Click to set custom HTML
له سهر سورِهێنهرهكانى قورئان
له سهر سورِهێنهرهكانى قورئان
تاریق سوێدان
- له قورئان ووشهى دونیا 115 جار هاتوه،ووشهى آخرة115 هاتووه
له قورئان ووشهى ملائكه 88 جار هاتوه،ووشهى شياطين 88 هاتووه
له قورئان ووشهى الناس 50 جار هاتوه،ووشهى الأنبياء 50 هاتووه
له قورئان ووشهى صلاح50 جار هاتوه،ووشهى فساد 50 هاتووه
له قورئان ووشهى إبليس 11 جار هاتوه،ووشهى الاستعاذة من إبليس11 هاتووه
له قورئان ووشهى مسلمين 41 جار هاتوه،ووشهى جهاد 41 هاتووه
له قورئان ووشهى زكاة 88 جار هاتوه،ووشهى بركة 88 هاتووه
- له قورئان ووشهى محمد 4 جار هاتوه،ووشهى شريعة 4 هاتووه
- له قورئان ووشهى امرأة 24 جار هاتوه،ووشهى رجل 24 هاتووه
له قورئان ووشهى الحياة 145 جار هاتوه،ووشهى الموت 145 هاتووه
- له قورئان ووشهى الصالحات 167 جار هاتوه،ووشهى السيئات 167هاتووه
له قورئان ووشهى اليسر 36 جار هاتوه،ووشهى العسر 12 هاتووه
له قورئان ووشهى الأبرار 6 جار هاتوه،ووشهى الفجار 3 مرةهاتووه
له قورئان ووشهى الجهر 16جار هاتوه،ووشهى العلانية 16 هاتووه
له قورئان ووشهى المحبة 83 جار هاتوه،ووشهى الطاعة 83هاتووه
- له قورئان ووشهى الهدى 79 جار هاتوه،ووشهى الرحمة 79 هاتووه
- له قورئان ووشهى السلام 50 جار هاتوه،ووشهى الطيبات 50 هاتووه
له قورئان ووشهى الشدة 102جار هاتوه،ووشهى الصبر 102هاتووه
- له قورئان ووشهى المصيبة 75جار هاتوه،ووشهى الشكر 75هاتووه
له قورئان ووشهى الجزاء 117جار هاتوه،ووشهى المغفرة 234هاتووه
تاریق سوێدان
- له قورئان ووشهى دونیا 115 جار هاتوه،ووشهى آخرة115 هاتووه
له قورئان ووشهى ملائكه 88 جار هاتوه،ووشهى شياطين 88 هاتووه
له قورئان ووشهى الناس 50 جار هاتوه،ووشهى الأنبياء 50 هاتووه
له قورئان ووشهى صلاح50 جار هاتوه،ووشهى فساد 50 هاتووه
له قورئان ووشهى إبليس 11 جار هاتوه،ووشهى الاستعاذة من إبليس11 هاتووه
له قورئان ووشهى مسلمين 41 جار هاتوه،ووشهى جهاد 41 هاتووه
له قورئان ووشهى زكاة 88 جار هاتوه،ووشهى بركة 88 هاتووه
- له قورئان ووشهى محمد 4 جار هاتوه،ووشهى شريعة 4 هاتووه
- له قورئان ووشهى امرأة 24 جار هاتوه،ووشهى رجل 24 هاتووه
له قورئان ووشهى الحياة 145 جار هاتوه،ووشهى الموت 145 هاتووه
- له قورئان ووشهى الصالحات 167 جار هاتوه،ووشهى السيئات 167هاتووه
له قورئان ووشهى اليسر 36 جار هاتوه،ووشهى العسر 12 هاتووه
له قورئان ووشهى الأبرار 6 جار هاتوه،ووشهى الفجار 3 مرةهاتووه
له قورئان ووشهى الجهر 16جار هاتوه،ووشهى العلانية 16 هاتووه
له قورئان ووشهى المحبة 83 جار هاتوه،ووشهى الطاعة 83هاتووه
- له قورئان ووشهى الهدى 79 جار هاتوه،ووشهى الرحمة 79 هاتووه
- له قورئان ووشهى السلام 50 جار هاتوه،ووشهى الطيبات 50 هاتووه
له قورئان ووشهى الشدة 102جار هاتوه،ووشهى الصبر 102هاتووه
- له قورئان ووشهى المصيبة 75جار هاتوه،ووشهى الشكر 75هاتووه
له قورئان ووشهى الجزاء 117جار هاتوه،ووشهى المغفرة 234هاتووه
خۆ بە زلزانی زانی
خۆ به گهوره زانین یهکێکه لهتاوانه ههره گهورهکان ئهوهتا لهفهرمودهیهکدا هاتووه: [ لايدخل الجنة من كان فى قلبه مثقال ذرة من الكبر , فقال رجل: ان الرجل يحب ان يكون ثوبة حسنا ونعله حسنا , قال ات الله جميل يحب الجمال : الكبر بطر الحق وغمط الناس] واته کهسێ گهردیلهیهک فیز زلى لهدڵیدا ههبێت ناچێته بهههشتهوه پیاوێک ووتى پیاو حهزدهکات پۆشاکى جوان بێت نهعلهکهى جوان بێت, ئهویش ووتى: خواى گهوره جوانهو جوانیشى خۆش دهوێت, فیز زلى واته داپۆشینى حهق و بێ ڕێز تهماشاکردنى خهڵکى یه. ههروهها پێغهمبهر صلى الله علیه وسلم فهرموویهتى [اهل النار كل جعظرى , جواظ , مستكبر] واته ئههلى ئاگر ههموو کهسێکى تووندو تیژى خۆبهزل زانى قهڵهوه که بهفیزهوه دهڕوات وهفیز زله فهرموودهکه
زۆر بەی دۆزەخی یەکان کین
......ئافرهتان به ڕێژهى زیاتر له پیاوان دهخرێنه دۆزهخهوه سزا دهدرێن وهک پێغهمبهر صلى الله علیه وسلم دهفهرموێت [رايت النار ورايت اكثر اهلها النساء] واته ئاگرم بینى و وهبینیم زۆربهى خهڵکهکهى ئافرهتن زۆرى ڕێژهى ئافرهتانیش لهدۆزهخدا دهگهڕێتهوه بۆ ئهم هۆیانه
١- حهزو ئارهزوو زۆرتر زاڵه بهسهریاندا و زوو دهخهڵتێن بهجوانى و خۆشى دنیا.
