵهو پهشیمانی بێ سنووره تیایدا).
وَالَّذِينَ إِذَا أَنفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَلَمْ يَقْتُرُوا وَكَانَ بَيْنَ ذَٰلِكَ قَوَامًا ( 67 )
(ههروهها بهندهکانی خوای میهرهبان) ئهوانهن که: کاتێک ماڵو سامانیان دهبهخشن و خهرجی دهکهن، نه زیادهڕهوی تێدا دهکهن و بازایهی دهدهن، نه دهست نوقاو ڕهزیلیشن، بهڵکو لهو نێوانهدان (مام ناوهندین و له شتی بهسوود بهکاری دههێنن).
وَالَّذِينَ لَا يَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلَٰهًا آخَرَ وَلَا يَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ وَلَا يَزْنُونَ وَمَن يَفْعَلْ ذَٰلِكَ يَلْقَ أَثَامًا ( 68 )
ههروهها ئهوانهی هیچ جۆره خوایهکی تر لهگهڵ خوادا ناپهرستن، کهسیش ناکوژن که خوا کوشتنی حهرام کردبێت مهگهر به حهق و ڕهوا، ههروهها زینا ناکهن و نزیکی ناکهون، جا ئهوهی ئهو جۆره کاره خراپانه ئهنجام بدات، ئهوه توشی سزا و ئازارو ڕیسوایی دهبێت.
يُضَاعَفْ لَهُ الْعَذَابُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَيَخْلُدْ فِيهِ مُهَانًا ( 69 )
له قیامهتیشدا ئازارو سزای بۆ چهند بهرابهر دهکرێت وبه زهلیلی و خهجاڵهتی و شهرمهزارییهوه دهبێت ژیانی تێدا بهرێته سهر.
إِلَّا مَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ عَمَلًا صَالِحًا فَأُولَٰئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا ( 70 )
مهگهر ئهو کهسهی تهوبه بکات و باوهڕ بهێنێت وکار وکردهوهی چاکه ئهنجام بدات، ئا ئهو جۆره کهسانه خوا کار و کردهوه خراپهکانیشیان بۆ دهگۆڕێت به چاکه، چونکه ههمیشه و بهردهوام خوا لێخۆشبوو میهرهبانه (بهرامبهر خهڵکی به گشتی و ئهو جۆره کهسانه به تایبهتی).
وَمَن تَابَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَإِنَّهُ يَتُوبُ إِلَى اللَّهِ مَتَابًا ( 71 )
جا ئهوهی که تهوبه دهکات و کارو کردهوهی چاکه ئهنجام دهدات و بهتهمایه پهروهردگار تهوبهکهی لێوهربگرێت؛ ئهوه بێگومان دهگهڕێتهوه بۆ لای خوا به تهوبهیهکی ڕاست ودروستهوه.
وَالَّذِينَ لَا يَشْهَدُونَ الزُّورَ وَإِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا كِرَامًا ( 72 )
(بهندهکانی خوای میهرهبان) ئهوانهشن که شایهتی ناحهق نادهن، ههرگیز له شوێنێکدا ئاماده نابن که شایهتی ناحهقی تێدا ئهنجام دهدرێت و یان درۆی تێدا دهکرێت، کاتێکیش به لای گهمه و گاڵه و چهپۆکانی نهفاماندا تێدهپهڕن، به هێمنی و لهسهرخۆیی و سهربهرزیهوه تێدهپهڕن.
وَالَّذِينَ إِذَا ذُكِّرُوا بِآيَاتِ رَبِّهِمْ لَمْ يَخِرُّوا عَلَيْهَا صُمًّا وَعُمْيَانًا ( 73 )
ههروهها ئهوانهش؛ کاتێک به ئایهت و فهرمانهکانی پهروهردگاریان بێدار بکرێنهوه، ههروا بهکهڕی و کوێری بهلایاندا تێناپهڕن (بهڵکو تێدهفکرن و لێکی دهدهنهوهو پاشان پهیڕهوی دهکهن).
وَالَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا هَبْ لَنَا مِنْ أَزْوَاجِنَا وَذُرِّيَّاتِنَا قُرَّةَ أَعْيُنٍ وَاجْعَلْنَا لِلْمُتَّقِينَ إِمَامًا ( 74 )
ئهوانهشن که دهڵێن: پهروهردگارا له هاوسهران و نهوهکانمان کهسانێکمان پێ ببهخشه که ببنه مایهی ڕووناکی دیدهمان و شادمانی دڵمان و بمان که به پێشهوا بۆ پارێزکاران و خواناسان.
أُولَٰئِكَ يُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِمَا صَبَرُوا وَيُلَقَّوْنَ فِيهَا تَحِيَّةً وَسَلَامًا ( 75 )
ئهو جۆره کهسانهی (که باسکران) پاداشتیان ژووره (ڕازاوه و بهرزو خۆشهکانی بهههشته) له بهرامبهر خۆگرتن و ئارامگرتنیانهوه، جا لهوێ به سڵاو و دروود پێشوازیان لێدهکرێت (بۆ ههمیشه دهحهوێنهوه تیایدا).
خَالِدِينَ فِيهَا حَسُنَتْ مُسْتَقَرًّا وَمُقَامًا ( 76 )
بێگومان له ناو ژوورهکانی بهههشتدا ژیانی کامهرانی و بهردهوام دهبهنه سهر، بهڕاستی جێگه وڕێگه و نیشتهجێییهکی خۆش و سازگار و ڕازاوهیه.
قُلْ مَا يَعْبَأُ بِكُمْ رَبِّي لَوْلَا دُعَاؤُكُمْ فَقَدْ كَذَّبْتُمْ فَسَوْفَ يَكُونُ لِزَامًا ( 77 )
تۆ ئهی محمد صلی الله علیه وسلم پێیان بڵێ: (خهڵکینه) پهروهردگارم هیچ گوێتان پێ نادات و نرختان بۆ دانانێت، ئهگهر دوعاو نزاو خواپهرستیتان نهبێت، کهچی زۆربهتان ههر پێغهمبهر و قورئانتان به درۆزانی، ئهگهر بهردهوام وابن، ئهوا سزاو تۆڵهی خوایی له ئایندهدا یهخهتان پێ دهگرێت له کۆڵتان نابێتهوه.
قورئانی پیرۆز » كوردی » سورهتی الشعراء
كوردی
سورهتی الشعراء - تعداد آیات 227
تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ الْمُبِينِ ( 2 )
ئهو سوورهته چهندین ئایهته له ئایهتهکانی قورئانی ئاشکرا و ڕوون
لَعَلَّكَ بَاخِعٌ نَّفْسَكَ أَلَّا يَكُونُوا مُؤْمِنِينَ ( 3 )
ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم خهریکیت له داخ و خهفهتدا خۆت دهفهوتێنیت کاتێک دهبینیت خوانهناسان باوهڕناهێنن.
إِن نَّشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِم مِّنَ السَّمَاءِ آيَةً فَظَلَّتْ أَعْنَاقُهُمْ لَهَا خَاضِعِينَ ( 4 )
خۆ ئهگهر بمانهوێت موعجیزهیهکیان له ئاسمانهوه بۆ دابهزێنین ئهوسا بهردهوام گهردنیان بۆی ملکهچ و زهلیل دهبێت
وَمَا يَأْتِيهِم مِّن ذِكْرٍ مِّنَ الرَّحْمَٰنِ مُحْدَثٍ إِلَّا كَانُوا عَنْهُ مُعْرِضِينَ ( 5 )
هیچ یاد خستنهوه و ئامۆژگاریهکی گۆیا له خوای میهرهبانهوه بۆیان نههاتووه، پشتیان تێ نهکردبێت و سهرپێچیان لێ نهکردبێت.
فَقَدْ كَذَّبُوا فَسَيَأْتِيهِمْ أَنبَاءُ مَا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ ( 6 )
بێگومان ئهوانه (بهرنامهی ئێمهیان) بهدرۆ زانی، له ئایندهیهکی نزیکدا ههواڵی ههموو ئهو سهرهنجامهیان پێ دهگات، که گاڵتهیان پێ دهکرد.
أَوَلَمْ يَرَوْا إِلَى الْأَرْضِ كَمْ أَنبَتْنَا فِيهَا مِن كُلِّ زَوْجٍ كَرِيمٍ ( 7 )
ئایا سهرنجی زهوییان نهداوه و لێی ورد نهبونهتهوه، چهندهها جووت گژوگیاو ڕووهکی به نرخی ههموو جۆرو و ڕازاوهمان تێدا ڕواندووه.
إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً وَمَا كَانَ أَكْثَرُهُم مُّؤْمِنِينَ ( 8 )
به ڕاستی ئا لهوهدا بهڵگه و نیشانهی (بههێز ههیه لهسهر دهسهڵاتی خوای پهروهردگار) کهچی زۆربهیان باوهڕدار نهبوون.
وَإِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ ( 9 )
بهڕاستی ههر پهروهردگاری تۆ (ئهی محمد صلی الله علیه وسلم، ئهی ئیماندار) باڵا دهسته (بهسهر بێ باوهڕاندا) بهسۆز و میهرهبانیشه (به ئیمانداران).
وَإِذْ نَادَىٰ رَبُّكَ مُوسَىٰ أَنِ ائْتِ الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ ( 10 )
(بیریان بخهرهوه) کاتێک پهروهردگارت (له لاپاڵی کێوی طوردا) فهرمانیدا به موسا که بچۆ بۆ لای قهومی ستهمکار و ستهم پیشه...
قَوْمَ فِرْعَوْنَ أَلَا يَتَّقُونَ ( 11 )
که قهومی فیرعهونه... وه پێیان بڵێت: ئایا له خوا ناترسن؟ پارێزکار نابن؟
قَالَ رَبِّ إِنِّي أَخَافُ أَن يُكَذِّبُونِ ( 12 )
موسا وتی: پهروهردگارا، بێگومان من دهترسم بڕوام پێ نهکهن..
وَيَضِيقُ صَدْرِي وَلَا يَنطَلِقُ لِسَانِي فَأَرْسِلْ إِلَىٰ هَارُونَ ( 13 )
تهنگه نهفهس وسینه نهنگیش ببم و زمانم پاراو نهبێت، بهڵکو پهیام بۆ هارونی براشم بنێرێت (تا هاوکاریم بکات و یاریدهدهرم بێت)...
وَلَهُمْ عَلَيَّ ذَنبٌ فَأَخَافُ أَن يَقْتُلُونِ ( 14 )
تۆڵهی تاوانێکیشان وا بهسهرمهوه (کاتێک به ههڵه قبطیهکهم کوشت) بۆیه دهترسم بمکوژنهوه...
قَالَ كَلَّا فَاذْهَبَا بِآيَاتِنَا إِنَّا مَعَكُم مُّسْتَمِعُونَ ( 15 )
خوا فهرمووی: نهخێر (ناتوانن بتکوژن)، کهواته بڕۆن ههردووکتان هاوڕێ لهگهڵ موعجیزهکانماندا، ئێمه بهڕاستی لهگهڵتانداین و چاودێرو گوێگرین...
فَأْتِيَا فِرْعَوْنَ فَقُولَا إِنَّا رَسُولُ رَبِّ الْعَالَمِينَ ( 16 )
بچن بۆ لای فیرعهون و بڵێن: ئێمه بهڕاستی ههردووکمان نێردراوی پهروهردگاری جیهانیانین
أَنْ أَرْسِلْ مَعَنَا بَنِي إِسْرَائِيلَ ( 17 )
داوات لێ دهکهین که دهستبهرداری نهوهی ئیسرائیل ببیت و ئازادیان بکهیت با لهگهڵ ئێمهدا بن...
قَالَ أَلَمْ نُرَبِّكَ فِينَا وَلِيدًا وَلَبِثْتَ فِينَا مِنْ عُمُرِكَ سِنِينَ ( 18 )
کاتێک موسا و هاروون پهیامی خوایان گهیاند، فیرعهون به موسای وت: (ئهمه پاداشتی پیاوهتییه) ئایا ئێمه به منداڵی به خێومان نهکردیت؟ چهندهها ساڵی تهمهنت لهناوماندا نهبردهسهر؟...
وَفَعَلْتَ فَعْلَتَكَ الَّتِي فَعَلْتَ وَأَنتَ مِنَ الْكَافِرِينَ ( 19 )
ئهوهشت کرد که کردت (مهبهست کوشتنی قبطیهکهیه) دیاره که تۆ له ڕیزی ئهو کهسانهدایت که ناشکورن و پاداشتی پیاوهتی نازانن...
قَالَ فَعَلْتُهَا إِذًا وَأَنَا مِنَ الضَّالِّينَ ( 20 )
موسا وتی: ئهو کاته ئهوهمکرد، له نهزانهکان بووم، (نهمدهزانی بهوه دهمرێت)...
فَفَرَرْتُ مِنكُمْ لَمَّا خِفْتُكُمْ فَوَهَبَ لِي رَبِّي حُكْمًا وَجَعَلَنِي مِنَ الْمُرْسَلِينَ ( 21 )
ئینجا ئهوه بوو له دهست ئێوه ههڵاتم کاتێک ترسام (لهسهر کوشتنی ههڵه بمکوژنهوه)، ئیتر پهروهردگارم دانایی پێبهخشیووم و کردوومی به یهکێک له پێغهمبهران.
وَتِلْكَ نِعْمَةٌ تَمُنُّهَا عَلَيَّ أَنْ عَبَّدتَّ بَنِي إِسْرَائِيلَ ( 22 )
جا ئهوه نازو نیعمهته منهتم بهسهردا دهکهیت که تۆ نهوهی ئیسرائیلت کردۆته بهندهی خۆت و زهلیلت کردوون؟ (چونکه بههۆی ستهمی تۆوه من له ماڵی ئێوهدا بهخێوکرام).
قَالَ فِرْعَوْنُ وَمَا رَبُّ الْعَالَمِينَ ( 23 )
ئینجا فیرعهوون وتی: باشه، پهروهردگاری جیهانهکان چییه و کێیه؟...
قَالَ رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا إِن كُنتُم مُّوقِنِينَ ( 24 )
موسا وتی: ئهو پهروهردگاره، بهدیهێنهری ههموو ئاسمانهکان و زهویهو ههرچیش وا له نێوانیاندایه ئهگهر ئێوه بڕوا دهکهن و دڵنیا دهبن.
قَالَ لِمَنْ حَوْلَهُ أَلَا تَسْتَمِعُونَ ( 25 )
(فیرعهون به له خۆبایی بوونێکهوه) بهوانهی دهوروبهری وت: ئهوه گوێ ناگرن چی دهڵێت.
قَالَ رَبُّكُمْ وَرَبُّ آبَائِكُمُ الْأَوَّلِينَ ( 26 )
(موسا ڕووی کرده خهڵکهکه) وتی: پهروهردگاری من پهروهردگاری ئێوهش و پهروهردگاری باو باپیرانی دێرینیشتانه.
قَالَ إِنَّ رَسُولَكُمُ الَّذِي أُرْسِلَ إِلَيْكُمْ لَمَجْنُونٌ ( 27 )
فیرعهون (به گاڵته پێکردنهوه) وتی: به ڕاستی (وا دیاره) ئهو پێغهمبهرهی بۆ ئێوه ڕهوانه کراوه شێته!!
قَالَ رَبُّ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَمَا بَيْنَهُمَا إِن كُنتُمْ تَعْقِلُونَ ( 28 )
موسا وتی: پهروهردگاری خۆرههڵات و خۆرئاواو ههموو ئهو شتانهشه کهوا له نێوانیاندایه ئهگهر عهقڵ و بیروهۆشتان بخهنه کار!!
قَالَ لَئِنِ اتَّخَذْتَ إِلَٰهًا غَيْرِي لَأَجْعَلَنَّكَ مِنَ الْمَسْجُونِينَ ( 29 )
فیرعهون سوێندی خوارد و وتی: ئهگهر جگه له من کهسێکی تر بکهیته خوای خۆت و فهرمانبهرداری بیت، دهتخهمه ڕیزی بهندکراوهکانهوه و زیندانیت دهکهم...
قَالَ أَوَلَوْ جِئْتُكَ بِشَيْءٍ مُّبِينٍ ( 30 )
موسا وتی: باشه، ئهگهر بهڵگه و شتێکی ئاشکرات پیشان بدهم (لهسهر ڕاستگۆیی خۆم ههر بهندم دهکهیت)...
قَالَ فَأْتِ بِهِ إِن كُنتَ مِنَ الصَّادِقِينَ ( 31 )
فیرعهون وتی: ئادهی بزانم چیت پێ دهکرێت ئهنجامی بده ئهگهر ڕاست دهکهیت!!...
فَأَلْقَىٰ عَصَاهُ فَإِذَا هِيَ ثُعْبَانٌ مُّبِينٌ ( 32 )
ئهویش گۆچانهکهی فڕێدا، دهستبهجێ بوو به ههژدیهایهکی گهورهی ئاشکرا (فیرعهون و دار و دهستهی تۆقان)!!...
وَنَزَعَ يَدَهُ فَإِذَا هِيَ بَيْضَاءُ لِلنَّاظِرِينَ ( 33 )
دهستیشی (خسته بن باڵی) و دهریهێنا خێرا بوو به (کافوری) سپی و دهدرهوشایهوه له بهر چاوی تهماشاکاران!!...
قَالَ لِلْمَلَإِ حَوْلَهُ إِنَّ هَٰذَا لَسَاحِرٌ عَلِيمٌ ( 34 )
فیرعهون (هیچی بۆ نهمایهوه) به دانیشتوانی دهوروبهری خۆی وت: ئهم (فرستادهیه) جاودووگهرێکی زاناو شارهزایه!!...
يُرِيدُ أَن يُخْرِجَكُم مِّنْ أَرْضِكُم بِسِحْرِهِ فَمَاذَا تَأْمُرُونَ ( 35 )
دهیهوێت لهسهر زهوی خۆتان دهرتان بکات به هۆی جادوهکهیهوه، فهرمانتان به چییه؟ (چی بکهین باشه تا سنورێکی بۆ دابنێین).
قَالُوا أَرْجِهْ وَأَخَاهُ وَابْعَثْ فِي الْمَدَائِنِ حَاشِرِينَ ( 36 )
دارو دهستهی فیرعهون وتیان: مۆڵهتێک بده به موساو براکهی، فهرمانیش بنێره بۆ کاربهدهستانی ههموو شارهکان تا خهڵکی کۆبکهنهوه و له پیلانهکه ئاگاداریاین بکهین!!...
يَأْتُوكَ بِكُلِّ سَحَّارٍ عَلِيمٍ ( 37 )
بۆ ئهوهی فهرمانبهران ههرچی جادووگهری شارهزا ههیه بۆت بهێنن...
فَجُمِعَ السَّحَرَةُ لِمِيقَاتِ يَوْمٍ مَّعْلُومٍ ( 38 )
سهرهنجام جادوگهران له ڕۆژێکی دیاریکراو و کاتێکی دیاریکراودا کۆکرانهوه...
وَقِيلَ لِلنَّاسِ هَلْ أَنتُم مُّجْتَمِعُونَ ( 39 )
پاشان به خهڵکی وترا: ئایا (بۆ دیتنی ئهم دیمهن و شانۆیه) کۆنابنهوه؟!...
لَعَلَّنَا نَتَّبِعُ السَّحَرَةَ إِن كَانُوا هُمُ الْغَالِبِينَ ( 40 )
بۆ ئهوهی شوێنی جادووگهران بکهوین ئهگهر ئهوان سهرکهوتن و بردیانهوه!...
فَلَمَّا جَاءَ السَّحَرَةُ قَالُوا لِفِرْعَوْنَ أَئِنَّ لَنَا لَأَجْرًا إِن كُنَّا نَحْنُ الْغَالِبِينَ ( 41 )
کاتێک جادووگهران هاتن بۆ لای فیرعهون، وتیان: ئایا پاداشتمان دهبێت ئهگهر ئێمه سهرکهوتین و بردمانهوه؟!
قَالَ نَعَمْ وَإِنَّكُمْ إِذًا لَّمِنَ الْمُقَرَّبِينَ ( 42 )
فیرعهون وتی: بهڵێ بێگومان ئێوه لهو کاتهدا سهرهڕای ئهوه له نزیکانی من دهبن...
قَالَ لَهُم مُّوسَىٰ أَلْقُوا مَا أَنتُم مُّلْقُونَ ( 43 )
(پاشان له ڕۆژ و کاتی دیاریکراودا) موسا به جادووگهرانی وت: چیتان پێیه فڕێی بدهن و چیتان له دهست دێت درێغی مهکهن؟!
فَأَلْقَوْا حِبَالَهُمْ وَعِصِيَّهُمْ وَقَالُوا بِعِزَّةِ فِرْعَوْنَ إِنَّا لَنَحْنُ الْغَالِبُونَ ( 44 )
ئهوانیش ههرچی پهت و گوریس و دارو گۆچانیان ههیه فڕێیاندا و وتیان: به یارمهتی و دهسهڵاتی فیرعهون، بێگومان ههر ئێمه سهردهکهوین و ههر ئێمه دهیبهینهوه.
فَأَلْقَىٰ مُوسَىٰ عَصَاهُ فَإِذَا هِيَ تَلْقَفُ مَا يَأْفِكُونَ ( 45 )
ئینجا موسا عهساکهی فڕێدا، ههرچی درۆ و دهلهسه و گوریس و داریان ههبوو، ههر ههمووی ههڵلووشی و له ناوی برد.
فَأُلْقِيَ السَّحَرَةُ سَاجِدِينَ ( 46 )
ئهوسا ئیتر ههموو جادووگهران، خران به ڕووداو سوژدهیان برد بۆ خوا...
قَالُوا آمَنَّا بِرَبِّ الْعَالَمِينَ ( 47 )
وتیان: ئێمه باوهڕمان هێناوه به پهروهردگاری جیهانهکان.
قَالَ آمَنتُمْ لَهُ قَبْلَ أَنْ آذَنَ لَكُمْ إِنَّهُ لَكَبِيرُكُمُ الَّذِي عَلَّمَكُمُ السِّحْرَ فَلَسَوْفَ تَعْلَمُونَ لَأُقَطِّعَنَّ أَيْدِيَكُمْ وَأَرْجُلَكُم مِّنْ خِلَافٍ وَلَأُصَلِّبَنَّكُمْ أَجْمَعِينَ ( 49 )
فیرعهون وتی: ههروا باوهڕتان پێ هێنا پێش ئهوهی مۆڵهتتان بدهم بێگومان ئهم جادووگهره، گهورهکهتانه، که فێری جادووگهری کردوون، خۆتان دهبیننهوه، دهبێت دهست قاچتان به پێچهوانهوه بقرتێنم و ههمووتان له جاچ بدهم.
قَالُوا لَا ضَيْرَ إِنَّا إِلَىٰ رَبِّنَا مُنقَلِبُونَ ( 50 )
جادووگهرانی ئهوسا و ئیماندارانی ئێستا، بێ ترس وتیان: هیچ زهرهرو زیانی بۆمان نابێت (له ههڕهشه ناترسین) چونکه ئێمه دڵنیاین که بۆ لای پهروهردگارمان دهگهڕێینهوه.
إِنَّا نَطْمَعُ أَن يَغْفِرَ لَنَا رَبُّنَا خَطَايَانَا أَن كُنَّا أَوَّلَ الْمُؤْمِنِينَ ( 51 )
ئێمه به ڕاستی بهتهماین و ئومێدهوارین که پهروهردگارمان له گوناههکانمان خۆش ببێت ههر بهوهی یهکهم دهستهین له ئیمانداران (چاوپۆشی له ڕابووردووی ناپهسهندمان دهکات).
وَأَوْحَيْنَا إِلَىٰ مُوسَىٰ أَنْ أَسْرِ بِعِبَادِي إِنَّكُم مُّتَّبَعُونَ ( 52 )
(دوای ساڵهها) وهحیمان نارد بۆ موسا (ئیتر وڵات بهجێ بهێڵێت) شهوڕهویی بکه به بهندهکانم و دڵنیاش بن که (دوژمنان) شوێنتان دهکهون...
فَأَرْسَلَ فِرْعَوْنُ فِي الْمَدَائِنِ حَاشِرِينَ ( 53 )
فیرعهون (که ههواڵی زانی) ناردی بۆ شارهکان که هێز کۆبکهنهوه و (نهیهڵن نهوهی ئیسرائیل کۆچ بکهن)...
إِنَّ هَٰؤُلَاءِ لَشِرْذِمَةٌ قَلِيلُونَ ( 54 )
(جاڕی داو وتی) بێگومان ئهوانه دهستهیهکی کهمن و زوو باڵبهستیان دهکهین...
وَإِنَّهُمْ لَنَا لَغَائِظُونَ ( 55 )
به ڕاستی ئهوانه سهرکهشییان کردووه و ئێمهیان تووڕه کردووه...
وَإِنَّا لَجَمِيعٌ حَاذِرُونَ ( 56 )
(خهمتان نهبێت) بێگومان ئێمه ههموومان بێدارو ئاگادارین (له نهخشهیان)...
فَأَخْرَجْنَاهُم مِّن جَنَّاتٍ وَعُيُونٍ ( 57 )
ئینجا ئێمه (بهو شێوهیه فیرعهون ودارو دهستهیمان) دهرهێنا له ناو باخ و باخات و کانیاوهکان...
كَذَٰلِكَ وَأَوْرَثْنَاهَا بَنِي إِسْرَائِيلَ ( 59 )
نهوهی ئیسرائیلمان کرد به خاوهنی (زۆربهی) ماڵ و سامانیان...
فَأَتْبَعُوهُم مُّشْرِقِينَ ( 60 )
ئهوسا (فیرعهون و دارو دهستهی) شوێنیان کهوتن، لهگهڵ خۆرههڵاتندا پێیان گهیشتن...
فَلَمَّا تَرَاءَى الْجَمْعَانِ قَالَ أَصْحَابُ مُوسَىٰ إِنَّا لَمُدْرَكُونَ ( 61 )
کاتێک ههردوولا یهکتریان بهدی کرد، یارانی موسا وتیان: بهڕاستی پێمانگهیشتن و ئێمه تیا چووین.
قَالَ كَلَّا إِنَّ مَعِيَ رَبِّي سَيَهْدِينِ ( 62 )
موسا وتی: نهخێر، وا نیه، من بهڕاستی پهروهردگارم لهگهڵدایهو ڕێنموویم دهکات (بۆ ڕزگاری و سهرفرازی)
فَأَوْحَيْنَا إِلَىٰ مُوسَىٰ أَنِ اضْرِب بِّعَصَاكَ الْبَحْرَ فَانفَلَقَ فَكَانَ كُلُّ فِرْقٍ كَالطَّوْدِ الْعَظِيمِ ( 63 )
ئهوسا ئێمه وهحیمان نارد بۆ موسا که: به عهساکهت بماڵه به دهریاکهدا، (ههر که ئهو کارهی کرد) دهریا شهق بوو و ههر ڕێگه و شهقامێکی دهوره درا به شهپۆلی گهورهی ئاو، که وهک کێوی گهوره و مهزن وابوو (ئاوهکه ههڵدرایهوه دوانزه کۆڵانی بۆ دوانزه تایهفهکهی نهوهی ئیسرائیل دروست کردو به نێوانیاندا پهڕینهوه)...
وَأَنجَيْنَا مُوسَىٰ وَمَن مَّعَهُ أَجْمَعِينَ ( 65 )
موسا و ههموو ئهوانهش لهگهڵیدا بوون ڕزگارمان بوو...
وَاتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَأَ إِبْرَاهِيمَ ( 69 )
ههروهها بهسهرهات وههواڵی ئیبراهیم بۆ ئهو خهڵکه باس بکه.
إِذْ قَالَ لِأَبِيهِ وَقَوْمِهِ مَا تَعْبُدُونَ ( 70 )
کاتێک به باوکی و به قهومهکهی وت: باشه، ئهوه ئێوه چی دهپهرستن؟!
قَالُوا نَعْبُدُ أَصْنَامًا فَنَظَلُّ لَهَا عَاكِفِينَ ( 71 )
وتیان (ئاشکرایه) ئێمه کۆمهڵێ بت دهپهرستین و بهردهوام دهورو خولیان دهدهین.
قَالَ هَلْ يَسْمَعُونَكُمْ إِذْ تَدْعُونَ ( 72 )
ئیبراهیم وتی: ئایا کاتێک که هاناو هاواریان بۆ دهبهن و دوعا و نزا دهکهن، گوێیان له ئاهو ناڵه و داخوازیهکانتان ههیه؟!...
أَوْ يَنفَعُونَكُمْ أَوْ يَضُرُّونَ ( 73 )
یاخود دهتوانن ئهوانه قازانجێک یان زیانێکتان پێبگهیهنن؟...
قَالُوا بَلْ وَجَدْنَا آبَاءَنَا كَذَٰلِكَ يَفْعَلُونَ ( 74 )
بت پهرستان وتیان: (ئێمه ئهوه نازانین) باو باپیرانمان بینیوه ئاوایان کردووه (ئێمهش وا دهکهین)...
قَالَ أَفَرَأَيْتُم مَّا كُنتُمْ تَعْبُدُونَ ( 75 )
ئیبراهیم وتی: باشه ئاخر ئێوه نابینن چی دهپهرستن (کهی ئهو شتانه شایستهی پهرستنن)...
أَنتُمْ وَآبَاؤُكُمُ الْأَقْدَمُونَ ( 76 )
به ڕاستی ئێوهش و باو باپیرانی دێرینیشتان (به ههڵهدا چوون)...
فَإِنَّهُمْ عَدُوٌّ لِّي إِلَّا رَبَّ الْعَالَمِينَ ( 77 )
بێگومان ههموو ئهوانه دوژمنی منن، به دوژمنی خۆمیان دهزانم جگه له پهروهردگاری جیهانهکان...
الَّذِي خَلَقَنِي فَهُوَ يَهْدِينِ ( 78 )
ئهوهی دروستی کردووم ههر ئهو ڕێنموییم دهکات (بۆ بهختهوهری ههردوو جیهان)...
وَالَّذِي هُوَ يُطْعِمُنِي وَيَسْقِينِ ( 79 )
ئهو زاتهش خۆی خۆراکم پێ دهبهخشێت و تینویهتیم دهشکێنێت...
وَإِذَا مَرِضْتُ فَهُوَ يَشْفِينِ ( 80 )
کاتێکیش که نهخۆش دهکهوم، ئهوه ههر ئهو چارهسهرم دهکات و شیفام بۆ دهنێرێت...
وَالَّذِي يُمِيتُنِي ثُمَّ يُحْيِينِ ( 81 )
ههر ئهویش دهممرێنێت و لهوهودواش زیندووم دهکاتهوه...
وَالَّذِي أَطْمَعُ أَن يَغْفِرَ لِي خَطِيئَتِي يَوْمَ الدِّينِ ( 82 )
ههر ئهوه ئومێدم پێیهتی که له گوناهم خۆش ببێت له ڕۆژی قیامهتدا...
رَبِّ هَبْ لِي حُكْمًا وَأَلْحِقْنِي بِالصَّالِحِينَ ( 83 )
(ئینجا ئیبراهیم نزای کردو وتی) پهروهردگارا: زانیاری ودانایی و دهسهڵاتی تهواوم پێ ببهخشه و پهیوهستم بکه به چاکهکارانهوه.
وَاجْعَل لِّي لِسَانَ صِدْقٍ فِي الْآخِرِينَ ( 84 )
پهروهردگارا؛ یادی خێرم با لهسهر زاری نهوهکانی داهاتوودا بمێنێت.
وَاجْعَلْنِي مِن وَرَثَةِ جَنَّةِ النَّعِيمِ ( 85 )
بمگێڕه له ئهو کهسهناش که بهههشتی پڕ له نازو نیعمهت بهدهست دههێنن و دهبنه خاوهنی.
وَاغْفِرْ لِأَبِي إِنَّهُ كَانَ مِنَ الضَّالِّينَ ( 86 )
له باوکیشم خۆش ببه بهڕاستی ئهو له ڕیزی گومڕاکاندا بوو (دیاره هێشتا لێی نا ئومێد نهبووه)
وَلَا تُخْزِنِي يَوْمَ يُبْعَثُونَ ( 87 )
له ڕۆژی زیندوو بوونهوهی ئهو خهڵكهدا شهرمهزارو خهجاڵهتم مهکه.
يَوْمَ لَا يَنفَعُ مَالٌ وَلَا بَنُونَ ( 88 )
ئهو ڕۆژهی نه ماڵ سوود دهبهخشێت و (فریای ئادهمیزاد دهکهوێت) نه منداڵ و نهوه.
إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ ( 89 )
مهگهر کهسێک به دڵ و دهروونی پاک و بێگهردو پڕ له ئیمان، به خزمهت پهروهردگار گهیشتبێت.
وَأُزْلِفَتِ الْجَنَّةُ لِلْمُتَّقِينَ ( 90 )
ئهو کاته، بهههشت له چاکهکاران و خواناسان نزیک کراوهتهوه.
وَقِيلَ لَهُمْ أَيْنَ مَا كُنتُمْ تَعْبُدُونَ ( 92 )
پێشیان دهوترێ: له کوێن ئهوانهی دهتانپهرست؟...
مِن دُونِ اللَّهِ هَلْ يَنصُرُونَكُمْ أَوْ يَنتَصِرُونَ ( 93 )
له جیاتی خوا، ئایا یارمهتی ئێوهیان پێ دهدرێت یان فریای خۆیان دهکهون؟
فَكُبْكِبُوا فِيهَا هُمْ وَالْغَاوُونَ ( 94 )
ئینجا ههموویان به پاڵهپهستۆو توندو تیژییهوه، بتهکان و گومڕاکان بهسهر ڕوودا فڕێ دهدرێنه ناو ئاگری دۆزهخهوه...
وَجُنُودُ إِبْلِيسَ أَجْمَعُونَ ( 95 )
(هاوڕێ لهگهڵ) ههر ههموو سهربازان و دهست و پێوهندی شهیتاندا.
قَالُوا وَهُمْ فِيهَا يَخْتَصِمُونَ ( 96 )
(بت پهرستان: به بتهکان و پهرستراوهکانیان) دهڵێن: به ڕق و کینهوه، له کاتێکدا که ئاژاوهو کێشه دهگێڕن له دۆزهخدا...
تَاللَّهِ إِن كُنَّا لَفِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ ( 97 )
سوێند به خوا به ڕاستی ئێمه له گومڕاییهکی ئاشکرادا دهژیاین...
إِذْ نُسَوِّيكُم بِرَبِّ الْعَالَمِينَ ( 98 )
کاتێک که ئێوهمان دهبرده ڕیزی پهروهردگاری جیهانیانهوه و یهکسانمان دهکردن لهگهڵیدا...
وَمَا أَضَلَّنَا إِلَّا الْمُجْرِمُونَ ( 99 )
ئێمه کهس گومڕای نهکردین تهنها گوناهکار و تاوانبارهکان نهبێت...
فَلَوْ أَنَّ لَنَا كَرَّةً فَنَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ ( 102 )
جا خۆزگه جارێکی تر مۆڵهتمان بدرایه و (بگهڕاینهوه بۆ دنیا) و به هۆی ئهوهوه بچینه ڕیزی ئیماندارانهوه.
كَذَّبَتْ قَوْمُ نُوحٍ الْمُرْسَلِينَ ( 105 )
قهومی - نوح - یش بهرنامهی ههر ههموو پێغهمبهرانیان به درۆ زانی.
إِذْ قَالَ لَهُمْ أَخُوهُمْ نُوحٌ أَلَا تَتَّقُونَ ( 106 )
کاتێک - نوح - ی برایان پێی وتن: باشه، ئهوه ئێوه له خوا ناترسن، پارێزکار نابن؟!
وَمَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَىٰ رَبِّ الْعَالَمِينَ ( 109 )
من داوای هیچ جۆره پاداشتێکتان لێ ناکهم لهسهری، من تهنها پاداشتی خۆم له پهروهردگاری جیهانهکان دهخوازم.
قَالُوا أَنُؤْمِنُ لَكَ وَاتَّبَعَكَ الْأَرْذَلُونَ ( 111 )
ههندێک له دهمدارانی قهوموکهی) وتیان: ئێمه چۆن باوهڕ له بهر خاتری تۆ بهێنین، له کاتێکدا که کهسانی ههژارو داماو شوێنت کهوتوون.
قَالَ وَمَا عِلْمِي بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ( 112 )
نوح وتی: جا من چوزانم، ئهوان چ کارو کردهوهیهکیان ئهنجامدهدا (من بانگم کردن بۆ ئیمان و بڕوایان هێناوه).
إِنْ حِسَابُهُمْ إِلَّا عَلَىٰ رَبِّي لَوْ تَشْعُرُونَ ( 113 )
حساب و پرسینهوهیان تهنها لهسهر پهروهردگاری منهو لهسهر کهسی تر نییه، ئهگهر ههست و هۆشیاریتان ههیه...
إِنْ أَنَا إِلَّا نَذِيرٌ مُّبِينٌ ( 115 )
بهڵکو من تهنها بێدارکهرهوهیهکی ئاشکرا نهبێت هیچی تر نیم...
قَالُوا لَئِن لَّمْ تَنتَهِ يَا نُوحُ لَتَكُونَنَّ مِنَ الْمَرْجُومِينَ ( 116 )
(ئهوسا دهسهڵاتداران) وتیان: ئهی نوح ئهگهر کۆڵ نهدهیت و کۆتای بهم باسانه نههێنیت، بهڕاستی له ڕهجم کراوان دهبیت و (بهرد بارانت دهکهین).
قَالَ رَبِّ إِنَّ قَوْمِي كَذَّبُونِ ( 117 )
(نوح سکاڵای کردو) وتی: پهروهردگارا بهڕاستی قهومهکهم بڕوایان پێنهکردم.
فَافْتَحْ بَيْنِي وَبَيْنَهُمْ فَتْحًا وَنَجِّنِي وَمَن مَّعِيَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ ( 118 )
کهواته داواکارم سهرکهوتنم پێببهخشیت بهسهریاندا و دهروم لێ بکهیتهوه و خۆم و ئیماندارانی یاوهریشم ڕزگار بکهیت.
فَأَنجَيْنَاهُ وَمَن مَّعَهُ فِي الْفُلْكِ الْمَشْحُونِ ( 119 )
ئهوسا ئێمه) خۆی و ههرچی لهگهڵیدا بوون ڕزگارمان کرد له کهشتیه بارههڵگرهکهدا.
ثُمَّ أَغْرَقْنَا بَعْدُ الْبَاقِينَ ( 120 )
پاشان دوای ئهوان ههرچی مایهوه (لهخهڵکه گومڕاکه) نوقمی ئاوی زریانهکهمان کرد.
كَذَّبَتْ عَادٌ الْمُرْسَلِينَ ( 123 )
قهومی عادیش بهرنامهی ههر ههموو پێغهمبهرانیان به درۆزانی.
إِذْ قَالَ لَهُمْ أَخُوهُمْ هُودٌ أَلَا تَتَّقُونَ ( 124 )
کاتێک (هود)ی پێغهمبهری برایان پێی وتن: باشه، ئێوه له خوا ناترسن، پارێزکار نابن.
وَمَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَىٰ رَبِّ الْعَالَمِينَ ( 127 )
سهرنجی ئایهتی 109 بده...
أَتَبْنُونَ بِكُلِّ رِيعٍ آيَةً تَعْبَثُونَ ( 128 )
ئایا ئێوه له ههموو شوێنێکی بڵندو سازگاردا کۆشک و تهلار دروست دهکهن و خۆتان سهرگهرمی کهیف و شادی دهکهن؟! (ئایا بۆ ئهوه دروست کراون؟)...
وَتَتَّخِذُونَ مَصَانِعَ لَعَلَّكُمْ تَخْلُدُونَ ( 129 )
ههر خهریکی دروستکردنی کارگهو کارخانهن و به ئومێدی ئهوهن ههمیشه بژین و نهمرن...
وَإِذَا بَطَشْتُم بَطَشْتُمْ جَبَّارِينَ ( 130 )
کاتێک پهلامار دهدهن، به شێوهیهکی زۆر دڵ ڕهق و دڕندانه پهلامار دهدهن دهست دهوهشێنن!...
وَاتَّقُوا الَّذِي أَمَدَّكُم بِمَا تَعْلَمُونَ ( 132 )
لهو زاته بترسن که خۆتان دهزانن چی پێبهخشیوون...
إِنِّي أَخَافُ عَلَيْكُمْ عَذَابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ ( 135 )
بهڕاستی من دهترسم له ڕۆژێکی زۆر سهختدا بهڵایهکی گهوره یهخهتان پێ بگرێت...
قَالُوا سَوَاءٌ عَلَيْنَا أَوَعَظْتَ أَمْ لَمْ تَكُن مِّنَ الْوَاعِظِينَ ( 136 )
(ستهمکاران) وتیان: چوونیهکه بهلای ئێمهوه ئامۆژگاری کردبێت یانهتکردبێت؟!...
إِنْ هَٰذَا إِلَّا خُلُقُ الْأَوَّلِينَ ( 137 )
ئهم بیر و باوهڕهی ئێمه ههمانه ڕهوشتی پێشینانمانهو هیچی تر.
وَمَا نَحْنُ بِمُعَذَّبِينَ ( 138 )
(ئێمه بڕوا ناکهین که وهک تۆ دهڵێیت) له سزادراوان وئازاردراوان بین.
فَكَذَّبُوهُ فَأَهْلَكْنَاهُمْ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً وَمَا كَانَ أَكْثَرُهُم مُّؤْمِنِينَ ( 139 )
ئهوان بڕوایان پێنهکرد، ئێمهش لهناومان بردن، بهڕاستی له بهسهرهاتیاندا بهڵگه و نیشانهو عیبرهت ههیه، ههرچهنده زۆربهشیان باوهڕدار نهبوون.
وَإِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ ( 140 )
بهڕاستی پهروهردگاری تۆ (ئهی محمد صلی الله علیه وسلم، ئهی ئیماندار) باڵا دهسته (بهسهر بێ باوهڕاندا) و بهسۆزو میهرهبانه (به ئیمانداران).
إِذْ قَالَ لَهُمْ أَخُوهُمْ صَالِحٌ أَلَا تَتَّقُونَ ( 142 )
کاتێک صالحی برایان پێی وتن: باشه ئهوه ئێوه له خوا ناترسن، پارێزکار نابن؟
وَمَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَىٰ رَبِّ الْعَالَمِينَ ( 145 )
له 109 دا مانا کراوه.
أَتُتْرَكُونَ فِي مَا هَاهُنَا آمِنِينَ ( 146 )
ئایا وادهزانن ههروا ئالێرهدا به خۆشی و ئاسوودهیی دههێلرێنهوه (ژیانتان کۆتای نایهت)؟.
وَزُرُوعٍ وَنَخْلٍ طَلْعُهَا هَضِيمٌ ( 148 )
له ناو بێستان و دارخورمادا که خورمای نهرم و ناسک و بهتام دهگرێت؟!!
وَتَنْحِتُونَ مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتًا فَارِهِينَ ( 149 )
(ههروهها بۆتان دهلوێت) ماڵو شوێنی خۆش له چیاکان دابتاشن و به جوانی دروستی بکهن و بهخۆشی تیایدا کهشخه بکهن؟!
وَلَا تُطِيعُوا أَمْرَ الْمُسْرِفِينَ ( 151 )
به فهرمانی موسریف وله سنوور دهرچووهکان ههڵس وکهوت مهکهن...
الَّذِينَ يُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ وَلَا يُصْلِحُونَ ( 152 )
ئهوانهی که تۆوی فهسادو تاوان له زهویدا دهچێنن و ههرگیز چاکسازی ناکهن.
قَالُوا إِنَّمَا أَنتَ مِنَ الْمُسَحَّرِينَ ( 153 )
خوانهناسان وتیان: وادیاره تۆ بهڕاستی لهوانهی که فێڵ و جادووت لێکراوه!!
مَا أَنتَ إِلَّا بَشَرٌ مِّثْلُنَا فَأْتِ بِآيَةٍ إِن كُنتَ مِنَ الصَّادِقِينَ ( 154 )
تۆ جگه لهوهی که ههر بهشهرێکی وهک ئێمه، هیچی تر نیت، بهڵگهیهکمان نیشان بده ئهگهر له ڕاستگۆیانیت؟!
قَالَ هَٰذِهِ نَاقَةٌ لَّهَا شِرْبٌ وَلَكُمْ شِرْبُ يَوْمٍ مَّعْلُومٍ ( 155 )
جا خوای به توانا حوشترێکی بۆ بهدیهێنان، تا دهمکوتیان بکات و بیانویان ببڕێت)، ئینجا _ صالح_ پێغهمبهر پێی وتن: ئهمه وشترێکهو موعجیزهیهکه دهبێت ڕۆژێک ئاو تهنها بۆ ئهم بێت، ڕۆژێکیش بۆ ئێوه دیاریکراو بێت.
وَلَا تَمَسُّوهَا بِسُوءٍ فَيَأْخُذَكُمْ عَذَابُ يَوْمٍ عَظِيمٍ ( 156 )
نهکهن دهستدرێژی بکهنه سهرو ئازاری بدهن، بههۆی ئهوهوه سزایهکی سهخت له ڕۆژێکی سامناکدا یهخهتان نهگرێت.
فَعَقَرُوهَا فَأَصْبَحُوا نَادِمِينَ ( 157 )
بهڵام گوێیان نهدا به ئامۆژگاریهکانی صالح)، جا سهریان بڕی و دهستبهجێ له بهیانیدا پهشیمان بوونهوه...
فَأَخَذَهُمُ الْعَذَابُ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً وَمَا كَانَ أَكْثَرُهُم مُّؤْمِنِينَ ( 158 )
ئهوسا بههۆی ئهوهوه خێرا سزای خوایی یهخهی گرتن، بهڕاستی ئا لهوهدا بهڵگه و نیشانه ههیه (لهسهر تۆڵهی خوایی) ههرچهنده زۆربهشیان باوهڕدار نهبوون.
إِذْ قَالَ لَهُمْ أَخُوهُمْ لُوطٌ أَلَا تَتَّقُونَ ( 161 )
کاتێک (لوط) ی برایان پێی وتن: باشه ئهوه ئێوه له خوا ناترسن.
إِنِّي لَكُمْ رَسُولٌ أَمِينٌ ( 162 )
ئایهتهکانی (162)، (163)، (164) له (107 - 108 - 109) دا مانا کراوه.
فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِيعُونِ ( 163 )
ئایهتهکانی (162)، (163)، (164) له (107 - 108 - 109) دا مانا کراوه
وَمَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَىٰ رَبِّ الْعَالَمِينَ ( 164 )
ئایهتهکانی (162)، (163)، (164) له (107-108-109) دا مانا کراوه.
أَتَأْتُونَ الذُّكْرَانَ مِنَ الْعَالَمِينَ ( 165 )
ئایا له ناو ئهو ههموو خهڵکهدا ئێوه به شوێن نێرینهدا دهگهڕێن و دهتانهوێت ئارهزووی جووت بوون لهگهڵ ئهواندا جێبهجێ بکهن؟...
وَتَذَرُونَ مَا خَلَقَ لَكُمْ رَبُّكُم مِّنْ أَزْوَاجِكُم بَلْ أَنتُمْ قَوْمٌ عَادُونَ ( 166 )
وازیش دههێنن له هاوسهران و هاوجووتانی خۆتان که پهروهردگارتان بۆی دروست کردوون، بهڵکو ئێوه ههر قهومێکی نالهبارو بهدڕهوشت و ناڕهسهنن.
قَالُوا لَئِن لَّمْ تَنتَهِ يَا لُوطُ لَتَكُونَنَّ مِنَ الْمُخْرَجِينَ ( 167 )
تاوانباران وتیان: ئهی لوط، ئهگهر کۆڵ نهدهیت له دهربهدهر کراوان دهبیت.
قَالَ إِنِّي لِعَمَلِكُم مِّنَ الْقَالِينَ ( 168 )
لوط وتی: بهڕاستی من بێزارم له کارو کردهوهتان و نهفرهتی لێدهکهم و بێدهنگ نابم.
رَبِّ نَجِّنِي وَأَهْلِي مِمَّا يَعْمَلُونَ ( 169 )
ئهوسا که نائومێد بوو لێیان، نزای کردو وتی: پهروهردگارا خۆم و ماڵ و خێزانم ڕزگار بکه لهو کاروکردهوانهی ئهمانه دهیکهن.
فَنَجَّيْنَاهُ وَأَهْلَهُ أَجْمَعِينَ ( 170 )
جا ئێمهش نزامان گیرا کرد و خۆی و ماڵ و خێزانیمان ههمووی ڕزگار کرد...
إِلَّا عَجُوزًا فِي الْغَابِرِينَ ( 171 )
جگه له پیرهژنێک (که هاوسهری بوو) له تیا چووهکان بوو (چونکه باوهڕی به پهیامهکهی نهبوو)
وَأَمْطَرْنَا عَلَيْهِم مَّطَرًا فَسَاءَ مَطَرُ الْمُنذَرِينَ ( 173 )
بهسهختیش بهرد بارانمان کردن، ئای که خراپ و سهخت و دژواره بارانی بێدارکراوهکان.
إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً وَمَا كَانَ أَكْثَرُهُم مُّؤْمِنِينَ ( 174 )
(174)، (175) سهرنجی ئایهتی 8 - 9 بده.
كَذَّبَ أَصْحَابُ الْأَيْكَةِ الْمُرْسَلِينَ ( 176 )
خاوهنی باخ و باخاته چڕو پڕهکانیش بهرنامهی گشت پێغهمبهرانیان بهدرۆزانی.
إِذْ قَالَ لَهُمْ شُعَيْبٌ أَلَا تَتَّقُونَ ( 177 )
کاتێک شوعهیب پێغهمبهر پێی وتن: باشه، ئهوه ئێوه له خوا ناترسن، پارێزکار نابن؟
وَمَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَىٰ رَبِّ الْعَالَمِينَ ( 180 )
سهرنجی ئایهتی 109 بده.
أَوْفُوا الْكَيْلَ وَلَا تَكُونُوا مِنَ الْمُخْسِرِينَ ( 181 )
له کێشان و پێواندا وهفادار بن و فێڵ مهکهن و لهو کهسانه مهبن که زهرهر به خهڵکی دهگهیهنن و شتیان بێ نرخ دهکهن و (ههر بهرژهوهندی خۆیانیان دهوێت).
وَلَا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْيَاءَهُمْ وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ ( 183 )
نرخی کهلوپهل و شتومهکی خهڵكی مهشکێننو سووکی مهکهن و له زهویدا فهساد و تاوان ئهنجام مهدهن.
وَاتَّقُوا الَّذِي خَلَقَكُمْ وَالْجِبِلَّةَ الْأَوَّلِينَ ( 184 )
ههر لهو زاته بترسن که ئێوهش و نهوهکانی پێش ئێوهشی دروست کردووه.
قَالُوا إِنَّمَا أَنتَ مِنَ الْمُسَحَّرِينَ ( 185 )
(نهفامان) وتیان: بهڕاستی تۆ ئهی شوعهیب ههر له جادوو لێکراوانیت.
وَمَا أَنتَ إِلَّا بَشَرٌ مِّثْلُنَا وَإِن نَّظُنُّكَ لَمِنَ الْكَاذِبِينَ ( 186 )
تۆ تهنها مرۆڤێکی وک ئێمهیت و هیچی تر، بهڕاستی واگومان دهبهین کهله درۆزنان بیت!!
فَأَسْقِطْ عَلَيْنَا كِسَفًا مِّنَ السَّمَاءِ إِن كُنتَ مِنَ الصَّادِقِينَ ( 187 )
ده پارچهیهک له ئاسمانهوه بهسهرماندا دابارێنه ئهگهر تۆ له ڕیزی ڕاستگۆیاندایت؟!
قَالَ رَبِّي أَعْلَمُ بِمَا تَعْمَلُونَ ( 188 )
شوعهیب وتی: من دڵنیام لهوهی که پهروهردگارم ئاگاداره بهوهی که دهیکهن.
فَكَذَّبُوهُ فَأَخَذَهُمْ عَذَابُ يَوْمِ الظُّلَّةِ إِنَّهُ كَانَ عَذَابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ ( 189 )
سهرهنجام، قهومی نالهبار بڕوایان به شوعهیب نهکرد، ئیتر سزای ههورو سێبهر (که له ژێریدا ئاگر باران کران) دایگرتن، بهڕاستی ئهو سزایه سزای ڕۆژێکی گهورهو سهخت بوو.
وَإِنَّهُ لَتَنزِيلُ رَبِّ الْعَالَمِينَ ( 192 )
بهڕاستی ئهم قورئانه لهلایهن پهروهردگاری جیهانهکانهوه ڕهوانه کراوه.
عَلَىٰ قَلْبِكَ لِتَكُونَ مِنَ الْمُنذِرِينَ ( 194 )
بۆ سهر دڵی تۆ ئهی محمد صلی الله علیه وسلم تا بچیته ڕیزی ئهو کهسانهوه که خهڵکی بێداردهکهنهوه و له خهوی غهفڵهت دایاندهچڵهکێنن.
بِلِسَانٍ عَرَبِيٍّ مُّبِينٍ ( 195 )
به زمانی عهرهبی ڕوون و ئاشکرا، یاخود به زمانێکی پاراو و شیرین و ڕوون.
وَإِنَّهُ لَفِي زُبُرِ الْأَوَّلِينَ ( 196 )
بێگومان ههواڵی ڕاستی و دروستی ئهم قورئانه له کتێبه پێشووهکاندا باسکراوه.
أَوَلَمْ يَكُن لَّهُمْ آيَةً أَن يَعْلَمَهُ عُلَمَاءُ بَنِي إِسْرَائِيلَ ( 197 )
ئایا لهوهدا بهڵگه و نیشانه نهبوو بۆ ئهو خهڵکه که زاناکانی نهوهی ئیسرائیل دهربارهی پێغهمبهر و قورئان، گهلێ شت دهزانن.
وَلَوْ نَزَّلْنَاهُ عَلَىٰ بَعْضِ الْأَعْجَمِينَ ( 198 )
خۆ ئهگهر قورئانمان دابهزاندایه بۆ سهر کهسانێکی تر جگه له عهرهبهکان...
فَقَرَأَهُ عَلَيْهِم مَّا كَانُوا بِهِ مُؤْمِنِينَ ( 199 )
بیشخوێندایه بهسهریاندا ههر باوهڕیان پێ نهدهکرد...
كَذَٰلِكَ سَلَكْنَاهُ فِي قُلُوبِ الْمُجْرِمِينَ ( 200 )
ههر ئابهو شێوهیه، بهردهوام کارکردی قورئان له دڵی تاوانباراندا جێگیر دهکهین...
لَا يُؤْمِنُونَ بِهِ حَتَّىٰ يَرَوُا الْعَذَابَ الْأَلِيمَ ( 201 )
که ههر باوهڕیان پێی نابێت ههتا سزایهکی به ئێش و ئازار دهبینن...
فَيَأْتِيَهُم بَغْتَةً وَهُمْ لَا يَشْعُرُونَ ( 202 )
که کوتوپڕ یهخهیان دهگرێت و ئهوان ههست به نزیک بوونهوهی ناکهن.
فَيَقُولُوا هَلْ نَحْنُ مُنظَرُونَ ( 203 )
ئهو کاته هاوار دهکهن و) دهڵێن: ئایا ئیتر مۆڵهتمان دهدرێت، ئایا ئیتر جارێکی تر فرسهتمان دهدرێتێ؟!.
أَفَرَأَيْتَ إِن مَّتَّعْنَاهُمْ سِنِينَ ( 205 )
باشه ئایا ئهگهر ساڵهها مۆڵهتیان بدهین و ژیانی دنیا بهخۆشی ببهنه سهر، باوهڕ دههێنن؟!
ثُمَّ جَاءَهُم مَّا كَانُوا يُوعَدُونَ ( 206 )
پاشان ئهگهر ئهو ههڕهشه و سزایهی که لهوان کراوه هاته دی و پێش هات، دهتوانن چی بکهن؟!
مَا أَغْنَىٰ عَنْهُم مَّا كَانُوا يُمَتَّعُونَ ( 207 )
ئهوسا ئیتر ئهو ڕابواردنهی دنیایان هیچ فریایان ناکهوێت و بێ سوود دهبێت.
وَمَا أَهْلَكْنَا مِن قَرْيَةٍ إِلَّا لَهَا مُنذِرُونَ ( 208 )
ئێمه ههر شارو شارۆچکهیهکمان کاول کردبێت بهبێ فرستاده و بێدارخهرهوه نهبووه.
ذِكْرَىٰ وَمَا كُنَّا ظَالِمِينَ ( 209 )
تا دابچڵهکێن و بیر بکهنهوه، بێگومان ههرگیز ئێمه ستهمکار نهبووین و نابین.
وَمَا تَنَزَّلَتْ بِهِ الشَّيَاطِينُ ( 210 )
دڵنیا بن که ئایهتهکانی ئهم قورئانه وهنهبێت له ڕێگهی شهیتانهکانهوه ڕهوانه کرابێت
وَمَا يَنبَغِي لَهُمْ وَمَا يَسْتَطِيعُونَ ( 211 )
شتی وا بهوان ناکرێت و ههرگیز ناتوانن به کاری وا ههستن.
إِنَّهُمْ عَنِ السَّمْعِ لَمَعْزُولُونَ ( 212 )
بێگومان ئهو شهیتانانه له بیستنی وهحی و فهرمانهکانی خوا که ڕادهگهیهنرێت به فریشتهکان دوور و بهرکهنارن.
فَلَا تَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلَٰهًا آخَرَ فَتَكُونَ مِنَ الْمُعَذَّبِينَ ( 213 )
کهواته ئهی ئیمانداران، لهگهڵ خوادا هانا و هاوار بۆ بهناو خوایهکی تر مهبه، چونکه بههۆی ئهوهوه تۆش له سزا دراوان دهبیت.
وَأَنذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ ( 214 )
ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) سهرهتا عهشرهت و تایهفه و کهس و کاری نزیکت بێدار بکهرهوه و بترسێنه.
وَاخْفِضْ جَنَاحَكَ لِمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ ( 215 )
باڵی بهزهیی و میهرهبانی خۆت نهوی بکه بۆ ئهو ئیماندارانهی که شوێنت کهوتوون.
فَإِنْ عَصَوْكَ فَقُلْ إِنِّي بَرِيءٌ مِّمَّا تَعْمَلُونَ ( 216 )
ئهگهر خوانهناسان یاخی بوون و سهرپێچیان کرد، ئهوه پێیان بڵێ: که بهڕاستی من بهریم له ههموو ئهو کارو کردهوانهی که دهیکهن.
وَتَوَكَّلْ عَلَى الْعَزِيزِ الرَّحِيمِ ( 217 )
محمد (صلی الله علیه وسلم) پشت به خوای باڵا دهست ومیهرهبانت ببهسته.
الَّذِي يَرَاكَ حِينَ تَقُومُ ( 218 )
ئهو زاتهی که دهتبینێت کاتێک ههڵدهستیت له شهوگاردا دهیپهرستیت.
وَتَقَلُّبَكَ فِي السَّاجِدِينَ ( 219 )
ئهو زاته تۆ دهبینێت که چۆن له ڕیزی سوژدهبهراندا ههڵس و کهوت دهکهیت.
إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ( 220 )
بهڕاستی ئهو خوایه زاتێکی بیسهرو زانایه (بهگوفتارو نیهتتان).
هَلْ أُنَبِّئُكُمْ عَلَىٰ مَن تَنَزَّلُ الشَّيَاطِينُ ( 221 )
ئایا پێتان بڵێم که شهیتانهکان دادهبهزنه سهر کێ؟
تَنَزَّلُ عَلَىٰ كُلِّ أَفَّاكٍ أَثِيمٍ ( 222 )
دادهبهزنه سهر ههموو کهسێکی بوختانچی و تاوانبار و گوناهکار.
يُلْقُونَ السَّمْعَ وَأَكْثَرُهُمْ كَاذِبُونَ ( 223 )
شهیتانهکان گوێ ههڵدهخهن بۆ ههواڵی ئاسمان و زۆربهشیان درۆزنن.
وَالشُّعَرَاءُ يَتَّبِعُهُمُ الْغَاوُونَ ( 224 )
سهرگهردان و سهرلێشێواوهکانیش شوێنی شاعیران دهکهون.
أَلَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فِي كُلِّ وَادٍ يَهِيمُونَ ( 225 )
ئایا نابینیت که ئهوانه له ههموو دۆڵێکدا سهرههڵدهدهن و له ههموو شتێک دهدوێن.
وَأَنَّهُمْ يَقُولُونَ مَا لَا يَفْعَلُونَ ( 226 )
بهڕاستی ئهوانه شتێک دهڵێن و بهکردهوه نایکهن (کردارو گوفتاریان دووره له یهکهوه).
إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَذَكَرُوا اللَّهَ كَثِيرًا وَانتَصَرُوا مِن بَعْدِ مَا ظُلِمُوا وَسَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنقَلَبٍ يَنقَلِبُونَ ( 227 )
جگه لهوانهیان که باوهڕیان هێناوه و کردهوه چاکهکانیان ئهنجامداوه و یادی خوایان زۆر کردووه، (بهو تواناییهی که ههیانه) پشتیوانیان کردووه لهو ئیماندارانهی که ستهمیان لێکراوه، سهرئهنجام ئهوانهی ستهمیان کردووه دهزانن که بهچۆن تێکشکاویهک دهگهڕێنهوه بۆ لای خواو چۆن ژێرهو ژوور دهبن و تیادهچن.
قورئانی پیرۆز » كوردی » سورهتی النمل
كوردی
سورهتی النمل - تعداد آیات 93
طس تِلْكَ آيَاتُ الْقُرْآنِ وَكِتَابٍ مُّبِينٍ ( 1 )
سهرنجی سهرهتای سورهتی (1لبقره) بده، ئهوه ئایهتهکانی ئهم قورئانهن و فهرمانی کتێبێکی پیرۆزو ئاشکرا و ڕوونه.
هُدًى وَبُشْرَىٰ لِلْمُؤْمِنِينَ ( 2 )
ڕێنمووی بهخش و مژده بهخشه به ئیمانداران (له ههموو سهردهمێکدا).
الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُم بِالْآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ ( 3 )
ئهوانهی که نوێژهکانیان به چاکی ئهنجام دهدهن و زهکات دهبهخشن و باوهڕێکی بهتین و دامهزراویان به ڕۆژی قیامهت ههیه.
إِنَّ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ زَيَّنَّا لَهُمْ أَعْمَالَهُمْ فَهُمْ يَعْمَهُونَ ( 4 )
بێگومان ئهوانهی باوهڕ به قیامهت ناهێنن، کارو کردهوه خراپهکانمان لهبهرچاو جوان کردوون، لهبهر ئهوه چاوی دڵیان کوێر بووه خراپی کردارهکانیان نابینن.
أُولَٰئِكَ الَّذِينَ لَهُمْ سُوءُ الْعَذَابِ وَهُمْ فِي الْآخِرَةِ هُمُ الْأَخْسَرُونَ ( 5 )
ئائهوانه ئهوانهن ناخۆشترین و ناسۆرترین سزا بۆیان ئامهدهیه و ئهوان له قیامهتدا ههموو کهس خهسارهتمهندترن.
وَإِنَّكَ لَتُلَقَّى الْقُرْآنَ مِن لَّدُنْ حَكِيمٍ عَلِيمٍ ( 6 )
ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) بهڕاستی تۆ لهلایهن زاتێکی داناو زاناوه قورئان فێر دهکرێیت و پێت دهردرێت.
إِذْ قَالَ مُوسَىٰ لِأَهْلِهِ إِنِّي آنَسْتُ نَارًا سَآتِيكُم مِّنْهَا بِخَبَرٍ أَوْ آتِيكُم بِشِهَابٍ قَبَسٍ لَّعَلَّكُمْ تَصْطَلُونَ ( 7 )
یادیان بهێنه، کاتێک موسا (لهڕێگای گهڕانهوهیدا بۆ میسر) به هاوسهرهکهی وت: (ئێوه لێرهدا بمێننهوه) بهڕاستی من ئاگرێکم بهدی کردووه و دڵم پێی خۆشه، لهوێوه ههواڵێکتان بۆ دههێنم، یان سهلکه بزوتێکتان بۆ دههێنم، بۆ ئهوهی خۆتانی پێ گهرم بکهنهوه.
فَلَمَّا جَاءَهَا نُودِيَ أَن بُورِكَ مَن فِي النَّارِ وَمَنْ حَوْلَهَا وَسُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ ( 8 )
جا کاتێک گهیشته لای ئهوهی به ئاگری زانی (بینی نوورو ڕووناکیهکی بێ وێنهیه) بانگی لێکرا: پیرۆزه ئهو کهسهی که لهپاڵ ئاگرهکهدایه و ئهو فریشتانهش که لهجێی ئاگره تایبهتیهکهدا ههن، پاکی و بێگهردی بۆ خوایه، که پهروهردگاری ههموو جیهانیانه.
يَا مُوسَىٰ إِنَّهُ أَنَا اللَّهُ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ( 9 )
ئهی موسا ئهو کهسهی قسهت بۆ دهکات ئهوه بهڕاستی منم، ئهو خوایهی که باڵا دهست و دانایه.
وَأَلْقِ عَصَاكَ فَلَمَّا رَآهَا تَهْتَزُّ كَأَنَّهَا جَانٌّ وَلَّىٰ مُدْبِرًا وَلَمْ يُعَقِّبْ يَا مُوسَىٰ لَا تَخَفْ إِنِّي لَا يَخَافُ لَدَيَّ الْمُرْسَلُونَ ( 10 )
عهساکهت فڕێ بده، جاکاتێک فڕێیدا بینی، وهکو تولهمار بهخێرایی دهجووڵا، موسا ههڵات و پشتی تێکردو ئاوڕی نهدایهوه، (ئهوسا خوای گهوره فهرمووی): ئهی موسا مهترسه، چونکه بهڕاستی پێغهمبهران له لای من ناترسن و بیمیان نیه...
إِلَّا مَن ظَلَمَ ثُمَّ بَدَّلَ حُسْنًا بَعْدَ سُوءٍ فَإِنِّي غَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 11 )
مهگهر کهسێک ستهمێکی کردبێت و پاشان چاکهکاری ئهنجام بدات دوای ئهوهی پێشتر ههڵهی ههبووه، ئهوه من بۆ ئهو جۆره کهسانه لێخۆشبوو میهرهبانم.
وَأَدْخِلْ يَدَكَ فِي جَيْبِكَ تَخْرُجْ بَيْضَاءَ مِنْ غَيْرِ سُوءٍ فِي تِسْعِ آيَاتٍ إِلَىٰ فِرْعَوْنَ وَقَوْمِهِ إِنَّهُمْ كَانُوا قَوْمًا فَاسِقِينَ ( 12 )
جا دهستهکهت بخهره گیرفانتهوه، ههر که دهرتهێنا به سپییهکی بێ عهیب دێته دهرهوه، ئهم دوو _ موعجیزه _یه له ڕیزی نۆ _ موعجیزه _ دایه بۆ فیرعهون و قهومهکهی، بهڕاستی ئهوانه قهومێکی له سنوور دهرچوو بوون.
فَلَمَّا جَاءَتْهُمْ آيَاتُنَا مُبْصِرَةً قَالُوا هَٰذَا سِحْرٌ مُّبِينٌ ( 13 )
جا کاتێک _ موعجیزه _ کانی ئێمهیان به ڕوونی و ئاشکرا بۆ هات و خرایه بهرچاویان وتیان: ئهمه جادوویهکی ئاشکرایه...
وَجَحَدُوا بِهَا وَاسْتَيْقَنَتْهَا أَنفُسُهُمْ ظُلْمًا وَعُلُوًّا فَانظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُفْسِدِينَ ( 14 )
جا ئهوانهی ههر ڕق ئهستوورییان کردو باوهڕیان پێی نهبوو، به زۆرداری و خۆبهزلزانی، له کاتێکدا له ناخی دهروونیانهوه ههستیان دهکرد حهقیقهتهو ڕاسته، ده تهماشا بکه و سهرنج بده بزانه سهرهنجامی تاوانباران و گوناهکاران چۆن بوو (چۆن تۆڵهمان لێ سهندن).
وَلَقَدْ آتَيْنَا دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ عِلْمًا وَقَالَا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي فَضَّلَنَا عَلَىٰ كَثِيرٍ مِّنْ عِبَادِهِ الْمُؤْمِنِينَ( 15 )
سوێند بهخوا بێگومان ئێمه داود و سولهیمان زانیاری و زانستیمان بهخشی، ههردووکیان وتیان: سوپاس وستایش بۆ ئهو خوایهی که زیاده ڕێزی ئێمهی داوه بهسهر زۆرێک له بهنده ئیماندارهکانیدا.
وَوَرِثَ سُلَيْمَانُ دَاوُودَ وَقَالَ يَا أَيُّهَا النَّاسُ عُلِّمْنَا مَنطِقَ الطَّيْرِ وَأُوتِينَا مِن كُلِّ شَيْءٍ إِنَّ هَٰذَا لَهُوَ الْفَضْلُ الْمُبِينُ ( 16 )
سولهیمان جێنشینی داودی باوکی بوو، ڕۆژێک وتی: ئهی خهڵکینه ئێمه فێری زمانی باڵنده کراوین و له ههموو شتێکمان پێدراوه، بهڕاستی ئهمه ههر فهزڵ و ڕێزێکی ئاشکرایه (لهلایهن خواوه پێمان بهخشراوه).
وَحُشِرَ لِسُلَيْمَانَ جُنُودُهُ مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنسِ وَالطَّيْرِ فَهُمْ يُوزَعُونَ ( 17 )
ههرچی سهربازو لهشکری سولهیمان ههبوو له پهری و ئادهمیزاد و باڵنده کۆکرانهوه و نمایشیان کرد به ڕیزو ڕێک و پێکی ههموویان بهسهرهتاو کۆتاییان یهکیان گرت.
حَتَّىٰ إِذَا أَتَوْا عَلَىٰ وَادِ النَّمْلِ قَالَتْ نَمْلَةٌ يَا أَيُّهَا النَّمْلُ ادْخُلُوا مَسَاكِنَكُمْ لَا يَحْطِمَنَّكُمْ سُلَيْمَانُ وَجُنُودُهُ وَهُمْ لَا يَشْعُرُونَ ( 18 )
ههتا گهیشته دۆڵی مێرووله، مێرووله مێچکهیهک (هاواری کرد و) وتی: ئههای مێروولهینه، بچنه ماڵ و کون و کهلهبهرهکانتانهوه نهوهکو سولهیمان و سهربازانی پێشێلتان بکهن، لهکاتێکدا ههستتان پێناکهن.
فَتَبَسَّمَ ضَاحِكًا مِّن قَوْلِهَا وَقَالَ رَبِّ أَوْزِعْنِي أَنْ أَشْكُرَ نِعْمَتَكَ الَّتِي أَنْعَمْتَ عَلَيَّ وَعَلَىٰ وَالِدَيَّ وَأَنْ أَعْمَلَ صَالِحًا تَرْضَاهُ وَأَدْخِلْنِي بِرَحْمَتِكَ فِي عِبَادِكَ الصَّالِحِينَ ( 19 )
سولهیمان (که گوێی له هاواری مێروولهکه بوو) زهردهخهنه گرتی و پێکهنی به هاوارو قسهکهی، بۆیه وتی: پهروهردگارا، یارمهتیم بده دڵ و دهروون و ڕۆح وگیانم کۆبکهرهوه، تا سوپاسگوزاری نازو نیعمهتهکانت بم که بهسهر من و دایک وباوکمدا ڕژاندووته، ههروهها کۆمهکیم بکه تا کاروکردهوهی چاکه ئهنجام بدهم که تۆ پێی ڕازیی بیت و به ڕهحمهت و میهرهبانی خۆت بمخهره ڕیزی بهنده چاکهکانتهوه.
وَتَفَقَّدَ الطَّيْرَ فَقَالَ مَا لِيَ لَا أَرَى الْهُدْهُدَ أَمْ كَانَ مِنَ الْغَائِبِينَ ( 20 )
(ئینجا سولهیمان) کهوته بهسهر کردنهوه و پشکنینی دهستهو تاقمی باڵندهکان و وتی: ئهوه بۆچی من پهپوو نابینم؟ یاخود لێره نیه و خۆی دزیوهتهوه و له نادیارهکانه!!
لَأُعَذِّبَنَّهُ عَذَابًا شَدِيدًا أَوْ لَأَذْبَحَنَّهُ أَوْ لَيَأْتِيَنِّي بِسُلْطَانٍ مُّبِينٍ ( 21 )
سوێند بێت ئهبێت سزایهکی زۆر سهختی بدهم یان سهری ببڕم، یان دهبێت به بهڵگهیهکی ئاشکراوه بێت بۆ لام.
فَمَكَثَ غَيْرَ بَعِيدٍ فَقَالَ أَحَطتُ بِمَا لَمْ تُحِطْ بِهِ وَجِئْتُكَ مِن سَبَإٍ بِنَبَإٍ يَقِينٍ ( 22 )
(سولهیمان) زۆر چاوهڕێی نهکرد (پهپوو پهیدابوو، یهکسهر هات و نیشتهوه و) وتی: ئهوهی من پێم زانیووه تۆ پێت نهزانیووه، من له وڵاتی سهبهئهوه ههواڵێکی ڕاست و دروستم بۆ هێناویت!!
إِنِّي وَجَدتُّ امْرَأَةً تَمْلِكُهُمْ وَأُوتِيَتْ مِن كُلِّ شَيْءٍ وَلَهَا عَرْشٌ عَظِيمٌ ( 23 )
بهڕاستی من بۆم دهرکهوت ئافرهتێک فهرمانڕهواییان دهکات و له ههموو جۆره دهسهڵات و نازو نیعمهتێکی پێبهخشراوه، تهختێکی پاشایهتی گهورهشی ههیه، بینیم خۆی و قهومهکهی سوژده بۆ خۆر دهبهن له جیاتی خوا، شهیتان کارو کردهوهی چهوتیانی بۆ ڕازاندوونهتهوه، بهو هۆیهوه ڕێبازی ڕاست و دروستی لێگرتوون، بۆیه ئهوان ڕێنمووی وهرناگرن.
وَجَدتُّهَا وَقَوْمَهَا يَسْجُدُونَ لِلشَّمْسِ مِن دُونِ اللَّهِ وَزَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ فَصَدَّهُمْ عَنِ السَّبِيلِ فَهُمْ لَا يَهْتَدُونَ ( 24 )
بینیم که خۆی قهومهکهی سوجهدهیان دهبرد بۆ ڕۆژ له جیاتی خوا، وه (شهیتان) کاروکردهوهکانیانی شیرین و جوان کردبوو له بهرچاویان ههر بۆیه به هۆی ئهوه له ڕێگا لایان داوهو هیدایهتیان وهرنهگرتووه.
أَلَّا يَسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذِي يُخْرِجُ الْخَبْءَ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَيَعْلَمُ مَا تُخْفُونَ وَمَا تُعْلِنُونَ ( 25 )
(شهیتان ڕێی لێگرتن) بۆ ئهوهی سوژده نهبهن بۆ ئهو خوایهی که نهێنی دهردهکێشێت له ئاسمانهکان و زهویداو دهزانێت ئێوه چی دهشارنهوه و چیش ئاشکرا دهکهن...
اللَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ ۩ ( 26 )
خوا ئهو زاتهیه که جگه لهو خوایهکی تر نیه، خاوهنی تهختی مهزن وگهورهیه.
قَالَ سَنَنظُرُ أَصَدَقْتَ أَمْ كُنتَ مِنَ الْكَاذِبِينَ ( 27 )
سولهیمان وتی به پهپوو: ئێمه لهمهودوا لهو گوفتارهی تۆ دهکۆلینهوه، تابزانین ڕاست دهکهیت یان له ڕیزی درۆزنانیت.
اذْهَب بِّكِتَابِي هَٰذَا فَأَلْقِهْ إِلَيْهِمْ ثُمَّ تَوَلَّ عَنْهُمْ فَانظُرْ مَاذَا يَرْجِعُونَ ( 28 )
(ئهوسا سولهیمان نامهیهکی نووسی و دای به پهپوو فهرمانی پێدا که): بڕۆ ئهم نامهیه ببه و (له شوێنێکی بهرچاودا) بۆیان فڕێ بده و پاشان (له پهنایهکدا) خۆت حهشار بده و بزانه دهڵێن چی و ج باس و خواسێک دهکهن.
قَالَتْ يَا أَيُّهَا الْمَلَأُ إِنِّي أُلْقِيَ إِلَيَّ كِتَابٌ كَرِيمٌ ( 29 )
(شاژن هات ونامهی بینی و خوێندیهوه، پاشان وهزیران و ئهنجومهنهکهی خۆی کۆکردهوه و) وتی: ئهی ڕێزداران، بهڕاستی من نامهیهکی پیرۆزو بهڕێزم بۆ دانراوه.
إِنَّهُ مِن سُلَيْمَانَ وَإِنَّهُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ ( 30 )
نامهکه له سولهیمانهوه و به ناوی خوای بهخشندهی میهرهبانهوه (دهست پێ دهکات و دهڵێت):
أَلَّا تَعْلُوا عَلَيَّ وَأْتُونِي مُسْلِمِينَ ( 31 )
خۆتان بهگهوره مهزانن و لێم یاخی مهبن و وهرن موسوڵمان ببن (واز له خۆر پهرستی بهێنن و بهدیهێنهری خۆر و مانگ و ئهستێرهو زهوی و... هتد بپهرستن).
قَالَتْ يَا أَيُّهَا الْمَلَأُ أَفْتُونِي فِي أَمْرِي مَا كُنتُ قَاطِعَةً أَمْرًا حَتَّىٰ تَشْهَدُونِ ( 32 )
ئینجا بهڵقیس به ئاماده بووانی وت: ئهی ڕێزداران ڕاتان چیه، چی بکهم باشه، خۆ من هیچ بڕیارێکم نهداوه ههتا ئێوه لێی ئاگادار نهبوو بن و ڕاتان لهسهری نهدابێت.
قَالُوا نَحْنُ أُولُو قُوَّةٍ وَأُولُو بَأْسٍ شَدِيدٍ وَالْأَمْرُ إِلَيْكِ فَانظُرِي مَاذَا تَأْمُرِينَ ( 33 )
ئهنجومهنهکهی وتیان: خۆت دهزانیت که ئێمه خاوهنی هێزو تواناو دهسهڵاتی توندو تیژین، فهرمانیش فهرمانی تۆیه، بیر بکهرهوه و تێفکره چ فهرمانێک دهدهیت (ئێمه ئامادهین).
قَالَتْ إِنَّ الْمُلُوكَ إِذَا دَخَلُوا قَرْيَةً أَفْسَدُوهَا وَجَعَلُوا أَعِزَّةَ أَهْلِهَا أَذِلَّةً وَكَذَٰلِكَ يَفْعَلُونَ ( 34 )
بهڵقیس وتی: بهڕاستی لهشکری پاشاکان کاتێک چووبنه شارو دێهاتهکانهوه، وێران وکاولیان کردووه و تۆوی خراپهیان چاندووه، کهسانی خاوهن دهسهڵات و پیاوی ناوداری ئهو شوێنهیان زهلیل و ڕیسوا کردووه و ههمیشه ئهوه پیشهیانه و بهو جۆره دهکهن و ههرواش دهبن (بێگومان من حهز له کارهساتی وا ناکهم)...
وَإِنِّي مُرْسِلَةٌ إِلَيْهِم بِهَدِيَّةٍ فَنَاظِرَةٌ بِمَ يَرْجِعُ الْمُرْسَلُونَ ( 35 )
بێگومان لهبهرئهوه من بڕیارمداوه که: دیاریهکیان بۆ بنێرم، جا چاوهڕێ دهکهم بزانم نوێنهرهکان چ ههواڵێکم بۆ دههێننهوه و (ههڵوێستی سولهیمان جۆن دهبێت).
فَلَمَّا جَاءَ سُلَيْمَانَ قَالَ أَتُمِدُّونَنِ بِمَالٍ فَمَا آتَانِيَ اللَّهُ خَيْرٌ مِّمَّا آتَاكُم بَلْ أَنتُم بِهَدِيَّتِكُمْ تَفْرَحُونَ ( 36 )
جا کاتێک (نوێنهری) نێردراوهکان گهیشته لای سولهیمان، (ههواڵی دیاریهکهی گهیاند، سولهیمان به تووڕهییهوه) پێی وت: ئێوه دهتانهوێت به ماڵ و سامان ودیاری کۆمهکیم بکهن؟! من دڵنیام که ئهو شتانهی خوا پێی بهخشیووم لهوه چاکتر و بهنرختره که به ئێوهی بهخشیووه، نهخێر من بهو دیاریه دڵشاد نابم، بهڵکو ئێوه به دیاریهکهتان شاد دهبن.
ارْجِعْ إِلَيْهِمْ فَلَنَأْتِيَنَّهُم بِجُنُودٍ لَّا قِبَلَ لَهُم بِهَا وَلَنُخْرِجَنَّهُم مِّنْهَا أَذِلَّةً وَهُمْ صَاغِرُونَ ( 37 )
(ئهی نوێنهری بهڵقیس) بگهڕێرهوه بۆ لایان به خۆت و دیاریهکهتهوه، سوێند به خوا دهبێت به سهربازانێکهوه بچینه سهریان که نهیان دیبێت و نهتوانن بهرگری بکهن، دهبێت دهریان بکهین له وڵاتیان له کاتێکدا ئهوان زهلیل و ڕیسواو شکاون.
قَالَ يَا أَيُّهَا الْمَلَأُ أَيُّكُمْ يَأْتِينِي بِعَرْشِهَا قَبْلَ أَن يَأْتُونِي مُسْلِمِينَ ( 38 )
(سولهیمان زانی ههڕهشهکهی کاریگهر دهبێت بۆیه ڕوو بهئهندامانی حکومهتهکهی) وتی: ئهی خهڵکینه کامتان دهتوانێت تهختی شاژنه بهڵقیسم بۆ بهێنێت پێش ئهوهی بێن بۆ لام و تهسلیم ببن.
قَالَ عِفْرِيتٌ مِّنَ الْجِنِّ أَنَا آتِيكَ بِهِ قَبْلَ أَن تَقُومَ مِن مَّقَامِكَ وَإِنِّي عَلَيْهِ لَقَوِيٌّ أَمِينٌ ( 39 )
دێوێک له پهریهکان وتی: من بۆت دههێنم پێش ئهوهی دهوام تهواو ببێت و له جێی خۆت ههستیت، بهڕاستی من بۆ ئهو کاره خۆم به بههێزو ئهمین دهزانم.
قَالَ الَّذِي عِندَهُ عِلْمٌ مِّنَ الْكِتَابِ أَنَا آتِيكَ بِهِ قَبْلَ أَن يَرْتَدَّ إِلَيْكَ طَرْفُكَ فَلَمَّا رَآهُ مُسْتَقِرًّا عِندَهُ قَالَ هَٰذَا مِن فَضْلِ رَبِّي لِيَبْلُوَنِي أَأَشْكُرُ أَمْ أَكْفُرُ وَمَن شَكَرَ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ وَمَن كَفَرَ فَإِنَّ رَبِّي غَنِيٌّ كَرِيمٌ ( 40 )
(بهڵام یهکێک له پیاو چاکان) که زانستی و زانیاری له (نهێنیهکانی) کتێبی تهورات ههبوو وتی: من بۆت دههێنم به چاو تروکاندنێک (دهستی کرد به نزاو پاڕانهوه و داوای له خوا کرد)، ئهوسا کتو پڕ سولهیمان بینی تهختی پاشایهتی لهلایدا دانراوه وتی: ئهمه فهزڵ و بهخششهکانی پهروهردگارمه بۆ ئهوهی تاقیم بکاتهوه.. که: ئایا سوپاسگوزار دهبم یان ناشکورو بهدنمهک، جا ئهوهی سوپاسگوزار بێت ئهوه بهڕاستی سوپاسگوزاره بۆ خۆی، ئهوهش که سپڵهیه، ئهوه بێگومان پهروهردگارم دهوڵهمهند و بێ نیازه و خاوهنی بهخششه به ههمووان (ڕایهکیش ههیه لهسهر ئهوهی که ئهو کهسه سولهیمان خۆی بووه).
قَالَ نَكِّرُوا لَهَا عَرْشَهَا نَنظُرْ أَتَهْتَدِي أَمْ تَكُونُ مِنَ الَّذِينَ لَا يَهْتَدُونَ ( 41 )
(ئینجا سولهیمان فهرمانیدا و) وتی: تهختی پاشایهتیهکهی دهستکاری بکهن (ههندێک ڕهنگ و نهخشی بگۆڕن) سهرنج دهدهین بزانین بهڵقیس دهیناسێتهوه، یان لهو کهسانه دهبێت که نایناسنهوه.
فَلَمَّا جَاءَتْ قِيلَ أَهَٰكَذَا عَرْشُكِ قَالَتْ كَأَنَّهُ هُوَ وَأُوتِينَا الْعِلْمَ مِن قَبْلِهَا وَكُنَّا مُسْلِمِينَ ( 42 )
جا کاتێک بهڵقیس گهیشت، پێی وترا: تهختی پاشایهتی تۆ ئاوایه؟! ههر دهڵێی ئهوهو لهو دهچێت، ئێمه پێش ئهمهش زانیاریمان ههبوو (دهربارهی تواناو دهسهڵاتی سولهیمان) ئێمه تهسلیم بووین (نیازی جهنگمان نیه).
وَصَدَّهَا مَا كَانَت تَّعْبُدُ مِن دُونِ اللَّهِ إِنَّهَا كَانَتْ مِن قَوْمٍ كَافِرِينَ ( 43 )
ئهو شتانهی که بهڵقیس دهیپهرست له جیاتی خوا بووبوونه بهربهست له دڵ و دهروونیدا له بهرامبهر ئاینی خوادا بهڕاستی ئهو کاتی خۆی له ڕیزی قهومێکی بێ باوهڕ و خوا نهناساندا بوو.