٢- زۆرتر چاو دهبڕنه دنیاو خۆیان بهجوانى ڕازاوه و خۆ دهرخراوى ئامادهدهکهن و ڕۆژى دواییان لهیاد دهچێت و خۆیانى بۆ ئامادهدهکهن
٣- بههۆى خۆڕازاندنهوهو دهرخستنى جوانى لهشیان دهبنه گهورهترین هۆکار بۆ لادانى پیاوان لهبیرکردنهوه له قیامهت و سهرنج ڕاکێشانیان بۆلاى خۆیان
٤- زۆر تر بهدهم بانگهوازى شهیتان و بێ باوهڕان و فێڵبازانهوه دهچن و فریو دهخۆن
٥- لهبهر بایهخ دانیان بهجوانى و خۆشى دنیا کهمتر بهدهم بانگهوازى خواى یهوه دهڕۆن
١- حهزو ئارهزوو زۆرتر زاڵه بهسهریاندا و زوو دهخهڵتێن بهجوانى و خۆشى دنیا.
٢- زۆرتر چاو دهبڕنه دنیاو خۆیان بهجوانى ڕازاوه و خۆ دهرخراوى ئامادهدهکهن و ڕۆژى دواییان لهیاد دهچێت و خۆیانى بۆ ئامادهدهکهن
٣- بههۆى خۆڕازاندنهوهو دهرخستنى جوانى لهشیان دهبنه گهورهترین هۆکار بۆ لادانى پیاوان لهبیرکردنهوه له قیامهت و سهرنج ڕاکێشانیان بۆلاى خۆیان
٤- زۆر تر بهدهم بانگهوازى شهیتان و بێ باوهڕان و فێڵبازانهوه دهچن و فریو دهخۆن
٥- لهبهر بایهخ دانیان بهجوانى و خۆشى دنیا کهمتر بهدهم بانگهوازى خواى یهوه دهڕۆن
واتای ئایهتی {صُمٌّ بُكْمٌ عُمْيٌ فَهُمْ لَا يَرْجِعُونَ}[البقرة:18] {.... صُمٌّ بُكْمٌ عُمْيٌ فَهُمْ لَا يَعْقِلُونَ } [البقرة:171]
یهكێك لهو دوو ئایهته كه پهیوهندی به مونافیقانهوه ههیه و، ئهوی تریشیان به كافرانهوه ،ههروهكو لێرهدا ئهبینرێت له بابهتی دهمارگیری و بهرگهنهگرتن و نهرم ونیانی نهبوونیاندا ، ههروهها له گۆشهی سهیركردن و بیركردنهوهی نارهوا ، بهشكهرێكی ناوكۆیی ( قاسم مشترك ) له نێوان مونافقان و كافراندا ههیه .
لهبهر ئهوه ههردوو لایهنهكه وهها وهصف ئهكرێن كهرو ڵال و كوێرن . بهڵام به پێی ئهم دووئایهته هۆیهكانی گومرابوونی ههردوو دهستهكه جیاوازن . ئهوهتا له ئایهتی یهكهمدا هۆیهكه بۆ ئهوه ئهچێت كه ئهوانه نهگهراونهتهوه سهر فترهتی بنهرهتی رابردووی خۆیان .بهڵام له ئایهتهكهی تردا هۆیهكهی بۆ ئهوه دهگهرینتهوه كه ئهوانه عهقڵ و ژیری خۆیان بهكار نههێناوه .
ئهو بنچینهیه هاوبهشهیهش كه به كهروڵالو كوێریان ئهگێری ئهوهیه به خوێندنهوهی ئهو كتێبهی بوونهوهر كه لهبهرچاویاندا ، به وێنهی پیشانگایهكی خوایی سهرسورمێن ، دانراوه بهدیی هێنهریان (جل شأنه))) نهدۆزیهوه و نهناسیی و.. ئهم كتێبهشیان بهچاكی ههڵنهسهگاند و ، به ووردیش له دهورووبهر و رووداوهكانیان نهكۆلی یهوه و دیراسهیان نهكردن و ، پهند و ئامۆژگارییان لێ وهرنهگرتن و گوێشیان بۆ كتێبه ئاسمتنیهكان و ، بۆ دهنگی ویژدانبان نهگرت .
لهبهر ئهوه ههردوو لایهنهكه وهها وهصف ئهكرێن كهرو ڵال و كوێرن . بهڵام به پێی ئهم دووئایهته هۆیهكانی گومرابوونی ههردوو دهستهكه جیاوازن . ئهوهتا له ئایهتی یهكهمدا هۆیهكه بۆ ئهوه ئهچێت كه ئهوانه نهگهراونهتهوه سهر فترهتی بنهرهتی رابردووی خۆیان .بهڵام له ئایهتهكهی تردا هۆیهكهی بۆ ئهوه دهگهرینتهوه كه ئهوانه عهقڵ و ژیری خۆیان بهكار نههێناوه .
ئهو بنچینهیه هاوبهشهیهش كه به كهروڵالو كوێریان ئهگێری ئهوهیه به خوێندنهوهی ئهو كتێبهی بوونهوهر كه لهبهرچاویاندا ، به وێنهی پیشانگایهكی خوایی سهرسورمێن ، دانراوه بهدیی هێنهریان (جل شأنه))) نهدۆزیهوه و نهناسیی و.. ئهم كتێبهشیان بهچاكی ههڵنهسهگاند و ، به ووردیش له دهورووبهر و رووداوهكانیان نهكۆلی یهوه و دیراسهیان نهكردن و ، پهند و ئامۆژگارییان لێ وهرنهگرتن و گوێشیان بۆ كتێبه ئاسمتنیهكان و ، بۆ دهنگی ویژدانبان نهگرت .
بهم پێنج شێوهیهى خوارهوه قهدهغهیه قورئان بخوێنرێت
تطريب) لهسهر شێوهى موسیقا بیخوێنى.
٢- تحزین: قورئان خوێنى عادهتى خۆى تهرک بکات و بهشێوازێکى تر بیخوێنێت کهزۆرکردن له خۆى تیا بێت بهشێوهى گریان لهبهر ریا.
٣- ترجیع: بهچهند شێوهیهک قورئان بخوێنى لهیهک کاتدا.
٤- ترعید: قورئان خوێن وا قورئان بخوێنێ هاوار بکات وهکو چۆن ئازارى بههێزى پێ بگات.
٥- تمویج: دهنگ ههڵبڕین دهنگ کزبکهیت و دووباره دهنگ بهرز بکهیتهوهو دهنگ نزم بکهیتهوهو چهند جارێک وهکو گاڵتهى لێ بێت.