قِيلَ لَهَا ادْخُلِي الصَّرْحَ فَلَمَّا رَأَتْهُ حَسِبَتْهُ لُجَّةً وَكَشَفَتْ عَن سَاقَيْهَا قَالَ إِنَّهُ صَرْحٌ مُّمَرَّدٌ مِّن قَوَارِيرَ قَالَتْ رَبِّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي وَأَسْلَمْتُ مَعَ سُلَيْمَانَ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ ( 44 )
ئهوسا پێی وترا بچۆره کۆشکهکهوه، (کاتێک بهرهو کۆشک کهوته ڕێ، ئاوێک لهبهردهم کۆشکهکهدا بوو، به شووشه سهری گیرا بوو) جا که بهڵقیس بینی وای زانی ئاوێکی زۆره و قاچی خۆی ههڵکرد تا تهڕ نهبێت، سولهیمان وتی: ئهو پانتاییه به شووشه سهری گیراوه (بهڵقیس سهرسام بوو لهدهسهڵات و کۆشک و تهلارو نازو نیعمهتی مادی و مهعنهوی که خوای گهوره به سولهیمانی بهخشیووه بۆیه) وتی: پهروهردگارا من بهڕاستی تا ئێستا ستهمم له خۆم کردووه، ئیتر وا لهگهڵ سولهیماندا تهسلیمی خوای پهروهردگاری جیهانیان بووم.
وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا إِلَىٰ ثَمُودَ أَخَاهُمْ صَالِحًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ فَإِذَا هُمْ فَرِيقَانِ يَخْتَصِمُونَ ( 45 )
سوێند به خوا بۆ هۆزی (ثمود) یش صاڵحی برایانمان نارد، فهرمانمان پێدا که پێیان بڵێ: تهنها خوا بپهرستن، کهچی دهستبهجێ خهڵکهکه بوون به دوو دهستهوه و کێشه و ناخۆشی له نێوانیاندا بهرپا بوو.
قَالَ يَا قَوْمِ لِمَ تَسْتَعْجِلُونَ بِالسَّيِّئَةِ قَبْلَ الْحَسَنَةِ لَوْلَا تَسْتَغْفِرُونَ اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ ( 46 )
صاڵح پێی وتن: ئهی قهوم و کهسم بۆچی ئێوه پهلهی خراپهتانه پێش چاکه و حهز دهکهن بهڵاو ناخۆشیتان بهسهر بێت، ئهی بۆچی داوای لێخۆشبوون له خوا ناکهن بۆ ئهوهی ڕهحمتان پێ بکرێت (خوای گهوره دهرووی زیاترتان لێ بکاتهوه).
قَالُوا اطَّيَّرْنَا بِكَ وَبِمَن مَّعَكَ قَالَ طَائِرُكُمْ عِندَ اللَّهِ بَلْ أَنتُمْ قَوْمٌ تُفْتَنُونَ ( 47 )
خهڵکهکه وتیان: ئێمه تووشی شووم و نهگبهتی بووین به هۆی تۆو ئهوانهی لهگهڵ تۆدان، صاڵح وتی: نهخێر وا نییه، نهگبهتی و شوومتان لهلایهن خواوه بۆ دێت (ئهگهر بهردهوام بن لهسهر یاخی بوونتان)، بهڵکو ئێوه قهومێکن که تاقی دهکرێنهوه.
وَكَانَ فِي الْمَدِينَةِ تِسْعَةُ رَهْطٍ يُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ وَلَا يُصْلِحُونَ ( 48 )
لهو شارهدا نۆ دهسته ههبوو که گوناهو تاوانیان ئهنجام دهداو تۆوی خراپهیان له وڵاتدا دهچاندو بهلای چاکهو چاکهکاریدا نهدهچاوون.
قَالُوا تَقَاسَمُوا بِاللَّهِ لَنُبَيِّتَنَّهُ وَأَهْلَهُ ثُمَّ لَنَقُولَنَّ لِوَلِيِّهِ مَا شَهِدْنَا مَهْلِكَ أَهْلِهِ وَإِنَّا لَصَادِقُونَ ( 49 )
ههموویان سوێندیان به خوا بۆ یهکتر خوارد که له شهودا بدهن بهسهر صاڵح و ماڵ و منداڵیدا و لهناویان بهرن، پاشان (ئهگهر گومانیان لێکردین) سوێند دهخۆین و به کهس و کاری دهڵێین: ئێمه ئاگامان له تیاچوونی ئهوان نیه و دڵنیا بن ئێمه ڕاستگۆشین.
وَمَكَرُوا مَكْرًا وَمَكَرْنَا مَكْرًا وَهُمْ لَا يَشْعُرُونَ ( 50 )
(ئهو تاوانبارانه) پیلان و تهڵهکهیان گێڕا (بۆ لهناو بردنی صاڵح و شوێنکهوتوانی) ئێمهش نهخشهیهکی ترمان کێشا (بۆ ڕزگار کردنی ئیمانداران و لهناوبردانی خوا نهناسان) ئهوان ئاگایان لێ نهبوو، ههستیان پێ نهدهکرد.
فَانظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ مَكْرِهِمْ أَنَّا دَمَّرْنَاهُمْ وَقَوْمَهُمْ أَجْمَعِينَ ( 51 )
جا ئیتر سهرنج بده و تهماشاکه، سهرهنجامی پیلانهکهیان چیان بهسهرهات، بهڕاستی ئێمه ئهوانیش و ههموو قهومهکهیانمان له ناوبرد (بههۆی بومهلهرزهوه).
فَتِلْكَ بُيُوتُهُمْ خَاوِيَةً بِمَا ظَلَمُوا إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لِّقَوْمٍ يَعْلَمُونَ ( 52 )
ئهوهته ماڵهکانیان کاول و چۆڵه به هۆی ئهو ستهمهی که کردیان، بهڕاستی ئا لهو بهسهرهاتهدا بهڵگهو نیشانهی تهواو ههیه بۆ کهسانێک که لهشت تێبگهن و بزانن.
وَأَنجَيْنَا الَّذِينَ آمَنُوا وَكَانُوا يَتَّقُونَ ( 53 )
ئهوسا ئێمه ئهو کهسانهمان ڕزگار کرد که باوهڕیان هێنابوو و ئهوانه پارێزکار بوون و له خوا دهترسان.
وَلُوطًا إِذْ قَالَ لِقَوْمِهِ أَتَأْتُونَ الْفَاحِشَةَ وَأَنتُمْ تُبْصِرُونَ ( 54 )
(لوط پێغهمبهریش) کاتی خۆی به قهومهکهی وت: باشه ئێوه ئهوکاره نابهجێ وتاوان و گوناهه ئهنجام دهدهن؟!، لهکاتێکدا ئێوه چاوتان ههیه و دهزانن (چۆن شهرمهزار و خهجاڵهت و ڕیسوا نابن).
أَئِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجَالَ شَهْوَةً مِّن دُونِ النِّسَاءِ بَلْ أَنتُمْ قَوْمٌ تَجْهَلُونَ ( 55 )
ئایا ڕهوایه که ئارهزووی خۆتان لهگهڵ پیاواندا ئهنجام بدهن له جیاتی ژنان؟! نهخێر ئێوه ژیر نین، بهڵکو ئێوه گهلێکن سهرهنجامی ئهم ئیشه خراپه نازانن.
فَمَا كَانَ جَوَابَ قَوْمِهِ إِلَّا أَن قَالُوا أَخْرِجُوا آلَ لُوطٍ مِّن قَرْيَتِكُمْ إِنَّهُمْ أُنَاسٌ يَتَطَهَّرُونَ ( 56 )
کهچی وهڵامی قهومهکهی هیچ نهبوو تهنها ئهوه نهبێت که وتیان: (لوط) و شوێنکهوتووانی له شارهکهتان دهربکهن، چونکه بهڕاستی ئهوانه کهسانێکن خۆیان به پاک ڕادهگرن!!
فَأَنجَيْنَاهُ وَأَهْلَهُ إِلَّا امْرَأَتَهُ قَدَّرْنَاهَا مِنَ الْغَابِرِينَ ( 57 )
سهرهنجام ئێمه (لوط) و خاوو خێزانیمان ڕزگارکرد جگه له ژنهکهی که بڕیارمان دابوو له تیاچووان بێت (چونکه ههڵوێستی چاک نهبوو، باوهری به مێردی پێغهمبهری نهبوو).
وَأَمْطَرْنَا عَلَيْهِم مَّطَرًا فَسَاءَ مَطَرُ الْمُنذَرِينَ ( 58 )
(له بهرهبهیاندا) بهردبارانمان کردن، ئای که بهردبارانی بێدارکراوهکان سهخت و دژواره!
قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَسَلَامٌ عَلَىٰ عِبَادِهِ الَّذِينَ اصْطَفَىٰ آللَّهُ خَيْرٌ أَمَّا يُشْرِكُونَ ( 59 )
(ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) ئهی ئیماندار) بڵێ: سوپاس و ستایش بۆ خوای میهرهبان، سڵاو لهسهر ئهو بهندانهش که ههڵی بژاردووه، ئایا ئهو خوا میهرهبانه چاکتره (که بپهرسترێت و پهیڕهوی بهرنامهکهی بکرێت) یان ئهوانهی ئهوان دهیکهنه شهریک و هاوهڵ بۆی؟
أَمَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَأَنزَلَ لَكُم مِّنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَنبَتْنَا بِهِ حَدَائِقَ ذَاتَ بَهْجَةٍ مَّا كَانَ لَكُمْ أَن تُنبِتُوا شَجَرَهَا أَإِلَٰهٌ مَّعَ اللَّهِ بَلْ هُمْ قَوْمٌ يَعْدِلُونَ ( 60 )
(ئایا شهریک و هاوهڵ چاکتره بپهرسترێت) یان ئهو زاتهی که ئاسمانهکان و زهوی دروست کردووه و له ئاسمانهوه بارانی باراندووه، جا باخ و بێستانی جوان و ڕازاوهمان پێ بهرههم هێناوه، ئێوه نهتاندهتوانی درهختهکانی بڕوێنن، چ جای بهرو بوومهکهی، ئایا ڕهوایه، که خوایهکی تر لهگهڵ خوای پهروهردگاردا ههبێت؟! نهخێر، لهگهڵ ئهو ههموو بهڵگانهدا زۆربهی ئهو خهڵکه له ڕێبازی ڕاست لادهدهن و شوێنی چهوتی و ناردوستی دهکهون.
أَمَّن جَعَلَ الْأَرْضَ قَرَارًا وَجَعَلَ خِلَالَهَا أَنْهَارًا وَجَعَلَ لَهَا رَوَاسِيَ وَجَعَلَ بَيْنَ الْبَحْرَيْنِ حَاجِزًا أَإِلَٰهٌ مَّعَ اللَّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْلَمُونَ ( 61 )
(ئایا تهنها ئهو زاته نیه) که زهوی دامهزراندووه و له ناویدا جۆگه و ڕووباری ڕهخساندووه، ههروهها زنجیره چیای تیادا چهسپاندووه، له نێوان دوو دهریاکهشدا بهربهستی بهرپاکردووه (که ئاوی شیرین و سوێر تێکهڵ نابن) ئایا ڕهوایه خوایهکی تر لهگهڵ خوا پهروهردگاردا ههبێت؟! نهخێر وا نییه، لهگهڵ ئهو ههموو بهڵگانهدا زۆربهی ئهو خهڵکه (ئهم ڕاستیانه) نازانن و تێناگهن.
أَمَّن يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَيَكْشِفُ السُّوءَ وَيَجْعَلُكُمْ خُلَفَاءَ الْأَرْضِ أَإِلَٰهٌ مَّعَ اللَّهِ قَلِيلًا مَّا تَذَكَّرُونَ ( 62 )
ئایا کێیه جگه له زاتی پهروهردگار که بێت به هانا و هاواری لێقهوماو و بێ دهرهتان و بێ داڵدهوه، کاتێک نزا دهکات و لێی دهپارێتهوه، ئهوسا بهڵاو ناخۆشیهکان لادهبات و دهتانکاته نیشتهجێ و جێنشین له زهویدا، ئایا ڕهوایه لهگهڵ ئهو زاتهدا خوای تر ههبێت؟! کهمێک یاداوهری وهربگرن و تێفکرن و بیربکهنهوه.
أَمَّن يَهْدِيكُمْ فِي ظُلُمَاتِ الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَمَن يُرْسِلُ الرِّيَاحَ بُشْرًا بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهِ أَإِلَٰهٌ مَّعَ اللَّهِ تَعَالَى اللَّهُ عَمَّا يُشْرِكُونَ ( 63 )
ئایا کێ له تاریکستانی سهر وشکانی و دهریا ڕێنمووییتان دهکات تا ون نهبن؟! کێ بای شهماڵ (ههڵگری ههڵمی ئاو) دهنێرێت وهک مژدهیهک پێش گهیشتنی بارانی ڕهحمهت؟، ئایا ڕهوایه لهگهڵ خوادا خوای تر ههبێت، بهرزی و بڵندی و مهزنی بۆ خوای گهوره لهبهرامبهر ئهو شتانهوه که نهفامان دهیکهنه هاوهڵ و شهریک بۆ ئهو زاته.
أَمَّن يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ وَمَن يَرْزُقُكُم مِّنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ أَإِلَٰهٌ مَّعَ اللَّهِ قُلْ هَاتُوا بُرْهَانَكُمْ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ ( 64 )
ئایا کێ له سهرتاوه دروستکراوان بهدی دههێنێت، پاشان دوای تێکدانی سهرلهنوێ دروستی دهکاتهوه، کێ لهو ئاسمانهوه (بههۆی تیشکی خۆر و باران و ههواوه) له زهوییهوه (به هۆی خاکهوه) ڕزق و ڕۆزیتان پی دهبهخشێت؟، ئایا ڕهوایه لهگهڵ زاتی خوادا خوای تر ههبێت؟، پێیان بڵێ: ئادهی بهڵگهتان چییه بیهێننه مهیدان ئهگهر ئێوه ڕاستگۆن.
قُل لَّا يَعْلَمُ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ الْغَيْبَ إِلَّا اللَّهُ وَمَا يَشْعُرُونَ أَيَّانَ يُبْعَثُونَ ( 65 )
(ئهی پێغهمبهری (صلی الله علیه وسلم) پێیان) بڵێ: جگه له خوا ههرچی له ئاسمانهکان و زهویدا ههیه هیچیان ئاگادارینین له پهنهان و شاراوهکان، ههستیش ناکهن کهی زیندوو دهکرێنهوه...
بَلِ ادَّارَكَ عِلْمُهُمْ فِي الْآخِرَةِ بَلْ هُمْ فِي شَكٍّ مِّنْهَا بَلْ هُم مِّنْهَا عَمُونَ ( 66 )
نهخێر، ئهوانه زانیاری و زانستیان دهربارهی قیامهت کۆتا و کهم و کورته، بهڵکو ئهوان له گوماندان دهربارهی، بهڵکو ههر کوێرن له ئاستیدا و دڵیان نابینایه.
وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَإِذَا كُنَّا تُرَابًا وَآبَاؤُنَا أَئِنَّا لَمُخْرَجُونَ ( 67 )
ئهوانهی بێ باوهڕن بوون دهیانوت: باشه ئهگهر ئێمه بوونیه خاک لهگهڵ باوو و باپیرانماندا، ئایا ئێمه (بۆ ژیانێکی نوێ) دهدههێنرێینهوه؟!
لَقَدْ وُعِدْنَا هَٰذَا نَحْنُ وَآبَاؤُنَا مِن قَبْلُ إِنْ هَٰذَا إِلَّا أَسَاطِيرُ الْأَوَّلِينَ ( 68 )
سوێند به خوا بهڕاستی ئێمه پێشتر لهم بهڵێنانهمان پێدراوه لهگهڵ باوو باپیرانماندا ئهمه هیچ شتێک نییه، تهنها داستان و قسهی پێشینهکانه!!
قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُجْرِمِينَ ( 69 )
پێیان بڵێ: ده بگهڕێن بهسهر زهویدا و سهرنج بدهن و بزانن چؤن بوو سهرئهنجامی تاوانبار و تاوانکاران.
وَلَا تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ وَلَا تَكُن فِي ضَيْقٍ مِّمَّا يَمْكُرُونَ ( 70 )
تۆش خهفهت مهخۆ بۆیان و غهمگین مهبه لهو پیلان و تهڵهکه و فێڵانهی که ئهنجامی دهدهن.
وَيَقُولُونَ مَتَىٰ هَٰذَا الْوَعْدُ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ ( 71 )
خوانهناسان دهڵێن: کهی ئهم بهڵێنه پێش دێت ئهگهر ئێوه ڕاست دهکهن؟
قُلْ عَسَىٰ أَن يَكُونَ رَدِفَ لَكُم بَعْضُ الَّذِي تَسْتَعْجِلُونَ ( 72 )
پێیان بڵێ: دوور نیه بهشێک لهو سازایهی که ئێوه پهلهی لێ دهکهن، بهم زووانه بۆتان پێش بێت.
وَإِنَّ رَبَّكَ لَذُو فَضْلٍ عَلَى النَّاسِ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لَا يَشْكُرُونَ ( 73 )
ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) به ڕاستی پهروهردگاری تۆ خاوهنی فهزڵ و بهخشندهییه بهسهر خهڵکیهوه، بهڵام زۆربهیان سپڵهن و سوپاسی خوا ناکهن.
وَإِنَّ رَبَّكَ لَيَعْلَمُ مَا تُكِنُّ صُدُورُهُمْ وَمَا يُعْلِنُونَ ( 74 )
بێگومان پهروهردگارت چاک دهزانێت چی له سینهیاندا حهشاردهدهن و چیش ئاشکرا دهکهن.
وَمَا مِنْ غَائِبَةٍ فِي السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ إِلَّا فِي كِتَابٍ مُّبِينٍ ( 75 )
هیچ شتێک له خوا پهنهان نیه له ئاسماندا بێت یان له زهویدا، له دۆسیهی ئاشکرادا تۆمار نهکرابێت.
إِنَّ هَٰذَا الْقُرْآنَ يَقُصُّ عَلَىٰ بَنِي إِسْرَائِيلَ أَكْثَرَ الَّذِي هُمْ فِيهِ يَخْتَلِفُونَ ( 76 )
بهڕاستی ئهم قورئانه زۆربهی زۆری ئهو شتانهی که نهوهی ئیسرائیل جیاوازی و کێشهیان لهسهری ههیه باسی دهکات و لێی دهدوێت و ڕوونی دهکاتهوه.
وَإِنَّهُ لَهُدًى وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِينَ ( 77 )
ههروهها بهڕاستی ئهم قورئانه هۆی هیدایهت و ڕێنموویی و ڕهحمهت و میهرهبانیه بۆ ئیمانداران.
إِنَّ رَبَّكَ يَقْضِي بَيْنَهُم بِحُكْمِهِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْعَلِيمُ ( 78 )
بهڕاستی پهروهردگارت داوهریی دهکات له زاتێکی باڵادهست و زانایه.
فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّكَ عَلَى الْحَقِّ الْمُبِينِ ( 79 )
(ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم)، ئهی ئیماندار) کهواته تۆ پشت بهخوا ببهسته، بهڕاستی تۆ لهسهر حهق و ڕاستیهکی ئاشكرایت.
إِنَّكَ لَا تُسْمِعُ الْمَوْتَىٰ وَلَا تُسْمِعُ الصُّمَّ الدُّعَاءَ إِذَا وَلَّوْا مُدْبِرِينَ ( 80 )
بێگومان تۆ ناتوانیت ئهم بانگهوازه بخهیته ناو دڵی دڵ مردوو و کهڕهواڵهکانهوه، بهتایبهت کاتێک ڕوو وهردهگێڕن و پشت ههڵدهکهن (بڕیاری داخستنی دڵ و گوێیان دهدهن).
وَمَا أَنتَ بِهَادِي الْعُمْيِ عَن ضَلَالَتِهِمْ إِن تُسْمِعُ إِلَّا مَن يُؤْمِنُ بِآيَاتِنَا فَهُم مُّسْلِمُونَ ( 81 )
ههورهها تۆ ناتوانیت هیدایهت و ڕێنموویی کوێر و نابیناکان بکهیت و له تاریکی ڕزگاریان بکهیت (ئهوانهی دڵیان کوێرهو سهرنجی ڕاستیهکان نادهن)، تۆ تهنها دهتوانیت (ئهم ڕاستیانه) بدهیت به گوێی ئهو کهسانهدا که باوهڕیان به نایهت و فهرمانهکانی ئێمهدههێنن (له قورئان و بوونهوهردا) چونکه ئهوانه ههمیشه ملکهچی فهرمانهکانی خوای گهورهن.
وَإِذَا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَيْهِمْ أَخْرَجْنَا لَهُمْ دَابَّةً مِّنَ الْأَرْضِ تُكَلِّمُهُمْ أَنَّ النَّاسَ كَانُوا بِآيَاتِنَا لَا يُوقِنُونَ ( 82 )
کاتێک بڕیاری بهرپابوونی (قیامهت درا، یاخود نزیک بۆوه)، زیندهوهرێک له زهوی دهردههێنین بۆیان که قسهیان بۆ دهکات که: بهڕاستی زۆربهی خهڵکی باوهڕیان به ئایهت و فهرمانهکانی ئێمه نهبووه.
وَيَوْمَ نَحْشُرُ مِن كُلِّ أُمَّةٍ فَوْجًا مِّمَّن يُكَذِّبُ بِآيَاتِنَا فَهُمْ يُوزَعُونَ ( 83 )
ڕۆژێک دێت له ههر ئوممهتێک دهستهیهک کێش دهکهین و کۆیان دهکهینهوه، لهوانهی که ئایهتهکانی ئێمهیان بهدرۆ دهزانن، ئینجا بهرودوا ههموویان کۆدهکردێنهوه.
حَتَّىٰ إِذَا جَاءُوا قَالَ أَكَذَّبْتُم بِآيَاتِي وَلَمْ تُحِيطُوا بِهَا عِلْمًا أَمَّاذَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ ( 84 )
ههتا ئهو کاتهی دێنه پێشهوه بۆ لێپرسینهوه، خوا دهفهرموێت: ئایا ئهوه ئێوه بڕواتان به ئایهتهکانی من نههێنا له کاتێکدا ئێوه هێچ زانستی و زانیاریهکتان دهربارهی نهبوو؟ یاخود ئێوه خهریکی چی بوون؟ چیتان دهکرد به ئایهتهکانی ئێمه؟
وَوَقَعَ الْقَوْلُ عَلَيْهِم بِمَا ظَلَمُوا فَهُمْ لَا يَنطِقُونَ ( 85 )
سهرئهنجام بڕیارو فهرمانی خوا درچوو دژیان بههۆی ئهوستهمهی کردیان، جا قسهیان بۆ ناکرێت و ورتهیان لێنایهت.
أَلَمْ يَرَوْا أَنَّا جَعَلْنَا اللَّيْلَ لِيَسْكُنُوا فِيهِ وَالنَّهَارَ مُبْصِرًا إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ ( 86 )
ئایا ئهو خهڵکه نهیانبینیوه که بهڕاستی ئێمه شهومان تاریک کردووه، تا تیایدا بحهسێنهوه، ڕۆژیشمان ڕووناک کردۆتهوه، تا ههموو شت ببینن، بهڕاستی ئا لهو دیاردانهدا بهڵگه و نیشانهی زۆر ههیه بۆ کهسانێک ئیمان و باوهر بهێنن.
وَيَوْمَ يُنفَخُ فِي الصُّورِ فَفَزِعَ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَمَن فِي الْأَرْضِ إِلَّا مَن شَاءَ اللَّهُ وَكُلٌّ أَتَوْهُ دَاخِرِينَ ( 87 )
یادی ڕۆژێک بکه فوو دهکرێت به _صور_ دا، ههرکهس له ئاسمانهکان و ههرکهس له زهویدا ههیه، ترس و بیمێکی زۆر دایدهگرێت، جگه لهوانهی که ویستی خوا وایه ترس و بیمیان، ههمووانیش دێن بهملکهچێ و ناچاریی.
وَتَرَى الْجِبَالَ تَحْسَبُهَا جَامِدَةً وَهِيَ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ صُنْعَ اللَّهِ الَّذِي أَتْقَنَ كُلَّ شَيْءٍ إِنَّهُ خَبِيرٌ بِمَا تَفْعَلُونَ ( 88 )
تۆ کێوهکان دهبینیت وا دهزانیت که وهستاون و بێ جووڵهن، له کاتێكدا که ئهوانیش وهکو ههور له جووڵهدان (چونکه زهوی بهخێرایی ههزار کێلۆمهتر له سهعارتێكدا به دهوری خۆیدا دهسوڕێتهوه، ههروهها لهسهرهتای بهرپابوونی قیامهتدا کێوهکان وهکو خوری شی کراوه دهبرێن به ئاسماندا و چاڵ و چۆڵی زهویان پێ پڕدهکرێتهوه)، ئهمهیه دهستکردی ئهوخوایهی که ههموو شتێکی بهوپهری ڕێکوپێکی دروستکردووه، بهڕاستی ئهوزاته زۆر ئاگایه بهو کاروکردهوانهی که ئهنجامی دهدهن.
مَن جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَيْرٌ مِّنْهَا وَهُم مِّن فَزَعٍ يَوْمَئِذٍ آمِنُونَ ( 89 )
کهسێک به کارو کردهوهی چاکهوه بێت، ئهوه پاداشتی چاکتر لهوهی خۆی پێشکهش دهکرێت و ئهوانه لهو ڕۆژهدا له ترس و بیم پارێزراون و ئاسووده و ئارامن.
وَمَن جَاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَكُبَّتْ وُجُوهُهُمْ فِي النَّارِ هَلْ تُجْزَوْنَ إِلَّا مَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ ( 90 )
ئهوهش به تاوان و گوناهو خراپهوه دێت، به ڕوودا و سهرهو خوار دهخرێته ناو ئاگری دۆزهخهوه و (پێیان دهوترێت): ئایا پاداشتان دهدرێتهوه جگه لهوهی دهتانکرد؟!
إِنَّمَا أُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ رَبَّ هَٰذِهِ الْبَلْدَةِ الَّذِي حَرَّمَهَا وَلَهُ كُلُّ شَيْءٍ وَأُمِرْتُ أَنْ أَكُونَ مِنَ الْمُسْلِمِينَ ( 91 )
(ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) پێیان بڵێ): بهڕاستی من تهنها فهرمانی ئهوهم پێدراوه خوای ئهم شارهو ئهم شوینه بپهرستم که حورمهتی بۆ داناوهو ههموو شت ئهو خاوهنیهتی، فهرمانیشم پێدراوه له فهرمانبهردارو موسڵمانهکان بم.
وَأَنْ أَتْلُوَ الْقُرْآنَ فَمَنِ اهْتَدَىٰ فَإِنَّمَا يَهْتَدِي لِنَفْسِهِ وَمَن ضَلَّ فَقُلْ إِنَّمَا أَنَا مِنَ الْمُنذِرِينَ ( 92 )
(فهرمانیشـم) پێدراوه که): قورئان دهور بکهمهوه و بهردهوام بیخوێنمهوه، جا ئهوهی ڕێبازی هیدایهت وهربگرێت، ئهوه بهڕاستی قازانجی وهرگرتنی ڕێنمووماییهکهی ههر بۆ خۆیهتی (له دنیاو قیامهتدا سوودی لێوهردهگرێت)، ئهوهش که گومڕا دهبێت، تۆ پێی بڵێ: (من زۆرم له سهرتان نیه) بێگومان من تهنها یهکێکم له بێدار کهرهوهکان.
وَقُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ سَيُرِيكُمْ آيَاتِهِ فَتَعْرِفُونَهَا وَمَا رَبُّكَ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ ( 93 )
بڵێ (الحمد لله) سوپاس و ستایش بۆ خوا، له ئایندهیهکی نزیکدا ههموو بهڵگه و نیشانهکانی خۆیتان نیشان دهدات و دهیانناسنهوه (که ههمووی دهستکار و بهدیهێنراوی خوایه)، بێگومان پهروهردگاری تۆ غافڵ و بێ ئاگا نیه لهو کارو کردهوانهی که ئهنجامی دهدهن.
قورئانی پیرۆز » كوردی » سورهتی القصص
كوردی
سورهتی القصص - تعداد آیات 88
تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ الْمُبِينِ ( 2 )
ئهوه چهند ئایهتێكه له ئایهتهكانی ئهم قورئانه ڕوون و ئاشكرایه.
نَتْلُو عَلَيْكَ مِن نَّبَإِ مُوسَىٰ وَفِرْعَوْنَ بِالْحَقِّ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ ( 3 )
ئێمه ههندێك له ههواڵ و بهسهرهاتی گرنگی ڕاست و نهگۆڕی موسا و فیرعهون دهخوێنینهوه بهسهرتدا، بۆ ئهوهی سوود بگهیهنین به گهلێك كه بڕوا دههێنن (تا ببێته پهندو ئامۆژگاری).
إِنَّ فِرْعَوْنَ عَلَا فِي الْأَرْضِ وَجَعَلَ أَهْلَهَا شِيَعًا يَسْتَضْعِفُ طَائِفَةً مِّنْهُمْ يُذَبِّحُ أَبْنَاءَهُمْ وَيَسْتَحْيِي نِسَاءَهُمْ إِنَّهُ كَانَ مِنَ الْمُفْسِدِينَ ( 4 )
بێگومان فیرعهون زاڵ و دڕنده بوو له وڵتهكهیدا، خهڵكهكهی پارچه پارچه كرد (جیاوازی خسته نێوانیانهوه)، دهستهیهكیانی دهچهوساندهوه و لوازی دهكردن، منداڵه نێرینهكانی سهردهبڕین، كچان و ئافرهتانی (بهزهلیلی دههێشتهوه)، بهڕاستی ئهو ستهمكاره یهكێك بوو لهوانهی تۆوی خراپی دهچاند.
وَنُرِيدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ ( 5 )
ئێمهش دهمانهوێت دهروو بكهینهوه له چهوساوهكان و منهتی خێر بكهین بهسهر لوازكراوهكاندا له وڵتداو دهمانهوێت بیانكهینه پێشهواو بیانكهینه میراتگری سامان و دهساڵتی ستهمكاران.
وَنُمَكِّنَ لَهُمْ فِي الْأَرْضِ وَنُرِيَ فِرْعَوْنَ وَهَامَانَ وَجُنُودَهُمَا مِنْهُم مَّا كَانُوا يَحْذَرُونَ ( 6 )
ههروهها دهمانهوێت پایهداریان بكهین و دهسهڵتیان بچهسپێنین له وڵتداو، ئهوه پێش بهێنین بۆ فیرعهون و هامان و سهربازانیان كهلێی دهترسان (ئهم بهڵێنه خواییه بهویستی پهروهردگاری باڵدهست دووباره دهبێتهوه بۆ ئیمانداران له بارودۆخی تایبهتی و گونجاودا).
وَأَوْحَيْنَا إِلَىٰ أُمِّ مُوسَىٰ أَنْ أَرْضِعِيهِ فَإِذَا خِفْتِ عَلَيْهِ فَأَلْقِيهِ فِي الْيَمِّ وَلَا تَخَافِي وَلَا تَحْزَنِي إِنَّا رَادُّوهُ إِلَيْكِ وَجَاعِلُوهُ مِنَ الْمُرْسَلِينَ ( 7 )
ئێمه دایكی موسامان ئاگاداركرد، كه شیری بداتێ و (پێمان وت) جا كاتێك مهترسیت پایدا كرد لهوهی كه پێی بزانرێت فڕێی بدهره ڕووباری (نیلهوه) نه بترسه (لهوهی تووشی بهڵ ببێت) نه خهفهتیشی بۆ بخۆ، چونكه ئێمه بهڕاستی دهیگێڕینهوه بۆ ڵت و لهئایندهشدا دهیكهین بهیهكێك له پێغهمبهره پهیامدارهكان.
فَالْتَقَطَهُ آلُ فِرْعَوْنَ لِيَكُونَ لَهُمْ عَدُوًّا وَحَزَنًا إِنَّ فِرْعَوْنَ وَهَامَانَ وَجُنُودَهُمَا كَانُوا خَاطِئِينَ ( 8 )
ئهوسا ئیتر دارو دهستهی فیرعهون ههڵیان گرتهوه، تا سهرهنجام ببهێته دوژمن و خهفهت بۆیان، بهڕاستی فیرعهون و هامان و سهربازهكانیان گوناهكارو تاوانبار و ههڵه بوون.
وَقَالَتِ امْرَأَتُ فِرْعَوْنَ قُرَّتُ عَيْنٍ لِّي وَلَكَ لَا تَقْتُلُوهُ عَسَىٰ أَن يَنفَعَنَا أَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَدًا وَهُمْ لَا يَشْعُرُونَ ( 9 )
(كاتێك فیرعهون موسای ساوای بینی فهرمانی كوشتنی دهركرد) خێزانهكهی نهیهێشت و وتی: هیوادارم ببێته مایهی خۆشحاڵی و چاوروونی بۆ منیش و بۆ تۆش، مهیكوژن، بهڵكو لهئایندهدا سوودمان پێ بگهیهنێت، یان دهیكهینه كوڕی خۆمان، له كاتێكدا ئهوان ههر پێی نازانن و ههستی پێ ناكهن.
وَأَصْبَحَ فُؤَادُ أُمِّ مُوسَىٰ فَارِغًا إِن كَادَتْ لَتُبْدِي بِهِ لَوْلَا أَن رَّبَطْنَا عَلَىٰ قَلْبِهَا لِتَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ ( 10 )
ئهوسا دایكی موسا ههستی بهبێتاقهتی و به بۆشاییهكی زۆر دهكرد له دڵ و دهرونی خۆیدا، بهڕاستی خهریك بوو ڕازهكه ئاشكرا بكات، ئهگهر ئێمه دڵیمان دامهزراو نهكردایه تا لهو كهسانه بێت كه بڕوایان به بهڵێنی خوا ههیه.
وَقَالَتْ لِأُخْتِهِ قُصِّيهِ فَبَصُرَتْ بِهِ عَن جُنُبٍ وَهُمْ لَا يَشْعُرُونَ ( 11 )
پاشان بهخوشكهكهی موسای وت: بڕۆ به شوێنیدا، (دوای تاوێك) له كهنارێكهوه (موسای بهباوهشی ئافرهتێكهوه) بینی، ئهوان ههستیان بهوه نهكرد (كه خوشكهكهی چاودێری دهكات).
وَحَرَّمْنَا عَلَيْهِ الْمَرَاضِعَ مِن قَبْلُ فَقَالَتْ هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلَىٰ أَهْلِ بَيْتٍ يَكْفُلُونَهُ لَكُمْ وَهُمْ لَهُ نَاصِحُونَ ( 12 )
ئێمه پێشتر ههرچی ئافرهتی شیردهره لهومان حهرام كرد، خوشكهكهی (بهمهی زانی حهكیمانه له كۆشك نزیك بۆوه) وتی: ئایا ناونیشانی ماڵێكتان پێ بڵێم كه ئهو مناڵهتان بۆ بهخێو بكهن، دڵسۆزو میهرهبانیش بن بۆی.
فَرَدَدْنَاهُ إِلَىٰ أُمِّهِ كَيْ تَقَرَّ عَيْنُهَا وَلَا تَحْزَنَ وَلِتَعْلَمَ أَنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لَا يَعْلَمُونَ ( 13 )
بهو شێوهیه گێرامانهوه بۆ لای دایكی تا دڵنیاو دڵ ئارام بێت و چاوی بهدیتنی ئاسوده ببێت ئیتر خهفهت نهخوات و لای ڕوون بێت كه بهڵینی خوا حهق و ڕاسته، بهڵام زۆربهی (ئهو خهڵكه) نازانن و ههستی په ناكهن.
وَلَمَّا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَاسْتَوَىٰ آتَيْنَاهُ حُكْمًا وَعِلْمًا وَكَذَٰلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ ( 14 )
(دوای چهند ساڵ) كاتێك تهمهنی گهیشته ئهوپهری هێزو توانایی، ئێمهش حیكمهت و دانایی و زانیاریمان پێبهخشی، ههر بهو شێوهیه پاداشتی چاكهكاران دهدهینهوه.
وَدَخَلَ الْمَدِينَةَ عَلَىٰ حِينِ غَفْلَةٍ مِّنْ أَهْلِهَا فَوَجَدَ فِيهَا رَجُلَيْنِ يَقْتَتِلَانِ هَٰذَا مِن شِيعَتِهِ وَهَٰذَا مِنْ عَدُوِّهِ فَاسْتَغَاثَهُ الَّذِي مِن شِيعَتِهِ عَلَى الَّذِي مِنْ عَدُوِّهِ فَوَكَزَهُ مُوسَىٰ فَقَضَىٰ عَلَيْهِ قَالَ هَٰذَا مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ عَدُوٌّ مُّضِلٌّ مُّبِينٌ ( 15 )
(موسا) لهكاتی غهفڵهتی خهڵكی شاردا خۆی كرد به شهقام و بازاردا، بینی دوو پیاو شهڕ دهكهن، ئهمهیان له تایفهی خۆیهتی و ئهمهشیان له دهستهی دوژمنهكهیهتی (سهربازی فیرعهونه)، ئهوهی خزمی خۆی بوو موسای بینی هاواری لێكرد كه فریای بكهوێت و زاڵی بكات به سهر دوژمنهكهیدا، موساش بهپهله چوو بهدهمیهوه بۆكزهكی ماڵی به كابرای (قبطی دا)و كوشتی، موسا پهشیمان بۆوه لهبهر خۆیهوه وتی: ئهم كاره شهیتان پێی كردم (من نهمدهویست بیكوژم) به ڕاستی شهیتان دوژمنێكی گومڕاو ئاشكرایه.
قَالَ رَبِّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي فَاغْفِرْ لِي فَغَفَرَ لَهُ إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ ( 16 )
(ئینجا دهستهكانی بهرز كردهوه و) وتی: پهروهردگاره من بهڕاستی ستهمم له خۆم كرد كاتێك له دهستم دهرچوو ئهو كابرایهم كوشت، لێم ببووره و بمبهخشه، جا خوای میهرهبانیش لێی خۆشبوو، بێگومان ئهو زاتێكی لێخۆشبوو میهرهبانه.
قَالَ رَبِّ بِمَا أَنْعَمْتَ عَلَيَّ فَلَنْ أَكُونَ ظَهِيرًا لِّلْمُجْرِمِينَ ( 17 )
(موسا ههستی كرد پهروهردگاری نزای گیرا كردوه بۆیه) وتی: پهروهردگارا مادهم ئاوا نازو نیعمهتی لێخۆش بوونت به سهردا ڕژاندم، من ئیتر ههرگیز نابمه پشتیوان بۆ تاوانكاران.
فَأَصْبَحَ فِي الْمَدِينَةِ خَائِفًا يَتَرَقَّبُ فَإِذَا الَّذِي اسْتَنصَرَهُ بِالْأَمْسِ يَسْتَصْرِخُهُ قَالَ لَهُ مُوسَىٰ إِنَّكَ لَغَوِيٌّ مُّبِينٌ ( 18 )
بههۆی ئهوهو ترس و بیم دایگرت و بهشاردا دهسوڕایهوه و چاودێری دهكرد، كوتوپر كابرای كه دوێنێ فریای كهوت، هاواری لێكرد فریام بكهوه! موسا چوو به هاواریهوهو پێی وت: بهڕاستی تۆ كابرایهكی شهرهنگێز و گێچهڵ گێڕی ئاشكرایت.
فَلَمَّا أَنْ أَرَادَ أَن يَبْطِشَ بِالَّذِي هُوَ عَدُوٌّ لَّهُمَا قَالَ يَا مُوسَىٰ أَتُرِيدُ أَن تَقْتُلَنِي كَمَا قَتَلْتَ نَفْسًا بِالْأَمْسِ إِن تُرِيدُ إِلَّا أَن تَكُونَ جَبَّارًا فِي الْأَرْضِ وَمَا تُرِيدُ أَن تَكُونَ مِنَ الْمُصْلِحِينَ ( 19 )
كاتێك موسا ویستی هێرش بكاته سهر ئهوهی كه دوژمی ههردووكیانه (واته قبطیهكه، كابرا) وتی: ئهی موسا دهتهوێت منیش بكوژیت وهك ئهو كهسهی دوێنێ كوشتت، دیاره تۆ ههر دهتهوێت ببیته زۆردار له زهویدا ناتهوێت بچیته ڕێزی ئهو كهسانهوه كه چاكهكارن.
وَجَاءَ رَجُلٌ مِّنْ أَقْصَى الْمَدِينَةِ يَسْعَىٰ قَالَ يَا مُوسَىٰ إِنَّ الْمَلَأَ يَأْتَمِرُونَ بِكَ لِيَقْتُلُوكَ فَاخْرُجْ إِنِّي لَكَ مِنَ النَّاصِحِينَ ( 20 )
(دوای ماوهیهك) لهوپهڕی شارهوه پیاوێكی (ئیماندار كه له خزمانی فیرعهون بوو) به پهله هات و وتی: ئهی موسا (فریای خۆت بكهوه) بهڕاستی دارو دهستهی فیرعهون دانیشتوون و نهخشه دهكێشن تا بتكوژن، تا زووه دهرچۆ و ئێره بهجێ بهێڵه، بێگومان من له دڵسۆزانم بۆ تۆ.
فَخَرَجَ مِنْهَا خَائِفًا يَتَرَقَّبُ قَالَ رَبِّ نَجِّنِي مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ ( 21 )
موسا له شار دهرچوو بهترس و بیمهوه، ههر سهیری ئهملاو ئهولای خۆی دهكرد، لهبهر خۆیهوه دهیوت: پهروهردگارا له دهست قهومی ستهمكار ڕزگارم بكه.
وَلَمَّا تَوَجَّهَ تِلْقَاءَ مَدْيَنَ قَالَ عَسَىٰ رَبِّي أَن يَهْدِيَنِي سَوَاءَ السَّبِيلِ ( 22 )
كاتێك ڕووی كرده شاری مهدیهن (دووباره ڕووی كرده پهروهردگاری و) وتی: ئومێدهوارم كه پهروهردگارم ڕێنموویم بكات بۆ شوێن و جێگهیهكی ڕاست و دروست (دوور له كێشه و ناخۆشی).
وَلَمَّا وَرَدَ مَاءَ مَدْيَنَ وَجَدَ عَلَيْهِ أُمَّةً مِّنَ النَّاسِ يَسْقُونَ وَوَجَدَ مِن دُونِهِمُ امْرَأَتَيْنِ تَذُودَانِ قَالَ مَا خَطْبُكُمَا قَالَتَا لَا نَسْقِي حَتَّىٰ يُصْدِرَ الرِّعَاءُ وَأَبُونَا شَيْخٌ كَبِيرٌ ( 23 )
كاتێك گهیشته ئاوهكهی مهدیهن خهڵكێكی بینی ماڵاتهكانیان ئاودهدا، لهولاشهوه دوو ئافرهتی بینی كه بهخۆیان و مهڕهكانیانهوه دووره پهرێز وهستا بوون، بۆیهلێیان چووه پێشهوه و پرسی و وتی: ئهوه ئێوه بۆچی لێره وهستاون؟ كێشهتان چیه وادوورهپهرێزن؟ ئافرهتهكان وتیان: ئێمه ناتوانین ماڵاتهكهمان ئاوبدهین، ههتا شوانهكان نهرۆن و چۆڵی نهكهن، باوكیشمان پیرهمێردێكی بهساڵا چووه.
فَسَقَىٰ لَهُمَا ثُمَّ تَوَلَّىٰ إِلَى الظِّلِّ فَقَالَ رَبِّ إِنِّي لِمَا أَنزَلْتَ إِلَيَّ مِنْ خَيْرٍ فَقِيرٌ ( 24 )
موسا مهردانه، شوانهكانی بڕدا و ماڵاتهكهیانی ئاودا و بهڕێی كردن، دوایی پشتی تێكردن و چووه ژێر سێبهرهكه و نزای كردو وتی: پهروهردگارا بهڕاستی تۆ خێرو بێری زۆرت بهسهردا ڕژاندووم، بهڵام هێشتا ههژارم و ئاتاجی بهخششی زیاترم.
فَجَاءَتْهُ إِحْدَاهُمَا تَمْشِي عَلَى اسْتِحْيَاءٍ قَالَتْ إِنَّ أَبِي يَدْعُوكَ لِيَجْزِيَكَ أَجْرَ مَا سَقَيْتَ لَنَا فَلَمَّا جَاءَهُ وَقَصَّ عَلَيْهِ الْقَصَصَ قَالَ لَا تَخَفْ نَجَوْتَ مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ ( 25 )
دوای تاوێك یهكێك له كچهكان هات بۆ لای موسا زۆر بهشهرم و حهیاوه دهرۆیشت به ڕێگهدا، كه گهیشته لای پێی وت: باوكم بانگت دهكات و حهز دهكات پاداشتی ئهو چاكهو ئاودانی ماڵاته كه بۆ ئێمهت ئهنجامدا، بداتهوه...، كاتێك موسا گهیشته لای باوكیان، دوای حهوانهوه ههموو بهسهرهاتهكهی خۆی بۆ گێرایهوه باوكی كچهكان وتی: مهترسه، تۆ ئیتر ڕزگارت بوو له دهست قهومی ستهمكار.
قَالَتْ إِحْدَاهُمَا يَا أَبَتِ اسْتَأْجِرْهُ إِنَّ خَيْرَ مَنِ اسْتَأْجَرْتَ الْقَوِيُّ الْأَمِينُ ( 26 )
یهكێك له كچهكان وتی: بابه بۆ به كرێی ناگریت، چونكه بهڕاستی چاكترین كهسێك كه تۆ بیگریت به كرێ، ئهم پیاوه بههێزو ئهمین و دهسپاك و دهروون پاكهیه.
قَالَ إِنِّي أُرِيدُ أَنْ أُنكِحَكَ إِحْدَى ابْنَتَيَّ هَاتَيْنِ عَلَىٰ أَن تَأْجُرَنِي ثَمَانِيَ حِجَجٍ فَإِنْ أَتْمَمْتَ عَشْرًا فَمِنْ عِندِكَ وَمَا أُرِيدُ أَنْ أَشُقَّ عَلَيْكَ سَتَجِدُنِي إِن شَاءَ اللَّهُ مِنَ الصَّالِحِينَ ( 27 )
باوكیان پێشنیارهكهی پێ باش بوو بۆیه وتی: من پێم چاكه بتكهم به كوڕی خۆم، به زاوای خۆم، یهكێك لهم دوو كچهت لێ ماره بكهم بهمهرجی ئهوهی ههشت ساڵ لای من كار بكهیت، خۆ ئهگهر ده ساڵیشت برده سهر ئهوهچاكهی خۆته، منیش نامهوێت بێزارت بكهم و زۆرت بۆ بهێنم، دهمبینیت ئهگهر خوا بیهوێت له چاكان دهبم؟
قَالَ ذَٰلِكَ بَيْنِي وَبَيْنَكَ أَيَّمَا الْأَجَلَيْنِ قَضَيْتُ فَلَا عُدْوَانَ عَلَيَّ وَاللَّهُ عَلَىٰ مَا نَقُولُ وَكِيلٌ ( 28 )
موسا پێشنیارهكهی لا پهسهند بوو بۆیه وتی: ئهم پهیمانه له نێوان من و تۆدایه، من پێی ڕازیم، بهڵام ههركام لهو ماوانهم بۆ تهواوكرا با ستهمم لێ نهكرێت و ئازادبم، خوای گهورهش شایهت و ئاگایه بهوهی كه دهیڵێین و بڕیاری لهسهر دهدهین.
فَلَمَّا قَضَىٰ مُوسَى الْأَجَلَ وَسَارَ بِأَهْلِهِ آنَسَ مِن جَانِبِ الطُّورِ نَارًا قَالَ لِأَهْلِهِ امْكُثُوا إِنِّي آنَسْتُ نَارًا لَّعَلِّي آتِيكُم مِّنْهَا بِخَبَرٍ أَوْ جَذْوَةٍ مِّنَ النَّارِ لَعَلَّكُمْ تَصْطَلُونَ ( 29 )
جا كاتێك موسا ماوهی دیاریكراوی بهسهر برد و (بڕیاری گهڕانهوهیدا، له شهوێكی ساردا) لهلایهكی كێوی طوردا ئاگرێكی بهدی كرد، بهخێزانهكهی وت: ئێوه لێره بن، من بهڕاستی تروسكایی ئاگرێك دهبینم بهڵكو بچم ههواڵێكتان بۆ بهێنمهوه، یان چڵۆسكێك ئاگرتان بۆ بهێنم تا خۆتانی پێ گهرم بكهنهوه.
فَلَمَّا أَتَاهَا نُودِيَ مِن شَاطِئِ الْوَادِ الْأَيْمَنِ فِي الْبُقْعَةِ الْمُبَارَكَةِ مِنَ الشَّجَرَةِ أَن يَا مُوسَىٰ إِنِّي أَنَا اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ ( 30 )
كاتێك كه موسا له ئاگرهكه نزیك بۆوه له كهناری لای ڕاستی دۆڵهكهوه له شوێنێكی پیرۆزهوه له پاڵ درهختهكهوه بانگی لێكرا ئهی موسا: (ئهوهی گفتوگۆت لهگهڵدا دهكات) ئهوه بهڕاستی منم (الله) كه پهروهردگاری ههموو جیهانیانم.
وَأَنْ أَلْقِ عَصَاكَ فَلَمَّا رَآهَا تَهْتَزُّ كَأَنَّهَا جَانٌّ وَلَّىٰ مُدْبِرًا وَلَمْ يُعَقِّبْ يَا مُوسَىٰ أَقْبِلْ وَلَا تَخَفْ إِنَّكَ مِنَ الْآمِنِينَ ( 31 )
ئینجا فهرمووی: عهساكهشت فڕێ بده، (كاتێك فرێیدا موسا) بینی زۆر به خێرایی دهجوڵێتهوه وهكو تووله مار، ههڵهات و ئاوڕی نهدایهوه، خوا فهرمووی ئهی موسا وهره و مهترسه بهڕاستی تۆ لهو كهسانهیت كه ئهمین دهبیت و له ترس بهدووریت.
اسْلُكْ يَدَكَ فِي جَيْبِكَ تَخْرُجْ بَيْضَاءَ مِنْ غَيْرِ سُوءٍ وَاضْمُمْ إِلَيْكَ جَنَاحَكَ مِنَ الرَّهْبِ فَذَانِكَ بُرْهَانَانِ مِن رَّبِّكَ إِلَىٰ فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِ إِنَّهُمْ كَانُوا قَوْمًا فَاسِقِينَ ( 32 )
ئینجا دهستت بخهره بن باخهڵتهوه، بهشێوهیهكی سپی (وهكو بلوور، دهستت خۆی دهنوێنێت)بێگهرد و بێ پهڵه و بێ عهیب، ههروهها بازووهكانت بهێنهرهوهیهك و لهسهر سینه و دڵتی دابنێ، ترس و بیمت نامێنێت، ئهم دوو (معجزه) یه دوو باڵگهن لهلایهن پهروهردگارتهوهبۆ سهر فیرعهون و دارو دهستهی، بهڕاستی ئهوانه قهومێكی یاخی و نالهبارو تاوانبار بوون.
قَالَ رَبِّ إِنِّي قَتَلْتُ مِنْهُمْ نَفْسًا فَأَخَافُ أَن يَقْتُلُونِ ( 33 )
موسا وتی: پهروهردگارا خۆت دهزانیت كه بێگومان من كهسێكم لێ كوشتوون، دهترسم بمكوژنهوه.
وَأَخِي هَارُونُ هُوَ أَفْصَحُ مِنِّي لِسَانًا فَأَرْسِلْهُ مَعِيَ رِدْءًا يُصَدِّقُنِي إِنِّي أَخَافُ أَن يُكَذِّبُونِ ( 34 )
هاروونی براشم زمان پاراوتره له من، ئهویش لهگهڵ من ڕهوانه بكه، بۆ ئهوهی پشتیوانیم لێ بكات و پشتگیرم بێت و بهڕاستدانهرم بێت، چونكه من بهڕاستی دهترسم بروام پێنهكهن.
قَالَ سَنَشُدُّ عَضُدَكَ بِأَخِيكَ وَنَجْعَلُ لَكُمَا سُلْطَانًا فَلَا يَصِلُونَ إِلَيْكُمَا بِآيَاتِنَا أَنتُمَا وَمَنِ اتَّبَعَكُمَا الْغَالِبُونَ ( 35 )
خوا فهرمووی: ئێمه پشت و بازووی تۆ بههێز دهكهین بههۆی براكهتهوه و دهسهڵاتێكتان پێ دهبهخشین كه نهتوانن بێنه سهرتان، جا بههۆی موعجیزهكانمانهوه ههردووكتان و ههموو شوێنكهوتوانتان سهركهوتوو و زاڵن.
فَلَمَّا جَاءَهُم مُّوسَىٰ بِآيَاتِنَا بَيِّنَاتٍ قَالُوا مَا هَٰذَا إِلَّا سِحْرٌ مُّفْتَرًى وَمَا سَمِعْنَا بِهَٰذَا فِي آبَائِنَا الْأَوَّلِينَ ( 36 )
كاتێك موسا به موعجیزه ئاشكراكانمانهوه ڕووبهروویان بۆوه، وتیان: ئهمه ههر جادوویهكی دهست ههڵبهسته و شتێكی تر نی یه، ئێمه له باوو باپیرانی دێرینمانهوه ههواڵی یهكتاناسی و پێغهمبهران و قیامهت و لهو بابهتانهمان نهبیستووه.
وَقَالَ مُوسَىٰ رَبِّي أَعْلَمُ بِمَن جَاءَ بِالْهُدَىٰ مِنْ عِندِهِ وَمَن تَكُونُ لَهُ عَاقِبَةُ الدَّارِ إِنَّهُ لَا يُفْلِحُ الظَّالِمُونَ ( 37 )
موسا وتی: پهروهردگارم خۆی چاك دهزانێت كه كێ لهلایهن ئهوهوه بهرنامهی هیدایهتی هێناوه، سهرهنجامیش بهههشت بۆ كێ دهبێت، بهڕاستی ستهمكاران سهرفراز نابن.
وَقَالَ فِرْعَوْنُ يَا أَيُّهَا الْمَلَأُ مَا عَلِمْتُ لَكُم مِّنْ إِلَٰهٍ غَيْرِي فَأَوْقِدْ لِي يَا هَامَانُ عَلَى الطِّينِ فَاجْعَل لِّي صَرْحًا لَّعَلِّي أَطَّلِعُ إِلَىٰ إِلَٰهِ مُوسَىٰ وَإِنِّي لَأَظُنُّهُ مِنَ الْكَاذِبِينَ ( 38 )
فیرعهون سهركهشانه وتی: ئهی خهڵكینه من كهسی تر شك نابهن كه شایستهبێت بهوهی خواتان بێت جگه له خۆم، ئهی هامان تۆ له گڵ خشتی سوورهوه كراوم بۆ دروست بكه و قهڵایهكی بهرزو پتهوم بۆ بینا بكه باڵكو پیایدا سهربكهوم تا خوای موسا ببینم ههرچهنده من بهڕاستی بڕوام وایه له ڕیز درۆزنهكاندایه...!!
وَاسْتَكْبَرَ هُوَ وَجُنُودُهُ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَظَنُّوا أَنَّهُمْ إِلَيْنَا لَا يُرْجَعُونَ ( 39 )
فیرعهون و سهربازان و دهست و پێوهندی به ناحهق لهسهر زهوی (مصر) دا فیزیان كرد و خۆیان به گهوره زانی و گومانیان وابوو كه بۆ لای ئێمه ناهێنرێنهوه.
فَأَخَذْنَاهُ وَجُنُودَهُ فَنَبَذْنَاهُمْ فِي الْيَمِّ فَانظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الظَّالِمِينَ ( 40 )
سهرهنجام ئێمه خۆی و سهربازان و دهست و پێوهندیمان پێچایهوه و فرێمان دانه ناو دهریاكهوه، سهرنج بده و تهماشا بكه و بزانه: چۆن بوو سهرئهنجامی ستهمكاران.
وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ لَا يُنصَرُونَ ( 41 )
ئێمه ئهوانمان كرد بهچهند پێشهوایهك كه بانگی خهڵكی دهكهن بۆ ناو ئاگر، له ڕۆژی قیامهتیشدا سهركهوتوو نابن.
وَأَتْبَعْنَاهُمْ فِي هَٰذِهِ الدُّنْيَا لَعْنَةً وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ هُم مِّنَ الْمَقْبُوحِينَ ( 42 )
ههر لهم دنیادا نهفرینمان خسته شوێنیان، له ڕۆژی قیامهتیشدا ئهوانه زۆر ئێسك تاڵ و ڕووخسار ناشیرینن.
وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ مِن بَعْدِ مَا أَهْلَكْنَا الْقُرُونَ الْأُولَىٰ بَصَائِرَ لِلنَّاسِ وَهُدًى وَرَحْمَةً لَّعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ ( 43 )
سوێند به خوا ئێمه تهوراتمان بهخشی به موسا، دوای ئهوهی كه قهومه پێشووهكانمان له ناوبرد، (چونكه یاخی بوون) تا ببێته هۆی بهرچاو ڕوونی و هیدایهت و ڕێنموویی و ڕهحمهت و میهرهبانی بۆ خهڵكی، بۆ ئهوهی یاداوهری وهربگرن و تێفكرن.
وَمَا كُنتَ بِجَانِبِ الْغَرْبِيِّ إِذْ قَضَيْنَا إِلَىٰ مُوسَى الْأَمْرَ وَمَا كُنتَ مِنَ الشَّاهِدِينَ ( 44 )
ئهی پێغهمبهر (ص) تۆ له بهشی ڕۆژئاوای كێوی طوردا نهبوویت كاتێك پهیامی خۆمان ڕاگهیاند به موساو فهرمانمان پێدا، یهكێكیش نهبوویت له ئامادهبووانی ئهو ڕووداوه.
وَلَٰكِنَّا أَنشَأْنَا قُرُونًا فَتَطَاوَلَ عَلَيْهِمُ الْعُمُرُ وَمَا كُنتَ ثَاوِيًا فِي أَهْلِ مَدْيَنَ تَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِنَا وَلَٰكِنَّا كُنَّا مُرْسِلِينَ ( 45 )
بهڵام ئێمه چهندهها نهوهمان هێنایه كایهوه و تهمهنێكی زۆر تێپهڕی بهسهریاندا، ههروهها وهنهبێت تۆ له ناو دانیشتووانی شاری مهدیهندا نیشتهجێ بوو بیت و ئایهتهكانی ئێمه بهسهریاندا بخوێنیتهوه، بهڵكو ههر ئێمهین كه پێغهمبهران ڕهوانه دهكهین، (بۆ پهندو ئامۆژگاری بۆ تۆی باس دهكهین)
وَمَا كُنتَ بِجَانِبِ الطُّورِ إِذْ نَادَيْنَا وَلَٰكِن رَّحْمَةً مِّن رَّبِّكَ لِتُنذِرَ قَوْمًا مَّا أَتَاهُم مِّن نَّذِيرٍ مِّن قَبْلِكَ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ ( 46 )
ههروهها له لای كێوی طوریشهوه نهبوویت كاتێك بانگمان له موسا كرد، باڵكو ئهوه ڕهحمهتی تایبهتی بوو لهلایهن پهروهردگارتهوه كه تۆمان كرد به پێغهمبهر، تا قهومێك بێدار بكهیتهوه كه پێش تۆ بێداركهرهوهیهكیان بۆ ڕهوانه نهكراوه بۆ ئهوهی یاداوهری وهربگرن و تێ بفكرن و لهو بهسهرهاتانه سوود وهربگرن.
وَلَوْلَا أَن تُصِيبَهُم مُّصِيبَةٌ بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ فَيَقُولُوا رَبَّنَا لَوْلَا أَرْسَلْتَ إِلَيْنَا رَسُولًا فَنَتَّبِعَ آيَاتِكَ وَنَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ ( 47 )
خۆ ئهگهر ئهو خاڵكه تووشی بهڵایهك ببونایه (پێش ڕهوانهكردنی تۆ ئهی محمد (ص)) بههۆی گوناهو تاوان و دهست پێشغهری خراپیانهوه، ئهوه دهیانوت: پهروهردگارا: نهدهبوو پێغهمبهرێكمان بۆ ڕهوانه بكهیت تا شوێنی بهرنامه و ئایهتهكانی تۆ بكهوتینایهو له ڕیزی ئیمانداراندا بووینایه؟!
فَلَمَّا جَاءَهُمُ الْحَقُّ مِنْ عِندِنَا قَالُوا لَوْلَا أُوتِيَ مِثْلَ مَا أُوتِيَ مُوسَىٰ أَوَلَمْ يَكْفُرُوا بِمَا أُوتِيَ مُوسَىٰ مِن قَبْلُ قَالُوا سِحْرَانِ تَظَاهَرَا وَقَالُوا إِنَّا بِكُلٍّ كَافِرُونَ ( 48 )
كهچی كاتێك حهق و ڕاستیان بۆ هات لهلایهن ئێمهوه، وتیان: نهده با موعجیزهیهكی پێ بدرایه ههروهكو ئهوهی كه درابوو به موسا، مهگهر ئهو جوولهكانه كاتی خۆی بێ باوهڕ نهبوون بهوهی به موسا بهخشرابوو؟ وتیان: ئهمانه دوو جادوون پهیدا بوون كه پشتگیریی یهكتر دهكهن و دهیان وت: بهڕاستی ئێمه باوهرمان به هێچ كامیان نیه.
قُلْ فَأْتُوا بِكِتَابٍ مِّنْ عِندِ اللَّهِ هُوَ أَهْدَىٰ مِنْهُمَا أَتَّبِعْهُ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ ( 49 )
(ئهی پێغهمبهر (ص) پێیان بڵێ: دهباشه ئێوه كتێبێكی تر بهێنن لهلایهن خواوه كه باشترو چاكتر بێت لهو دووانه (واته قورئان و تهورات)، ئهوه منیش شوێنی دهكهوم، ئهگهر ئێوه ڕاستگۆن.
فَإِن لَّمْ يَسْتَجِيبُوا لَكَ فَاعْلَمْ أَنَّمَا يَتَّبِعُونَ أَهْوَاءَهُمْ وَمَنْ أَضَلُّ مِمَّنِ اتَّبَعَ هَوَاهُ بِغَيْرِ هُدًى مِّنَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ ( 50 )
خۆ ئهگهر بهدهم بانگهوازی تۆوه نههاتن (واته نهیانتوانی كتێبی تر بهێنن)، ئهوه چاك بزانه كه ئهوانه ههر شوێنی ئارهزووی خۆیان دهكهون، كێیش ههیه لهوه گومراتره كه شوێن ئارهزووهكانی خۆی كهوتبێت، دوور له هیدایهت و ڕێنمویی خوا، بێگومان خوا هیدایهتی قهومی ستهمكار نادات.
وَلَقَدْ وَصَّلْنَا لَهُمُ الْقَوْلَ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ ( 51 )
سوێند به خوا بهڕاستی ئێمه پهیامی خۆمانمان بهش بهش پێگهیاندوون بۆ ئهوهی پهند و یاداوهری وهربگرن.
الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ مِن قَبْلِهِ هُم بِهِ يُؤْمِنُونَ ( 52 )
ئهوانهی پێشتر كتێبی ئاسمانیمان پێ بهخشیوون، ئهوان بهو قورئانه باوهڕ دههێنن.
وَإِذَا يُتْلَىٰ عَلَيْهِمْ قَالُوا آمَنَّا بِهِ إِنَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّنَا إِنَّا كُنَّا مِن قَبْلِهِ مُسْلِمِينَ ( 53 )
كاتێكیش قورئان دهخوێنرێتهوه بهسهریاندا دهڵێن: ئێمه باوهڕمان پێ هێناوه چونكه بهڕاستی ئهمه حهقیقهت و ڕاستهقینهیه لهلایهن پهروهردگارمانهوه پێمان ڕاگهیهنراوه بێگومان ئێمه پێشتر ههرموسڵمان و فهرمانبهردار بووین.
أُولَٰئِكَ يُؤْتَوْنَ أَجْرَهُم مَّرَّتَيْنِ بِمَا صَبَرُوا وَيَدْرَءُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ ( 54 )
ئهوانه دووجار پاداشتیان پێدهدرێت به هۆی خۆگری و ئارام گریانهوه، به چاكهش بهرههڵستی خراپه دهكهن، ئهوانه ههروهها لهو ڕزق و ڕۆزیهی كه پێمانداون دهبهخشن.
وَإِذَا سَمِعُوا اللَّغْوَ أَعْرَضُوا عَنْهُ وَقَالُوا لَنَا أَعْمَالُنَا وَلَكُمْ أَعْمَالُكُمْ سَلَامٌ عَلَيْكُمْ لَا نَبْتَغِي الْجَاهِلِينَ ( 55 )
ئهوانه كاتێك قسه و گوفتاری ناپهسهند و نابهجێ دهبیستن پشتی تێ دهكهن و دهڵێن به نهفامان: كارو كردهوهی خۆمان بۆ خۆمان، كارو كردهوهی ئێوهش بۆ خۆتان، سڵاوتان لێ بێت ئێمه شهڕ خواز نین و نامانهوێت هاوڕێیهتی نهفامان بكهین.
إِنَّكَ لَا تَهْدِي مَنْ أَحْبَبْتَ وَلَٰكِنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَن يَشَاءُ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ ( 56 )
بهڕاستی ئهی پێغهمبهر (ص) تۆ ناتوانیت ئیمان و باوهڕ ببهخشیت بهو كهسهی خۆشت دهوێت، بهڵكو خوا ههر كهسێكی بوێت دهیخاته سهر ڕێگهی ڕاست و ئیمانی پێدهبهخشێت، خوایش ئاگاداره بهوانهی كه ڕێبازی هیدایهتیان گرتۆته بهر.
وَقَالُوا إِن نَّتَّبِعِ الْهُدَىٰ مَعَكَ نُتَخَطَّفْ مِنْ أَرْضِنَا أَوَلَمْ نُمَكِّن لَّهُمْ حَرَمًا آمِنًا يُجْبَىٰ إِلَيْهِ ثَمَرَاتُ كُلِّ شَيْءٍ رِّزْقًا مِّن لَّدُنَّا وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لَا يَعْلَمُونَ ( 57 )
(قوڕهیش و باوهڕلاوازان له ههموو سهردهمێكدا) دهیانوت: ئهگهر ئێمه شوێنی هیدایهت و بهرنامهی ئیسلام بكهوین لهگهڵ تۆدا له وڵاتی خۆماندا دهفڕێنرێین و تووشی نههامهتی دهبین، مهگهر ئێمه شوێنێكی دوور لهستهم و پر له ئاسایشمان بۆ فهراههم نههێناون كهجۆرهها بهروبوومی بۆدێت و له ههموو نازو نیعمهتێك بههرهوهر؟ ههموویشی ڕزق و بهخششن لهلایهن ئێمهوه، بهڵام زۆربهیان نازانن و ههست بهدهسهڵاتی ئێمه ناكهن.
وَكَمْ أَهْلَكْنَا مِن قَرْيَةٍ بَطِرَتْ مَعِيشَتَهَا فَتِلْكَ مَسَاكِنُهُمْ لَمْ تُسْكَن مِّن بَعْدِهِمْ إِلَّا قَلِيلًا وَكُنَّا نَحْنُ الْوَارِثِينَ ( 58 )
زۆر شارو شارۆچكهمان لهناوبرد كه دانیشتوانی یاخی و له سنوور دهرچوو بوون له ژیانی دنیایاندا، جا ئهوهته خانووبهره و شوێنهكانیان چۆڵه، مهگهر كهمێك نهبێت، ههر ئێمهش خاوهنی موڵك و خانووبهره و سامانیان بووین.
وَمَا كَانَ رَبُّكَ مُهْلِكَ الْقُرَىٰ حَتَّىٰ يَبْعَثَ فِي أُمِّهَا رَسُولًا يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِنَا وَمَا كُنَّا مُهْلِكِي الْقُرَىٰ إِلَّا وَأَهْلُهَا ظَالِمُونَ ( 59 )
پهروهردگاری تۆ هیچ وڵات و شارێكی كاول نهكردووه، تا له پایتهختهكهیدا پێغهمبهرێكی نهناردبێت كه ئایهتهكانی ئێمهیان بهسهردا بخوێنێتهوه، وهنهبێت ئێمه شار و وڵاتانمان كاول كردبێت بهبێ هۆ، مهگهر كاتێك نهبێت كه دانیشتووانی ستهمكار بوون.
وَمَا أُوتِيتُم مِّن شَيْءٍ فَمَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَزِينَتُهَا وَمَا عِندَ اللَّهِ خَيْرٌ وَأَبْقَىٰ أَفَلَا تَعْقِلُونَ ( 60 )
ههرچیتان پێبهخشراوه ئهوه نازونیعمهت و زینهت و جوانی ژیانی دنیایه، بهڵام دڵنیابن كه ئهو بهشهی لای خوایه چاكترو دهوامدارتره، ئایا ئهوه عهقڵ و ژیریتان ناخهنه كار؟!
أَفَمَن وَعَدْنَاهُ وَعْدًا حَسَنًا فَهُوَ لَاقِيهِ كَمَن مَّتَّعْنَاهُ مَتَاعَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا ثُمَّ هُوَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مِنَ الْمُحْضَرِينَ ( 61 )
ئایا ئهو كهسهی بهڵێنێكی چاكمان داوهتێ و پێی دهگات، وهكو ئهو كهسه وایه ههر له ژیانی دنیادا كهمێك ڕابواردنی پێبببهخشین، پاشان له دهرئهنجامی كارو كردهوهی ناپوختیدا له ئاماده كراوان بێت بۆ لێپر سینهوهو ئاگری دۆزهخ؟
وَيَوْمَ يُنَادِيهِمْ فَيَقُولُ أَيْنَ شُرَكَائِيَ الَّذِينَ كُنتُمْ تَزْعُمُونَ ( 62 )
له ڕۆژێكدا بانگیان لێدهكرێت (بۆ لێپرسینهوه)، خوا، ڕوو بهوان دهفهرموێت: ئایا له كوێن ئهو شهریك و بتانهی كه ئێوه به هاوهڵی منتان دادهنا بهحسابی خۆتان.
قَالَ الَّذِينَ حَقَّ عَلَيْهِمُ الْقَوْلُ رَبَّنَا هَٰؤُلَاءِ الَّذِينَ أَغْوَيْنَا أَغْوَيْنَاهُمْ كَمَا غَوَيْنَا تَبَرَّأْنَا إِلَيْكَ مَا كَانُوا إِيَّانَا يَعْبُدُونَ ( 63 )
ئهوانهی بڕیاردادهی خوا دژیان دهرچوو (بهخهجاڵهتیهوه باسی ئهو كهسانه دهكهن كه گومڕایان كردوون) دهڵێن: پهروهردگارا، ئا ئهوانهی گومڕامان كردن، گومڕامان كردن وهك خۆمان گومڕا بووین، ئێمه بهرین لهوانهو له ههڵهیان لهبهردهم دادگای تۆدا، (چونكه دهسهڵاتمان بهسهر دڵیاندا نهبوو) ئهوانه (درۆ دهكهن) ئێمهیان ههر نهدهپهرست.
وَقِيلَ ادْعُوا شُرَكَاءَكُمْ فَدَعَوْهُمْ فَلَمْ يَسْتَجِيبُوا لَهُمْ وَرَأَوُا الْعَذَابَ لَوْ أَنَّهُمْ كَانُوا يَهْتَدُونَ ( 64 )
ئهوسا پێیان دهوترێت: ئادهی هاوهڵانتان و خواكانتان بانگ بكهن، جا ئهوانیش بانگیان دهكهن، بهڵام وهڵام و بهدهمهوه چوون نهبوو بۆیان، ئهو كاته سزای سهختی دۆزهخ دهبینن، ئاوات دهخوازن كه خۆزگه بهڕاستی ئهوان ڕێبازی هیدایهتیان بگرتایهته بهر.
وَيَوْمَ يُنَادِيهِمْ فَيَقُولُ مَاذَا أَجَبْتُمُ الْمُرْسَلِينَ ( 65 )
رۆژێك دێت خوا بانگیان دهكات و پێیان دهفهرموێت: ئهوه وهڵامی پێغهمبهرانتان چۆن دایهوه؟
فَعَمِيَتْ عَلَيْهِمُ الْأَنبَاءُ يَوْمَئِذٍ فَهُمْ لَا يَتَسَاءَلُونَ ( 66 )
له سهختیی ئهو ڕۆژه ههموو ههواڵێك فهرامۆش دهكهن (ههموو شتێكیان له بیر دهچێت) پرسیار له یهكتریش ناكهن.
فَأَمَّا مَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَعَسَىٰ أَن يَكُونَ مِنَ الْمُفْلِحِينَ ( 67 )
جا ئهوهی تۆبهی كردووه و باوهری دامهزراوی ههێناوهو كارو كردهوهی چاكی ئهنجام داوه، ئهوه بێگومان ئهوجۆره كهسانه له سهرفرازو بهختهوهران دهبن.
وَرَبُّكَ يَخْلُقُ مَا يَشَاءُ وَيَخْتَارُ مَا كَانَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ سُبْحَانَ اللَّهِ وَتَعَالَىٰ عَمَّا يُشْرِكُونَ ( 68 )
ههر پهروهردگاری تۆیه ههر چیهكی بوێت دروستی دهكات و ههڵی دهبژێرێت خاڵكی ئهو دهسهڵاتهیان نیهوسهرپشك نهكراون، پاكی و بێگهردی و بڵندی بۆ خوایه له بهرامبهر ئهو شتانهوه نهفامان دهیكهنه شهریك و هاوهڵ.
وَرَبُّكَ يَعْلَمُ مَا تُكِنُّ صُدُورُهُمْ وَمَا يُعْلِنُونَ ( 69 )
ههروهها پهروهردگاری تۆ دهزانێت ئهو خهڵكه چیان له سینهو دهرونیاندا شاردۆتهوه وهچی دهردهخهن و ئاشكرای دهكهن.
وَهُوَ اللَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ لَهُ الْحَمْدُ فِي الْأُولَىٰ وَالْآخِرَةِ وَلَهُ الْحُكْمُ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ ( 70 )
خوا زاتێكه كه جگه لهو خوایهكی تر نیه، سوپاس و ستایش له سهرهتا و كۆتاییدا، له دنیا و قیامهتدا، ههر شایستهی ئهوه، حوكم و فهرمانرهوایش ههر بهدهست ئهوه، ههر بۆلای ئهویش دهبرێنهوه.
قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِن جَعَلَ اللَّهُ عَلَيْكُمُ اللَّيْلَ سَرْمَدًا إِلَىٰ يَوْمِ الْقِيَامَةِ مَنْ إِلَٰهٌ غَيْرُ اللَّهِ يَأْتِيكُم بِضِيَاءٍ أَفَلَا تَسْمَعُونَ ( 71 )
ئهی محمد (ص) بڵێ: خهڵكینه ههواڵم بدهنێ ئهگهر خوا شهوگار بكات بهههمیشهیی تا ڕۆژی قیامهت (ههر ڕۆژ نهبێتهوه) چ خوایهكی تر ههیه جگه له ا لله بتوانێت ڕوناكیتان بۆ فهراههم بهێنێت، ئایه ئێوه ئهم ڕاستیانه نابیسن؟
قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِن جَعَلَ اللَّهُ عَلَيْكُمُ النَّهَارَ سَرْمَدًا إِلَىٰ يَوْمِ الْقِيَامَةِ مَنْ إِلَٰهٌ غَيْرُ اللَّهِ يَأْتِيكُم بِلَيْلٍ تَسْكُنُونَ فِيهِ أَفَلَا تُبْصِرُونَ ( 72 )
ههروهها پێیان بڵێ: ههواڵم بدهنێ ئهگهر خوا ڕۆژگاری كرده ههمیشهیی له سهرتان، تا ڕۆژی قیامهت خهیاندی، كام خوا ههیه جگه له ا لله كه شهوگارتان بۆ پێش بهێنێت تا ئارامی تێدا بگرن، ئایه ئێوه سهرنجی ئهم دیاردانه نادهن و نایانبینن؟!
وَمِن رَّحْمَتِهِ جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ لِتَسْكُنُوا فِيهِ وَلِتَبْتَغُوا مِن فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ( 73 )
جا له ڕهحمهت و میهرهبانی ئهو زاته ئهوهیه كه: شهوو ڕۆژی كردووه به هۆی ئارامی و حهوانهوه و كارو كاسپی كردن و بههره بردن له بهخششهكانی، بۆ ئهوهی تا دهتوانن شوكرانه بژێر و سوپاسگوزاری بكهن.
وَيَوْمَ يُنَادِيهِمْ فَيَقُولُ أَيْنَ شُرَكَائِيَ الَّذِينَ كُنتُمْ تَزْعُمُونَ ( 74 )
ڕۆژێك دێت خوا بانگیان دهكات و پێیان دهفهرموێت: ئهوه كوان ئهو شتانهی به گومانی ئێوه ههوهڵ و شهریكی من بوون؟!
وَنَزَعْنَا مِن كُلِّ أُمَّةٍ شَهِيدًا فَقُلْنَا هَاتُوا بُرْهَانَكُمْ فَعَلِمُوا أَنَّ الْحَقَّ لِلَّهِ وَضَلَّ عَنْهُم مَّا كَانُوا يَفْتَرُونَ ( 75 )
(ههر لهو ڕۆژهدا) له ههر ئوممهتێك شایهتێك له خۆیان دههێنینه مهیدان له پێغهمبهران، ئهوسا بهخهڵكی سهرگهردان دهڵێین: ئادهی ئێوه بهڵگهتان چییه له سهر لادان و گوناهتان بیهێنن، ئهو ڕۆژه ئیتر زۆر بهچاكی دهزانن و دڵنیا دهبن كه حهق و حهقیقهت لای خوایه و ههر ئهو شاییستهی پهرستن بووه، ههرچی ئهو شتانهش كه بڕوایان پێی ههبوو، ههڵیان بهستبوو، ههمووی ون و نادیار و بێ نرخ دێته بهرچاو.
إِنَّ قَارُونَ كَانَ مِن قَوْمِ مُوسَىٰ فَبَغَىٰ عَلَيْهِمْ وَآتَيْنَاهُ مِنَ الْكُنُوزِ مَا إِنَّ مَفَاتِحَهُ لَتَنُوءُ بِالْعُصْبَةِ أُولِي الْقُوَّةِ إِذْ قَالَ لَهُ قَوْمُهُ لَا تَفْرَحْ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْفَرِحِينَ ( 76 )
بێگومان قارون له قهوم و خوێشانی موسا بو كهچی (بههۆی ماڵ و سامانیهوه) خۆی گیڤ دهكردهوه به سهریاندا و فیزی بهسهردا دهكردن، ئهوهنده ماڵ و سامان و داراییمان پێبهخشیبوو، كه بهڕاستی كلیلی گهنجینه و قاسهكانی با چهند كهسێكی بههێز بهگرانی ههڵدهگیران، (لهكاتی لووت بهرزیهكهیدا) ههندێك ئیمانداری خزمی پێیان وت: كهشخه مهكه و له خۆت بایی مابه بهم سامانه، چونكه بێگومان خوا ئهو كهسانهی خۆشناوێت كه كهشخه دهكهن بهسهروهت و سامانیانهوه و له خۆیان بایی دهبن.
وَابْتَغِ فِيمَا آتَاكَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ وَلَا تَنسَ نَصِيبَكَ مِنَ الدُّنْيَا وَأَحْسِن كَمَا أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَيْكَ وَلَا تَبْغِ الْفَسَادَ فِي الْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْمُفْسِدِينَ ( 77 )
ههوڵبده بهو ماڵ و سامانهی خوا پیی بهخشیووی ماڵی قیامهت و بهههشتی بهرین بكڕهو بهشی خۆشت له دنیادا بهحهڵاڵی فهرامۆش مهكه، چاكه لهگهڵ بهندهكانی خوادا بكه ههروهك خوا چاكهی هێناوهته ڕێت، نهكهیت ههوڵی فهساد و گوناهو تاوان بدهی له زهویدا، چونكه بهڕاستی خوا ئهو كهسانهی خۆشناوێت تۆی خراپه دهچینن.
قَالَ إِنَّمَا أُوتِيتُهُ عَلَىٰ عِلْمٍ عِندِي أَوَلَمْ يَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ قَدْ أَهْلَكَ مِن قَبْلِهِ مِنَ الْقُرُونِ مَنْ هُوَ أَشَدُّ مِنْهُ قُوَّةً وَأَكْثَرُ جَمْعًا وَلَا يُسْأَلُ عَن ذُنُوبِهِمُ الْمُجْرِمُونَ ( 78 )
قاروون وتی: بێگومان ئهم سامان و داراییهم ههر به هۆی زانست و زانیاری نهخشهی خۆمهوه پێمدراوه، باشه مهگهر قاروون نهیدهزانی بهڕاستی خوا پێش ئهم چهندهها قهوم و هۆز و گهلانی له ناو بردووه كه لهو زیاتر بهدهسهڵاتر و سهروهتمهندتر بوون؟ تاوان باران پرسیاریان لێناكرێت دهربارهی گوناههكانیان (چونكه تۆماره و لای خوا ئاشكرایه).
فَخَرَجَ عَلَىٰ قَوْمِهِ فِي زِينَتِهِ قَالَ الَّذِينَ يُرِيدُونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا يَا لَيْتَ لَنَا مِثْلَ مَا أُوتِيَ قَارُونُ إِنَّهُ لَذُو حَظٍّ عَظِيمٍ ( 79 )
ئینجا ڕۆژێك قاروون خۆی سازدا و به ڕازاوهیی چووه دهرهوه بۆ ناو قهومهكهی بۆ كهشخهكردن و خۆ نواندن، ئهوانهی كه ئاواتیان ژیانی دنیایه; وتیان: ئای خۆزگه ئێمهش وهكو قاروون، سامان و دهسهڵاتمان ببوایه، بهڕاستی خاوهنی بهختێكی گهورهیه!
وَقَالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَيْلَكُمْ ثَوَابُ اللَّهِ خَيْرٌ لِّمَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا وَلَا يُلَقَّاهَا إِلَّا الصَّابِرُونَ ( 80 )
(بهڵام) ئهوانهی كه زانستی و زانیاری ڕاستیان پێبهخشراوه (دهربارهی حهڵاڵ و حهرام و نرخی قیامهت دهزانن) وتیان: هاوار بۆ ئێوه، بۆ تێنافكرن پاداشتی خوایی زۆر چاكتره بۆ ئهو كهسهی باوهڕی دامهزراوی هێناوهو كارو كردهوهی چاكی ئهنجام داوه، ئهو زانست و باوهڕو كردهوهیه به كهس نادرێت، تهنها به خۆگرو ئارامگران نهبێت.
فَخَسَفْنَا بِهِ وَبِدَارِهِ الْأَرْضَ فَمَا كَانَ لَهُ مِن فِئَةٍ يَنصُرُونَهُ مِن دُونِ اللَّهِ وَمَا كَانَ مِنَ الْمُنتَصِرِينَ ( 81 )
ئهوسا (كه بینیمان قاروون بهتهواوی له سنوور دهرچووه) كوتوپڕ خۆی و ماڵ و سامانیمان برد بهناخی زهویدا، هیچ دهستهو گرۆیهكی نهبوو فریای بكهوێت و له دهست خاشم و قینی خوا دهربازی بكات، بێگومان لهو كهسانهش نهبوو كه بتوانێت خۆی ڕزگار ببێت.
وَأَصْبَحَ الَّذِينَ تَمَنَّوْا مَكَانَهُ بِالْأَمْسِ يَقُولُونَ وَيْكَأَنَّ اللَّهَ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَيَقْدِرُ لَوْلَا أَن مَّنَّ اللَّهُ عَلَيْنَا لَخَسَفَ بِنَا وَيْكَأَنَّهُ لَا يُفْلِحُ الْكَافِرُونَ ( 82 )
ئینجا ئهوانهی دوێنێ ئاواتیان به قاروون دهخواست دهیانوت: ئهی هاوار، بهس نهبوو وهكو ئهو تیانهچووین، دیاره كه خوا ڕزق و ڕۆزی زۆر دهبهخشێت به ههر كهس بیهوێت یاخود كهمی دهكاتهوه (بێ حیكمهت نیه)، ئهگهر فهزڵ و بههرهی خوایی نهبوایه له سهرمان، ئێمهش بهناخی زهویدا ڕۆچوو دهبووین، ئای كه ڕوون و ئاشكرایه، كافرو خوانهناسان سهرفراز نابن.
تِلْكَ الدَّارُ الْآخِرَةُ نَجْعَلُهَا لِلَّذِينَ لَا يُرِيدُونَ عُلُوًّا فِي الْأَرْضِ وَلَا فَسَادًا وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ ( 83 )
(جا با خهڵكی دڵنیابن) كه: ئهو ماڵی قیامهته و ئهو بهههشتی بهرینهمان ئامادهكردووه بۆ ئهو كهسانهی كه نهلووت بهرزی و گهورهییان دهوێت له زهویدا، نه فهسادو گوناهو خراپه، سهرهنجام و سهرفرازیش ههر بۆ پارێزكاران و خواناسهكانه.
مَن جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَيْرٌ مِّنْهَا وَمَن جَاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَلَا يُجْزَى الَّذِينَ عَمِلُوا السَّيِّئَاتِ إِلَّا مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ( 84 )
ئهوهی به كاروكردهوهی چاكهوه بێت ئهوه چاكتر دێتهوه ڕێی، ئهوهش بهگوناهو ههڵهوه بێت، ئهوه پاداشتی ئهوانهی كه گوناهو ههڵهیان كردووه نادرێتهوه، تهنها ئهوه نهبێت كه دهیانكرد.
إِنَّ الَّذِي فَرَضَ عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لَرَادُّكَ إِلَىٰ مَعَادٍ قُل رَّبِّي أَعْلَمُ مَن جَاءَ بِالْهُدَىٰ وَمَنْ هُوَ فِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ ( 85 )
بهڕاستی ئهو زاتهی كه گهیاندنی قورئانی لهسهر تۆ پێویست كردووه، سهرهنجام دهتگێرێتهوه بۆ مهككه، یان قیامهت و بهههشتی بهرین، ئهی پێغهمبهر (ص) پێیان بڵێ: پهروهردگارم خۆی چاك دهزانێت و له ههموو كهس زاناتره بهو كهسهی كه ڕێنموویی و هیدایهتی هێناوه و بهو كهسهش كه لهناو گومڕاییهكی ئاشكرادایه.