٢- تحزین: قورئان خوێنى عادهتى خۆى تهرک بکات و بهشێوازێکى تر بیخوێنێت کهزۆرکردن له خۆى تیا بێت بهشێوهى گریان لهبهر ریا.
٣- ترجیع: بهچهند شێوهیهک قورئان بخوێنى لهیهک کاتدا.
٤- ترعید: قورئان خوێن وا قورئان بخوێنێ هاوار بکات وهکو چۆن ئازارى بههێزى پێ بگات.
٥- تمویج: دهنگ ههڵبڕین دهنگ کزبکهیت و دووباره دهنگ بهرز بکهیتهوهو دهنگ نزم بکهیتهوهو چهند جارێک وهکو گاڵتهى لێ بێت.
قورئان
ژماره له قورئانى پیرۆز
وشهى موسلمین ( 41)جار هاتووه، وشهى ملکوت (4) جار هاتووه، وشهى ( روح القدس) (4) جار هاتووه، وشهى ( الدنيا) (115) جار هاتووه، وشهى (ركوع) و جۆرهکانى (13) جار هاتوو،
وشهى (الاخرة) (115) جار هاتووه، وشهى (حج ) و داتاشراوهکانى (13) جار هاتووه، وشهى (الملائكة) (68) جار هاتووه، وشهى ( الشيطان) (68) جار هاتووه ، وشهى (القرأن) (68) جار هاتووه، وشهى (الحياة ) (71) جار هاتووه، وشهى (الرسل ) (368) جار هاتووه، وشهى (الصلاة) (68) جار هاتووه، وشهى (الموت ) و داتاشراوهکانى (145) جار هاتووه، وشهى (النجاة) (68) جار هاتووه، وشهى (السلام) (50) جار هاتووه، وشهى (زةكات) (32) جار هاتووه، وشهى (اليوم ) (365) جار هاتووه، وشهى (زستان) و ساردى (5) جار هاتووه، وشهى (هاوين) و گهرمى (5) جار هاتووه، ناوى (يعقوب) (7) جار هاتووه، ناوى (محمد )(4) جار هاتووه، ناوى (يحيى )(4) جار هاتووه، ناوى (صالح) (9) جار هاتووه، ناوى (ابراهيم )(69) جار هاتووه، ناوى( شعيب) (11) جار هاتووه، ناوى( اسماعيل) (12) جار هاتووه، ناوى( هود) (7) جار هاتووه، ناوى (اسحاق) (17) جار هاتووه، ناوى (يونس) (4) جار هاتووه، ناوى (ادريس) (2) جار هاتووه، ناوى) لوگ) ( 27 ) جار هاتووه، ناوى( ايوب ) ٤ ) جار هاتووه، ناوى( يوسف) ( 27 ) جار هاتووه، ناوى (موسا) ( 136 ) جار هاتووه، ناوى (عيسا )( 25 ) جار هاتووه، وشهى ( الشهر) ( 12 ) جار هاتووه، وشهى ( البخل) ( 12 ) جار هاتووه، وشهى ( ادم) ( 25 ) جار هاتووه، وشهى ( الحسرة )( 12 ) جار هاتووه، ناوى (نوح )( 43 ) جار هاتووه، ناوى (داود) ( 16 ) جار هاتووه، وشهى (الطمع ) ( 12 ) جار هاتووه، وشهى (الجحود) ( 12 ) جار هاتووه، ناوى (سليمان) ( 17 ) جار هاتووه، وشهى (الاسراف) و داتاشراوهکانى (23 ) جار هاتووه، وشهى (السرعة) و داتاشراوهکانى (23 ) جار هاتووه، وشهى ( السلطان) و داتاشراوهکانى (37 ) جار هاتووه، وشهى ( النفاق) و داتاشراوهکانى (37 ) جار هاتووه، وشهى ( الابتلاء) و داتاشراوهکانى (23 ) جار هاتووه، وشهى ( الخيانة) و داتاشراوهکانى (16 ) جار هاتووه، وشهى ( الخبث ) و داتاشراوهکانى (16 ) جار هاتووه، وشهى ( البصير) و داتاشراوهکانى (148 ) جار هاتووه، وشهى (القلب ) و داتاشراوهکانى (148 ) جار هاتووه، وشهى ( النفع ) و داتاشراوهکانى (50 ) جار هاتووه، وشهى ( الفساد) و داتاشراوهکانى (50 ) جار هاتووه، وشهى (البر) داتاشراوهکانى (20 ) جار هاتووه، وشهى (الثواب ) داتاشراوهکانى (20 ) جار هاتووه.
وشهى موسلمین ( 41)جار هاتووه، وشهى ملکوت (4) جار هاتووه، وشهى ( روح القدس) (4) جار هاتووه، وشهى ( الدنيا) (115) جار هاتووه، وشهى (ركوع) و جۆرهکانى (13) جار هاتوو،
وشهى (الاخرة) (115) جار هاتووه، وشهى (حج ) و داتاشراوهکانى (13) جار هاتووه، وشهى (الملائكة) (68) جار هاتووه، وشهى ( الشيطان) (68) جار هاتووه ، وشهى (القرأن) (68) جار هاتووه، وشهى (الحياة ) (71) جار هاتووه، وشهى (الرسل ) (368) جار هاتووه، وشهى (الصلاة) (68) جار هاتووه، وشهى (الموت ) و داتاشراوهکانى (145) جار هاتووه، وشهى (النجاة) (68) جار هاتووه، وشهى (السلام) (50) جار هاتووه، وشهى (زةكات) (32) جار هاتووه، وشهى (اليوم ) (365) جار هاتووه، وشهى (زستان) و ساردى (5) جار هاتووه، وشهى (هاوين) و گهرمى (5) جار هاتووه، ناوى (يعقوب) (7) جار هاتووه، ناوى (محمد )(4) جار هاتووه، ناوى (يحيى )(4) جار هاتووه، ناوى (صالح) (9) جار هاتووه، ناوى (ابراهيم )(69) جار هاتووه، ناوى( شعيب) (11) جار هاتووه، ناوى( اسماعيل) (12) جار هاتووه، ناوى( هود) (7) جار هاتووه، ناوى (اسحاق) (17) جار هاتووه، ناوى (يونس) (4) جار هاتووه، ناوى (ادريس) (2) جار هاتووه، ناوى) لوگ) ( 27 ) جار هاتووه، ناوى( ايوب ) ٤ ) جار هاتووه، ناوى( يوسف) ( 27 ) جار هاتووه، ناوى (موسا) ( 136 ) جار هاتووه، ناوى (عيسا )( 25 ) جار هاتووه، وشهى ( الشهر) ( 12 ) جار هاتووه، وشهى ( البخل) ( 12 ) جار هاتووه، وشهى ( ادم) ( 25 ) جار هاتووه، وشهى ( الحسرة )( 12 ) جار هاتووه، ناوى (نوح )( 43 ) جار هاتووه، ناوى (داود) ( 16 ) جار هاتووه، وشهى (الطمع ) ( 12 ) جار هاتووه، وشهى (الجحود) ( 12 ) جار هاتووه، ناوى (سليمان) ( 17 ) جار هاتووه، وشهى (الاسراف) و داتاشراوهکانى (23 ) جار هاتووه، وشهى (السرعة) و داتاشراوهکانى (23 ) جار هاتووه، وشهى ( السلطان) و داتاشراوهکانى (37 ) جار هاتووه، وشهى ( النفاق) و داتاشراوهکانى (37 ) جار هاتووه، وشهى ( الابتلاء) و داتاشراوهکانى (23 ) جار هاتووه، وشهى ( الخيانة) و داتاشراوهکانى (16 ) جار هاتووه، وشهى ( الخبث ) و داتاشراوهکانى (16 ) جار هاتووه، وشهى ( البصير) و داتاشراوهکانى (148 ) جار هاتووه، وشهى (القلب ) و داتاشراوهکانى (148 ) جار هاتووه، وشهى ( النفع ) و داتاشراوهکانى (50 ) جار هاتووه، وشهى ( الفساد) و داتاشراوهکانى (50 ) جار هاتووه، وشهى (البر) داتاشراوهکانى (20 ) جار هاتووه، وشهى (الثواب ) داتاشراوهکانى (20 ) جار هاتووه.
ناوەكانی قورئانی پیرۆز
قورئان خوای گەورە ناوی بردووە بە چەندەها ناو وە بەناوبانگترینیان قورئانە وە كو دەفەرمووێ (( ان هذا القرآن یهدی للتی هی اقوم)) واتە "بەڕاستی ئەم قورئانە هیدایەت بەخشە بۆ چاكترین ڕێگەو ڕێبازو بەرنامە. وە هەروەها "الكتاب" وەكو دەفەرموێ
((لقد انزلنا الیكم كتابا فیه ذكركم)) واتە "سوێند بەخوا بێگومان ئێمە كتێبێكمان رەوانەكردووە بۆتان كە یاداوەریە و سەربەرزی ئێوە لە شوێنكەوتنیایەتی "الفرقان" وەك دەفەرموێ ((تبارك الذی نزل الفرقان علی عبدە لیكون للعالمین نذیرا)) واتە "بەرزو پیرۆزو پاك و بڵندە ئەو زاتەی كە قورئانی دابەزاندووە تا ببێتە جیاكەرەوەی راست و ناراست، بۆ سەر بەندەی خۆی (محمد صلی اللە علیە وسلم) تا ببێتە هوشیاركەرەوەو بێداركەرەوەی دانیشتوانی جیهان لە هەموو سەردەمێكدا"وە "الذكر" وەك دەفەرموێ ((انا نحن نزلنا الذكر وانا لە لحافظون)) واتە ئێمە قورئانمان دابەزاندووەو وە هەر خۆشمان دەیپارێزین.وە "التنزیل" وەك دەفەرموێ ((وانە لتنزیل رب العالمین)) واتە "بەڕاستی ئەم قورئانە لەلایەن پەروەردگاری هەموو جیهانەكانەوە ڕەوانەكراوە" ئەوە چەند ناوێك بوون لە ناوەكانی قورئانی پیرۆز.
((لقد انزلنا الیكم كتابا فیه ذكركم)) واتە "سوێند بەخوا بێگومان ئێمە كتێبێكمان رەوانەكردووە بۆتان كە یاداوەریە و سەربەرزی ئێوە لە شوێنكەوتنیایەتی "الفرقان" وەك دەفەرموێ ((تبارك الذی نزل الفرقان علی عبدە لیكون للعالمین نذیرا)) واتە "بەرزو پیرۆزو پاك و بڵندە ئەو زاتەی كە قورئانی دابەزاندووە تا ببێتە جیاكەرەوەی راست و ناراست، بۆ سەر بەندەی خۆی (محمد صلی اللە علیە وسلم) تا ببێتە هوشیاركەرەوەو بێداركەرەوەی دانیشتوانی جیهان لە هەموو سەردەمێكدا"وە "الذكر" وەك دەفەرموێ ((انا نحن نزلنا الذكر وانا لە لحافظون)) واتە ئێمە قورئانمان دابەزاندووەو وە هەر خۆشمان دەیپارێزین.وە "التنزیل" وەك دەفەرموێ ((وانە لتنزیل رب العالمین)) واتە "بەڕاستی ئەم قورئانە لەلایەن پەروەردگاری هەموو جیهانەكانەوە ڕەوانەكراوە" ئەوە چەند ناوێك بوون لە ناوەكانی قورئانی پیرۆز.