وَمَا كُنتَ تَرْجُو أَن يُلْقَىٰ إِلَيْكَ الْكِتَابُ إِلَّا رَحْمَةً مِّن رَّبِّكَ فَلَا تَكُونَنَّ ظَهِيرًا لِّلْكَافِرِينَ ( 86 )
تۆ ئهی محمد (ص) بهتهما نهبوویت قورئانت بۆ ڕهوانه بكرێت، جگهله میهرهبانیهك نهبێت له لایهن پهروهردگارتهوه، كهوابوو خۆت مهكه به پشتیوان و هاوكاری بێ باوهڕ و خوانهناسان
وَلَا يَصُدُّنَّكَ عَنْ آيَاتِ اللَّهِ بَعْدَ إِذْ أُنزِلَتْ إِلَيْكَ وَادْعُ إِلَىٰ رَبِّكَ وَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُشْرِكِينَ( 87 )
با بێ باوهڕان بهرگریت نهكهن لهگهیاندنی ئایهتهكانی خوا، دوای ئهو كاتهی بۆ تۆ دابهزێنراوه، ههمیشه بانگهشه بكه بۆ لای پهروهردگارت، ههرگیز نهكهیت خۆت بخهیته ڕیزی هاوهڵگهرانهوه.
وَلَا تَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلَٰهًا آخَرَ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ كُلُّ شَيْءٍ هَالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ لَهُ الْحُكْمُ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ ( 88 )
لهگهڵ خوادا هانا و هاوار له خوایهكی تر مهكه، چونكه جگه لهو زاته خوایهكی تر نیه، ههرچی شت ههیه تیاچووه لهناوچووه جگه لهو زاته، فهرمانڕهوایی ههر شایستهی ئهوه، ههمووانیش ههر بۆ لای ئهو دهبرێنهوه.
قورئانی پیرۆز » كوردی » سورهتی العنكبوت
كوردی
سورهتی العنكبوت - تعداد آیات 69
أَحَسِبَ النَّاسُ أَن يُتْرَكُوا أَن يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لَا يُفْتَنُونَ ( 2 )
ئایا خهڵكی وایانزانیوه، وازیان لێدههێنرێت و پشتگوێ دهخرێن كه بڵێن ئیمان و باوهڕمان هێناوه، لهكاتێكدا ئهوان تاقی نهكرێنهوه و تووشی سزا و ئازار نهكرێن؟
وَلَقَدْ فَتَنَّا الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ فَلَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِينَ صَدَقُوا وَلَيَعْلَمَنَّ الْكَاذِبِينَ ( 3 )
سوێند بهخوا بێگومان ئێمه ئهوانهی پێش ئهمانمان تاقیكردۆتهوه به جۆرهها شێوه، تا خوای گهوره (له جیهانی واقیعدا) ئهوانهی ڕاستیان كردووه بیانناسێت و دهركهون، ههروهها درۆزنهكانیش دهبێت بناسێت و دهركهون.
أَمْ حَسِبَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئَاتِ أَن يَسْبِقُونَا سَاءَ مَا يَحْكُمُونَ ( 4 )
ئایا ئهوانهی خراپه و نادروستی دهكهن وادهزانن كه له دهستمان دهردهچن و دهرباز دهبن؟! ئای چهنده خراپه ئهو بڕیارهی كه دهیدهن.
مَن كَانَ يَرْجُو لِقَاءَ اللَّهِ فَإِنَّ أَجَلَ اللَّهِ لَآتٍ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ( 5 )
ئهوهی كه ئاواتهخوازه بهدیداری خوا شاد ببێت، با دڵنیابێت كهكاتی دیاریكراوی خواو ساتی سهرهمهرگ ههر دێت (تا بهدیداری شاد ببێت)، ئهو خوایه زۆر بیسهره( بهگوفتاری بهندهكانی) و زانایه بهحاڵیان.
وَمَن جَاهَدَ فَإِنَّمَا يُجَاهِدُ لِنَفْسِهِ إِنَّ اللَّهَ لَغَنِيٌّ عَنِ الْعَالَمِينَ ( 6 )
ئهوهش كه ههوڵ دهدات و كۆشش دهكات له پێناوی گهیاندی ئاینی خوادا; بێگومان قازانج و سوودی ههوڵ و كۆششهكهی ههر بۆ خۆیهتی، چونكه بهڕاستی خوا بێ نیازه له ههموو خڵكی. ( بهڵام له قیامهتدا ئهو زاته زۆر سوپاسگوزاری ئهو كهسانهیه كه ههوڵ و كۆششیان داوه له پێناوی ئاینهكهیدا ).
وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَنُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَحْسَنَ الَّذِي كَانُوا يَعْمَلُونَ ( 7 )
ئهوانهی كه ئیمان و باوهریان هێناوه و كار و كردهوه چاكهكانیان ئهنجام داوه، بهڕاستی ههڵه وگوناههكانیان دهسڕینهوه و بهچاكتر لهوهی كه دهیانكرد پاداشتیان دهدهینهوه.
وَوَصَّيْنَا الْإِنسَانَ بِوَالِدَيْهِ حُسْنًا وَإِن جَاهَدَاكَ لِتُشْرِكَ بِي مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ ( 8 )
ئێمه فهرمانمانداوه به ئادهمیزاد كه چاكرهفتار بێت لهگهڵ دایك و باوكیدا، خۆ ئهگهر زۆریان لێكردیت تا هاوهڵ و هاوبهشم بۆ بریار بدهیت، بێ ئهوهی زانست و زانیاریت ههبێت دهربارهی، ئهوه ملكهچیان مهبه و بهگوێیان مهكه، دڵنیاش بن كه گهڕانهوهتان بۆ لای منه، ئهو كاته ئاگادارتان دهكهمهوه لهو كردهوانهی كه ئهنجامتان دهدا.
وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَنُدْخِلَنَّهُمْ فِي الصَّالِحِينَ ( 9 )
جا ئهوانهی كه ئیمان و باوهریان هێناوه و كار و كردهوه چاكهكانیان ئهنجام داوه، ئهوه بێگومان دهیانخهینه ڕیزی چاكهكارانهوه.
وَمِنَ النَّاسِ مَن يَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ فَإِذَا أُوذِيَ فِي اللَّهِ جَعَلَ فِتْنَةَ النَّاسِ كَعَذَابِ اللَّهِ وَلَئِن جَاءَ نَصْرٌ مِّن رَّبِّكَ لَيَقُولُنَّ إِنَّا كُنَّا مَعَكُمْ أَوَلَيْسَ اللَّهُ بِأَعْلَمَ بِمَا فِي صُدُورِ الْعَالَمِينَ ( 10 )
ههندێك لهخاڵكی ههن كه دهڵێن: باوهڕمان بهخوا هێناوه، جا كاتێك یهكێك لهوانه له بهر خواو له پێناوی خوادا تووشی ئازار و ناخۆشی كرا، وادهزانێت سزاو ئهشكهنجهی خهڵكی وهك سزای خوا وایه ( وهك چۆن له دۆزهخدا پهشیمانه لێرهش بههۆی ئهشكهنجهی خهڵكیهوه له دینپهشیمان دهبێتهوه )، بهڕاستی ئهگهر پهروهردگارت سهركهوتنێكی بهخشی، دوورووهكان بهگهرمی دهڵێن خۆ ئێمهش بێگومان هاوكارتان بووین، مهگهر خوا خۆی نازانێت چی حهشاردراوه له دهروونی ههموو خهڵكیدا ( بهتایبهت له دڵی ئهو جۆره كهسانهدا )؟
وَلَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَلَيَعْلَمَنَّ الْمُنَافِقِينَ ( 11 )
سوێند بێت، خوا ئاگاداره بهوانهی باوهڕیان هێناوه، ههروهها بهوانهش كه دووڕوون ( جیایان دهكاتهوه ).
وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِلَّذِينَ آمَنُوا اتَّبِعُوا سَبِيلَنَا وَلْنَحْمِلْ خَطَايَاكُمْ وَمَا هُم بِحَامِلِينَ مِنْ خَطَايَاهُم مِّن شَيْءٍ إِنَّهُمْ لَكَاذِبُونَ ( 12 )
ئهوانهی كه بێ باوهربوون وتیان بهوانهی كه باوهڕیان هێناوه: وهرن شوێنی ڕێبازی ئێمه بكهون ( ئهگهر شوێنكهوتنی ڕێبازی ئێمه ههڵه بێت ) ئهوه گوناهتان به ئهستۆی ئێمه، ئهڵبهته ئهوانه له قیامهتدا ناتوانن هیچ گوناهو تاوانێكی ئهوان بگرنه ئهستۆ، بهڕاستی ئهوانه ههر درۆدهكهن و درۆزنن.
وَلَيَحْمِلُنَّ أَثْقَالَهُمْ وَأَثْقَالًا مَّعَ أَثْقَالِهِمْ وَلَيُسْأَلُنَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَمَّا كَانُوا يَفْتَرُونَ ( 13 )
سوێند بهخوا سهرئهنجام گوناهی سهنگینی خۆیان و ئهو كهسانهش كه گومڕایان كردوون دهبێته سهرباریان، له ڕۆژی قیامهتیشدا پرسیاریان لێدهكرێت لهو درۆو دهلهسهو تهڵهكهبازییهی كه ههڵیاندهبهست.
وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحًا إِلَىٰ قَوْمِهِ فَلَبِثَ فِيهِمْ أَلْفَ سَنَةٍ إِلَّا خَمْسِينَ عَامًا فَأَخَذَهُمُ الطُّوفَانُ وَهُمْ ظَالِمُونَ ( 14 )
سوێند به خوا ئێمه - نوح - مان ڕهوانه كرد بۆ سهر قهوم و هۆزهكهی، ههزار ساڵ پهنجا كهم لهناویاندا مایهوه، سهرئهنجام لافاو و زریان ههموویانی پێچایهوه له كاتێكدا ئهوان ستهمكار بوون.
فَأَنجَيْنَاهُ وَأَصْحَابَ السَّفِينَةِ وَجَعَلْنَاهَا آيَةً لِّلْعَالَمِينَ ( 15 )
ئهو كاته ئیتر ئهومان ڕزگاركرد هاوڕێ لهگهڵ ههموو سهرنشینهكانی كهشتیهكهدا و ئهو ڕووداو و كهشتیهمان كرده بهڵگه و نیشانه بۆ ههموو لایهك و ههموو نهوهكان.
وَإِبْرَاهِيمَ إِذْ قَالَ لِقَوْمِهِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاتَّقُوهُ ذَٰلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ ( 16 )
باسی ئیبراهیمیش بكه كه كاتی خۆی به قهوم و هۆزی خۆی وت: تهنها خوا بپهرستن و ههر لهو بترسن، ئهو بیروباوهڕه چاك و پهسهند و خێردارتره بۆتان، ئهگهر بزانن و تێبگهن.
إِنَّمَا تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ أَوْثَانًا وَتَخْلُقُونَ إِفْكًا إِنَّ الَّذِينَ تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ لَا يَمْلِكُونَ لَكُمْ رِزْقًا فَابْتَغُوا عِندَ اللَّهِ الرِّزْقَ وَاعْبُدُوهُ وَاشْكُرُوا لَهُ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ ( 17 )
بهڕاستی ئهو شتانهی كه لهجیاتی خوا دهیانپهستن تهنها بت و پهیكهرن، ئێوه بوختان و شتی نابهجێ دروست دهكهن، بێگومان ئهو شتانهی كه لهجیاتی خوا دهیانپهرستن خاوهنی هیچ ڕزق و ڕۆزیهك نین بۆ ئێوه، كهواته ههر داوای ڕزق و ڕۆزی له خوا بكهن، ههر ئهویش بپهرستن، ههر سوپاسگوزاری ئهو بن، بۆ لای ئهویش دهبرێنهوه.
وَإِن تُكَذِّبُوا فَقَدْ كَذَّبَ أُمَمٌ مِّن قَبْلِكُمْ وَمَا عَلَى الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلَاغُ الْمُبِينُ ( 18 )
خۆ ئهگهر ئێوه ئهم پهیامه بهدرۆ دهزانن (وهنهبێت یهكهم هۆزو گهل بن كه لهبهرامبهری پهیامی خواوه ههڵوێستتان ئاوا ناڕهوا بێت) ئهوه بهڕاستی گهلانێكی پێش ئێوهش پهیامی خوایان بهدرۆ دهزانی، پێعهمبهریش تهنها گهیاندن و ڕوونكردنهوهی ئاشكرا ئهركی سهرشانێتی و هیچی تر.
أَوَلَمْ يَرَوْا كَيْفَ يُبْدِئُ اللَّهُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ إِنَّ ذَٰلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ ( 19 )
ئایا ئهوه سهرنجیان نهداوه چۆن خوا له سهرهتاوه دروستكراوان بهدی دههێنێت و پاشان دووبارهی دهكاتهوه، بێگومان ئهو شتانه بۆ خوا زۆر ساده و ئاسانه.
قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانظُرُوا كَيْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ ثُمَّ اللَّهُ يُنشِئُ النَّشْأَةَ الْآخِرَةَ إِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ( 20 )
(ئهی پێغهمبهر(ص) پێیان بڵێ: با بگهرێن به زهویدا، تهماشا بكهن و سهرنج بدهن چۆن ئهو زاته دروستكراوانی بهدیهێناوه، لهوهودواش ههر خوا سهر لهنوێ بهرپایان دهكاتهوه ( به شێوهو شێوازێكی تر ئاسمانهكان و زهوی و ئێمهش دههێنێتهوه كایه) بهڕاستی خوا دهسهڵاتی بهسهر ههموو شتێكدا ههیه.
يُعَذِّبُ مَن يَشَاءُ وَيَرْحَمُ مَن يَشَاءُ وَإِلَيْهِ تُقْلَبُونَ ( 21 )
ههندێك جار، سزای ئهو كهسانه دهدات كه خوا بیهوێت و شایستهی سزان و سۆزو میهرهبانی خۆیشی دهنوێنێت بۆ ئهوانهی كه دهیوێت و باوهڕدارن، سهرئهنجامیش ههر بۆ لای ئهو زاته دهبرێنهوه.
وَمَا أَنتُم بِمُعْجِزِينَ فِي الْأَرْضِ وَلَا فِي السَّمَاءِ وَمَا لَكُم مِّن دُونِ اللَّهِ مِن وَلِيٍّ وَلَا نَصِيرٍ ( 22 )
(ئهی گرۆی ئادهمیزاد) ئێوه ناتوانن خوا دهسهوسان بكهن، نه له زهویدا نه له ئاسماندا، كهسیش نیهجگه له خوا پشتیوانتان بێت و فریاتان بكهوێت (ئهگهر ڕێگهی چهوت و نادروست بگرن).
وَالَّذِينَ كَفَرُوا بِآيَاتِ اللَّهِ وَلِقَائِهِ أُولَٰئِكَ يَئِسُوا مِن رَّحْمَتِي وَأُولَٰئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ( 23 )
ئهوانهی كه بڕوایان نیه بهئایهت و فهرمانهكانی خواو بهدیدار ئامادهبوونی بهردهم بارهگاكهی (بۆ لێپر سینهوه) ئا ئهوانه (خوا دهفهرموێت) له میهرهبانی من نائومێدن و ئهوانه سزای زۆر بهئێش بۆیان ئامادهیه.
فَمَا كَانَ جَوَابَ قَوْمِهِ إِلَّا أَن قَالُوا اقْتُلُوهُ أَوْ حَرِّقُوهُ فَأَنجَاهُ اللَّهُ مِنَ النَّارِ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ ( 24 )
وهڵامی قهوم و هۆزهكهی ئیبراهیم تهنها ئهوه بوو وتیان: بیكوژن یان بیسوتێنن بهڵام خوا له ئاگرهكه ڕزگاری كرد، بێگومان ئا لهو پێشهاتهدا نیشانه و بهڵگهی زۆر ههیه بۆ ئهو كهسانهی كه ئیمان و باوهڕ دههێنن.
وَقَالَ إِنَّمَا اتَّخَذْتُم مِّن دُونِ اللَّهِ أَوْثَانًا مَّوَدَّةَ بَيْنِكُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا ثُمَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ يَكْفُرُ بَعْضُكُم بِبَعْضٍ وَيَلْعَنُ بَعْضُكُم بَعْضًا وَمَأْوَاكُمُ النَّارُ وَمَا لَكُم مِّن نَّاصِرِينَ ( 25 )
لهوهودوا پێی وتن: بهڕاستی ئهوهی ئێوه لهجیاتی خوا دهتان پهرست تهنها بت و پهیكهرن، لهبهرخاتری یهكتر و ڕێزدانانتان بۆ یهكتره له ژیانی دنیادا، دواجار له ڕۆژی قیامهتدا یهكتر كافردهكهن و یهخهی یهكتر دهگرن، ههندێكیشتان نهفرین له ههندێكی ترتان دهكهن، سهرهنجامیش شوێن و جێگهی دیاریكراوتان ناو ئاگره، ڕزگار كهریشتان نی یه.
فَآمَنَ لَهُ لُوطٌ وَقَالَ إِنِّي مُهَاجِرٌ إِلَىٰ رَبِّي إِنَّهُ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ( 26 )
ئینجا - لوط - باوهڕی پێ هێنا، ئیبراهیم دوای ئهوهی كه نائومێد بوو له قهومهكهی وتی: بهڕاستی من ئیتر كۆچ دهكهم بۆلای پهروهردگارم ( بۆ ئهو شوێنهی كه ئهو بۆم دیاری دهكات ) چونكه بهڕاستی ئهو زاتێكی زۆر به دهسهڵات و دانایه.
وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَجَعَلْنَا فِي ذُرِّيَّتِهِ النُّبُوَّةَ وَالْكِتَابَ وَآتَيْنَاهُ أَجْرَهُ فِي الدُّنْيَا وَإِنَّهُ فِي الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ ( 27 )
پاشان ئیسحاقمان پێبهخشی و یهعقوبیشمان به ئیسحاق بهخشی و پێغهمبهرایهتیمان كرده كاڵای باڵای نهوهكانی، كتێبه ئاسمانهكانیشمان بۆ ناردن، ههر له دنیادا پاداشتمان دایهوه، ئهو بهڕاستی لهقیامهتیشدا له ڕیزی پیاوچاكاندایه.
وَلُوطًا إِذْ قَالَ لِقَوْمِهِ إِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الْفَاحِشَةَ مَا سَبَقَكُم بِهَا مِنْ أَحَدٍ مِّنَ الْعَالَمِينَ ( 28 )
یادی ( لوط ) یش بكه كاتێك بهقهومهكهی وت: ئێوه بهڕاستی تاوانێكی گهوره دهكهن، ئێوه گوناهێكی ناشیرین ئهنجام دهدهن، هیچ كهس بهر له ئێوه بهكاری وا ههڵنهساوه!!!
أَئِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجَالَ وَتَقْطَعُونَ السَّبِيلَ وَتَأْتُونَ فِي نَادِيكُمُ الْمُنكَرَ فَمَا كَانَ جَوَابَ قَوْمِهِ إِلَّا أَن قَالُوا ائْتِنَا بِعَذَابِ اللَّهِ إِن كُنتَ مِنَ الصَّادِقِينَ ( 29 )
ئایه ئێوه بهڕاستتانه نێربازی دهكهن و ڕێگا بهخهڵكی دهگرن و له یانهكهتانداكاری نا بهجێ و ناشیرین و نادروست ئهنجام دهدهن؟! كهچی وهڵامی قهومی ( بهدخوو ) تهنها ئهوهبوو كه وتیان: ئادهی كوا سزاو تۆڵهی خوا، ئهگهر تۆ ڕاست دهكهیت؟! بۆمان بیهێنهوه؟
قَالَ رَبِّ انصُرْنِي عَلَى الْقَوْمِ الْمُفْسِدِينَ ( 30 )
( لوط دوعای لێكردن ) وتی: پهروهردگاره، سهركهوتنم پێ ببهخشه بهسهر ئهم قهومهی كه تۆوی خراپه دهچینن.
وَلَمَّا جَاءَتْ رُسُلُنَا إِبْرَاهِيمَ بِالْبُشْرَىٰ قَالُوا إِنَّا مُهْلِكُو أَهْلِ هَٰذِهِ الْقَرْيَةِ إِنَّ أَهْلَهَا كَانُوا ظَالِمِينَ ( 31 )
جا كاتێك كه فریشتهكانمان گهیشتنه لای ئیبراهیم و مژدهی هاتنه دنیای ئیسحاقیان پێبهخشی، وتیان: بهڕاستی ئێمه لهناو بهری خهڵكی ئهم شارهین، چونكه بێگومان خهڵكهكهی زۆر ستهمكار بوون.
قَالَ إِنَّ فِيهَا لُوطًا قَالُوا نَحْنُ أَعْلَمُ بِمَن فِيهَا لَنُنَجِّيَنَّهُ وَأَهْلَهُ إِلَّا امْرَأَتَهُ كَانَتْ مِنَ الْغَابِرِينَ ( 32 )
ئیبراهیم وتی: ئاخر ( لوط ) لهوێیه، فریشتهكان وتیان: ئێمه چاكتر دهزانین كێی لێیه، دڵنیابه كه ئهوو خاوو خێزانی ڕزگار دهكهین جگه له هاوسهرهكهی كه له تیاچووان دهبێت.
وَلَمَّا أَن جَاءَتْ رُسُلُنَا لُوطًا سِيءَ بِهِمْ وَضَاقَ بِهِمْ ذَرْعًا وَقَالُوا لَا تَخَفْ وَلَا تَحْزَنْ إِنَّا مُنَجُّوكَ وَأَهْلَكَ إِلَّا امْرَأَتَكَ كَانَتْ مِنَ الْغَابِرِينَ ( 33 )
جا كاتێك فریشتهكان گهیشتنه لای ( لوط )، به هاتنیان زۆر دڵتهنگ و غهمبار بوو، ( نهیدهزانی كه فریشتهن ) سهری دنیای لێ هاتهوه یهك، وتیان: مهترسهو غهمت نهبێت ( ئهوانه ناتوانن دهستدرێژی بكهنه سهر ئێمه، ئێمه فریشتهین ) بێگومان ئێمه ڕزگاركهری تۆو كهس و كارهكهتین جگه له هاوسهرهكهت، كه له تیاچووانه.
إِنَّا مُنزِلُونَ عَلَىٰ أَهْلِ هَٰذِهِ الْقَرْيَةِ رِجْزًا مِّنَ السَّمَاءِ بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ ( 34 )
بهڕاستی ئێمه دابهزێنهری سزاو بهڵای ئاسمانین بهسهر خهڵكی ئهم شارهدا بههۆی ئهوهی كه دهردهچوون له فهرمانی خوا.
وَلَقَد تَّرَكْنَا مِنْهَا آيَةً بَيِّنَةً لِّقَوْمٍ يَعْقِلُونَ ( 35 )
سوێند بهخوا بهڕاستی سهرئهنجام ئاسهوارێكی ئاشكرامان ( لهشاری كاول و وێران ) بهجێههشت بۆ كهسانێك كه ژیر و هۆشمهند بن ( كه تێ بگهن و سهرنج بدهن ).
وَإِلَىٰ مَدْيَنَ أَخَاهُمْ شُعَيْبًا فَقَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَارْجُوا الْيَوْمَ الْآخِرَ وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ ( 36 )
ههروهها شوعهیبمان ڕهوانه كرد بۆ ناو براكانی لهشاری مهدیهن، پێی وتن: ئهی قهوم و هۆزم تهنها خوا بپهرستن، به هیوای قیامهت و ئاییندهوه بژین و ترسی تهنگانهی ئهو ڕۆژهتان ههبێت، گوناهو تاوان و خراپه له سهر زهویدا ئهنجام مهدهن و مهچێنن ( چونكه زهوی بێ خاوهن نییه و ژیانتان تا سهر نیه ).
فَكَذَّبُوهُ فَأَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَةُ فَأَصْبَحُوا فِي دَارِهِمْ جَاثِمِينَ ( 37 )
له ئاكامدا خهڵكهكه بڕوایان پێنهكرد، ئیتر بومهلهرزهیهك دووچاریان بوو، ههر ههمویان لهماڵهكانیاندا بهچۆكدا هاتن و مردن (بوون به ژێر خاك و خۆڵهوه ).
وَعَادًا وَثَمُودَ وَقَد تَّبَيَّنَ لَكُم مِّن مَّسَاكِنِهِمْ وَزَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ فَصَدَّهُمْ عَنِ السَّبِيلِ وَكَانُوا مُسْتَبْصِرِينَ ( 38 )
ههروهها ( عاد ) ی قهومی ( هود ) و ( ثمود ) ی قهومی ( صالح ) یشمان لهناو برد كه ئاشكرا بوو بۆتیاچوونیان له شوێنهواری كاولیانهوه، شهیتانیش كردهوهی نادروست و ناپهسندیانی بۆ ڕازاندبونهوه، له ڕێگا و ڕێبازی ڕاست و دروست وێڵی كردبوون، لهكاتێكدا ئهوان خاوهنی عهقڵ و بیر و هۆشیش بوون.
وَقَارُونَ وَفِرْعَوْنَ وَهَامَانَ وَلَقَدْ جَاءَهُم مُّوسَىٰ بِالْبَيِّنَاتِ فَاسْتَكْبَرُوا فِي الْأَرْضِ وَمَا كَانُوا سَابِقِينَ ( 39 )
قاروون و فیرعهون و هامانیشمان له ناوبرد، سوێند به خوا بێگومان موسا بهڵگهی زۆری بۆ هێنان، كهچی خۆیان زۆر بهگهوره دانا له زهویدا، سهرئهنجام نهیان توانی له سزاو تۆڵهی خوا خۆیان ڕزگار بكهن.
فَكُلًّا أَخَذْنَا بِذَنبِهِ فَمِنْهُم مَّنْ أَرْسَلْنَا عَلَيْهِ حَاصِبًا وَمِنْهُم مَّنْ أَخَذَتْهُ الصَّيْحَةُ وَمِنْهُم مَّنْ خَسَفْنَا بِهِ الْأَرْضَ وَمِنْهُم مَّنْ أَغْرَقْنَا وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَلَٰكِن كَانُوا أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ( 40 )
ئێمه ههر یهكێك یان ههر دهستهیهك له وانهمان به سزای تاوانی خۆی گهیاند، جا ههیان بوو بهرد بارانمان كرد، ههیان بوو دهنگ و سهدای به هێز لهناوی برد، ههیان بوو به ناخی زهویدا بردمانه خوارهوه، ههشیان بوو نوقمی دهریامان كرد، جا وه نهبێت خوا ستهمی لێ كردبن، بهڵك و خۆیان ستهمیان له خۆیان ده كرد.
مَثَلُ الَّذِينَ اتَّخَذُوا مِن دُونِ اللَّهِ أَوْلِيَاءَ كَمَثَلِ الْعَنكَبُوتِ اتَّخَذَتْ بَيْتًا وَإِنَّ أَوْهَنَ الْبُيُوتِ لَبَيْتُ الْعَنكَبُوتِ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ ( 41 )
نمونهی ئهوانهی جگه له خوای گهوره، كهسانێكی تر دهكهنه پشتیوانی خۆیان، وهك نمونهی جاڵجاڵۆكهیهك وایه كه ماڵێكی بۆخۆی سازكردبێت بهڕاستی لاوازترینی ههموو ماڵهكان، ماڵی جاڵجاڵۆكهیه ئهگهر سهرنجیان بدایه و تێبگهیشتنایه ( چونكه ماڵی جاڵجاڵۆكه نه بناغه و نه دیواری ههیه، نه سهرو دهرگا و پهنجهره، نه دهتوانێت بهرگهی با و باران و ڕوداوهكان بگرێت مێیهكهش نێرهكه له ناو دهبات دوای جووت بوون، پاشان بێچوهكانیش دایكیان له ناو دهبهن )!!!
إِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا يَدْعُونَ مِن دُونِهِ مِن شَيْءٍ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ( 42 )
بێگومان خوا خۆی چاكدهزانێت ئهوهی ئهو خهڵكه هاناو هاواری بۆ دهبهن له جیاتی ئهو، چهنده بێ دهسهڵاتن، چونكه ههر خۆی خواوهن دهسهڵاته و زۆریش دانایه ( لهو بوارهی كه بۆ تاقیكردنهوهی خهڵكی ڕهخساندویهتی ).
وَتِلْكَ الْأَمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ وَمَا يَعْقِلُهَا إِلَّا الْعَالِمُونَ ( 43 )
ئا ئهم نمونانه ئێمه دهیهێنینهوه بۆ خهڵكی، تهنها زانا و شارهزاكان تێی دهگهن و تێ دهفكرن.
خَلَقَ اللَّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لِّلْمُؤْمِنِينَ ( 44 )
ئاشكرایه خوا ئاسمانهكان و زهوی به ڕێك و پێكترین شێوه دروست كردووه، بهڕاستی ئا لهو كارهدا بهڵگه و نیشانهی تهواو ههیه بۆ ئیمانداران.
اتْلُ مَا أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنَ الْكِتَابِ وَأَقِمِ الصَّلَاةَ إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَىٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنكَرِ وَلَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ ( 45 )
ئهی پێغهمبهر ( ص ) ئهوهی بۆت ڕهوانه دهكرێت له قورئان بیخوێنهرهوه و نوێژیش بهچاكی ئهنجام بده، چونكه بهڕاستی نوێژ بهرههڵستی له گوناهو تاوان و نادروستی دهكات، بێگومان یادی خوا له ههموو شت گهورهتر و بهنرختره ( كه دهبێت له كاتی نوێژ و كاتی تریشدا بیر و هۆشی ئیماندار، دابگرێت ) و خوا خۆی زانایه به ههموو ئهو كار و كردهوانهی كه ئهنجامی دهدهن.
وَلَا تُجَادِلُوا أَهْلَ الْكِتَابِ إِلَّا بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِلَّا الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ وَقُولُوا آمَنَّا بِالَّذِي أُنزِلَ إِلَيْنَا وَأُنزِلَ إِلَيْكُمْ وَإِلَٰهُنَا وَإِلَٰهُكُمْ وَاحِدٌ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ ( 46 )
گفتوگۆ و (مجادلـة) مهکهن لهگهڵ خاوهنی کتێبه ئاسمانیهکاندا مهگهر بهجوانترین شێوه نهبێت، جگه لهوانهیان که ستهمیان کردووه (ئهوه ڕهفتارتان له بهرامبهریانهوه دهبێت جیاواز بێت) پێشیان بڵێن: ئێمه باوهڕمان هێناوه بهوهی بۆ ئێمه و ئێوه دابهزێنراوه، خوای ئێمه و خوای ئێوه تهنها یهکێکه، ئێمه فهرمانبهرداری ئهو زاتهین.
وَكَذَٰلِكَ أَنزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ فَالَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَمِنْ هَٰؤُلَاءِ مَن يُؤْمِنُ بِهِ وَمَا يَجْحَدُ بِآيَاتِنَا إِلَّا الْكَافِرُونَ ( 47 )
ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) ههر به شێوهیهی کتێبهکانی پێشوو ئێمه قورئانمان بۆ دابهزاندوویت، جا ئهوانهی کتێبمان پێداون و به ڕاستی خوێندوویانهتهوه، ئهوه باوهڕ دههێنن به قورئان و ههندێک له و خهڵکهی تریش ههن باوهڕ دههێنن پێی و موسڵمان دهبن، جا کهس نیه ئینکاری ئایهت و بهڵگه و نیشانهی ئێمه بکات (دوای لابردنی گومان) جگه له خوانهناسان.
وَمَا كُنتَ تَتْلُو مِن قَبْلِهِ مِن كِتَابٍ وَلَا تَخُطُّهُ بِيَمِينِكَ إِذًا لَّارْتَابَ الْمُبْطِلُونَ ( 48 )
تۆ ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) پێش ناردنی ئهم قورئانه هیچ کتێبێکت نهدهخوێندهوه، به دهستی خۆیشت هیچ شتێکت نهنووسیووه، (چونکه نهخوێندهوار بوویت) خۆ ئهگهر شتیکی وات ئهنجام بدایه، لهو کاتهدا نهفام و دهم به تاڵهکان دنیایان پڕ دهکرد له شک و گومان (که گوایه قورئان له دانان و داڕشتنی تۆیه).
بَلْ هُوَ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَمَا يَجْحَدُ بِآيَاتِنَا إِلَّا الظَّالِمُونَ ( 49 )
نهخێر هی تۆ نییه، بهڵکو قورئان چهند ئایهتێکی ڕوون و ئاشکران له سێنهو دڵ و دهروونی ئهو کهسانهدا عیلم و زانستیان پێبهخشراوه و لهبهریانه، بهڕاستی جگه له ستهمکاران، کهس بهرههڵستی و نکوڵی له ئایهتهکانی ئێمه نیه.
وَقَالُوا لَوْلَا أُنزِلَ عَلَيْهِ آيَاتٌ مِّن رَّبِّهِ قُلْ إِنَّمَا الْآيَاتُ عِندَ اللَّهِ وَإِنَّمَا أَنَا نَذِيرٌ مُّبِينٌ ( 50 )
کافران (وادیاره قورئان به بهڵگه دانانێن بۆیه) دهڵێن: باشه چی دهبوو: ئهگهر نیشانه و بهڵگهی لهلایهن پهروهردگاریهوه بۆ ڕهوانه بکرایه، تۆش ئهی پێغهمبهری له وهڵامیاندا بڵێ: موعجیزه و نیشانه و بهڵگه ماددیهکان به دهست خوا خۆیهتی و من تهنها ئاگادارکهرهوه و بێدارکهرهوهیهکی ئاشکرام بۆتان.
أَوَلَمْ يَكْفِهِمْ أَنَّا أَنزَلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ يُتْلَىٰ عَلَيْهِمْ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَرَحْمَةً وَذِكْرَىٰ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ( 51 )
ئایا بهس نیه بۆیان که بهڕاستی ئێمه قورئانمان دابهزاندووه بۆت و بهسهریاندا دهخوێنرێتهوه، بێگومان ئا لهو قورئانه دا ڕهحمهت و یاداوهری ئاشکرا ههیه بۆ ئهو کهسانهی که ئیمان دههێنن.
قُلْ كَفَىٰ بِاللَّهِ بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ شَهِيدًا يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالَّذِينَ آمَنُوا بِالْبَاطِلِ وَكَفَرُوا بِاللَّهِ أُولَٰئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ ( 52 )
(لهوهودوا ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) پێیان بڵێ: تهنها خوا بهسه شایهت بێت له نێوانماندا (که من پهیامهکهیم پێ ڕاگهیاندوون)، جا ههر ئهو زاته زانا و ئاگایه بهههرچی له ئاسمانهکان و زهویدا ههیه، ئهوانهش باوهڕ به ناحهق و به تاڵ هێناوه و باوهڕیان بهخوای (تاک و تهنها) نههێناوه، ئا ئهوانه ههر خۆیان خهسارهتمهند و زهرهرمهندن.
وَيَسْتَعْجِلُونَكَ بِالْعَذَابِ وَلَوْلَا أَجَلٌ مُّسَمًّى لَّجَاءَهُمُ الْعَذَابُ وَلَيَأْتِيَنَّهُم بَغْتَةً وَهُمْ لَا يَشْعُرُونَ( 53 )
بێ باوهڕان پهلهت لێ دهکهن و داوای هاتنی سزات لێ دهکهن،، خۆ ئهگهر کاتی تایبهتیمان دیاری نهکردایه بۆ پێشهاتنی، یهکسهر سزایان بۆ دههات، بێگومان ئهو سزاو تۆڵهیه، له ناکاو یهخهیان پێدهگرێت و لهکاتێکدا ئهوان ههست به نزیک بوونهوهشی ناکهن.
يَسْتَعْجِلُونَكَ بِالْعَذَابِ وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحِيطَةٌ بِالْكَافِرِينَ ( 54 )
بێ باوهڕان پهلهت لێ دهکهن و داوای هاتنی سزات لێدهکهن، بێگومانیش دۆزهخ دهوری کافرانی داوهو ههرگیز له سزای دهرباز نابن...
يَوْمَ يَغْشَاهُمُ الْعَذَابُ مِن فَوْقِهِمْ وَمِن تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ وَيَقُولُ ذُوقُوا مَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ ( 55 )
لهڕۆژێکدا که سزا دایاندهگرێت له سهرویانهوه، له ژێر پێیانهوه خوای گهوره پێیان دهفهرموێت: بچێژن سهرئهنجامی ئهو کارو کردهوانهی که ئهنجامتان دهدا.
يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ أَرْضِي وَاسِعَةٌ فَإِيَّايَ فَاعْبُدُونِ ( 56 )
(پهروهردگار بهئیماندارانی بهگیرهاتوو لهناو کافراندا ڕادهگهیهنێت): ئهی بهندهکانم زهوی من فراوانه، موڵکی من بهربڵاوه (کۆچ بکهن، خۆتان ڕزگار بکهن)، تهنها ههر من بپهرستن.
كُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ ثُمَّ إِلَيْنَا تُرْجَعُونَ ( 57 )
(لهوانهئه ترسی مهرگ له ئارادا ههبێت بۆیه ترسیان دهڕهوێنێهوه و دهفهرموێت): ههموو کهس دهبێت مردن بچێژێت (کهی، له کوێ، بهچی، خوا نهبێت کهس نازانێت) لهوهودوا تهنها بۆ لای دهبرێنهوه.
وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَنُبَوِّئَنَّهُم مِّنَ الْجَنَّةِ غُرَفًا تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا نِعْمَ أَجْرُ الْعَامِلِينَ ( 58 )
جا ئهوانهی که ئیمان و باوهڕیان هێناوه و کارو کردهوه چاکهکانیان ئهنجامداوه، سوێند به خوا ئهوانه له بهههشتدا له چهندهها کۆشک و تهلارو ژووری بهرزدا دادهبهزێنین، که چهندهها ڕووبارو تاڤگه بهژێر درهختهکانیدا و به بهردهم کۆشک و تهلارهکانیدا دهڕوات، (ئهو بهختهوهرانه) ژیانی نهبڕاوه لهو (شوێنه خۆشانهدا) دهبهنه سهر، ئای چهند جوانه پاداشتی ئیشکهران بۆ خوا...
الَّذِينَ صَبَرُوا وَعَلَىٰ رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ ( 59 )
ئهوانهن خۆگربوون لهبهردهم ئهشکهنجه و ئازاری بێ باوهڕاندا و ههر پشت به پهروهردگاریان دهبهستن...
وَكَأَيِّن مِّن دَابَّةٍ لَّا تَحْمِلُ رِزْقَهَا اللَّهُ يَرْزُقُهَا وَإِيَّاكُمْ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ( 60 )
(ههروهها خوای گهوره دهیهوێت له گیروگرفتی ڕزق و ڕۆزیش دڵنیایان بکات؛ بۆیه دهفهرموێت): زۆر زیندهوهر ههیه ڕزق و ڕۆزی خۆیان نهداوه بهکۆڵی خۆیاندا (کهچی خوا پهکیان ناخات و له برساندا نامرن)، چونکه خوا ڕزقی ئهوانیش و ئێوهش دهدات، بێگومان ئهوزاته بیسهر (به قسه و گوفتارتان) و زانایه (بهخهیاڵی دڵ و دهروونتان).
وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ فَأَنَّىٰ يُؤْفَكُونَ ( 61 )
سوێند به خوا ئهگهر پرسیار له بێ باوهڕان بکهیت: کێ ئاسمانهکان و زهوی دروست کردووه، ڕۆژو مانگی ڕام کردووه، بهدڵنیایی و بێ دوودڵی دهڵێن: (الله) دروستی کردوون، جا چۆن لادهدرێن له یهکتاپهرستی و فریو دهخۆن؟!
اللَّهُ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَيَقْدِرُ لَهُ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ( 62 )
ههر خوایه ڕزق و ڕۆزی دهبهخشێت به ههر کام بیهوێت له بهندهکانی، یان دهیگرێتهوه و کهمی دهکاتهوه (بۆ تاقی کردنهوه)، بهڕاستی خوا خۆی بهههموو شتێک زاناو ئاگایه (دهزانێت چ حاڵهتێک چاک و لهباره بۆ ههر بهندهیهک).
وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّن نَّزَّلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ مِن بَعْدِ مَوْتِهَا لَيَقُولُنَّ اللَّهُ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْقِلُونَ ( 63 )
خۆ ئهگهر لێیان بپرسیت: کێ ئاو له ئاسمانهوه دهبارێنێت، جا زهوی پێ دهبوژێنێتهوه، دوای ئهوهی خامۆش و مردوو بوو، ئهوه بهدڵنیاییهوه دهڵێن.. (الله) (تۆ ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلام)، ئهی ئیماندار) بڵێ: سوپاس بۆ خوا، که ئاوا، دان به دهسهڵاتیدا دهنێن، نهخێر بهڕاستیا نیه، بهڵکو هێشتا زۆربهیان بێ بیرو هۆشن و ژیریان ناخهنهکار.
وَمَا هَٰذِهِ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا لَهْوٌ وَلَعِبٌ وَإِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِيَ الْحَيَوَانُ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ ( 64 )
ژیانی ئهم دنیایه جگه له گهمه و گاڵته و یاری شتێکی تر نیه... (واته بێ نرخه و ئهوه ناژی خهڵکی ئاوا پهلاماری دهدهن و ستهم له پێناویدا دهکهن) بهڕاستی ماڵی قیامهتیش و ژیانی ناو بهههشت، ههر ئهوه ژیانه (شایستهی ئهوهیه که ئادهمیزاد ههوڵ و کۆششی بۆ بدات)، ئهگهر بیانزانیایه و تێبگهیشتنایه.
فَإِذَا رَكِبُوا فِي الْفُلْكِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ إِذَا هُمْ يُشْرِكُونَ ( 65 )
ههر کاتێک خهڵکی (باوهڕ لاواز) سواری کهشتی دهبن، مهترسی نوقم بوون و تیاچوون ڕوویان تێدهکات، زۆر بهکوڵ، هاناو هاوار بۆ خوا دهبهن و به دڵسۆزی و ملکهچیهوه باوهڕ دههێنن، بهڵام کاتێک خوا ڕزگاریان دهکات و دهگهنهوه وشکانی دهستبهجێ له ڕێبازی یهکتاپهرستی دهترازێن و هاوهڵ و هاوبهش بۆ خوا بڕیار دهدهن.
لِيَكْفُرُوا بِمَا آتَيْنَاهُمْ وَلِيَتَمَتَّعُوا فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ ( 66 )
جا با ئهوانه ههر ناشوکرو بهدنمهک بن له بهرامبهر ئهو ههموو بهخششانهی ئێمهوه، با نازو نیعمهتهکانی خوا بهکار بهێنن بهو شێوازهی که پێی ڕازی نیه، سهرهنجام له داهاتوودا خۆیان دهبیننهوه و بهئاگا دێنهوه..!
أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّا جَعَلْنَا حَرَمًا آمِنًا وَيُتَخَطَّفُ النَّاسُ مِنْ حَوْلِهِمْ أَفَبِالْبَاطِلِ يُؤْمِنُونَ وَبِنِعْمَةِ اللَّهِ يَكْفُرُونَ ( 67 )
(باشه، خوانهناسانی مهککه) ههست ناکهن، نابینن که چۆن شوێنێکی ئهمین و پڕ له ئاسایشمان بۆ فهراههم هێناون لهکاتێکدا، له دهوروبهریانهوه خهڵکی دهفڕێنرێت، ئایا ههر باوهڕ به بهتاڵ و ناحهقی دههێنن و ههست به نازو نیعمهتهکانی خوا ناکهن و سپڵهیی دهکهن؟!
وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَىٰ عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَوْ كَذَّبَ بِالْحَقِّ لَمَّا جَاءَهُ أَلَيْسَ فِي جَهَنَّمَ مَثْوًى لِّلْكَافِرِينَ ( 68 )
جا ئیتر کێ لهوه ستهمکارتره که درۆ ههڵدهبهسێت و هاوهڵی بۆ بڕیار دهدات، یان ئهو حهق و ڕاستیهی که بۆی هاتووه به درۆی دهزانێت، مهگهر ههر دۆزهخ شایسته بێت، ئایا له دۆزهخدا جێگه و ڕێگهیهکی ههمیشهیی بۆ بێ باوهڕان دابین نهکراوه؟ (بێگومان ئاماده کراوه).
وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ ( 69 )
ئهوانهش له پێناوی ئێمهداو بۆ بهدهستهێنانی ڕهزامهندی ئێمه؛ ههوڵ و کۆششیان کردووه و خۆیان ماندوو کردووه، سوێند بهخوا بهڕاستی ئهوانه ڕێنموویی دهکهین بۆ ههموو ڕێگهیهکی چاک و دروستی خۆمان (که بهدهستهێنانی ڕهزامهندی ئێمهی لهدوایه)، بێگومان خوای پهروهردگار ههمیشه لهگهڵ جاکهکارانه.
قورئانی پیرۆز » كوردی » سورهتی الروم
كوردی
سورهتی الروم - تعداد آیات 60
فِي أَدْنَى الْأَرْضِ وَهُم مِّن بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَيَغْلِبُونَ ( 3 )
له نزیکترین و نزمترین وڵاتیاندا، بهڵام له ئایندهدا (نۆرهیان دێتهوه) ڕۆمهکان دوای شکستیان سهردهکهونهوه.
فِي بِضْعِ سِنِينَ لِلَّهِ الْأَمْرُ مِن قَبْلُ وَمِن بَعْدُ وَيَوْمَئِذٍ يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ ( 4 )
له چهند ساڵێکدا (چهند ساڵێکی داهاتوو نێوان 3-9 ساڵ)، ههموو کارو فرمانێك تهنها بهدهست خوایه، لهوهو پێش و لهوهو دوایش (له ههموو کات و ههموو شوێنێك)، جا ئهو ڕۆژه ئیمانداران خۆشحاڵ و شاد دهبن...
بِنَصْرِ اللَّهِ يَنصُرُ مَن يَشَاءُ وَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ ( 5 )
به سهرکهوتنی خوا، (که بهخشی به ئیمانداران و به ڕۆمهکان)، ههر کهسێك یان ههر دهستهیهك ئهو زاته بیهوێت، سهری دهخات، ههر ئهو خوایهش خاوهنی دهسهڵاتی بێ سنووره و زۆریش دلۆڤان و میهرهبانه.
وَعْدَ اللَّهِ لَا يُخْلِفُ اللَّهُ وَعْدَهُ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ ( 6 )
بێگومان ئهوه بهڵێنی خوا خۆیهتی (که ئیمانداران و ڕۆمهکان سهردهخات بهسهر فارسهکاندا)، خوا سهرپێچی ناکات له بهڵێنهکهی، بهڵام زۆربهی خهڵکی تهنها ڕواڵهت له دنیا دهزانن (عهقڵیان له چاویاندایه)، ئهوانه بێ ئاگاو بێ خهبهرن له ڕۆژی دوایی و قیامهت...
يَعْلَمُونَ ظَاهِرًا مِّنَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَهُمْ عَنِ الْآخِرَةِ هُمْ غَافِلُونَ ( 7 )
ئهوانه ههر ڕواڵهت له ژیانی دنیا بهدی دهکهن، له بهرامبهر قیامهتیشهوه بێ ئاگان.
أَوَلَمْ يَتَفَكَّرُوا فِي أَنفُسِهِم مَّا خَلَقَ اللَّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا إِلَّا بِالْحَقِّ وَأَجَلٍ مُّسَمًّى وَإِنَّ كَثِيرًا مِّنَ النَّاسِ بِلِقَاءِ رَبِّهِمْ لَكَافِرُونَ ( 8 )
ئایا ئهوه له ناخی خۆیاندا بیرێکیان نهکردۆتهوه، که خوا ئاسمانهکان و زهوی و ههرچی له نێوانیاندا ههیه تهنها به حهق و سنووردار نهبێت دروستی نهکردوون؟ له ڕاستیدا زۆربهی خهڵکی بێ باوهڕن به گهیشتنه خزمهتی پهروهردگاریان.
أَوَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ كَانُوا أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَأَثَارُوا الْأَرْضَ وَعَمَرُوهَا أَكْثَرَ مِمَّا عَمَرُوهَا وَجَاءَتْهُمْ رُسُلُهُم بِالْبَيِّنَاتِ فَمَا كَانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَلَٰكِن كَانُوا أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ ( 9 )
ئایا بهسهر زهویدا نهگهڕاون، تا تهماشا بکهن و سهرنج بدهن چیمان بهسهر ئهو نهتهوانهی پێش ئهماندا هێناوه، لهمان زۆر بههێزترو به دهسهڵات تر بوون، زهویان ژێرهو ژوور دهکرد (واته دهیان کێڵا بۆ کشتوکاڵ و کانزایان لێ دهردههێنا)و ئاوهدانیان کردبۆوه زیاتر لهمان، پێغهمبهرهکانیشیان کاتی خۆی بهڵگهی زۆرو ئاشکرایان بۆ هێنان؟ (بهڵام بێ سوود بوو، زۆربهیان بڕوایان نهکرد) جا وهنهبێت خوا ستهمی لێکردبن، بهڵکو ههر خۆیان ستهمیان له خۆیان دهکرد.
ثُمَّ كَانَ عَاقِبَةَ الَّذِينَ أَسَاءُوا السُّوأَىٰ أَن كَذَّبُوا بِآيَاتِ اللَّهِ وَكَانُوا بِهَا يَسْتَهْزِئُونَ ( 10 )
پاشان ئهو تیاچوونه سهرئهنجامی ئهوانه بوو که تاوان و گوناهیان کرد؛ چونکه ئهوانه بڕوایان به ئایهت و فهرمانهکانی خوا نههێناو گاڵتهیان پێ دهکرد.
اللَّهُ يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ ثُمَّ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ ( 11 )
ههر خوا خۆی دروستکراوان دههێنێته مهیدان و دوایی وهك خۆیان لێدهکاتهوه، (سهرهتا ههر ئهو دروستی کردوون و ههر ئهویش دوای مردن دووباره زیندوویان دهکاتهوه)، سهرئهنجامیش ههر بۆ لای ئهو زاته دهبرێنهوه.
وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يُبْلِسُ الْمُجْرِمُونَ ( 12 )
ئهو ڕۆژهی قیامهت بهرپا دهبێت، تاوانباران و تاوانکاران نائومێد و بێ هیوا دهبن (چونکه دهزانن چیان چاندووهو چیان کێڵاوه و چیان دهست پێشکهری کردوه).
وَلَمْ يَكُن لَّهُم مِّن شُرَكَائِهِمْ شُفَعَاءُ وَكَانُوا بِشُرَكَائِهِمْ كَافِرِينَ ( 13 )
کهسیان دهست نهکهوت لهوانهی به شهریك و هاوهڵیان دهزانی تا تکایان بۆ بکات و فریایان بکهوێت، ئهوسا ئیتر بهناچاری، بێ باوهڕ دهبن به شهریك و هاوهڵ (که له دنیادا پشتیان پێ دهبهستن و هاناو هاواریان بۆ دهبردن).
وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يَوْمَئِذٍ يَتَفَرَّقُونَ ( 14 )
ئهو ڕۆژهی قیامهت بهرپا دهبێت، لهو ڕۆژهدا؛ ئهو خهڵکه؛ له یهك دادهبڕێن و دهبنه دوو دهستهوه.
فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَهُمْ فِي رَوْضَةٍ يُحْبَرُونَ ( 15 )
جا ئهوانهی باوهڕیان هێناوهو کردهوه چاکهکانیان ئهنجامداوه، ئهوانه له باخچهو باخاتی بهههشتدا ژیانی پڕ له کامهرانی و بهختهوهری و ئاسوودهیی شاد دهکرێن.
وَأَمَّا الَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا وَلِقَاءِ الْآخِرَةِ فَأُولَٰئِكَ فِي الْعَذَابِ مُحْضَرُونَ ( 16 )
ئهوانه بێ بڕوا بوون، کاتی خۆی بهڵگه و نیشانهکانی ئێمهیان بهدرۆ دهزانی و بروایان بهگهیشتنی قیامهت و زیندوو بوونهوه نهبوو، ئهوانه ئامادهن لهناو سزایهکی سهخت و دۆزهخێکی پڕ ئهشکهنجهو ئازاردا.
فَسُبْحَانَ اللَّهِ حِينَ تُمْسُونَ وَحِينَ تُصْبِحُونَ ( 17 )
کهواته پاکی و بێگهردی و ستایش بۆ خوا، کاتێك که ئێوارهو بهیانی دهکهنهوه.
وَلَهُ الْحَمْدُ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَعَشِيًّا وَحِينَ تُظْهِرُونَ ( 18 )
شوکرو سوپاسگوزاری ههر شایستهی زاتی خوایه له ئاسمانهکان و زهویدا، لهکاتی عیشاو تاریکیدا، ههروهها کاتێك که نیوهڕۆ دهکهنهوه.
يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَيُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ وَيُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَكَذَٰلِكَ تُخْرَجُونَ ( 19 )
ئهو خوایه زیندوو له مردوو دهردههێنێت (له مادده بێ گیانهکان زیندهواران دروست دهکات)، مردوویش له زیندو دهردههێنێت (ژیان و مردن بهردهوامه و تێههڵکێشی یهکن)، زهوی دوای مردنی زیندو دهکاتهوه (زهوی له وهرزی پایزو زستاندا جۆره مردنێکی بهسهردا دێت، له وهرزی بههارو هاویندا جۆره زیندوو بوونهوهیهکی تێدا ئاشکرایه)، جا ههر ئا بهو شێوهیه ئێوهش له گۆڕهکان دهردههێنرێنهوه. (لهوه دهچێت وهکو زۆربهی زانایان دهفهرموون: زیندوو بوونهوهی دووهم جار وێنهی ڕوهك لهم خاکه سهردهربهێنین).
وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَكُم مِّن تُرَابٍ ثُمَّ إِذَا أَنتُم بَشَرٌ تَنتَشِرُونَ ( 20 )
له نیشانهو بهڵگهکانی خوا ئهوهیه ئێوهی له خاك دروست کردووه، لهوهودوا دوای بڕینی چهند قۆناغێك کوتوپڕ بوونهته مرۆڤێك و بڵاو دهبنهوه به زهویدا.
وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُم مِّنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُم مَّوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ ( 21 )
یهکێك له نیشانهو بهڵگهکانی تری ئهوهیه: که ههر له خۆتان هاوسهری بۆ دروست کردوون بۆ ئهوهی ئارام بگرن لهلایداو له نێوانتاندا خۆشهویستی و سۆزو میهرهبانی فهراههم هێناوه، بهڕاستی ئا لهو دیاردانهدا نیشانهو بهڵگه ههیه بۆ کهسانێك بیردهکهنهوهو تێدهفکرن.
وَمِنْ آيَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافُ أَلْسِنَتِكُمْ وَأَلْوَانِكُمْ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِّلْعَالِمِينَ ( 22 )
(یهکێکی تر) له نیشانهو بهڵگهکانی، دروستکردنی ئاسمانهکان و زهویه (که زاناکانی ئهستێرهناسی له ئاستیدا سهرسام و سهرگهردانن) و جیاوازی زمان و ڕهنگتانه (دهنگی هیچ کهس له کهسی تر ناکات، سهرهڕای سهدهها جۆر زمان، که جۆری قسهکردن و داڕشتنی ههر گهلێك تایبهتمهندی خۆی ههیه، جگه له ههزاران شێواز که لهو زمانه سهرهکیانه دهبێتهوه)، بهڕاستی ئا لهو دیاردهیهشدا بهڵگهو نیشانهی زۆر ههیه بۆ زانایان و شارهزایان.
وَمِنْ آيَاتِهِ مَنَامُكُم بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَابْتِغَاؤُكُم مِّن فَضْلِهِ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَسْمَعُونَ( 23 )
یهکێکی تر له نیشانهو بهڵگهکانی خهوتنتانه له شهوو ڕۆژدا (ئهڵبهته خهو دیاردهیهکی سهرنج ڕاکێشهو جێگهی ورد بوونهوهو تێڕامانه)، له کاتی بێداریشدا ههوڵ و کۆششتانه بۆ بههره وهرگرتن له بهخششهکانی خوا، جا بهڕاستی ئا لهو دیاردهیهشدا بهڵگهو نیشانهی زۆر ههن بۆ کهسانێك که دهبیستن و تێدهگهن.
وَمِنْ آيَاتِهِ يُرِيكُمُ الْبَرْقَ خَوْفًا وَطَمَعًا وَيُنَزِّلُ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَيُحْيِي بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَعْقِلُونَ ( 24 )
ههروهها له بهڵگهو نیشانهکانی تری ئهوهیه که ههوره بروسکهتان نیشان دهدات که ترسی لێ دهکرێت و ئومێد بهخشیشه (ترس له دهنگ و ڕوناکی بههێزی، ترس لهوهی ببێته مایهی تهرزهو لافاو، ههروهها بهئومێدی فهرو بهرهکهت) و له ئاسمانهوه باران دهبارێنێت، زهوی پێ زیندوو دهکاتهوه دوای ئهوهی که مردبوو (ڕوهك و کژو گیاکان وشك بوون) بهڕاستی ئا لهو دیاردهیهشدا بهڵگهو نیشانهی زۆر ههن بۆ کهسانێك ژیریان بخهنه کار.
وَمِنْ آيَاتِهِ أَن تَقُومَ السَّمَاءُ وَالْأَرْضُ بِأَمْرِهِ ثُمَّ إِذَا دَعَاكُمْ دَعْوَةً مِّنَ الْأَرْضِ إِذَا أَنتُمْ تَخْرُجُونَ ( 25 )
له نیشانهو بهڵگهکانی تری خوا ئهوهیه که ئاسمان و زهوی ڕاوهستاون به فهرمانی ئهو (خۆرو ههسارهو ئهستێرهکانی له بۆشایدا ڕاگرتووه بێ کۆڵهکهو بێ پاڵپشتێکی دیار)، لهوهودوا کاتێك بانگێکی لێکردن، که ئێوه له توێی خاکدان، دهستبهجێ ههمووتان دهردهچن له زهویداو زیندوو دهبنهوه.
وَلَهُ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ كُلٌّ لَّهُ قَانِتُونَ ( 26 )
ههرچی له ئاسمانهکان و زهویدا ههیه ههمووی ئهو بهدیهێنهریانهو خاوهنیانه، ههر ههمووشیان ملکهچ و فهرمانبهرداری ئهون.
وَهُوَ الَّذِي يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ وَهُوَ أَهْوَنُ عَلَيْهِ وَلَهُ الْمَثَلُ الْأَعْلَىٰ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ( 27 )
ههر ئهو زاته له سهرهتاوه بهدیهێنراوهکان بهدی دههێنێت، پاشان به جۆرێکی تر دروستیان دهکاتهوه، ئهو کارهش بۆ خوا ئاسانه، نموونهی بهرزو وهسفی بڵند ههر شایستهی ئهو زاتهیه له ئاسمانهکان و زهویدا، ههر ئهویش زاتێکی باڵادهست و دانایه.
ضَرَبَ لَكُم مَّثَلًا مِّنْ أَنفُسِكُمْ هَل لَّكُم مِّن مَّا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُم مِّن شُرَكَاءَ فِي مَا رَزَقْنَاكُمْ فَأَنتُمْ فِيهِ سَوَاءٌ تَخَافُونَهُمْ كَخِيفَتِكُمْ أَنفُسَكُمْ كَذَٰلِكَ نُفَصِّلُ الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ ( 28 )
ههر له خۆتان نموونهی بۆ هێناونهتهوه (که چهنده بڕیاردانی هاوهڵ و شهریك بۆ خوا نادروست و نابهجێیه) ئایا ئێوه ڕازین بهندهو بهردهستهکانتان ببنه هاوبهشتان و لهو ماڵ و سامانهی پێمانداون شهریك بن و وهك یهك سوودی لێوهربگرن و دهستی تێبخهن و لێیان بترسن و حسابیان بۆ بکهن، ههروهك چۆن ئێوه له یهکتر سڵدهکهنهوهو حساب بۆ یهکتر دهکهن؟! ئا بهو شێوهیه بهڵگهو نموونهی زۆر ڕوون دهکهینهوه بۆ کهسانێك که ژیرو هۆشمهند بن...
بَلِ اتَّبَعَ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَهْوَاءَهُم بِغَيْرِ عِلْمٍ فَمَن يَهْدِي مَنْ أَضَلَّ اللَّهُ وَمَا لَهُم مِّن نَّاصِرِينَ ( 29 )
نهخێر، ئهوانه ژیر نابن، بهڵکو ئهوانهی ستهمیان کردووه شوێنی ئارهزووی خۆیان دهکهون دوور له ههموو بنهمایهکی زانستی و زانیاری، جا ئیتر کێ دهتوانێت ڕێنموویی ئهو کهسانه بکات خوا گومڕای کردوون (ئهڵبهته خۆیان ڕێگهی گومڕاییان ههڵبژاردووه، خوای گهورهش به زۆر هیدایهتی کهس نادات)، کهسیش پشتیوان و یارمهتیدهریان له سزای سهخت بیانپارێزێت.
فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفًا فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا لَا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَٰلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ ( 30 )
(ئهی ئینسان بهدڵێکی پاك و بێگهردهوه) ڕوو بکهره بهرنامهو ئاینی خواو ئهملاولا مهکه، خهڵکینه ئێوهش پابهندی ئهو نهخشهیه بن که خوا ئێوهی لهسهر دروست کردووه (واته قورئان کهتهلۆك و نهخشهی ژیانی ئادهمیزادهکانه لێی لامهدهن)، هیچ جۆره گۆڕانکاریهك له هیچ نهخشهو دروستکراوێکی خوادا نی یه، ئا ئهوهیه دینی ڕاست و دروست، بهڵام زۆربهی خهڵکی ئهم ڕاستیانه نازانن.
مُنِيبِينَ إِلَيْهِ وَاتَّقُوهُ وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَلَا تَكُونُوا مِنَ الْمُشْرِكِينَ ( 31 )
خهڵکینه: ڕوو بکهنه پهروهردگارتان، بهملکهچی بگهڕێنهوه بۆلای، لهو بترسن و خۆتان له سزای بپارێزن، نوێژهکانیشتان بهچاکی ئهنجام بدهن، مهبن بهو کهسانهی که شهریك و هاوهڵی بۆ بڕیار دهدهن...
مِنَ الَّذِينَ فَرَّقُوا دِينَهُمْ وَكَانُوا شِيَعًا كُلُّ حِزْبٍ بِمَا لَدَيْهِمْ فَرِحُونَ ( 32 )
لهوانهی که ئاینهکهیان بهش بهش کردووهو بوونهته چهندهها گرۆو دهسته (بڕوایان بهههندێکی ههیهو بڕوایان بهههندێکی نی یهو کوێرانه شوێن ڕابهرهکهیان دهکهون) ههر گرۆو پارتێکیش دڵخۆش به بهرنامهو نهخشهو پلانی خۆیان (وا دهزانن چاکترین ڕێبازیان گرتۆتهبهر).
وَإِذَا مَسَّ النَّاسَ ضُرٌّ دَعَوْا رَبَّهُم مُّنِيبِينَ إِلَيْهِ ثُمَّ إِذَا أَذَاقَهُم مِّنْهُ رَحْمَةً إِذَا فَرِيقٌ مِّنْهُم بِرَبِّهِمْ يُشْرِكُونَ ( 33 )
کاتێك تهنگانهو ناخۆشی تووشی خهڵکی دهبێت، هاناو هاوار بۆ پهروهردگاریان دهبهن و ههر لهو دهپاڕێنهوه، پاشان که ناخۆشی و تهنگانهکه نهماو خوا دهوری ڕهحمهت و میهرهبانی خۆی لێکردنهوه، یهکسهر دهستهیهکیان هاوهڵ بۆ پهروهردگاریان بڕیار دهدهن.
لِيَكْفُرُوا بِمَا آتَيْنَاهُمْ فَتَمَتَّعُوا فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ ( 34 )
با ئهوانه ههر بهدنمهك بن و قهدری نازو نیعمهت و بهخششهکانمان نهزانن، با ڕابوێرن، له ئایندهدا دهزانن چ پهنێکیان داوهو چ بهڵایهکیان بهسهر خۆیان هێناوه.
أَمْ أَنزَلْنَا عَلَيْهِمْ سُلْطَانًا فَهُوَ يَتَكَلَّمُ بِمَا كَانُوا بِهِ يُشْرِكُونَ ( 35 )
ئایا مهگهر بۆ سهر ئهو هاوهڵگهرانه بهڵگهمان ناردووه تا وێڵ بن له خواپهرستی و شوێنی نادروستی بکهون؟! بهڵگهکهش قسه بکات و شهریك بۆ خوا دانانهکهیان پهسهند بکات؟!
وَإِذَا أَذَقْنَا النَّاسَ رَحْمَةً فَرِحُوا بِهَا وَإِن تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ إِذَا هُمْ يَقْنَطُونَ ( 36 )
کاتێکیش ڕهحمهتێك بهخهڵکی بچێژین، ئهوا له خۆیان بایی دهبن (زۆربهیان دینداری فهرامۆش دهکهن)، خۆ ئهگهر بهڵاو ناخۆشیهکیشیان تووش بێت له سهرئهنجامی کارو کردهوهو دهست پێشخهری خۆیاندا، دهست بهجێ نائومێد دهبن له ڕهحمهتی خوا.
أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّ اللَّهَ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن يَشَاءُ وَيَقْدِرُ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ ( 37 )
ئایا ئهوانه سهرنجیان نهداوه که بهڕاستی خوا ڕزق و ڕۆزی و سامان فراوان دهکات بۆ ههر کهس که بیهوێت، یاخود دهیگرێتهوهو کهمی دهکاتهوه، بێگومان ئا لهو حاڵهتانهشدا بهڵگهی زۆر ههیه بۆ ئهو کهسانهی که باوهڕ دههێنن.
فَآتِ ذَا الْقُرْبَىٰ حَقَّهُ وَالْمِسْكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ ذَٰلِكَ خَيْرٌ لِّلَّذِينَ يُرِيدُونَ وَجْهَ اللَّهِ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ( 38 )
کهواته ئهی ئیماندار: مافی خزمان بده، له ههر ڕوویهکهوه مافیان دهکهوێته سهرت جێبهجێی بکه، ههروهها مافی ههژاران و ڕێبوارانیش فهرامۆش مهکه، ئهو ڕهفتارانه چاکترو پهسهندتره بۆ ئهو کهسانهی که مهبهستیان ڕهزامهندی خوایه، بێگومان ههر ئهوانهش سهرفرازو سهرکهوتوون.
وَمَا آتَيْتُم مِّن رِّبًا لِّيَرْبُوَ فِي أَمْوَالِ النَّاسِ فَلَا يَرْبُو عِندَ اللَّهِ وَمَا آتَيْتُم مِّن زَكَاةٍ تُرِيدُونَ وَجْهَ اللَّهِ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُضْعِفُونَ ( 39 )
ههر پارهو سامانێکتان به سوو دابێت به خهڵکی بۆ ئهوهی زیاد بکات لهناو سامانهکهیاندا، ئهوه بهرهکهت ناکات و پاداشتی نابێت لای خوا (بهڵکو موحاسهبهشی له دوایه)، ئهوهش به زهکات داوتانهو مهبهستان ڕهزامهندی خوایه، ئا ئهو جۆره کهسانه پاداشتیان چهند بهرامبهر کردۆتهوه.
اللَّهُ الَّذِي خَلَقَكُمْ ثُمَّ رَزَقَكُمْ ثُمَّ يُمِيتُكُمْ ثُمَّ يُحْيِيكُمْ هَلْ مِن شُرَكَائِكُم مَّن يَفْعَلُ مِن ذَٰلِكُم مِّن شَيْءٍ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَىٰ عَمَّا يُشْرِكُونَ ( 40 )
خوا ئهو زاتهیه که دروستی کردوون و پاشان ڕزق و ڕۆزی پێبهخشیون (ئاوو ههواو خۆرو خاك و هۆکارهکانی بهدهست هێنانی سامان بهشێکن له بهخششهکانی) لهدوایدا دهتانمرێنێت، پاشان زیندووتان دهکاتهوه، ئایا هیچ کام لهوانهی که کردوتانن به هاوبهشی خوا، شتی وایان له دهست دێت؟! پاکی و بڵندی بۆ ئهو زاتهیه لهوهی ئهوانه دهیکهن به هاوبهشی.
ظَهَرَ الْفَسَادُ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ لِيُذِيقَهُم بَعْضَ الَّذِي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ ( 41 )
تاوان و خراپه دهرکهوتووهو ههموو سهر زهوی و دهریاکانیشی گرتۆتهوه، بههۆی ئهو تاوان و گوناهانهوه که خهڵکی دهستیان داوهتێ، سهرئهنجام دهبێت تاڵاوی ههندێك له کردهوهکانیان بچێژن (که بهرپابوونی جهنگ و کارهساته سروشتیهکانه) بۆ ئهوهی بگهڕێنهوه بۆ ڕێبازی پاکی و خواناسی.
قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِن قَبْلُ كَانَ أَكْثَرُهُم مُّشْرِكِينَ ( 42 )
(ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم) پێیان بڵێ: بگهڕێن بهسهر زهویدا و تهماشا بکهن و سهرنج بدهن و بزانن چۆن بوو سهرئهنجامی پێشینهکان، ئهوانهی زۆربهیان هاوهڵگرو بت پهرست بوون.
فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ الْقَيِّمِ مِن قَبْلِ أَن يَأْتِيَ يَوْمٌ لَّا مَرَدَّ لَهُ مِنَ اللَّهِ يَوْمَئِذٍ يَصَّدَّعُونَ ( 43 )
کهواته ڕووی خۆت بکهره ئهم ئاینه پتهوو چاك و دامهزراوه، پێش ئهوهی ڕۆژێك بێت هیچ کهس نهتوانێت جڵهوی بگرێت و دژایهتی بهرنامهی خوا بکات، ئهو ڕۆژه خهڵکی ههموو له یهك جیادهبنهوه (بهههشتیان بۆ بهههشت به ڕێ دهکرێن، دۆزهخیهکانیش بۆ دۆزهخ).
مَن كَفَرَ فَعَلَيْهِ كُفْرُهُ وَمَنْ عَمِلَ صَالِحًا فَلِأَنفُسِهِمْ يَمْهَدُونَ ( 44 )
ئهوهی کافر بێت ئهوه کافر بوونهکهی لهسهری دهکهوێت، ئهوانهش که کارو کردهوهی چاك ئهنجام دهدهن، ئهوه ڕێگه بۆ خۆیان خۆش دهکهن (بهرهو بهههشت).
لِيَجْزِيَ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِن فَضْلِهِ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْكَافِرِينَ ( 45 )
تا خوا زۆر به زیادهوه پاداشتی ئهوانه بداتهوه که ئیمانیان هێناوهو کردهوه چاکهکانیان ئهنجامداوه، بهڕاستی ئهو زاته کافرانی خۆش ناوێت.
وَمِنْ آيَاتِهِ أَن يُرْسِلَ الرِّيَاحَ مُبَشِّرَاتٍ وَلِيُذِيقَكُم مِّن رَّحْمَتِهِ وَلِتَجْرِيَ الْفُلْكُ بِأَمْرِهِ وَلِتَبْتَغُوا مِن فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ ( 46 )
له بهڵگهو نیشانهکانی (گهورهیی پهروهردگار) ئهوهیه چهندهها جۆر با دهنێرێت وهك مژده بهخشێك (له کاتێکدا که ههڵگری ههورو ههڵمی ئاوه)، تا ڕهحمهت و میهرهبانی خۆیتان پێ بچێژێت، تا کهشتیهکان به دهریادا به فهرمانی ئهو هاتوچۆ بکهن و تا له بهخششهکانی بههرهوهر ببن، بۆ ئهوهش سوپاسگوزاری بکهن.
وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ رُسُلًا إِلَىٰ قَوْمِهِمْ فَجَاءُوهُم بِالْبَيِّنَاتِ فَانتَقَمْنَا مِنَ الَّذِينَ أَجْرَمُوا وَكَانَ حَقًّا عَلَيْنَا نَصْرُ الْمُؤْمِنِينَ ( 47 )
سوێند بهخوا بهڕاستی پێش تۆ (ئهی محمد صلی الله علیه وسلم) پێغهمبهرانێکمان ڕهوانه کردووه، بۆ سهر هۆزو گهلهکانیان، بهڵگهو نیشانهی زۆریان بۆ هێنان، بهڵام زۆریان باوهڕیان نههێنا، بۆیه ئێمهش تۆڵهمان سهند لهوانهی که تاوانیان کرد، ئهوسا ئیتر سهر خستنی ئیمانداران به ئهرکی سهرشانی خۆمان زانی و سهرکهوتنمان پێ بهخشین.
اللَّهُ الَّذِي يُرْسِلُ الرِّيَاحَ فَتُثِيرُ سَحَابًا فَيَبْسُطُهُ فِي السَّمَاءِ كَيْفَ يَشَاءُ وَيَجْعَلُهُ كِسَفًا فَتَرَى الْوَدْقَ يَخْرُجُ مِنْ خِلَالِهِ فَإِذَا أَصَابَ بِهِ مَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ إِذَا هُمْ يَسْتَبْشِرُونَ ( 48 )
خوا ئهو زاتهیه که چهندهها جۆر - با - دهنێرێت، ئهو - با - یه ههور ههڵدهگرێت و لهگهڵ خۆیدا ڕاپێچی دهکات، جا خوا پهخشی دهکاتهوه به ئاسماندا بهههر شێوازو شێوهیهك که بیهوێت، ههورهکان پارچه پارچه دهکات، ئینجا دهبینیت باران له نێوانیاندا دهردهچێت و دادهبهزێته سهر زهوی، جا کاتێك بارانهکهی باراند بۆ ههر تاقمێك له بهندهکانی که بیهوێت، ئهوانیش یهکسهر خۆشحاڵ و دڵخۆش دهبن و مژده دهدهن به یهکتری...
وَإِن كَانُوا مِن قَبْلِ أَن يُنَزَّلَ عَلَيْهِم مِّن قَبْلِهِ لَمُبْلِسِينَ ( 49 )
بهڕاستی پێش ئهوهی دابارێته سهریان، زۆر نائومێدو بێ هیوا بوون.
فَانظُرْ إِلَىٰ آثَارِ رَحْمَتِ اللَّهِ كَيْفَ يُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا إِنَّ ذَٰلِكَ لَمُحْيِي الْمَوْتَىٰ وَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ( 50 )
جا ئیتر سهرنج بدهو تهماشای چهندهها ئاسهواری ڕهحمهتی خوا بکه، که چۆن زهوی زیندوو دهکاتهوه دوای مردنی، بێگومان ئهو زاتهی که ئهو کارانه ئهنجام دهدات، مردووان زیندوو دهکاتهوهو ههر ئهو زاته دهسهڵاتی بهسهر ههموو شتێکدا ههیه، (مردووانیش وهك ڕوهك له کاتی خۆیدا له زهوی دهردههێنێتهوه بۆ لێپرسینهوه).
وَلَئِنْ أَرْسَلْنَا رِيحًا فَرَأَوْهُ مُصْفَرًّا لَّظَلُّوا مِن بَعْدِهِ يَكْفُرُونَ ( 51 )
سوێند به خوا خۆ ئهگهر ڕهشهبایهکی زهرهرمهند بنێرن و ببینن کشتوکاڵ و باخهکانیانی زهرد ههڵگهڕان، ئهوه ئهوانه ئیتر دهست دهکهن به ناشوکری و له دین وهردهگهڕێن.
فَإِنَّكَ لَا تُسْمِعُ الْمَوْتَىٰ وَلَا تُسْمِعُ الصُّمَّ الدُّعَاءَ إِذَا وَلَّوْا مُدْبِرِينَ ( 52 )
جا بهڕاستی تۆ ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم ناتوانیت دهنگی خۆت، واته: بانگهوازهکهت، به مردووهکان ڕابگهیهنیت، ههروهها ناتوانیت کهڕو گوێ گرانهکانی لێ تێبگهیهنیت (کافران وهك مردوو، وهك کهڕن)، کاتێك ڕوو وهردهگێڕن و پشت ههڵدهکهن و بایهخ به بانگهوازهکهت نادهن.
وَمَا أَنتَ بِهَادِ الْعُمْيِ عَن ضَلَالَتِهِمْ إِن تُسْمِعُ إِلَّا مَن يُؤْمِنُ بِآيَاتِنَا فَهُم مُّسْلِمُونَ ( 53 )
ههروهها ناتوانیت ڕێنموویی کوێرو نابینایان بکهیت (ئهوانهی دڵیان داخستووهو نایانهوێت تێبینی بکهن) تۆ ناتوانیت له گومڕایی ڕزگاریان بکهیت، بهڵکو تۆ تهنها دهتوانیت ئایهتهکانی قورئانی ئێمه بدهی بهگوێی ئهو کهسانهدا باوهڕیان پێیهتی و هیچی تر، چونکه ئهوانه ههمیشه ملکهچی فهرمانی خوان.
اللَّهُ الَّذِي خَلَقَكُم مِّن ضَعْفٍ ثُمَّ جَعَلَ مِن بَعْدِ ضَعْفٍ قُوَّةً ثُمَّ جَعَلَ مِن بَعْدِ قُوَّةٍ ضَعْفًا وَشَيْبَةً يَخْلُقُ مَا يَشَاءُ وَهُوَ الْعَلِيمُ الْقَدِيرُ ( 54 )
خوا ئهو زاتهیه ئێوهی به لاوازی دروست کردووه (سهرهتا نوتفهیهکی لاواز، دوایی وهك دیل له سکی دایکدا، پاشان ههر منداڵی لاوازیت تا دهگهیته تهمهنی لاوی)، ئهوسا خوا هێزو دهسهڵاتێکت پێ دهبهخشێت، دوای هێزو توانایی دووباره نۆرهی لاوازی و پیری دێت، بێگومان ئهو خوایه ههرچی بوێت دروستی دهکات (ئهم هێزو بێ هێزیه بهشێکه له ویستی ئهو زاته)، ئهو پهروهردگاره زاناو به توانایه.
وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يُقْسِمُ الْمُجْرِمُونَ مَا لَبِثُوا غَيْرَ سَاعَةٍ كَذَٰلِكَ كَانُوا يُؤْفَكُونَ ( 55 )
ئهو ڕۆژهی که قیامهت بهرپا دهبێت تاوانباران سوێند دهخۆن (که: له جیهانی بهرزهخدا، یان له ژیانی دنیادا) تهنها کاژێرێك ماونهتهوه، ئا ئهوانه کاتی خۆی له ڕاستی لادهدران.
وَقَالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَالْإِيمَانَ لَقَدْ لَبِثْتُمْ فِي كِتَابِ اللَّهِ إِلَىٰ يَوْمِ الْبَعْثِ فَهَٰذَا يَوْمُ الْبَعْثِ وَلَٰكِنَّكُمْ كُنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ ( 56 )
(له ڕۆژی قیامهتدا که تاوانباران سهریان لێشێواوهو سوێندی درۆ دهخۆن) ئهوانهی زانیاری و ئیمانیان پێبهخشرابوو دهڵێن: سوێند بهخوا بێگومان ئێوه بهڕادهی ئهوهی خوا بڕیاری لهسهر بووه ماونهتهوه (له دنیاداو له جیهانی بهرزهخیشدا) تا ڕۆژی زیندووبوونهوه، جا ئهمه ڕۆژی زیندووبوونهوهکهیه، بهڵام ئێوه بهم ڕاستیهتان نهدهزانی و بڕواتان پێی نهبوو.
فَيَوْمَئِذٍ لَّا يَنفَعُ الَّذِينَ ظَلَمُوا مَعْذِرَتُهُمْ وَلَا هُمْ يُسْتَعْتَبُونَ ( 57 )
جا لهو ڕۆژهدا تکاو پاڕانهوهو بڕو بیانووی ئهوانهی ستهمیان کردووه، هیچ سوودێکی نیه بۆیان، بههیچ شێوهیهك خوا لێیان ڕازی نابێت و ئهوانهش داوای لابردنی ڕق و قینی خوایان لێ ناکرێت، بههۆی تۆبهوه خۆیان ڕزگار بکهن.
وَلَقَدْ ضَرَبْنَا لِلنَّاسِ فِي هَٰذَا الْقُرْآنِ مِن كُلِّ مَثَلٍ وَلَئِن جِئْتَهُم بِآيَةٍ لَّيَقُولَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ أَنتُمْ إِلَّا مُبْطِلُونَ ( 58 )
سوێند بهخوا بهڕاستی ئێمه لهم قورئانهدا له ههموو بابهتێك نموونهمان بۆ خهڵکی هێناوهتهوه، کهچی ههر ئایهتێکیشیان بۆ بهێنیت و بهسهریاندا بخوێنیتهوه، ئهوه بێگومان ئهوانهی که بێ باوهڕن دهڵێن: ئێوه تهنها پێشێلکهری حهقن و هیچی تر نین!!
كَذَٰلِكَ يَطْبَعُ اللَّهُ عَلَىٰ قُلُوبِ الَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ ( 59 )
ئا بهو شێوهیه خوا مۆر دهنێت بهسهر دڵی ئهوانهدا که نازانن و بهشوێن حهق و ڕاستیدا ناگهڕێن، (شوێن ڕاستی و حهقیقهت ناکهون).
فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَلَا يَسْتَخِفَّنَّكَ الَّذِينَ لَا يُوقِنُونَ ( 60 )
جا (ئهی محمد صلی الله علیه وسلم، ئهی ئیماندار) دان بهخۆدا بگرهو ئارام بگره، چونکه بێگومان وهعدو بهڵێنی خوا حهق و ڕاسته و ههر دێتهدی، ئهوانهش که باوهڕیان نیه بێ ئارامت نهکهن و ساردت نهکهنهوه.
قورئانی پیرۆز » كوردی » سورهتی لقمان
كوردی
سورهتی لقمان - تعداد آیات 34
تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ الْحَكِيمِ ( 2 )
ئهوه چهندهها ئایهت و فهرمانێکن له قورئانی پڕ له حیکمهت و دانایی.
هُدًى وَرَحْمَةً لِّلْمُحْسِنِينَ ( 3 )
ئهم قورئانه هیدایهت بهخش و ڕێنموویی بهخش و ڕهحمهت و میهرهبانیه بۆ چاکهکاران...
الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُم بِالْآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ ( 4 )
ئهوانهی که نوێژهکانیان به چاکی ئهنجام دهدهن، زهکاتیش (له ماڵ و سامانیان) دهردهکهن، دڵنیاش دهبن بههاتنه دیی ڕۆژی قیامهت (خۆیانی بۆ ئاماده دهکهن).
أُولَٰئِكَ عَلَىٰ هُدًى مِّن رَّبِّهِمْ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ( 5 )
ئا ئهوانه لهسهر ڕێنموویی و ڕێبازی پهروهردگاریانن، ئا ئهوانهشن ڕزگار و سهرفراز.
وَمِنَ النَّاسِ مَن يَشْتَرِي لَهْوَ الْحَدِيثِ لِيُضِلَّ عَن سَبِيلِ اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَيَتَّخِذَهَا هُزُوًا أُولَٰئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ مُّهِينٌ ( 6 )
ههندێک له خهڵکی ههن قسهی بێ خێر و بێ مانا دهکڕن (وهک گۆرانیه ناپوختهکان، کتێب و شریته بێ خێرهکان... هتد) تا خۆی و کهسانی تریش له ڕێبازی خوا وێڵ بکات، بێ ئهوهی ههست بکات بهمهترسی کارهکهی و بزانێت چ کهتنێک دهکات به خۆی و خهڵکی و بۆیه ئهو شته بێ نرخو خێرانه دهکرێت تا گاڵته به پهیام و ڕێبازی خوا بکات، ئا ئهوانه سزا و تۆڵهیهکی ڕیسواکهرو ئابڕووبهر چاوهڕێیانه.
وَإِذَا تُتْلَىٰ عَلَيْهِ آيَاتُنَا وَلَّىٰ مُسْتَكْبِرًا كَأَن لَّمْ يَسْمَعْهَا كَأَنَّ فِي أُذُنَيْهِ وَقْرًا فَبَشِّرْهُ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ ( 7 )
ههر کاتێکیش ئایهتهکانی ئێمهی بهسهردا دهخوێنرێتهوه، فیز دهکات و فوو دهکاته خۆی و پشت ههڵدهکات، ههروهک نهیبیستبێت، ههروهک له گوێیدا قورسی و گرانیی ههبێت، کهوابوو مژده بده بهو جۆره کهسانه بهوهی سزای به ئێش چاوهڕێیانه!!
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُمْ جَنَّاتُ النَّعِيمِ ( 8 )
بهڕاستی ئهوانه ئیمانیان هێناوه و کردهوه چاکهکانیان ئهنجامداوه، چهندهها باخچهی بهههشتی پڕ له نازو نیعمهت بۆیان ئامادهیه...
خَالِدِينَ فِيهَا وَعْدَ اللَّهِ حَقًّا وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ( 9 )
هاوڕێ لهگهڵ ژیانی نهبڕاوه و نهمریی تیایدا، ئهو بهڵێنهی خوا پیی داوون، وهعده و بهڵێنێکی حهق و ڕاسته و ههر دێته دی، بهڕاستی ئهو زاته به دهسهڵات و دانایه.
خَلَقَ السَّمَاوَاتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا وَأَلْقَىٰ فِي الْأَرْضِ رَوَاسِيَ أَن تَمِيدَ بِكُمْ وَبَثَّ فِيهَا مِن كُلِّ دَابَّةٍ وَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَنبَتْنَا فِيهَا مِن كُلِّ زَوْجٍ كَرِيمٍ ( 10 )
ئاسمانهکانی دروست کردووه بهبێ کۆڵهکه بهچاوی خۆتان دهیانبینن، له زهویشدا کێوهکانی دامهزراندوه که لهنگهری زهویان ڕاگرتووه و (چهندهها سوودی تریان ههیه) ئهوهکو ژێره و ژوورببن و لارببنهوه، جۆرهها زیندهوهر و گیانلهبهریشی تیادا بڵاوکردۆتهوه، (ههروهها دهفهرموێت): له ئاسمانیشهوه ئاومان دابهزاند، جۆرهها وهک و گژوگیای هاو جووتی بهسوود و به کهڵک و جوان و ڕازاوهمان له زهویدا پێ ڕواند.
هَٰذَا خَلْقُ اللَّهِ فَأَرُونِي مَاذَا خَلَقَ الَّذِينَ مِن دُونِهِ بَلِ الظَّالِمُونَ فِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ ( 11 )
ئا ئهمهیه دروستکراوانی خوا، وهرن نیشانم بدهن بزانم ئهوانی ترجگه لهوزاته، چیان دروست کردووه، نهخێر هیچیان دروست نهکردووه، بهڵکو ستهمکاران ههمیشه له گومڕاییهکی ئاشکرادان.