نوێژکردن گوناهو تاوان ههڵدهوهرێنێ
(ابو عثمان ي الفهدي) ڕهحمهتی خوای لێ بێت دهفهرمووێ : لهگهڵ سلمان ی فارسی له ژێر سێبهری دارێک بووین، سلمان دارێکی وشکی هێنا دای له دارهکه و ههژاندی تاکو گهڵای لێ کهوتنه خوارێ پاشان فهرمووی:
ئهی ابو عپمان بۆچی لێم ناپرسیت کهوا بۆچی ئهو کارهم کرد؟
ابو عپمان گوتی: بۆ چی واتکرد؟ سلمان فهرمووی: ئهوها پێغهمبهری خوام بینوه وای له من کردووه که لهگهڵی دابووم له ژێر سێبهری دارێک دارێکی وشکی گرت و دای بهدارهکه و ههژاندی تاکو گهڵای لێ کهوتنه خوارێ پاشان گوتی: ئهی سلمان بۆ چی لێم ناپرسی که وا بۆ ئهو کارهم کرد؟
منیش گوتم: موسڵمان کاتێ دهس نوێژ ههڵدهگرێ به جوانترین شێوه ئینجا پێنچ نوێژی قهرزی پێ دهکات گوناهو تاوان ههڵدهوهرێن لێ وهک چۆن ئهو گهڵایه لهو داره ههڵدهورێن، پاشان ئهو ئایهتهی خوێندهوه: (وَأَقِمِ الصَّلاَةَ طَرَفَيِ النَّهَاڕ وَزُلَفاً مِّنَ اللَّيْلِ إِنَّ الْحَسَنَاتِ يُذْهِبْنَ السَّـيِّئَاتِ ذَلِكَ ذِكْرَى لِلذَّاكِڕينَ )[هود : 114]
ئهی ابو عپمان بۆچی لێم ناپرسیت کهوا بۆچی ئهو کارهم کرد؟
ابو عپمان گوتی: بۆ چی واتکرد؟ سلمان فهرمووی: ئهوها پێغهمبهری خوام بینوه وای له من کردووه که لهگهڵی دابووم له ژێر سێبهری دارێک دارێکی وشکی گرت و دای بهدارهکه و ههژاندی تاکو گهڵای لێ کهوتنه خوارێ پاشان گوتی: ئهی سلمان بۆ چی لێم ناپرسی که وا بۆ ئهو کارهم کرد؟
منیش گوتم: موسڵمان کاتێ دهس نوێژ ههڵدهگرێ به جوانترین شێوه ئینجا پێنچ نوێژی قهرزی پێ دهکات گوناهو تاوان ههڵدهوهرێن لێ وهک چۆن ئهو گهڵایه لهو داره ههڵدهورێن، پاشان ئهو ئایهتهی خوێندهوه: (وَأَقِمِ الصَّلاَةَ طَرَفَيِ النَّهَاڕ وَزُلَفاً مِّنَ اللَّيْلِ إِنَّ الْحَسَنَاتِ يُذْهِبْنَ السَّـيِّئَاتِ ذَلِكَ ذِكْرَى لِلذَّاكِڕينَ )[هود : 114]
قورئان خوێندن له نوێژدا
[عن جابر بن عبدالله رضى الله عنة قال: سئل رسول الله صلى الله علية وسلم اى الصلاة افضل؟ فقال: طول القنوت ] [رواه مسلم] واته جابرى کوڕى عبدالله سهلامى خواى لهسهر بێت وتى پرسیار له پێغهمبهر صلى الله علیه وسلم کرا کام نوێژ باشترینه ؟ فهرمووى زۆر مانهوه و قورئانى زۆر خوێندنهوه. [طول القنوت] واته زۆر مانهوه له نوێژدا و قورئانى زیاتر خوێندنهوه تیایدا باشترین کات بۆ زۆر مانهوه له نوێژدا شهونوێژه و کاته درهنگهکانى شهوه خواى گهوره ههندێک شوێنى تایبهت کردووه بۆ بهندایهتى ئهنجامدانى بهندایهتیش تیایدا پلهى بهرزترى ههیه له شوێنى تر وهکو ماڵى خوا [بيت الله الحرام]کهعبهى پیرۆز و مزگهوتى پێغهمبهر صلى الله علیه وسلم له مهدینه و مزگهوتى [اقصى] له قودس. ههندێک کهسیشى تایبهتمهند کردووه لاى خۆیهوه وهکو پێغهمبهران و پیاوچاکان وهههندێک کاتیشى تایبهتمهند کردووه بۆ نزا و پاڕانهوه که تیایدا قبوڵ و گیرایه وه ئهنجامدانى خێرتره لهکاتى تر لهبهر لهبهر ئهوه نوێژهکان جیاوازن لهدرێژى و کورتیدا وهلهوهى چ سورهتێک بخوێنى تیایاندا خێرى زیاتره لهگهڵ ئهوهدا که ههر سورهتێک بخوێنى له نوێژهکاندا دروسته بهڵام خواى گهوره ههندێک سورهتى تایبهت کردووه به پاداشتى گهورهتر و وهڵامدانهوهى نزا و پاڕانهوه خێرتر و گیرابوونى زووتر له ههندێکى تر خواشباشتر زانایه
ـ نوێژ ماسولکهکانى سک بههێز دهکات چونکه بهرگرى دهکات لهو چهورییهى کهڵهکه بووه و دهبێته هۆى خاوبونهوهى و نهمانى قهڵهوى, ههروهها رێگرى دهکات له شێوانى جهسته و جوانى لهش و لار دهپارێزێ.
٢ـ به ههستان و دانیشتن له نوێژدا جوڵهى ریخۆڵهکان زۆر هبێ و حاڵهتى قهبزى کهمدهکاتهوه و, دهردانى زراو بههێز دهکات.
٣ـ چوونه رکوع و سهجدهبردن هێز دهخاته سهر بهشهکانى پهنجهکانى ههردوو قاچ و دهبێته هۆى کهمبوونهوهى فشار لهسهر مێشک, به شێلانى پهنجهکانى ههردوو قاچ بهتهواوى ههست به هێوربوونهوه دهکرێت.
٤ـ مانهوهى زۆر له سهجدهدا دهبێتههۆى گهڕانهوهى فشارى خوێن بۆ تێکڕاى سروشتى خۆى له ههموو جهستهدا, یارمهتى ههڵقولآنى خوێن دهدات بۆ ههموو بهشهکاتى جهسته.
٥ـ نوێژکردن ئێسکهکان بههێز دهکات و پشت ئهپارێزى له کۆم بوون و چهمانهوه.
٦ـ خشووع له نوێژدا گهورهترین هۆکار و وهسیلهیه بۆ گهشهکردن و ئامادهیى و تواناى زهین و بیروهۆشى موسڵمان.
٧ـ بۆ ئافرهتانى سک پڕیش وهرزش و مهشقێکى زۆر گونجاوه, ئهگهر ئافرهتانى سک پڕ ئهمهیان دهزانى ئیتر وهرزشیان نهدهکرد جگه له نوێژکردن نهبێت, چونکه کهڵکى نهفسى و جهستهیى زۆرى ههیه بۆیان وهک:
أ- بهدهستهێنانى نهرمونیانى و گونجانى زۆربهى بهشهکانى ماسولکهکانى جهستهیه, جوڵهى عهمودى فهقهرى و حهوز ئاسان دهکات که ئهوهش پارێزگارییه له دامهزراوى جهستهو رێک راوهستانى بهشێوهیهکى جوان.
ب ـ نوێژکردن سوڕى خوێن له دلأ و دهماغ و خوێنبهرو خوێنهێنهرو دهمارهکان چالاک ئهکا, ئهمهش وادهکا کۆرپهله بهئاسانى خوێنى پێ بگا بهڕێک و پێکى له رێگهى خوێنبهرهکانهوه, یارمهتیدهر دهبێ بۆ گهشهکردنى به شێوهیهکى سروشتى.
ج- بهرزبوونهوهى مهعنهویات و بهدهستهێنانى متمانهو پشت به خۆبهستن و زاڵبوونه بهسهر جهستهدا, ههروهها تواناى تهرکیزى دهبێ.
٢ـ به ههستان و دانیشتن له نوێژدا جوڵهى ریخۆڵهکان زۆر هبێ و حاڵهتى قهبزى کهمدهکاتهوه و, دهردانى زراو بههێز دهکات.
٣ـ چوونه رکوع و سهجدهبردن هێز دهخاته سهر بهشهکانى پهنجهکانى ههردوو قاچ و دهبێته هۆى کهمبوونهوهى فشار لهسهر مێشک, به شێلانى پهنجهکانى ههردوو قاچ بهتهواوى ههست به هێوربوونهوه دهکرێت.
٤ـ مانهوهى زۆر له سهجدهدا دهبێتههۆى گهڕانهوهى فشارى خوێن بۆ تێکڕاى سروشتى خۆى له ههموو جهستهدا, یارمهتى ههڵقولآنى خوێن دهدات بۆ ههموو بهشهکاتى جهسته.
٥ـ نوێژکردن ئێسکهکان بههێز دهکات و پشت ئهپارێزى له کۆم بوون و چهمانهوه.
٦ـ خشووع له نوێژدا گهورهترین هۆکار و وهسیلهیه بۆ گهشهکردن و ئامادهیى و تواناى زهین و بیروهۆشى موسڵمان.
٧ـ بۆ ئافرهتانى سک پڕیش وهرزش و مهشقێکى زۆر گونجاوه, ئهگهر ئافرهتانى سک پڕ ئهمهیان دهزانى ئیتر وهرزشیان نهدهکرد جگه له نوێژکردن نهبێت, چونکه کهڵکى نهفسى و جهستهیى زۆرى ههیه بۆیان وهک:
أ- بهدهستهێنانى نهرمونیانى و گونجانى زۆربهى بهشهکانى ماسولکهکانى جهستهیه, جوڵهى عهمودى فهقهرى و حهوز ئاسان دهکات که ئهوهش پارێزگارییه له دامهزراوى جهستهو رێک راوهستانى بهشێوهیهکى جوان.
ب ـ نوێژکردن سوڕى خوێن له دلأ و دهماغ و خوێنبهرو خوێنهێنهرو دهمارهکان چالاک ئهکا, ئهمهش وادهکا کۆرپهله بهئاسانى خوێنى پێ بگا بهڕێک و پێکى له رێگهى خوێنبهرهکانهوه, یارمهتیدهر دهبێ بۆ گهشهکردنى به شێوهیهکى سروشتى.
ج- بهرزبوونهوهى مهعنهویات و بهدهستهێنانى متمانهو پشت به خۆبهستن و زاڵبوونه بهسهر جهستهدا, ههروهها تواناى تهرکیزى دهبێ.
سوودهکانى شهونوێژ:
١ـ شهونوێژ دهبێته هۆى کهم دهردانى هۆرمۆنىAcTH, کهئهویش دهبێته هۆى پاراستنى زیادبوونى کتوپڕى شهکره لهخوێندا, کهمهترسیداره بۆ ئهوانهى نهخۆشى شهکرهیان ههیه.
٢ـ زیادبوونى لهپڕى فشارى خوێن کهمدهکاتهوه و مرۆڤ دهپارێزێت له سهکتهى دهماخ و جهڵتهى دڵ.
٣ـ دهبێته هۆى کهمبوونهوهى مهترسى خوێن مهین له دهمارهکانى شهبهکهى چاو, که ئهویش له ئهنجامى لهسهرخۆ هات و چۆکردنى خوێنهوه روودهدات لهکاتى خهوتندا, چونکه مرۆڤى خهوتو لهو ماوهیهدا شلهمهنى ناخوات.
٤ـ دهبێته هۆى چاک بوونى حاڵهتى ههوکردنى جومگه جیاوازهکان جا ههوکردنى رۆماتیزمه بێ یا جگه له رۆماتیزم, لهئهنجامى شێلانى شوێنهکانى دهستنوێژ و ئهو جولآنهى که لهشهونوێژدا دهکرێ.
٥ـ دهبێته هۆى کهمبوونهوهى چهورى کهڵهکهبوو لهناو خوێندا بهتایبهتى لهدواى ئهو ژهمانهى کهچهورییان زۆر تێدایه, کهئهوهش دهبێته هۆى زیاد بوونى توشبوون به نهخۆشى خوێنبهرهکانى دڵ و خوێنبهرى تاجى.
٦ـ دهوریکى باشى ههیه بۆ بیروهۆش تیژى بههۆى ئهو قورئان خوێندنهى لهو شهوه کشوماتهدا دهخوێنرێت لهگهڵ زیکرو پاڕانهوهکان.
٧- هۆى کهمبوونهوهى مهترسى زوو پیرى پێوه دیاربوون و نهخۆشییهکانیهتى.
٨ـ دهبێته هۆى کهمبوونهوهى نهخۆشى(طنين الأذن)و زرنگانهوهى گوێچکهکان, ههروهها کهمکردنهوهى حاڵهتى غهمۆکى و دڵهڕاوکێ..
٩- پێغهمبهرى خوا صلى الله علیه وسلم دهفهرموێت: شهو نوێژ بکهن و بهردهوام بن لهسهرى, چونکه ئاکارو رهوشتى پیاو چاکانى پێش ئێوه بووه, نزیک بوونهوهیه له پهروهردگارتان, بهرههڵستى کهرى تاوانه و هۆى کهفارهتى گوناههکانتانه .
٢ـ زیادبوونى لهپڕى فشارى خوێن کهمدهکاتهوه و مرۆڤ دهپارێزێت له سهکتهى دهماخ و جهڵتهى دڵ.
٣ـ دهبێته هۆى کهمبوونهوهى مهترسى خوێن مهین له دهمارهکانى شهبهکهى چاو, که ئهویش له ئهنجامى لهسهرخۆ هات و چۆکردنى خوێنهوه روودهدات لهکاتى خهوتندا, چونکه مرۆڤى خهوتو لهو ماوهیهدا شلهمهنى ناخوات.
٤ـ دهبێته هۆى چاک بوونى حاڵهتى ههوکردنى جومگه جیاوازهکان جا ههوکردنى رۆماتیزمه بێ یا جگه له رۆماتیزم, لهئهنجامى شێلانى شوێنهکانى دهستنوێژ و ئهو جولآنهى که لهشهونوێژدا دهکرێ.
٥ـ دهبێته هۆى کهمبوونهوهى چهورى کهڵهکهبوو لهناو خوێندا بهتایبهتى لهدواى ئهو ژهمانهى کهچهورییان زۆر تێدایه, کهئهوهش دهبێته هۆى زیاد بوونى توشبوون به نهخۆشى خوێنبهرهکانى دڵ و خوێنبهرى تاجى.