وَلَقَدْ آتَيْنَا لُقْمَانَ الْحِكْمَةَ أَنِ اشْكُرْ لِلَّهِ وَمَن يَشْكُرْ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ وَمَن كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ ( 12 )
سوێند به خوا به ڕاستی ئێمه حیکمهت و دانایمان به _لوقمان_ بهخشی، بهم شێوهیه (پێمان وت) شوکرانه بژێرو سوپاسگوزاریهکهی ههر بۆ خۆی دهگهڕێتهوه، ئهوهش سوپاسی خوای نهکرد، ئهوه بێگومان خوا بێ نیازهو سوپاسکراوه (پێویستی بهسوپاسی کهس نیه).
وَإِذْ قَالَ لُقْمَانُ لِابْنِهِ وَهُوَ يَعِظُهُ يَا بُنَيَّ لَا تُشْرِكْ بِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ ( 13 )
جا لوقمان به کوڕهکهی خۆی وت له کاتێکدا که ئامۆژگاری دهکرد: کوڕه شیرینهکهم; نهکهیت شتێک یان کهسێک به هاوتاو هاوبهشی خوا بڕیار بدهیت، چونکه بهڕاستی هاوتاو هاوبهش بڕیاردان ستهمێکی زۆر گهوره و ناڕهوایه.
وَوَصَّيْنَا الْإِنسَانَ بِوَالِدَيْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْنًا عَلَىٰ وَهْنٍ وَفِصَالُهُ فِي عَامَيْنِ أَنِ اشْكُرْ لِي وَلِوَالِدَيْكَ إِلَيَّ الْمَصِيرُ ( 14 )
(لێرهدا خوا ئامۆژگاریهکان له دهمی لوقمان دهفهرموێت): ئێمه فهرمانمانداوه به ئادهمیزاد به چاک ڕهفتاری لهگهڵ دایک و باوکیدا، دایکی به ئێش و ئازارو لاوازی و بێتاقهتیهکی زۆرهوه، (به پێستی سکی نۆ مانگ) ههڵی گرتووه، بڕینهوهشی له دوای دوو ساڵه، فهرمانمان پێدا که ئهی ئینسان سوپاسگوزاری منیش و دایک و باوکیشت به، دڵنیابن که گهڕانهوهتان ههر بۆ لای منه.
وَإِن جَاهَدَاكَ عَلَىٰ أَن تُشْرِكَ بِي مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا وَصَاحِبْهُمَا فِي الدُّنْيَا مَعْرُوفًا وَاتَّبِعْ سَبِيلَ مَنْ أَنَابَ إِلَيَّ ثُمَّ إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ ( 15 )
ئهگهر دایک و باوکت کۆششیان لهگهڵتا کرد، تا بهبێ هیچ بهڵگه و زانیاریهک هاوهك بۆ من قسهیان مهکه، له دنیاشدا هاوڕێ و هاوهڵ و خزمهتگوزارێکی چاک به بۆیان له ههموو بارو دۆخێکدا، شوێنی ڕێبازی ئهوانه بکهوه که بۆلای من گهڕاونهتهوه، لهوهوداو گهڕانهوهتان ههر بۆ لای منه، جا ههواڵتان دهدهمێ بهو کارو کردهوانهی که دهتانکرد.
يَا بُنَيَّ إِنَّهَا إِن تَكُ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِّنْ خَرْدَلٍ فَتَكُن فِي صَخْرَةٍ أَوْ فِي السَّمَاوَاتِ أَوْ فِي الْأَرْضِ يَأْتِ بِهَا اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٌ ( 16 )
پاشان لهسهر زاری لوقمان دهفهرموێت: ئهی کوڕی ئازیزم: بهڕاستی ئهگهر گوناهێک به قهدهر تۆوی خهرتهلهیهک (که زۆر ورده) ههبێت و لهناو بهردێکدا له ئاسمانهکان یان لهو زهویدا حهشاردرا بێت، (لای خوا شاراوه نیه) و دهیهێنێته مهیدان، چونکه بهڕاستی خوا هیچ شتێکی لێ شاراوه نیه و زۆریش ئاگایه.
يَا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنكَرِ وَاصْبِرْ عَلَىٰ مَا أَصَابَكَ إِنَّ ذَٰلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ ( 17 )
کوڕی شیرینم نوێژهکانت به چاکی ئهنجام بده، فهرمان به چاکه بده، قهدهغه له گوناهو خراپه بکه، به ئارامبه له بهرامبهر ئهو ناخۆشیانهی که تووشت دهبێت، بهڕاستی ئهوانهی که باسکران ههندێکن لهوانهی ههر دهبێت بکرێن.
وَلَا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ ( 18 )
ههورهها ڕووت وهرمهگێڕه له خهڵكی و (لووت بهرز مهبه و بهچاوی سووک سهیریان مهکه)، بهسهر زهویدا بهناز و فیزهوه مهڕۆ، بهڕاستی خوا ئهو کهسانهی خۆش ناوێت که خۆههڵکێش و فهخر فرۆش و فیزاوین.
وَاقْصِدْ فِي مَشْيِكَ وَاغْضُضْ مِن صَوْتِكَ إِنَّ أَنكَرَ الْأَصْوَاتِ لَصَوْتُ الْحَمِيرِ ( 19 )
ههوڵ بده له ڕۆیشتنتدا مام ناوهندیانه بڕۆ، بهرهو ئامانجێکی چاک ههنگا و بنێ، بهدهنگی هێواش و لهبار گفتوگۆ بکه و بدوێ، چونکه بهڕاستی بێزارترین و ناخۆشترینی دهنگهکان دهنگی گوێ درێژهکانه.
أَلَمْ تَرَوْا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُم مَّا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَأَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَبَاطِنَةً وَمِنَ النَّاسِ مَن يُجَادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَلَا هُدًى وَلَا كِتَابٍ مُّنِيرٍ ( 20 )
ئایا سهرنجتان نهداوه که بهڕاستی ههرچی له ئاسمانهکان و زهویدا ههیه ههر ههمووی خوا بۆ خزمهتی ئێوهی دروست کردووه و ملکهچی کردووه، ههروهها بهفراوانی نازو نیعمهتی ئاشكراو پهنهانی بهسهردا ڕژاندون، (لهگهڵ ئهوهشدا) ههندێک له خهڵکی موجادهله و گفتوگۆی نابهجێ دهربارهی خوا وبهرنامهکهی دهکهن، بێ هیچ بهڵگهیهکی زانستی و ڕێنموویهکی پێغهمبهران و کتێببێکی ڕوونکهرهوهی خوایی.
وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا مَا أَنزَلَ اللَّهُ قَالُوا بَلْ نَتَّبِعُ مَا وَجَدْنَا عَلَيْهِ آبَاءَنَا أَوَلَوْ كَانَ الشَّيْطَانُ يَدْعُوهُمْ إِلَىٰ عَذَابِ السَّعِيرِ ( 21 )
کاتێكیش پێیان بوترێت شوێنی ئهو بهرنامهیه بکهون که خوا ناردویهتی، ئهوه ههر شوێنی ئهو شتانه دهکهوین که باو و باپیران و مامۆستایانمان پهیڕهوییان لی کردووه، ئایا ئهگهر شهیتانیش بانگی کردبن بۆ سزای داگیرساوی دۆزهخ، ههر پهیڕهوی دهکهن؟!
وَمَن يُسْلِمْ وَجْهَهُ إِلَى اللَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَىٰ وَإِلَى اللَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ ( 22 )
ئهو کهسهی ڕوو بکاته پهروهردگاری و کارهکانی ههمووی بگێڕێتهوه بۆ لای ئهو، له کاتێکدا ئادهمیزادێکی چاکهخوازه، ئهوه بهڕاستی مانای وایه که دهستی به به هێزترین کارێکیش ههر بۆ لای خوا دهگهڕێتهوه.
وَمَن كَفَرَ فَلَا يَحْزُنكَ كُفْرُهُ إِلَيْنَا مَرْجِعُهُمْ فَنُنَبِّئُهُم بِمَا عَمِلُوا إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ ( 23 )
ئهوهش کافر بووه، ئهوه کافربوونهکهی، خهفهتبارت نهکات، گهڕانهوهیان ههر بۆ لای ئێمهیه، جا ئاگاداریان دهکهینهوه بهوهی که کردوویانه، بێگومان خوا ئاگاداره به ههموو ئهو شتانهی که له سینهو دڵ و دهروونهکاندا حهشاردراون.
نُمَتِّعُهُمْ قَلِيلًا ثُمَّ نَضْطَرُّهُمْ إِلَىٰ عَذَابٍ غَلِيظٍ ( 24 )
کهمێک ماوهیان دهدهین، تا تاوێک ڕابوێرن، پاشان ناچاریان دهکین که بچنه ناو سزای توندو سهختهوه.
وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْلَمُونَ( 25 )
سوێند به خوا ئهگهر پرسیار له خوانهناسان بکهیت: کێ ئاسمانهکان و زهوی دروست کردووه، ئهوه به دڵنیاییهوه دهڵێن: (الله)، دروستی کردوون، تۆش ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) بڵێ: سوپاس و ستایش بۆ خوا (لهسهر وتنی ڕاستی)، نهخێر وانییه، ئهو وهڵامه له قهناعهتهوه ههڵنهقوڵاوه، بهڵکو زۆربهیان نازانن (له خۆیانهوه قسه دهکهن).
لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ ( 26 )
ههرچی له ئاسمانهکان و زهویدا ههیه، ههر خوا خاوهنیانه، بهڕاستی ههر ئهو خوایه خۆی بێ نیازه و سوپاسگوزاریی ههر شایستهی ئهوه (ئهگهر خهڵكی بهوهفا و به ئهمهک بن).
وَلَوْ أَنَّمَا فِي الْأَرْضِ مِن شَجَرَةٍ أَقْلَامٌ وَالْبَحْرُ يَمُدُّهُ مِن بَعْدِهِ سَبْعَةُ أَبْحُرٍ مَّا نَفِدَتْ كَلِمَاتُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ ( 27 )
خۆ ئهگهر بهڕاستی ههرچی درهخت ههیه له زهویدا ببنه پێنووس، دهریاش چهندهیه ببێته حهوت ئهوهنده و (ببێته مرهکهف و زانستی ونهێنی دروستکاوهکانی خوا بنووسنهوه)، ئهوه هێشتا زانست و زانیاری و فهرمانهکانی خوا ههر تهواو نابێت، بهڕاستی خوای گهوره بهدهسهڵاته و دانایه.
مَّا خَلْقُكُمْ وَلَا بَعْثُكُمْ إِلَّا كَنَفْسٍ وَاحِدَةٍ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ بَصِيرٌ ( 28 )
دروستکردن و به دیهێنانی ههمووتان و زیندو کردنهوهتان، تهنها وهک دروستکردن و زیندووکردنهوهی تاکهکهسێک وایه، بهڕاستی خوا بیسهره و بینایه.
أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهَارِ وَيُولِجُ النَّهَارَ فِي اللَّيْلِ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ كُلٌّ يَجْرِي إِلَىٰ أَجَلٍ مُّسَمًّى وَأَنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ ( 29 )
ئایا سهرنجت نهداوه که بهڕاستی خوا شهو تێههڵکێشی ڕۆژ دهکات و ڕۆژیش تێههڵکێشی شهو دهکات، خۆر و مانگی بۆ تهرخان و ملکهچ کردون. ههریهکهیان تاکاتێکی دیاریکراو له سوڕانهوهیاندا بهردهوام دهبن، بهڕاستی خوا بهکارو کردهوهتان زۆر ئاگاداره.
ذَٰلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَأَنَّ مَا يَدْعُونَ مِن دُونِهِ الْبَاطِلُ وَأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْعَلِيُّ الْكَبِيرُ ( 30 )
ئهو شتانه دهریدهخهن که: بێگومان ههر خوا خۆی حهق و ڕاستهقینهیه، بهڕاستی ههرچی خهڵکی لهباتی و ناحهقیه، دڵنیا بن خوا ههر خۆی ههمیشه بهرز و پایه بڵندو گهورهیه.
أَلَمْ تَرَ أَنَّ الْفُلْكَ تَجْرِي فِي الْبَحْرِ بِنِعْمَتِ اللَّهِ لِيُرِيَكُم مِّنْ آيَاتِهِ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِّكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ ( 31 )
ئایا سهرنجت نهداوه که بهڕاستی کهشتیهکان به دهریادا هاتوچۆ دکهن و ناز و نیعمهتی خوا دهێنن و دهیبهن و دهسهڵاتی خوا دهخهنه ڕوو، بهڕاستی ئا لهو شتانه دا بهڵگه و نیشانهی زۆر ههیه بۆ ئهو کهسانهی زۆر دان به خۆدا دهگرن و زۆر سوپاسگوزارن.
وَإِذَا غَشِيَهُم مَّوْجٌ كَالظُّلَلِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ فَمِنْهُم مُّقْتَصِدٌ وَمَا يَجْحَدُ بِآيَاتِنَا إِلَّا كُلُّ خَتَّارٍ كَفُورٍ ( 32 )
کاتێکیش له دهریادا شهپۆلێک ئابڵوقهی هاوهڵگهرو کارهکان بدات، وهک کێوهکان گهوره بێت، ئهوه هاناو هاوار ههر بۆ خوا دهبهن زۆر به دڵسۆزانه ملکهچن بۆ خوا، جا کاتێک فریایان دهکهوێت و ڕزگاریان دهکات و دهیانگهیهنێته وشکانی، جا ههیانه بهردهوام دهبێت له سهر ڕێبازی ئیمان و دهمێنێتهوه لهسهر یهکتاناسینی خوای میهرهبان، (ههشیانه ڕێگهی نادروستی خۆی دهگرێتهوه)، جا کهس له ئایات و بهڵگهکانی ئێمه نکول و پهیمان شکێنی ناکت جگه له زۆردار و ناپاک و سپڵه.
يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمْ وَاخْشَوْا يَوْمًا لَّا يَجْزِي وَالِدٌ عَن وَلَدِهِ وَلَا مَوْلُودٌ هُوَ جَازٍ عَن وَالِدِهِ شَيْئًا إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَلَا تَغُرَّنَّكُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَلَا يَغُرَّنَّكُم بِاللَّهِ الْغَرُورُ ( 33 )
ئهی خهڵکینه له پهروهردگارتان بترسن (خۆتان له خهشم و قینی بپارێزن) و له ڕۆژێک بترسن که باوک فریای ڕۆڵهی خۆی ناکهوێت، ڕۆڵهیش هیچی له دهست نایهت که بۆ باوکی ئهنجامی بدات، بهڕاستی بهڵێنی خوا به بهرپابوونی قیامهت، حهقیقهت و ڕاستهقینهیه، کهوابوو وریا بن ژیانی دنیا له خشتهیان نهبات، (نهفسی بهدکار و شهیتانی بهدرهفتار) سهرگهردانتان نهکات و غهڕاتان نهکات له ڕێبازی خوا.
إِنَّ اللَّهَ عِندَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَيُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الْأَرْحَامِ وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ مَّاذَا تَكْسِبُ غَدًا وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ بِأَيِّ أَرْضٍ تَمُوتُ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ ( 34 )
بهڕاستی ههر خوا خۆی زانیاری بهرپابوونی ڕۆژی قیامهت دهزانێت، بارانیش ههر ئهو دهیبارێنێت، دهزانێت چی له سکی دایکاندا ههیه، هیچ کهس نازانێت سبهی چی بهسهردێت و چی دهست دهکهوێت (لهبهرههمی مادی دنیایی یان له زهخیره و توێشووی قیامهت)، هیچ کهسیش نازانێت لهسهر چ زهویهک دهمرێت و کۆتای بهژیانی دێت (ههروهها کاتی مردن و چۆنیهتیهکهیشی شاراوهیه) بهڕاستی خوا به ههموو شتێک زانایه و ئاگاداره.
قورئانی پیرۆز » كوردی » سورهتی السجدة
كوردی
سورهتی السجدة - تعداد آیات 30
تَنزِيلُ الْكِتَابِ لَا رَيْبَ فِيهِ مِن رَّبِّ الْعَالَمِينَ ( 2 )
دابهزاندنی ئهم قورئانه لهلایهن پهروهردگاری جیهانیانهوه هیچ گومانی تێدانیه.
أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَاهُ بَلْ هُوَ الْحَقُّ مِن رَّبِّكَ لِتُنذِرَ قَوْمًا مَّا أَتَاهُم مِّن نَّذِيرٍ مِّن قَبْلِكَ لَعَلَّهُمْ يَهْتَدُونَ ( 3 )
ئایا خوانهناسان دهڵێن: (محمد صلی الله علیه وسلم) ئهم قورئانهی ههڵبهستووه؟ نهخێر وانی یه، بهڵکو قورئان حهق و ڕاسته و لهلایهن پروهردگارتهوه نێردراوه، بۆ ئهوهی قهوم و هۆزێک بێدار بکهیتهوه که پێش تۆ بێدارخهرهوهیهکیان بۆ نههاتووه، تاڕێگهی هیدایهت و ئیمان بگرنهبهر.
اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَىٰ عَلَى الْعَرْشِ مَا لَكُم مِّن دُونِهِ مِن وَلِيٍّ وَلَا شَفِيعٍ أَفَلَا تَتَذَكَّرُونَ ( 4 )
خوا ئهو زاتهیه که ئاسمانهکان و زهوی و ههرچی له نێوانیاندا ههیه له شهش ڕۆژدا دروستی کردووه (مهرج نیه دڕێژی ئهو ڕۆژانه بهقهدهر دڕێژی شهو و ڕۆژی زهوی بێت که به بیست و چوار سهعات جارێک بهدهوری خۆیدا دهسوڕێتهوه، چونکه ههندێک ڕۆژ ههروهک قورئان خۆی ئاماژهی بۆ دهکات ههزار ساڵه، ههندێکی تری پهنجا ههزار ساڵه)، پاشان خوا لهسهر تهختی فهرمانڕهواییهوه سهرپهرشتی کارو فرمانی دروستکراوانی دهکات و ئهوهی ئهو عیلمی پێی ههیه و دهیزانێت و دهیهوێت، ههر ئهوه پێش دێت، (سهرنجی ئایهتی _2_الرعد بده)، خهڵکینه جگه لهو خوایهکهس نیه پشتیوانیتان لێ بکات یان تکا کارتان بێت، ئایه یاداوهری وهردهگرن و تێدهگهن.
يُدَبِّرُ الْأَمْرَ مِنَ السَّمَاءِ إِلَى الْأَرْضِ ثُمَّ يَعْرُجُ إِلَيْهِ فِي يَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهُ أَلْفَ سَنَةٍ مِّمَّا تَعُدُّونَ ( 5 )
ئهو خوایه له ژوور ئاسمانهوه کاروباری زهوی ڕێک دهخات و سهرپهرشتی دهکات، لهوهودوا ڕووداوهکان و بهسهرهاتهکان و کارو کردهوهی بهندهکان دهگهرێتهوه بۆ لای، له ڕۆژێکدا که بهرامبهر ههزار ساڵه بهو حسابهی ئێوه که دهیکهن.
ذَٰلِكَ عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ ( 6 )
ئا ئهو خوایه زانایه به نهێنی و ئاشکراکان، له ههمان کاتدا خاوهن دهسهڵات و میهرهبانیشه.
الَّذِي أَحْسَنَ كُلَّ شَيْءٍ خَلَقَهُ وَبَدَأَ خَلْقَ الْإِنسَانِ مِن طِينٍ ( 7 )
ئهو خوایه زاتێکه ههموو شتێکی بهچاکی و ڕێکوپێکی بهدیهێناوه، لهسهرهتاوه ئادهمیزادی له قوڕ دروست کردووه.
ثُمَّ جَعَلَ نَسْلَهُ مِن سُلَالَةٍ مِّن مَّاءٍ مَّهِينٍ ( 8 )
پاشان زنجیرهی نهوهکانی له ئاوێکی ساده و بێنرخ بهدیهێناوه.
ثُمَّ سَوَّاهُ وَنَفَخَ فِيهِ مِن رُّوحِهِ وَجَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَالْأَفْئِدَةَ قَلِيلًا مَّا تَشْكُرُونَ ( 9 )
پاشان ئادهمیزاده بهڕێک و پێکی ڕێکخست، له ڕوح و گیانێک که خۆی خاوهنیهتی فووی پێداکرد، ئینجا دهزگای بیستن و بینین و لێکدانهوهی پێبهخشیون، کهمتان سوپاسگوزارن.
وَقَالُوا أَإِذَا ضَلَلْنَا فِي الْأَرْضِ أَإِنَّا لَفِي خَلْقٍ جَدِيدٍ بَلْ هُم بِلِقَاءِ رَبِّهِمْ كَافِرُونَ ( 10 )
(لهگهڵ ئهو ههموو بهڵگه بههێزانهدا) خوانهناسان دهیانوت: ئایه ئهگهر مردین و بزر بووین له توێی خاکی زهویدا، ئایا جارێکی تر سهرلهنوێ دروست دهکرێینهوه؟! نهخێر ون نابن! بهڵکو ئهوانه (ههر قسهی بهتاڵ و پڕوپوچ دهکهن ئهگینا له بنهڕهتدا به ئاماده بوونی بهردهم بارهگای پهروهردگاریان) بێ باوهڕن...
قُلْ يَتَوَفَّاكُم مَّلَكُ الْمَوْتِ الَّذِي وُكِّلَ بِكُمْ ثُمَّ إِلَىٰ رَبِّكُمْ تُرْجَعُونَ ( 11 )
جا پێیان بڵێ: فریشتهی گیان کێشان که کاری گیان کێشانتانی پێ سپێردراوه دهتانمرێنێت، لهوهودوا بۆلای پهروهردگارتان دهبرێنهوه.
وَلَوْ تَرَىٰ إِذِ الْمُجْرِمُونَ نَاكِسُو رُءُوسِهِمْ عِندَ رَبِّهِمْ رَبَّنَا أَبْصَرْنَا وَسَمِعْنَا فَارْجِعْنَا نَعْمَلْ صَالِحًا إِنَّا مُوقِنُونَ ( 12 )
ئهگهر دهتبینی کاتێك ئهو تاوانبارانه (که باوهڕیان بهزیندوو بوونهوه نهبوو) خهجاڵهت و سهرشۆڕن لهبهردهم دادگای خواییدا، دهڵێن: پهروهردگارا ئهوه ئیتر بهچاوی خۆمان بینیمان، به گوێی خۆمان بیستمان ئهوهی بڕوامان پێی نهبوو، ئێستهش ئێمه بگێڕهوه بۆ دنیا مهرج بێت ههر کارو کردهوهی چاکه ئهنجام بدهین، ئێمه ئێسته تهواو دڵنیاین..!!
وَلَوْ شِئْنَا لَآتَيْنَا كُلَّ نَفْسٍ هُدَاهَا وَلَٰكِنْ حَقَّ الْقَوْلُ مِنِّي لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ ( 13 )
بێگومان ئهگهر بمانوویستایه ههموو کهسێکمان هیدایهت و ڕێنموویی دهکرد (بهناچاری و بهبێ ویستی خۆیان)، بهڵام بڕیاری من ئهوهیه (که ئادهمیزاد و پهریهکان سهربهست و سهرپشك و ئازاد بکهم، سهرئهنجامیش) ههر دۆزهخ پڕ دهکهم له پهریهکان و له خهڵکی تێکرا، (لهوانهی بڕوایان به خواو پێغهمبهرهکانی نهبوو).
فَذُوقُوا بِمَا نَسِيتُمْ لِقَاءَ يَوْمِكُمْ هَٰذَا إِنَّا نَسِينَاكُمْ وَذُوقُوا عَذَابَ الْخُلْدِ بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ ( 14 )
دهی کهواته بچێژن مادهم ئێوه ئهم ڕۆژهتان فهرامۆش کرد، ئێمهش بهڕاستی ئێوه پشتگوێ دهخهین، بچێژن ئێش و سزای نهبڕاوه، له سهرئهنجامی کارو کردهوهیهك که دهتانکرد.
إِنَّمَا يُؤْمِنُ بِآيَاتِنَا الَّذِينَ إِذَا ذُكِّرُوا بِهَا خَرُّوا سُجَّدًا وَسَبَّحُوا بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَهُمْ لَا يَسْتَكْبِرُونَ ۩ ( 15 )
بهڕاستی تهنها ئهوانه بڕوا به ئایهتهکانی ئێمه دههێنن، کاتێك یاداوهری دهکرێن پێی، خێرا سوژده دهبهن تهسبیحات و سوپاسگوزاری پهروهردگاریان دهکهن، له کاتێکدا ئهوانه به هیچ شێوهیهك فیزیان نیه و خۆیان بهگهوره نازانن.
تَتَجَافَىٰ جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضَاجِعِ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفًا وَطَمَعًا وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ ( 16 )
(ئهو ئیمانداره بهختهوهرانه) نێوانیان خۆش نیه لهگهڵ ڕاکشان له جێگهو ڕێگهو ڕێگهی گهرم و نهرما (واته بهنوێژو خواپهرستی بهشێکی شهو دهبهنه سهر)، ههمیشه نزاو پاڕانهوهیان ڕوو به پهروهردگاریانه له خهشم و قین و دۆزهخی دهترسن، ئاواتی ڕهزامهندی و بهههشتیان ههیه و لهو ڕزق و ڕۆزی و توانایی و زانیاریهی پێمهن بهخشیوون دهبهخشن.
فَلَا تَعْلَمُ نَفْسٌ مَّا أُخْفِيَ لَهُم مِّن قُرَّةِ أَعْيُنٍ جَزَاءً بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ( 17 )
جا هیچ کهس لهو بهختهوهرانه نازانێت چی بۆههڵگیراوه وشاراوهتهوه له نازو نیعمهتی جۆراوجۆر لای پهروهردگاری، که چاوان پێی گهش دهبنهوه و بهدیتنی شاد دهبن، له پاداشتی کارو کردهوهی چاك و پاکیاندا که ئهنجامیان دهدا.
أَفَمَن كَانَ مُؤْمِنًا كَمَن كَانَ فَاسِقًا لَّا يَسْتَوُونَ ( 18 )
ئایا ئهو کهسهی ئیماندار بوو بێت وهك ئهو کهسهیه که تاوانبار بوو بێت؟ وهك یهك نین...
أَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَلَهُمْ جَنَّاتُ الْمَأْوَىٰ نُزُلًا بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ( 19 )
بهڵکو ئهوانهی که باوهڕیان هێناوه و کردهوه چاکهکانیان ئهنجامداوه، شوێنیان باخچهکانی بهههشته (که بۆ ههمیشه جێگهی حهوانهوه و حهسانهوهیانه)، ههر لهوێ دادهبهزن، له پاداشتی کارو کردهوهیهك که دهیانکرد.
وَأَمَّا الَّذِينَ فَسَقُوا فَمَأْوَاهُمُ النَّارُ كُلَّمَا أَرَادُوا أَن يَخْرُجُوا مِنْهَا أُعِيدُوا فِيهَا وَقِيلَ لَهُمْ ذُوقُوا عَذَابَ النَّارِ الَّذِي كُنتُم بِهِ تُكَذِّبُونَ ( 20 )
ئهوانهش تاوانبار یاخی بوون، شوێنیان ناو ئاگری دۆزهخه، ههر کاتێك ویستیان لێی دهرچن، دهگێڕدرێنهوه بۆ ناوی، پێیان دهوترێت: بچێژن سزای ئهو ئاگرهی که بڕواتان پێی نهبوو.
وَلَنُذِيقَنَّهُم مِّنَ الْعَذَابِ الْأَدْنَىٰ دُونَ الْعَذَابِ الْأَكْبَرِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ ( 21 )
سوێند بهخوا ئێمه تاڵاو له دنیادا دهکهین بهگهرویاندا، بێجگه له سزای ڕیشهکهنکردنیان، بۆئهوهی هۆش و بیربکهنهوهو بیرێك بکهنهوه و بگهڕێنهوه بۆ لای ئیمان.
وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّن ذُكِّرَ بِآيَاتِ رَبِّهِ ثُمَّ أَعْرَضَ عَنْهَا إِنَّا مِنَ الْمُجْرِمِينَ مُنتَقِمُونَ ( 22 )
جا کێ لهو کهسه ستهمکارتره که به فهرموودهکانی خوا یاداوهری و ئامۆژگاری کرابێت، پاشان پشتی لێ ههڵکربێت و گوێی پێنهدات، بهڕاستی ئێمه تۆڵه له تاوانبارو تاوانکاران دهستێنین.
وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ فَلَا تَكُن فِي مِرْيَةٍ مِّن لِّقَائِهِ وَجَعَلْنَاهُ هُدًى لِّبَنِي إِسْرَائِيلَ ( 23 )
سوێند به خوا بهڕاستی ئێمه تهوراتمان بهخشی به موسا، تۆ (ئهی محمد صلی الله علیه وسلم) هیچ گومانت نهبێت له دیداری موساو لهوهش که تهورات لهلایهن ئێمهوه بهخشراوه بهو، ئهو کاته ئێمه تهوراتمان کرد به ڕێنموویی بۆ نهوهی ئیسرائیل.
وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا لَمَّا صَبَرُوا وَكَانُوا بِآيَاتِنَا يُوقِنُونَ ( 24 )
پاشان که نهوهی ئیسرائیل خۆگری و ئارامیان کرده پیشهیان کردمانن به پێشهواو دهسهڵاتمان پێبهخشین، ئهو کاته دڵنیایی و بڕوایهکی تهواویان ههبوو به ئایهتهکانی ئێمه (شایستهی ئهو ڕێزه بوون).
إِنَّ رَبَّكَ هُوَ يَفْصِلُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِيمَا كَانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ ( 25 )
بهڕاستی پهروهردگارت خۆی (دوای ئهوهی که بوونه چهندهها دهسته و گرۆ) له ڕۆژی قیامهتدا لهیهك جیایان دهکاتهوه، چاك و خراپیان دیاری دهکات لهو شتانهدا کهوا ئهوان کێشهیان تێدا دهکرد و ڕووبهڕوی یهك دهبوونهوه و بهرامبهر یهك دهوهستانهوه.
أَوَلَمْ يَهْدِ لَهُمْ كَمْ أَهْلَكْنَا مِن قَبْلِهِم مِّنَ الْقُرُونِ يَمْشُونَ فِي مَسَاكِنِهِمْ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ أَفَلَا يَسْمَعُونَ ( 26 )
ئایا ئهوه پهندو ئامۆژگاری وهرناگرن لهوهی: ئێمه پێش ئهمان چهندهها جیل و نهوهمان لهناوبردوه، بهناو ماڵهکانیاندا دێن و دهچن، بهڕاستی ئا لهو دیمهنانهدا بهڵگهی زۆر بههێز ههیه لهسهر دهسهڵاتی ئێمه، ئایا ئهوه نابیستن؟!
أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّا نَسُوقُ الْمَاءَ إِلَى الْأَرْضِ الْجُرُزِ فَنُخْرِجُ بِهِ زَرْعًا تَأْكُلُ مِنْهُ أَنْعَامُهُمْ وَأَنفُسُهُمْ أَفَلَا يُبْصِرُونَ ( 27 )
ئایا سهرنجیان نهداوه که بهڕاستی چۆن ئێمه ئاوکێش دهکهین و دهیبهین بۆ زهوی وزاری وشك و بێ ڕوهك جا بهو ئاوه ڕوهك و گژوگیا دهردههێنین که ماڵاتیان و خۆیشیان لێی دهخۆن، ئایا ئهوه نابینن و سهرنج نادهن؟!
وَيَقُولُونَ مَتَىٰ هَٰذَا الْفَتْحُ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ ( 28 )
بێ باوهڕان دهڵێن: باشه، ئهوه کهی ئهم جیاکردنهوه و سهرکهوتنی ئیمانداره پێش دێت، ئهگهر ڕاست دهکهن؟!
قورئانی پیرۆز » كوردی » سورهتی الأحزاب
كوردی
سورهتی الأحزاب - تعداد آیات 73
يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ اتَّقِ اللَّهَ وَلَا تُطِعِ الْكَافِرِينَ وَالْمُنَافِقِينَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا ( 1 )
ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم لهخوا بترسهو بهردهوام بهلهسهر تهقواو پارێزکاری، ههرگیز ملکهچی بێ باوهڕان و دوورووهکان مهبه (کهدهیانهوێت لهڕێگهی ڕاست وێڵت بکهن، چونکه) بهڕاستی خوا ههمیشه و بهردهوام زاناو دانایه.
وَاتَّبِعْ مَا يُوحَىٰ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرًا ( 2 )
بهڵکو تهنها شوێنی ئهو (ڕێنموونییانه) بکهوه که لهلایهن پهروهردگارتهوه بهنیگا بۆت ڕهوانهدهکرێت، بهڕاستی خوا ههمیشه ئاگاداره بهو کردهوانهی که ئهنجامی دهدهن.
وَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ وَكَفَىٰ بِاللَّهِ وَكِيلًا ( 3 )
ههمیشهو بهردهوام پشت بهخوا ببهسته، تهنها خوا بهسه که پشتیوان و یاریدهدهر بێت.
مَّا جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِّن قَلْبَيْنِ فِي جَوْفِهِ وَمَا جَعَلَ أَزْوَاجَكُمُ اللَّائِي تُظَاهِرُونَ مِنْهُنَّ أُمَّهَاتِكُمْ وَمَا جَعَلَ أَدْعِيَاءَكُمْ أَبْنَاءَكُمْ ذَٰلِكُمْ قَوْلُكُم بِأَفْوَاهِكُمْ وَاللَّهُ يَقُولُ الْحَقَّ وَهُوَ يَهْدِي السَّبِيلَ ( 4 )
خوا دوو دڵی دروست نهکردووه له دهروونی هیچ کهسێکدا (دوو بیروباوهڕ جێی نابێتهوه)، کهواته هاوسهرانیشتان که بهدهم پێیان دهڵێن: (ئێوه لهجێی دایکمانن) بهو قسهیه نابنه دایکتان، ئهوانهش به کوڕی خۆتانی دهزانن (له کاتێکدا ڕاستیهکهی وا نیه)، خوا حهق وێژهو ههر ئهو ڕێبازی ڕاست و دروست، نیشانی (بهندهکانی) دهدات.
ادْعُوهُمْ لِآبَائِهِمْ هُوَ أَقْسَطُ عِندَ اللَّهِ فَإِن لَّمْ تَعْلَمُوا آبَاءَهُمْ فَإِخْوَانُكُمْ فِي الدِّينِ وَمَوَالِيكُمْ وَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ فِيمَا أَخْطَأْتُم بِهِ وَلَٰكِن مَّا تَعَمَّدَتْ قُلُوبُكُمْ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا ( 5 )
ئهو کوڕانه بهناوی باوکی خۆیانهوه ناویان بهرن و بانگیان بکهن، ئهوه پهسهنده لای خوا، ئهگهر باوکیانتان نهدهناسی، خۆ برای دینیتانن، سهربه ئێوهن و له ئێوهن (ئهگهر دوور لهسووکایهتی) ههڵهیهکتان کرد ئهوه قهیناکات، بهڵام ئهگهر لهدڵتاندا، نیهتێکی ناپاک ههبێت بۆ سووکایهتی پێکردنیان ئهوه لێپرسینهوهی دهبێت، ههمیشهو بهردهوامیش خوا لێ خۆشبوو میهرهبانه (لهههڵهکانتان دهبوورێت، ئهگهر لێی پهشیمان بنهوه).
النَّبِيُّ أَوْلَىٰ بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنفُسِهِمْ وَأَزْوَاجُهُ أُمَّهَاتُهُمْ وَأُولُو الْأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَىٰ بِبَعْضٍ فِي كِتَابِ اللَّهِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُهَاجِرِينَ إِلَّا أَن تَفْعَلُوا إِلَىٰ أَوْلِيَائِكُم مَّعْرُوفًا كَانَ ذَٰلِكَ فِي الْكِتَابِ مَسْطُورًا ( 6 )
پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) نزیکتره بهئیمانداران لهخودی خۆیان (واتهدهبێت لهخۆیان زیاتر خۆشیان بوێت و فهرمانهکانی لهسهرو فهرمان و داخوازی خۆیانهوهبێت) خێزانهکانیشی دایکیانن (دایکی ئیماندارانن، دایکی مهعنهویانن) خزمانیش ههندێکیان لهههندێکی تریان لهپێشترن، لهققورئانی خوادا، لهئیمانداران و کۆچبهران، مهگهر لهگهڵ دۆستان و خزامان و ئاشنایانی خۆتان کارێکی چاك ئهنجام بدهن، ئهو چاکهیهتان لهنامهی کردهوهکانتاندا بۆتان تۆمار کراوه.
وَإِذْ أَخَذْنَا مِنَ النَّبِيِّينَ مِيثَاقَهُمْ وَمِنكَ وَمِن نُّوحٍ وَإِبْرَاهِيمَ وَمُوسَىٰ وَعِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ وَأَخَذْنَا مِنْهُم مِّيثَاقًا غَلِيظًا ( 7 )
(بیریان بخهرهوه که ئێمه) پهیمانمان لهپێغهمبهران وهرگرتووه پهیمانی یهکتاپهرهستی، پهیمانی گهیاندنی بانگهوازی خوا، بهتایبهت تۆ ئهی محمد (صلی الله علیهوسلم) و لهنوح و ئیبراهیم و موسا و عیسای کوڕی مهریهم، بێگومان پهیمانێکی بههێز و بتهومان لێ وهرگرتن...
لِّيَسْأَلَ الصَّادِقِينَ عَن صِدْقِهِمْ وَأَعَدَّ لِلْكَافِرِينَ عَذَابًا أَلِيمًا ( 8 )
تا لهڕۆژی قیامهتدا، خوا پرسیار بکات لهڕاستگۆیان دهربارهی ڕاستیهکهیان (واته له پێغهبهران دهربارهی گهیاندنی پهیامهکهیان)، بۆ کافرانیش سزاو تۆڵهیهکی بهئێشی ئامادهکردووه.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ جَاءَتْكُمْ جُنُودٌ فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِيحًا وَجُنُودًا لَّمْ تَرَوْهَا وَكَانَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرًا ( 9 )
ئهی ئهوانهی ئیمان و باوهڕتان هێناوه یادی نیعمهتی خوا بکهنهوه لهسهرتان (مهبهست جهنگی خهندهقه که خوای گهوره فریای ئیمانداران کهوت)، کاتێك سهربازانی کوفر هاتنه سهرتان ئێمهش ڕهشهبایهکی بههێز و سهربازانێکمان ناردهسهریان که نهتاندهبینین، خوای گهورهبینا بوو بهههوڵ و کۆششتان (چۆن پاسهوانیتان دهکرد، چۆن ئهو چاڵهقووڵ و درێژهتان ههڵکهند هتد).
إِذْ جَاءُوكُم مِّن فَوْقِكُمْ وَمِنْ أَسْفَلَ مِنكُمْ وَإِذْ زَاغَتِ الْأَبْصَارُ وَبَلَغَتِ الْقُلُوبُ الْحَنَاجِرَ وَتَظُنُّونَ بِاللَّهِ الظُّنُونَا ( 10 )
کاتێکیش دوژمنان لهسهرو خوارتانهوه هاتنه سهرتان، کاتێکیش چاوهکان ئهبلهق بوون، دڵهکان گهشتبوونه گهروو، گومانی جۆراو جۆرتان دهبرد بهبهڵێنهکانی خوای گهوره (بهسهرکهوتنی ئیمانداران).
هُنَالِكَ ابْتُلِيَ الْمُؤْمِنُونَ وَزُلْزِلُوا زِلْزَالًا شَدِيدًا ( 11 )
لهوێدا ئیمانداران تاقی کرانهوه و تووشی تهنگانه و سهختیهکی زۆر توندو بههێز بوون، تووشی دڵهلهرزهیهکی زۆر سهخت کران.
وَإِذْ يَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ مَّا وَعَدَنَا اللَّهُ وَرَسُولُهُ إِلَّا غُرُورًا ( 12 )
کاتێکیش دووڕووهکان و ئهوانهی دڵیان نهخۆشی گومانی تێدابوو دهیانوت بهڵێنی خوا و پێغهمبهرهکهی تهنها بۆ خهڵهتاندن بوو، هیچی تر نهبوو؟!
وَإِذْ قَالَت طَّائِفَةٌ مِّنْهُمْ يَا أَهْلَ يَثْرِبَ لَا مُقَامَ لَكُمْ فَارْجِعُوا وَيَسْتَأْذِنُ فَرِيقٌ مِّنْهُمُ النَّبِيَّ يَقُولُونَ إِنَّ بُيُوتَنَا عَوْرَةٌ وَمَا هِيَ بِعَوْرَةٍ إِن يُرِيدُونَ إِلَّا فِرَارًا ( 13 )
کاتێكیش ههندێك له دووڕووهکان وتیان: ئهی خهڵکی یثریب، ئهمه هیچ شوێنی ئێوه نییه، بگهڕێنهوه ناوشار، دهستهیهکێش لهوان مۆڵهتیان لهپێغهمبهر دهخواست و دهیانوت: ماڵهکانمان بهدهرهوهیه (گوایه دوژمن بهئاسانی دهتوانێت ههڵکوتێته سهری)، لهڕاستیدا وانییه، ماڵهکانیان بهدهرهوهنین (دوژمن ناتوانێت زهفهریان پێبهرێت)، تهنها ڕاکردنیان مهبهستهو هیچی تر.
وَلَوْ دُخِلَتْ عَلَيْهِم مِّنْ أَقْطَارِهَا ثُمَّ سُئِلُوا الْفِتْنَةَ لَآتَوْهَا وَمَا تَلَبَّثُوا بِهَا إِلَّا يَسِيرًا ( 14 )
خۆ ئهگهر لهشکری دوژمنان لهچوارلای یثریبهو هبچونایهته سهریان، لهوهو دوا داوای جهنگیان لێبکرایه دژی موسوڵمانان، ئهوهدهچوون بهدهمییهوه، تهنها کهمێك نهبێت وهڵامهکهیان دوانهدهخست.
وَلَقَدْ كَانُوا عَاهَدُوا اللَّهَ مِن قَبْلُ لَا يُوَلُّونَ الْأَدْبَارَ وَكَانَ عَهْدُ اللَّهِ مَسْئُولًا ( 15 )
سوێند بهخوا بهڕاستی زووتر ئهوانه پهیمانیان بهخوای گهوره دابوو پشت ههڵنهکهنن لهکاتی بهرهنگاری دوژمندا، بێگومان بهڵێنێك بهخوا درابێت لێی دهپرسرێتهوه.
قُل لَّن يَنفَعَكُمُ الْفِرَارُ إِن فَرَرْتُم مِّنَ الْمَوْتِ أَوِ الْقَتْلِ وَإِذًا لَّا تُمَتَّعُونَ إِلَّا قَلِيلًا ( 16 )
پێیان بڵێ: (ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم) ههرگیز ڕاکردن، سوودبهخش نابێت بۆتان ئهگهر ههڵبێن له مردن، یان لهکوشتن، ئهوسا تهنها کهمێك نهبێت دواناخرێن و ڕابواردن و ژیانتان زۆر کهمووکۆتایه.