٦ـ دهوریکى باشى ههیه بۆ بیروهۆش تیژى بههۆى ئهو قورئان خوێندنهى لهو شهوه کشوماتهدا دهخوێنرێت لهگهڵ زیکرو پاڕانهوهکان.
٧- هۆى کهمبوونهوهى مهترسى زوو پیرى پێوه دیاربوون و نهخۆشییهکانیهتى.
٨ـ دهبێته هۆى کهمبوونهوهى نهخۆشى(طنين الأذن)و زرنگانهوهى گوێچکهکان, ههروهها کهمکردنهوهى حاڵهتى غهمۆکى و دڵهڕاوکێ..
٩- پێغهمبهرى خوا صلى الله علیه وسلم دهفهرموێت: شهو نوێژ بکهن و بهردهوام بن لهسهرى, چونکه ئاکارو رهوشتى پیاو چاکانى پێش ئێوه بووه, نزیک بوونهوهیه له پهروهردگارتان, بهرههڵستى کهرى تاوانه و هۆى کهفارهتى گوناههکانتانه .
دهستنوێژگرتن:
دهستنوێژ چهکى موسوڵمانانه, هۆى گوناه شوردنهوهیه, پێشهکیهکه بۆ ئهنجامدانى گهورهترین عیبادهت که نوێژه, به تهنها شۆردنى چهند ئهندامێک نیهو بهس له رۆژێکدا چهند جارێک, بهڵکو کاریگهرى دهروونى ههیه و بهرزێتى رۆحه که موسڵمان ههستى پێدهکات لهپاش دهستنوێژگرتن..
دهستنوێژ زۆر لهوه گهورهتره بهچهند وشهیهک تهعبیرى لێ بکرێت, بهتایبهتى ئهگهر بهدڵنیایى و بهباوهڕهوه بگیرێت کاریگهرى باشى دهبێت لهسهر ژیانى موسڵمان ههمیشه هۆشیارى دهکاتهوه و سیماى جوان دهکات..
* پێغهمبهرى خوا صلى الله علیه وسلم دهفهرموێت: (وَلَنْ يُحَافِظَ على الوُضُوءَ إلاَّ مَؤمِنٌ..) . واته : تهنها ئیماندار پارێزگارى له دهستنوێژ دهکات..
ئهو ئهندامانهى که له دهستنوێژدا دهشۆردرێن چونکه بهدهرهوهن زیاتر ئامادهن بۆ پیسبوون به تهپ و تۆزو میکرۆب, ئهو میکرۆبانهش زیاتر له رێگهى پێستهوه هێرش دهبهن بۆ ناو جهسته, پاککردنهوه و شتنى ئهو ئهندامانه له رۆژێکدا چهندجار دهبێته هۆى پاراستنى جهستهو نهمانى ئهو میکرۆبانه, بهتایبهتى ئهگهر دهستنوێژهکه بهجوانى و رێک پێکى بگیرێت.
ئاو لهدهم وهردان: زانستى تازه دهریخستووه دهم و گهروو دهپارێزێت له ههوکردن و پوکیش دهپارێزێ لهکێم زووخ, ههروهها ددانهکانیش دهپارێزى لهپاش ماوهى ئهو خواردنانهى که لهنێوان ددانهکاندا دهمێنێتهوه, چونکه بهمانهوهى میکرۆب لهسهریان دهژى و گهشهدهکات ئهو کاته دهبێته هۆى نهخۆشى ددانهکان.
ههروهها ئاو له دهم وهردان بایهخێکى زۆرى ههیه لهوانه بههێزکردنى ماسولکهکانى شهویلاگ و دهم و چاوه, که ئهویش بۆ خۆى وهرزشێکى گرنگه, ئهو وهرزشهش سوودى ههیه و یارمهتى هێوربونهوهى دهروون دهدات ئهگهر ئهو کهسه لهکاتى ئاو له دهم وهرداندا ماسولکهکانى دهمى بجۆڵێنێ.
ئاو لهلوت وهردان: لێکۆڵینهوهى زانستى دهریخستووه که ههندێ له پزیشکهکانى زانکۆى ئهسکهندهریه ئهنجامیانداوه دهڵێن: ئهوانهى بهبهردهوامى دهستنوێژ دهگرن لوتیان پاک و خاوێنه له میکرۆبهکان و گهراکانیان و تهپ و تۆز, وهک زانراوه ئهو بۆشاییهى ناو لوت شوێنى کۆبوونهوهى زۆرێک لهو میکرۆبانه و گهراکانیانه, گومانى تێدا نیه ئاو لهلوت وهردان و شتنى بهبهردهوامى دهبێته هۆى پاک بوونهوه لێیان, ئهو کاتهش کاریگهرى ههیه بۆسهر تهندروستى ههموو جهسته, ئهم کارهش رێگرى دهکات لهگواستنهوهى میکرۆبهکان بۆناو ئهندامهکانى ترى جهسته.
شتنى رووخسار و ههردوو دهست: شتنى دهم و چاوو ههردوو دهست تا ئانیشکهکان بایهخێکى زۆرى ههیه بۆ لهناوبردنى تهپ و تۆزو میکرۆب لهگهڵ ئهوهشدا پاککردنهوهیانه لهو ئارهقهى وشکبۆتهوه لهسهر پێست, پێستیش پاک دهکاتهوه لهو چهورییهى که چهوری رژێنهکانى پێست دهرى دهدهن, ئهوهش بۆ خۆى شوێنێکى گونجاوه بۆ گهشهکردنى میکرۆبهکان.
شتنى قاچهکان: جوان شتنى قاچهکان و شێلانیان لهکاتى دهستنوێژدا دهبێته هۆى ههستکردن به هێمنى و ئارامى, چونکه ئهو پهنجانه کاردانهوهیان ههیه بۆسهر جهسته بهگشتى بهو شێلان و شتنه به رێک و پێکى.
ههندێ له نهێنیهکانى ترى دهستنوێژ: به لێکۆڵینهوهى زانستى چهسپاوه که هۆى پاراستنى جهستهیه له تیشکى خۆر به تایبهتى تیشکى سهرو بنهوشهیى که دهبێته هۆى روودانى سهرهتانى پێست, لهبهر تهڕى سهر پێست. شتنى قاچهکان و دهستهکان و مهچهک که دوورن لهدڵهوه بهشتن و شێلان سوڕى خوێن بههێز و چالاک دهکهن, ههروهها دهبنه هۆى چالاکى جهسته و ژیانهوهى, بههۆى دهستهکانهوه ههرچى میکرۆبه دهگۆێزرێتهوه بۆ ناو دهم و لوت ئهگهر نهشۆردرێن به باشى.