قُلْ مَن ذَا الَّذِي يَعْصِمُكُم مِّنَ اللَّهِ إِنْ أَرَادَ بِكُمْ سُوءًا أَوْ أَرَادَ بِكُمْ رَحْمَةً وَلَا يَجِدُونَ لَهُم مِّن دُونِ اللَّهِ وَلِيًّا وَلَا نَصِيرًا ( 17 )
پێیان بڵێ: کێ ههیه پهناتان بدات لهخواو پتانپارێزێت له تۆڵه سهندنهوهی، ئهگهر بییهوێت ناخۆشییهکتان بۆ پێش بهێنێت، یا خود کێ ههیه دهتوانێت بهری میهرهبانی و سۆزی بگرێت، ئهگهر بیهوێت بهزهیی و ڕهحمهتی خۆیتان پێ ببهخشێت، ئهوکاته ئیتر ئهوانه جگه له خوا کهسیان دهست ناکهوێت پشتیوانیان لێ بکات و سهریان بخات.
قَدْ يَعْلَمُ اللَّهُ الْمُعَوِّقِينَ مِنكُمْ وَالْقَائِلِينَ لِإِخْوَانِهِمْ هَلُمَّ إِلَيْنَا وَلَا يَأْتُونَ الْبَأْسَ إِلَّا قَلِيلًا ( 18 )
بهڕاستی خوا ئهو کهسانه دهناسێت که کۆسپ و تهگهره درووست دهکهن لهئێوه، ئهوانهی به براکانیان دهڵێن وهرن بۆ لای ئێمه، (خۆتان بدزنهوه له سوپای ئیمانداران)، ئهوانه تهنها کهم نهبێت خۆیان ناخهنه ناو تاڵوکهی جهنگهوه.
أَشِحَّةً عَلَيْكُمْ فَإِذَا جَاءَ الْخَوْفُ رَأَيْتَهُمْ يَنظُرُونَ إِلَيْكَ تَدُورُ أَعْيُنُهُمْ كَالَّذِي يُغْشَىٰ عَلَيْهِ مِنَ الْمَوْتِ فَإِذَا ذَهَبَ الْخَوْفُ سَلَقُوكُم بِأَلْسِنَةٍ حِدَادٍ أَشِحَّةً عَلَى الْخَيْرِ أُولَٰئِكَ لَمْ يُؤْمِنُوا فَأَحْبَطَ اللَّهُ أَعْمَالَهُمْ وَكَانَ ذَٰلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرًا ( 19 )
بهرامبهر ئێوه دهست نوقاوو بێ هیمهتن، جا کاتێك ترس وبیمی جهنگیان بۆ دێت ئهوه دهیانبینێت، تهماشات دهکهن، چاوهکانیان دهسوڕێتهوه و ئهبڵهق دهبێت وهك کهسێك لهترسی مهرگ بێ هۆشی بهسهردا هاتبێت، جا کاتێك ئهو ترس و بیمه نهما، زمان درێژهکانیان ئازارتان دهدن بهقسهی ڕهق و ناخۆش، لهکاتێكدا ئهوان چاوبرسی و بهههڵپهن بۆ پاره، ئائهوانه باوهڕیان نههێناوه، بهو هۆیهوه خوا کردهوهکانیان پووچ کردنهوه، ئهوکارهش ههمیشه بۆ خوا ئاسانه.
يَحْسَبُونَ الْأَحْزَابَ لَمْ يَذْهَبُوا وَإِن يَأْتِ الْأَحْزَابُ يَوَدُّوا لَوْ أَنَّهُم بَادُونَ فِي الْأَعْرَابِ يَسْأَلُونَ عَنْ أَنبَائِكُمْ وَلَوْ كَانُوا فِيكُم مَّا قَاتَلُوا إِلَّا قَلِيلًا ( 20 )
ئهوانه هێشتا وادهزانن که لهشکر و گرۆ و دهستهکان نهڕۆیشتوون، ئهگهر لهشکری گرۆکان هات، ئاوات دهخوازن بریا لهناو عهرهبه بیابان نشینهکاندا بوونایهو لهوێوهههواڵی ئێوهیان بپرسیایه!! خۆ ئهگهر لهناو ئێوهدا بوونایهتهنها کهم نهبێت جهنگیان نهدهکرد.
لَّقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِّمَن كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيرًا ( 21 )
سوێند بهخوا بهڕاستی لهپێغهمبهری خوادا چاکترین نموونهی تهواو ڕێك پێك ههیهتا چوی لێ بکهن و شوێنی بکهون، بهتایبهت بۆ ئهو کهسانهی ڕهزامهندی خوایان مهبهسته، سهرفرازی قیامهت ئاواتیانه، ههمیشه و بهردهوام یادی خوا به زۆری ئهنجام دهدهن و زمانیان پاراوه بهیادی ئهو.
وَلَمَّا رَأَى الْمُؤْمِنُونَ الْأَحْزَابَ قَالُوا هَٰذَا مَا وَعَدَنَا اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَصَدَقَ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَمَا زَادَهُمْ إِلَّا إِيمَانًا وَتَسْلِيمًا ( 22 )
کاتێك ئیمانداران ئهو ههموو دهسته و گرۆهانهیان بینی وتیان: ئهمه ئهوهیه که خوا و پێغهمبهرهکهی بهڵێنی پێداوین (کهئاوا دژایهتی ئایینهکهی دهکرێت و کافران ودووڕووهکان نهخشهو پیلان دهکێشن بۆ ڕیشهکهن کردنی)، دیاره که خوا و پێغهمبهرهکهی ڕاستیان فهرموو لهپێش هاتنیدا، بێگومان ئهو دژایهتییه باوهڕو ملکهچی نهبێت هیچی تری بۆ زیاد نهکردن (واتهسوورتر بوون لهسهر ئیمان).
مِّنَ الْمُؤْمِنِينَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُم مَّن قَضَىٰ نَحْبَهُ وَمِنْهُم مَّن يَنتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِيلًا ( 23 )
مهردانێکی زۆر ههن لهئیمانداران ئهو پهیمانهی داویانه به خوا، ڕاستیان کرد لهسهری ژیان و پابهند بوون پێوهی و لایان نهدا لێی، جا ههیانه پهیمانهکهی جێبهجێ کرد و مرد لهسهری، ههشیانه چاوهڕوانه، بههیچ شێوهیهك گۆڕان و لاری ڕووی تێ نهکردوون.
لِّيَجْزِيَ اللَّهُ الصَّادِقِينَ بِصِدْقِهِمْ وَيُعَذِّبَ الْمُنَافِقِينَ إِن شَاءَ أَوْ يَتُوبَ عَلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ كَانَ غَفُورًا رَّحِيمًا ( 24 )
تا خوای گهوره پاداشتی ڕاسگۆیان بههۆی ڕاستیهکهیان بداتهوه، ههروهها سزاو تۆڵهی دووڕووهکانیش بدات ئهگهر بیهوێت، یان تۆبهو پهشیمانیان لێ وهردهگرێت، چونکه بهڕاستی خوا ههمیشه و بهردهوام لێ خۆشبوو میهرهبانه.
وَرَدَّ اللَّهُ الَّذِينَ كَفَرُوا بِغَيْظِهِمْ لَمْ يَنَالُوا خَيْرًا وَكَفَى اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ الْقِتَالَ وَكَانَ اللَّهُ قَوِيًّا عَزِيزًا ( 25 )
خوا کافرانی تێكشکاند و گێڕانیهوه دواوه بهخۆیان و کینه و بوغزیانهوه، هیچ جۆره خهیرێکیان دهست نهکهوت، ههر خوا خۆی ئیماندارانی لهجهنگ پاڕاست (ههر خۆێشی به باو باران و لهشکری تایبهتی کافرانی تێكشکان)، جا ههمیشهو بهردهوام خوا بههێزهو بهدهسهڵاته.
وَأَنزَلَ الَّذِينَ ظَاهَرُوهُم مِّنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مِن صَيَاصِيهِمْ وَقَذَفَ فِي قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ فَرِيقًا تَقْتُلُونَ وَتَأْسِرُونَ فَرِيقًا ( 26 )
ئهوانهی پشتگیری قوڕهیشیهکانیان کرد لهخاوهنی کتێبه ئاسمانیهکان، لهجووهکانی (بنی قریزة) خوای گهوره له قڵاکانیان دایگرتن، ترس و بیمی فڕێدایه دڵیان، تا وایان لێهات، دهستهیهکتان کوشتن و دهستهیهکیشتان بهدیل گرتن.
وَأَوْرَثَكُمْ أَرْضَهُمْ وَدِيَارَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ وَأَرْضًا لَّمْ تَطَئُوهَا وَكَانَ اللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرًا ( 27 )
سهرهنجام ههرچی زهوی و زارو ماڵ و خانوو سامانێکیان ههبوو خوا بهخشی بهئێوه، ههروهها شوێنی تریش کههێشتا تا ئێستا پێیدا نهڕۆشتوون، ههمیشهو بهردهوامیش خوا دهستی بهسهر ههموو شتێکدا دهڕوات. (بهپشتیوانی خوای گهوره ڕۆژێك دێت، پیلان گێڕان سهرشۆڕ و ڕیسوا دهکات وه ههرچی سامان و ماڵێك که بهخیانهت و فێڵ بهدهستیان هێناوه، دهدرێتهوه بهخاوهنهکانی... جا ئهو ڕۆژه ئهم ئایهتانهی سورهتی (أحزاب)21-27 دهڵێی ئهو ساتههاتووهتهخوارهوه).
يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُل لِّأَزْوَاجِكَ إِن كُنتُنَّ تُرِدْنَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَزِينَتَهَا فَتَعَالَيْنَ أُمَتِّعْكُنَّ وَأُسَرِّحْكُنَّ سَرَاحًا جَمِيلًا ( 28 )
ئهپێغهمبهر بههاوسهرانت بڵێ: ئهگهر ئێوه تهنها ژیانی دونیا و ڕازاوهیهکهیتان دهوێت، وهرن با ههندێك شتومهك و پاره و سامانتان پێ ببهخشم، لهوهودواش به جوانترین شێوه دهست بهردارتان ببم.
وَإِن كُنتُنَّ تُرِدْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَالدَّارَ الْآخِرَةَ فَإِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْمُحْسِنَاتِ مِنكُنَّ أَجْرًا عَظِيمًا ( 29 )
خۆ ئهگهر ئێوه خوا و پێغهمهرهکهی و پاداشتی ڕۆژی قیامهتان دهوێت، ئهوه دڵنیا بن که خوا بۆ چاکهکارانتان پاداشتی زۆر گهوره و بێ ئهندازهی ئامادهکردووه (پێغهمبهر ههموو هاوسهرانی یهك یهك تاقی کردهوه ههموانیان خواو پێغهمبهرو پاداشتی قیامهتیان ههڵبژارد).
يَا نِسَاءَ النَّبِيِّ مَن يَأْتِ مِنكُنَّ بِفَاحِشَةٍ مُّبَيِّنَةٍ يُضَاعَفْ لَهَا الْعَذَابُ ضِعْفَيْنِ وَكَانَ ذَٰلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرًا ( 30 )
ئهی هاوسهرانی پێغهمبهر: ههرکهس لهئێوه به گوناهێکی گهورهی ئاشکرا ههستێت، ئهوه بابزانێت که دووبهرابهر سزا دهدرێت، ئهوهش لهلای خوا زۆر ئاسانه چونکه ئێوه قهدرو ڕێزی تایبهتیتان ههیه.
وَمَن يَقْنُتْ مِنكُنَّ لِلَّهِ وَرَسُولِهِ وَتَعْمَلْ صَالِحًا نُّؤْتِهَا أَجْرَهَا مَرَّتَيْنِ وَأَعْتَدْنَا لَهَا رِزْقًا كَرِيمًا( 31 )
ئهوهشتان فهرمانبهردارو ملکهچی خواو پێغهمبهرکهی بێت، کردهوهی چاکیش ئهنجام بدات ئهوهدوو جار پاداشتی دهدهینهوه، ههروهها ڕزق و ڕۆزیهکی بهنرخ و پیرۆزمان بۆ ئامادهکردووه.
يَا نِسَاءَ النَّبِيِّ لَسْتُنَّ كَأَحَدٍ مِّنَ النِّسَاءِ إِنِ اتَّقَيْتُنَّ فَلَا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَيَطْمَعَ الَّذِي فِي قَلْبِهِ مَرَضٌ وَقُلْنَ قَوْلًا مَّعْرُوفًا ( 32 )
ئهی ژنانی پێغهمبهر (صلی الله علیه و سلم)، ئێوه وهك هیچ ئافرهتێکی تر نین، ئهگهر بهتهواوی ترسی خوا لهدڵ و دهرونتاندا قسه بهناسكی و شێوهیهك مهکهن، نهوهکو ئهوهی دڵی نهخۆشه بووروژێت و نیازی خراپ بکات، ههمیشهو بهردهوامیش قسهی چاك و بهجێ بکهن (که هیچ کهس نهتوانێت ڕخنهی لێبگرێت).
وَقَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ وَلَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيَّةِ الْأُولَىٰ وَأَقِمْنَ الصَّلَاةَ وَآتِينَ الزَّكَاةَ وَأَطِعْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا ( 33 )
ئهی هاوسهرانی پێغهمبهر (صلی الله علیهوسلم) لهماڵهکانی خۆتاندا بهسهنگینی و سهلاری بسرهون، زینهت و جوانی خۆتان دهرمهخن وهکوو سهردهمی نهفامی یهکهم، نوێژهکانیشتان بهچاکی ئهنجام بدهن و زهکات بدهن (لهماڵ و سامان)، فهرمانبهرداری خواو پێغهمبهرهکهشی بکهن، چونکه بهڕاستی خوا تهنها دهیهوێت ههموو ناپاکی و ناسازی و نادروستیهك له ئێوه دوور بخاتهوه ئهی خاوخێزانی ماڵی پێغهمبهرو بهتهواوی پاکتان بکاتهوه (دوور لهههموو ناتهواوی و قسهو قسهڵۆکێك).
وَاذْكُرْنَ مَا يُتْلَىٰ فِي بُيُوتِكُنَّ مِنْ آيَاتِ اللَّهِ وَالْحِكْمَةِ إِنَّ اللَّهَ كَانَ لَطِيفًا خَبِيرًا ( 34 )
ههرچی لهماڵهکانتاندا دهخوێنرێتهوه لهقورئان و فهرمووده یادی بگرن و فهرامۆشی مهکهن و باسی بکهن بۆ خهڵکی، بهڕاستی خوا ههمیشهو بهردهوام بهلوطف و وردبین و بهئاگایه (له ههڵسوکهوتی بهندهکانی).
إِنَّ الْمُسْلِمِينَ وَالْمُسْلِمَاتِ وَالْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَالْقَانِتِينَ وَالْقَانِتَاتِ وَالصَّادِقِينَ وَالصَّادِقَاتِ وَالصَّابِرِينَ وَالصَّابِرَاتِ وَالْخَاشِعِينَ وَالْخَاشِعَاتِ وَالْمُتَصَدِّقِينَ وَالْمُتَصَدِّقَاتِ وَالصَّائِمِينَ وَالصَّائِمَاتِ وَالْحَافِظِينَ فُرُوجَهُمْ وَالْحَافِظَاتِ وَالذَّاكِرِينَ اللَّهَ كَثِيرًا وَالذَّاكِرَاتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُم مَّغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا ( 35 )
بهڕاستی پیاوان و ئافرهتانی موسوڵمان، پیاوان و ئافرهتانی ئیمان دار، پیاوان و ئافرهتانی ملکهچ و فهرمانبهردار، پیاوان و ئافرهتانی ڕاستگۆ، پیاوان و ئافرهتانی خۆگر، پیاوان و ئافرهتانی لهخوا ترس، پیاوان و ئافرهتانی بهخشهنده، پیاوان و ئافرهتانی ڕۆژووان، پیاوان و ئافرهتانی داوێن پاك و ئهو پیاو و ئافرهتانهی که زۆر یادی خوا دهکهن، بهخشین و لێ بوردهیی و پاداشتی زۆر مهزن و بێ سنووریان لهلایهن خوای گهورهوه بۆ ئامادهکراوه (ههر که دنیایان بهجێهێشت پێی شاد دهبن).
وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَمْرًا أَن يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَمَن يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا مُّبِينًا ( 36 )
بۆ هیچ پیاوێکی ئیماندار یان ژنێکی ئیماندار، نیه کاتێک که خواو پێغهمبهرهکهی بڕیاری شتێک بدهن ئهوان سهرپشک بن (له ئهنجامدانی ئهو کاره، چونکه) ئهوهی سهرپێچی بکات له فهرمانی خواو پێغهمبهرهکهی ئهوه ئیتر به ئاشکرا گومڕاو سهرلێشێواوه.
وَإِذْ تَقُولُ لِلَّذِي أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَأَنْعَمْتَ عَلَيْهِ أَمْسِكْ عَلَيْكَ زَوْجَكَ وَاتَّقِ اللَّهَ وَتُخْفِي فِي نَفْسِكَ مَا اللَّهُ مُبْدِيهِ وَتَخْشَى النَّاسَ وَاللَّهُ أَحَقُّ أَن تَخْشَاهُ فَلَمَّا قَضَىٰ زَيْدٌ مِّنْهَا وَطَرًا زَوَّجْنَاكَهَا لِكَيْ لَا يَكُونَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ حَرَجٌ فِي أَزْوَاجِ أَدْعِيَائِهِمْ إِذَا قَضَوْا مِنْهُنَّ وَطَرًا وَكَانَ أَمْرُ اللَّهِ مَفْعُولًا ( 37 )
تۆ ئهی محمد (صلى الله عليه وسلم) کاتێ بهو کهسهی که (زید) هو خوا نیعمهتی ئیمانی پێبهخشیوه، تۆش نیعمهتی ئازادیی و پهروهردهت له نزیکی خۆتهوه پێداوه دهڵێت: هاوسهری خۆت بهێڵهرهوه لای خۆت که (زهینهب)ه، له خوا بترسهو (تهڵاقی مهده)، وه شتێک له دڵ و دهروونی خۆتدا دهشاریتهوه که خوا دهیهوێت ئاشکرای بکات، له خهڵکی دهترسیت، (لهبهر ئهوه) کاتێ که زهید خواستی و بوو به هاوسهری (پاشان ڕێک نهکهوتن و جیابوونهوهو تهڵاق کهوهته نێوانیان)، ئێمه (زهینهب)مان له تۆ مارهکرد، بۆ ئهوهی هیچ جێپێلێژبوون و دڵتهنگییهک بۆ ئیمانداران دروست نهبێت، له هێنانی هاوسهرانی بهناو کوڕیان کاتێک که پێشتر هاوسهرو حهڵالیان بوون، فهرمانی خواش دهبێت جێبهجێ بکرێت.
مَّا كَانَ عَلَى النَّبِيِّ مِنْ حَرَجٍ فِيمَا فَرَضَ اللَّهُ لَهُ سُنَّةَ اللَّهِ فِي الَّذِينَ خَلَوْا مِن قَبْلُ وَكَانَ أَمْرُ اللَّهِ قَدَرًا مَّقْدُورًا ( 38 )
هیچ گوناهو ههڵهیهک له سهر پێغهمبهر نیه له بهرانبهر کارێکهوه که خوا خستوویهته سهرشانی، (وه ئهم جۆره گۆڕانکاریانه) بهرنامهی خوایهو له پێغهمبهران و قهومه پێشووهکانیشدا ڕوهیداوه (که عهقیدهو بیروباوهڕیان ڕاستکردووهتهوه ههروهها پهیوهندیه کۆمهڵایهتی و ئابووری و ڕامیاریهکانیشیان بهگوێرهی بهرنامهی خوا سازدراوه)، بهردهوامیش فهرمانهکانی خوا بهوردی و ڕێکوپێکی دهبێت جێبهجێ بکرێت.
الَّذِينَ يُبَلِّغُونَ رِسَالَاتِ اللَّهِ وَيَخْشَوْنَهُ وَلَا يَخْشَوْنَ أَحَدًا إِلَّا اللَّهَ وَكَفَىٰ بِاللَّهِ حَسِيبًا ( 39 )
ئهوانهی که پهیامهکانی خوا دهگهیهنن، وه لهو دهترسن و جگه لهو له هێچ کهسی تر ناترسن، خوا خۆی بهسه که پاداشتی (چاکهکاران بداتهوهو له بێ باوهڕانیش بپرسێتهوه).
مَّا كَانَ مُحَمَّدٌ أَبَا أَحَدٍ مِّن رِّجَالِكُمْ وَلَٰكِن رَّسُولَ اللَّهِ وَخَاتَمَ النَّبِيِّينَ وَكَانَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمًا ( 40 )
محمد وهنهبی باوکی هیچ کهس له پیاوانتان بێت بهڵکو پێغهمبهری خوایهو دواههمینی پێغهمبهرانه، ههمیشهو بهردهوامیش خوا به ههموو شتێک زانایه.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْرًا كَثِيرًا ( 41 )
ئهی ئهو کهسانهی ئیمان و باوهڕتان هێناوه زۆر زۆر یادی خوا بکهن (ههمیشه ناوی پیرۆزی ئهوتان لهیاد بێ له دڵ و دهروونتانا جۆش بخواو بێته سهر زارتان).
وَسَبِّحُوهُ بُكْرَةً وَأَصِيلًا ( 42 )
وه (تهسبیحات) و ستایشی بکهن له بهیانیان و دهمهو ئێواراندا.
هُوَ الَّذِي يُصَلِّي عَلَيْكُمْ وَمَلَائِكَتُهُ لِيُخْرِجَكُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَكَانَ بِالْمُؤْمِنِينَ رَحِيمًا ( 43 )
ههر ئهو زاته خۆی (صلوات) و ڕهحمهتی خۆیتان ههمیشهو بهردهوام بهسهردا دهبارێنێت، ههروهها فریشتهکانیشی (داوای لێخۆشبونتان بۆ دهکهن) بۆ ئهوهی له تاریکستانهکان دهرتان بکات و ڕزگارتان بکات وه بتانخاته ناو نوورو ڕووناکی (دینداریهوه له دنیادا، وه بهههشتی بهرینی له قیامهتدا، جا ئهو پهروهردگاره) ههمیشهو بهردهوام بۆ ئیمانداران بهڕهحم و میهرهبان و دلۆڤانه.
تَحِيَّتُهُمْ يَوْمَ يَلْقَوْنَهُ سَلَامٌ وَأَعَدَّ لَهُمْ أَجْرًا كَرِيمًا ( 44 )
ئهو ڕۆژهش که بهدیداری شاد دهبن، به سهلام کردن پێشوازیتان لێ دهکات وه پاداشتی زۆر بهنرخ و پیرۆزی بۆ ئاماده کردوون.
يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ شَاهِدًا وَمُبَشِّرًا وَنَذِيرًا ( 45 )
ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه و سلم) ئێمه تۆمان ڕهوانه کردووه که شایهت بیت (بهسهر ئومهتی ئیسلامهوه له پهیامی خوات پێ ڕاگهیاندوون) وه مژده بهخشیت (به ئیمانداران بهوهی که ڕهزامهندی خواو بهههشتی بهرین چاوهڕێیانه) هو ترسێنهریشیت (بێ باوهڕان دهترسێنیت له خهشم و قینی خواو دۆزهخ).
وَدَاعِيًا إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَسِرَاجًا مُّنِيرًا ( 46 )
ههروهها بانگهواز دهکهی بۆلای خوا لهسهر مۆڵهتی ئهو، چرایهکی ڕووناکیشی (بۆ سهرجهم سهرگهردانان).
وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ بِأَنَّ لَهُم مِّنَ اللَّهِ فَضْلًا كَبِيرًا ( 47 )
(بهردهوام) مژده بده به ئیمانداران، که لهلایهن خواوه ڕێز و قهدرێکی زۆریان ههیه.
وَلَا تُطِعِ الْكَافِرِينَ وَالْمُنَافِقِينَ وَدَعْ أَذَاهُمْ وَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ وَكَفَىٰ بِاللَّهِ وَكِيلًا ( 48 )
ملکهچ و فهرمانداری کافرو دووڕووهکان مهبه گوێ مهده بهو یازارو ناخۆشیانهی (که پێشی دههێنن بۆ خۆت و بانگهوازهکهت)، ههمیشه پشت بهخوا ببهسته، تهنها خواش بهسه که پشتیوان و یاریدهدهربێت.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نَكَحْتُمُ الْمُؤْمِنَاتِ ثُمَّ طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِن قَبْلِ أَن تَمَسُّوهُنَّ فَمَا لَكُمْ عَلَيْهِنَّ مِنْ عِدَّةٍ تَعْتَدُّونَهَا فَمَتِّعُوهُنَّ وَسَرِّحُوهُنَّ سَرَاحًا جَمِيلًا ( 49 )
ئهی ئهو کهسانهی باوهڕتان هێناوه ئهگهرئافرهتانی ئیماندارانتان مارهکرد، لهوهودوا جیابوونهوهو تهڵاقدانتان پێش ئهوهی بچنه لایان، ئهوه هیچ (عـــدة)و ماوهیهکیان ناوێ تا حیسابی بۆ بکهن و (ماوهی چاوهڕوانی ناوێ بۆ ئهوهی شوو بکات به یهکێکی تر)، (لهگهڵ ئهوهشدا) ههندێك دیاریان پێشکهش بکهن و به جوانی دهستبهرداریان ببن.
يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَحْلَلْنَا لَكَ أَزْوَاجَكَ اللَّاتِي آتَيْتَ أُجُورَهُنَّ وَمَا مَلَكَتْ يَمِينُكَ مِمَّا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَيْكَ وَبَنَاتِ عَمِّكَ وَبَنَاتِ عَمَّاتِكَ وَبَنَاتِ خَالِكَ وَبَنَاتِ خَالَاتِكَ اللَّاتِي هَاجَرْنَ مَعَكَ وَامْرَأَةً مُّؤْمِنَةً إِن وَهَبَتْ نَفْسَهَا لِلنَّبِيِّ إِنْ أَرَادَ النَّبِيُّ أَن يَسْتَنكِحَهَا خَالِصَةً لَّكَ مِن دُونِ الْمُؤْمِنِينَ قَدْ عَلِمْنَا مَا فَرَضْنَا عَلَيْهِمْ فِي أَزْوَاجِهِمْ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ لِكَيْلَا يَكُونَ عَلَيْكَ حَرَجٌ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا ( 50 )
ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه و سلم) ئێمه ئهو هاوسهرانهتمان بۆ حهڵاڵ کردویت که مارهییت پێ بهخشیون، ئهو ئافرهتانهش که کهنیزهکی تۆن و له جهنگدا بهدیل گیراون (لهو سهردهمهدا کهنیزهك دیاردهیهکی کۆمهڵایهتی سروشتی بووه، ئاینی پیرۆزی ئیسلام بهجۆرهها شێوه ههوڵی نههێشتنی ئه دیاردهیه داوه)، ههروهها کچه مامهکانت، کچه پوورهکانت، کچه خاڵهکانت، کچی ئهو پوورانهت که کۆچیان کرد له تهک تۆدا، وه ههر ئافرهتێکی بڕوادار که ئهگهر ویستی خۆی پێشکهشی پێغهمبهر بکات، وه پێغهمبهریش ویستی مارهی بکات، که ئهمهیان تایبهتی تۆیه (ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه و سلم) نهك ئیمانداران، ئێمه ڕێ و شوێنمان بۆ ئهوان (واته ئیمانداران) ڕوونکردۆتهوه بهرانبهر هاوسهران و کهنیزهکانیان (ئهم ڕوونکردنهوهیه بۆ ئهوهیه که:) هیچ دڵتهنگی و غهمبارییهك ڕووت تێ نهکات (وابزانی که تۆ له سنوور دهرچوویت بهوهی که له چوار هاوسهر زیاترت ههیه) ههمیشهو بهردهوام خوا لێخۆشبوو و میهرهبانه (بۆ ئیمانداران).
تُرْجِي مَن تَشَاءُ مِنْهُنَّ وَتُؤْوِي إِلَيْكَ مَن تَشَاءُ وَمَنِ ابْتَغَيْتَ مِمَّنْ عَزَلْتَ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكَ ذَٰلِكَ أَدْنَىٰ أَن تَقَرَّ أَعْيُنُهُنَّ وَلَا يَحْزَنَّ وَيَرْضَيْنَ بِمَا آتَيْتَهُنَّ كُلُّهُنَّ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا فِي قُلُوبِكُمْ وَكَانَ اللَّهُ عَلِيمًا حَلِيمًا ( 51 )
ههرکامێکیان لابخهیت (له هاوسهرانت) یا ههرکامێکیان نزیک بکهیتهوه، یاخود ئهوهیان که بتهوێت و ئهوهیان که وازت لێ هێنابێ، پێی گونهبار نابیت (چونکه تۆ ستهمکار نیت) ئا بهم شێوهیه (خوای میهرهبان ئهم بارودۆخه خێزانییهی پێغهمبهر باس دهفهرموێت) تا (خێزانهکانت) دڵیان پێی ئارام بگرێت (چونکه ئهو ههموو ئهرکهی که لهسهر شانی پێغهمبهره، ئهوه دهخوازێت که جۆره سهربهستییهکی ههبێت)، هاوسهرانیش غهم و خهفهت نهخۆن و (وابزانن که پێغهمبهره لێیان زویره) وه ههمووان ڕازی بن بهو بارودۆخه خێزانییهی که بۆ پێغهمبهر لهبار و گونجاوه، خا خۆی دهزانێ که چی له دڵهکاندا حهشار داوه، بێگومان ههمیشه و بهردهوام خوا زانا و دانایه.
لَّا يَحِلُّ لَكَ النِّسَاءُ مِن بَعْدُ وَلَا أَن تَبَدَّلَ بِهِنَّ مِنْ أَزْوَاجٍ وَلَوْ أَعْجَبَكَ حُسْنُهُنَّ إِلَّا مَا مَلَكَتْ يَمِينُكَ وَكَانَ اللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ رَّقِيبًا ( 52 )
لهمهودوا هێنانی ئافرهتانی تر بۆ تۆ حهڵاڵ نیه، یان واز هێنان له ههندێکیان، تا هاوسهرانی تر بخهیته جێیان، ههرچهنده ئهو ئافرهتانهی دهتهوێ بیانخیته جێگهی هاوسهرانت سهرسام بیت له ڕێك و پێکییان جگه کهنیزهك، ههمیشه و بهردهوام خوا چاودێری ههموو شتێك دهکات.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِيِّ إِلَّا أَن يُؤْذَنَ لَكُمْ إِلَىٰ طَعَامٍ غَيْرَ نَاظِرِينَ إِنَاهُ وَلَٰكِنْ إِذَا دُعِيتُمْ فَادْخُلُوا فَإِذَا طَعِمْتُمْ فَانتَشِرُوا وَلَا مُسْتَأْنِسِينَ لِحَدِيثٍ إِنَّ ذَٰلِكُمْ كَانَ يُؤْذِي النَّبِيَّ فَيَسْتَحْيِي مِنكُمْ وَاللَّهُ لَا يَسْتَحْيِي مِنَ الْحَقِّ وَإِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعًا فَاسْأَلُوهُنَّ مِن وَرَاءِ حِجَابٍ ذَٰلِكُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِكُمْ وَقُلُوبِهِنَّ وَمَا كَانَ لَكُمْ أَن تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ وَلَا أَن تَنكِحُوا أَزْوَاجَهُ مِن بَعْدِهِ أَبَدًا إِنَّ ذَٰلِكُمْ كَانَ عِندَ اللَّهِ عَظِيمًا ( 53 )
ئهی ئهو کهسانهی باوهڕتان هێناوه مهچن بۆ سهردانی ماڵهکان پێغهمبهر مهگهر مۆڵهتتان بدرێت و مۆڵهت بخوازن، (ئهگهر مۆڵهت دران بۆ نانخواردنێك) چاوهڕێی پێگهیشتنی مهکهن ئهگهر پێنهگهیشتبوو (مهبهست ئهوهیه که زوو مهچن که هێشتا خواردنهکه پێنهگهیشتووه)، بهڵام بانگ کران ئهوه بچنه ژوورهوه، خۆتان به گفتوگۆوه سهرگهرم مهکهن، چونکه ئهو کارهتان پێغهمبهر ئازار دهدات (ههرچهنده) شهرمتان لێدهکات و (داوای چوونه دهرهوهتان لێناکات، بێگومان) خوا شهرم له (ڕاگهیاندنی) حهق و دروستی ناکات خۆ ئهگهر داوای شتێکی پێویستان (له خێزانهکانی پێغهمبهر کرد) له پشتی پهردهوه داوای لێبکهن، ئا ئهو جۆره ڕهفتاره چاکتر و پاکتره بۆ دلی ئیوه و ئهوانێش، بێگومان هیچ کات بۆتان نیه ئازارو دڵتهنگی بۆ پێغهمبهری خوا پێش بێنن، ههرگز بۆتان نیه هاوسهرانی دوای خۆی به هیچ جۆرێك ماره بکهن چونکه ئهو کارهتان لای خوا زۆر گهورهیهو (زۆر نابهجێیه، چونکه ئهوان دایکتانن، دایکیش له ڕۆڵهی حهرامه).
إِن تُبْدُوا شَيْئًا أَوْ تُخْفُوهُ فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمًا ( 54 )
ئهگهر شتێك دهرببڕن و ئاشکرای بکهن یان بیشارنهوهو دهری نهبڕن، ئهوا بێگومان خوا به ههموو شتێك ئاگاو زانایه (نهێنی و ئاشکرا لای ئهو زاته چوون یهکه).
لَّا جُنَاحَ عَلَيْهِنَّ فِي آبَائِهِنَّ وَلَا أَبْنَائِهِنَّ وَلَا إِخْوَانِهِنَّ وَلَا أَبْنَاءِ إِخْوَانِهِنَّ وَلَا أَبْنَاءِ أَخَوَاتِهِنَّ وَلَا نِسَائِهِنَّ وَلَا مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ وَاتَّقِينَ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدًا ( 55 )
(ئافرهتان) چاوپۆسییان لێدهکرێت و قهیناکا باوانیان بیانبینن، یان کوڕهکانی خۆیان، یان براکانیان، یان برازاکانیان، یان خوشکهزاکانیان، یان ئهو ئافرهتانهیان (که ئیشیان بۆ دهکهن له ماڵدا)، یان ئهوکهسانهی که له ماڵهکانیاندا دهژین، له خوا بترسن (ئهو سنوورانهی که بۆی داناون مهیشکێنن)، بێگومان خوا شایهته بهسهر ههموو شتێکهوه.
إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا ( 56 )
بهڕاستی خواو فرێشتهکانی (صلوات دهدهن لهسهر پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم، ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه ئێوهش (صلوات)ی لهسهر بدهن و (بهردهوام یادی خێری بکهن).
إِنَّ الَّذِينَ يُؤْذُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَأَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا مُّهِينًا ( 57 )
بێگومان ئهوانهی ئازاری خواو پێغهمبههکهی دهدهن (مهبهست ئازاردانی پێغهمبهره صلی الله علیه وسلم) یان ئهوانهی که هاوهڵ بۆ خوا بڕیار دهدهن و کوفر دهکهن و جوێنی پێدهدهن) خوا نهفرینی لێکردوون له دونیاو قیامهتدا سزایهکی زۆر خهجاڵهتئاوهرو سهرشۆڕکهریشی بۆ ئاماده کردوون.
وَالَّذِينَ يُؤْذُونَ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ بِغَيْرِ مَا اكْتَسَبُوا فَقَدِ احْتَمَلُوا بُهْتَانًا وَإِثْمًا مُّبِينًا ( 58 )
ئهوانهش که ئازاری پیاوانی ئیماندارو ئافرهتانی ئیماندار دهدن بێئهوهی تاوانێکیان ئهنجامدابێت، ئهوانه بوختان و گوناهو تاوانێکی ئاشکرا دهگرنه ئهستۆ.
يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُل لِّأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِن جَلَابِيبِهِنَّ ذَٰلِكَ أَدْنَىٰ أَن يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا ( 59 )
ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه و سلم) به هاوسهرانت و کچهکانت و ئافرهتانی ئیماندار بڵێ: که به پۆشاکی باڵا پۆش خۆیان داپۆشن ئهوه لهبارترین شته که پێی بناسرێن، تا ئازار نهدرێن و (توشی گیروگرفت نهبن)، ههمیشهو بهردهوام خوا لێخۆشبوو میهرهبانه (له کهم و کووڕی ڕابوردووتان خۆش دهبێت).
لَّئِن لَّمْ يَنتَهِ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ وَالْمُرْجِفُونَ فِي الْمَدِينَةِ لَنُغْرِيَنَّكَ بِهِمْ ثُمَّ لَا يُجَاوِرُونَكَ فِيهَا إِلَّا قَلِيلًا ( 60 )
ئهگهر دووڕووهکان و دڵ بیمارهکان و پڕوپاگهندهچیهکان له مهدینهدا کۆڵ نهدهن، مۆڵهت و هانی تۆ دهدهین که تۆڵهیان لێ بسێنیت، (لهوهودوا زۆربهیان دهربهدهر بکهیت)و کهمێکیان نهبێت له شاردا نهمیننهوه.
مَّلْعُونِينَ أَيْنَمَا ثُقِفُوا أُخِذُوا وَقُتِّلُوا تَقْتِيلًا ( 61 )
(ئهوانه) نهفرین لێکراون له ههرکوێ بژین، دهبیت دهستگیر بکرێن و دهبێت بکوژرێن، (چونکه له خراپهو پیلان و تاوان و کوشتن و دزی و درۆزنی زیاتر هیچیان لێ نهوهشاوهتهوه).
سُنَّةَ اللَّهِ فِي الَّذِينَ خَلَوْا مِن قَبْلُ وَلَن تَجِدَ لِسُنَّةِ اللَّهِ تَبْدِيلًا ( 62 )
(دژایهتی ئهو دووڕووانه) لهبهرنامهی خوادایهو له ڕابوردووشدا ئهنجامدراوه، ههرگیز گۆڕانکاری نابینی له یاساو بهرنامهکانی خوادا.
يَسْأَلُكَ النَّاسُ عَنِ السَّاعَةِ قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِندَ اللَّهِ وَمَا يُدْرِيكَ لَعَلَّ السَّاعَةَ تَكُونُ قَرِيبًا ( 63 )
خهلکی پرسیارت لێدهکهن دهربارهی ڕۆژی قیامهت (کهی بهرپا دهبێت) پێیان بڵێ: ئهی پێغهمبهر: (کاتی بهرپابوونی) ههر خوا خۆی دهزانێ، جا تۆ چووزانی لهوانهیه ڕۆژی قیامهت زۆر نزیکیش بێت.
إِنَّ اللَّهَ لَعَنَ الْكَافِرِينَ وَأَعَدَّ لَهُمْ سَعِيرًا ( 64 )
بێگومان ئهو خوایه نهفرینی کردوه له کافرهکان (له ڕۆژه قیامهتیشدا) دۆزهخێکی زۆر گهرمی بۆ ئاماده کردوون.
خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا لَّا يَجِدُونَ وَلِيًّا وَلَا نَصِيرًا ( 65 )
بۆ ههمیشه تیایدا دهبێ بژین، لهوێش نه پشتیوانێك شکدهبهن فریایان بکهوێت نه کهسێك ڕزگاریان بکات.
يَوْمَ تُقَلَّبُ وُجُوهُهُمْ فِي النَّارِ يَقُولُونَ يَا لَيْتَنَا أَطَعْنَا اللَّهَ وَأَطَعْنَا الرَّسُولَا ( 66 )
ڕۆژێك دێت ڕوخساریان ئهم دیودیوی پێدهکرێت لهناو ئاگردا (تا چاك ببرژێن و بسوتێن) (بهدهم ئاهو ناڵهوه دهڵێن): ئای خۆزگه فهرمانبهرداری خوا بووینایه، گوێڕایهڵی پێغهمبهر بووینایه.
وَقَالُوا رَبَّنَا إِنَّا أَطَعْنَا سَادَتَنَا وَكُبَرَاءَنَا فَأَضَلُّونَا السَّبِيلَا ( 67 )
(ههروهها) دهڵێن: ئێمه ملکهچ و فهرمانبهرداری ئاغاو گهورهکانمان بووین، ههر ئهوان ڕێگهو ڕێبازی (ڕاستیان) له ئێمه شێوان و ون کرد (خوا ڕسوایان دهکات).
رَبَّنَا آتِهِمْ ضِعْفَيْنِ مِنَ الْعَذَابِ وَالْعَنْهُمْ لَعْنًا كَبِيرًا ( 68 )
پهروهردگارا: دووبهرابهرو دوو جهندابه سزای ئهوان بدهو نهفرینێکی زۆر بێئهندازهیان لێ بکه.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ آذَوْا مُوسَىٰ فَبَرَّأَهُ اللَّهُ مِمَّا قَالُوا وَكَانَ عِندَ اللَّهِ وَجِيهًا ( 69 )
ئهی ئهوکهسانهی باوهڕتان هێناوه: وهکو ئهوانه مهبن که ئازاری موسایان دا (تۆمهتیان بۆ دروستکرد، بوختانیان بۆ ههڵبهست) خوای گهورهش (لهو تۆمهت و بوختانهیان) پاڕاستی و پاکیی ئاشکرا کرد وه ئهو لای خوا زۆر بهڕێزو ئازیزه.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَقُولُوا قَوْلًا سَدِيدًا ( 70 )
ئهی ئهوکهسانهی باوهڕتان هێناوه له خوا بترسن و پارێزکاربن، ههمیشه قسه و گوفتاری بهجێ و بهسوود بکهن.
يُصْلِحْ لَكُمْ أَعْمَالَكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَمَن يُطِعِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ فَازَ فَوْزًا عَظِيمًا( 71 )
(ئهوسا ئیتر) کردهوهکانتان چاك و بهجێ و پهسهند دهکات، له گوناههکانیشتان خۆش دهبێت، جا ئهوهی فهرمانبهرداری خواو پێغهمبهرهکهی بێت، ئهوه ئیتر سهرکهوتن و سهرفهرازیهکی بێ ءهندازهو بێ سنووری بهدهست هێناوه.
إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَن يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنسَانُ إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولًا ( 72 )
ئێمه ئهمانهتی (عهقیده و بیروباوڕ، ئهمانتی سهرپشکیمان) نیشانی ئاسمانهکان و زهوی و کێوهکان دا، (یاخود پێشنیارمان کرد که ئێوه ههڵگری ئهم ئهمانهته بن)، بهڵام ههمووان دهستیان پێوهناو ترسان لێی (ههر پێیان چاك بوو ئاوا (مسیر بن، سهرپشك نهبن) کهچی ئادهمیزاد ههڵیگرت و گرتیه ئهستۆی، بهڕاستی زۆر ستهمکار و نهفام بوو (ئهگهر زۆرینه ڕهچاو بکهین).
لِّيُعَذِّبَ اللَّهُ الْمُنَافِقِينَ وَالْمُنَافِقَاتِ وَالْمُشْرِكِينَ وَالْمُشْرِكَاتِ وَيَتُوبَ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا ( 73 )
تا خوا سزای پیاوان و، وه ئافرهتانی دووڕوو، وه هاوهڵپهرستان له پیاوان و له ئافرهتان بدات، ههروهها تهوبهو پهشیمانی له پیاوان و ئافرهتانی ئیماندار وهردهگرێت، بێگومان خوای گهوره (بۆ ئهوان) زۆر لێخۆشبوو و بهڕهحم و میهرهبانه.