* پێغهمبهرى خوا صلى الله علیه وسلم ئاماژهى بۆ کردووه بهم فهرموودهیه: (إذا اسْتَيقَظَ أَحَدُكُم مِن نَومِهِ فلا يُدخِلُ يَدَهُ فى الإناءِ حَتّى يَغسِلها ثلاثاً, فَإِنَّ احدَكُم لايَدْرى أيْنَ باتَت يَدُهُ) . واته: ئهگهر یهکێتان لهخهو ههستا بادهستى نهخاته ناو ئهو دهفرهى ئاوى تێدایه و بهکارى دههێنێ, تاسێ جار دهستى نهشوات, چونکه نازانێ دهستى بهرکوێ کهوتووه کاتێ خهوتووه.
دکتور ئهحمهد شهوقى پزیشکى نهخۆشیهکانى دلأ و ههناوى دهڵێت: زاناکان گهیشتونهته ئهو قهناعهته که دابهزینى تیشکى رووناکى بۆسهر ئاو لهکاتى دهستنوێژ گرتن دهبێته هۆى نهمان و دهرچوونى ئایۆنى سالب و کهمکردنهوهى ئایۆنى موجهب, که ئهوهش دهبێته هۆى خاوکردنهوهى دهمارهکان و ماسولکهکان, جهستهش رزگار دهکات له بهرزبوونهوهى پهستانى خوێن و ئازارى ماسولکهکان و پهشێوى و خهوزڕان.
یهکێک له پزیشکه ئهمریکیهکان دووپاتى کردۆتهوه دهڵێ: شتنى دهستهکان به ئاو (مةبةستى لة دةستنويَذة) چاکترین هۆکار و وهسیلهیه بۆ خاوکردنهوه و نههێشتنى گرژى و ئاڵۆزى!.
دهستنوێژ زۆر لهوه گهورهتره بهچهند وشهیهک تهعبیرى لێ بکرێت, بهتایبهتى ئهگهر بهدڵنیایى و بهباوهڕهوه بگیرێت کاریگهرى باشى دهبێت لهسهر ژیانى موسڵمان ههمیشه هۆشیارى دهکاتهوه و سیماى جوان دهکات..
* پێغهمبهرى خوا صلى الله علیه وسلم دهفهرموێت: (وَلَنْ يُحَافِظَ على الوُضُوءَ إلاَّ مَؤمِنٌ..) . واته : تهنها ئیماندار پارێزگارى له دهستنوێژ دهکات..
ئهو ئهندامانهى که له دهستنوێژدا دهشۆردرێن چونکه بهدهرهوهن زیاتر ئامادهن بۆ پیسبوون به تهپ و تۆزو میکرۆب, ئهو میکرۆبانهش زیاتر له رێگهى پێستهوه هێرش دهبهن بۆ ناو جهسته, پاککردنهوه و شتنى ئهو ئهندامانه له رۆژێکدا چهندجار دهبێته هۆى پاراستنى جهستهو نهمانى ئهو میکرۆبانه, بهتایبهتى ئهگهر دهستنوێژهکه بهجوانى و رێک پێکى بگیرێت.
ئاو لهدهم وهردان: زانستى تازه دهریخستووه دهم و گهروو دهپارێزێت له ههوکردن و پوکیش دهپارێزێ لهکێم زووخ, ههروهها ددانهکانیش دهپارێزى لهپاش ماوهى ئهو خواردنانهى که لهنێوان ددانهکاندا دهمێنێتهوه, چونکه بهمانهوهى میکرۆب لهسهریان دهژى و گهشهدهکات ئهو کاته دهبێته هۆى نهخۆشى ددانهکان.
ههروهها ئاو له دهم وهردان بایهخێکى زۆرى ههیه لهوانه بههێزکردنى ماسولکهکانى شهویلاگ و دهم و چاوه, که ئهویش بۆ خۆى وهرزشێکى گرنگه, ئهو وهرزشهش سوودى ههیه و یارمهتى هێوربونهوهى دهروون دهدات ئهگهر ئهو کهسه لهکاتى ئاو له دهم وهرداندا ماسولکهکانى دهمى بجۆڵێنێ.
ئاو لهلوت وهردان: لێکۆڵینهوهى زانستى دهریخستووه که ههندێ له پزیشکهکانى زانکۆى ئهسکهندهریه ئهنجامیانداوه دهڵێن: ئهوانهى بهبهردهوامى دهستنوێژ دهگرن لوتیان پاک و خاوێنه له میکرۆبهکان و گهراکانیان و تهپ و تۆز, وهک زانراوه ئهو بۆشاییهى ناو لوت شوێنى کۆبوونهوهى زۆرێک لهو میکرۆبانه و گهراکانیانه, گومانى تێدا نیه ئاو لهلوت وهردان و شتنى بهبهردهوامى دهبێته هۆى پاک بوونهوه لێیان, ئهو کاتهش کاریگهرى ههیه بۆسهر تهندروستى ههموو جهسته, ئهم کارهش رێگرى دهکات لهگواستنهوهى میکرۆبهکان بۆناو ئهندامهکانى ترى جهسته.
شتنى رووخسار و ههردوو دهست: شتنى دهم و چاوو ههردوو دهست تا ئانیشکهکان بایهخێکى زۆرى ههیه بۆ لهناوبردنى تهپ و تۆزو میکرۆب لهگهڵ ئهوهشدا پاککردنهوهیانه لهو ئارهقهى وشکبۆتهوه لهسهر پێست, پێستیش پاک دهکاتهوه لهو چهورییهى که چهوری رژێنهکانى پێست دهرى دهدهن, ئهوهش بۆ خۆى شوێنێکى گونجاوه بۆ گهشهکردنى میکرۆبهکان.
شتنى قاچهکان: جوان شتنى قاچهکان و شێلانیان لهکاتى دهستنوێژدا دهبێته هۆى ههستکردن به هێمنى و ئارامى, چونکه ئهو پهنجانه کاردانهوهیان ههیه بۆسهر جهسته بهگشتى بهو شێلان و شتنه به رێک و پێکى.
ههندێ له نهێنیهکانى ترى دهستنوێژ: به لێکۆڵینهوهى زانستى چهسپاوه که هۆى پاراستنى جهستهیه له تیشکى خۆر به تایبهتى تیشکى سهرو بنهوشهیى که دهبێته هۆى روودانى سهرهتانى پێست, لهبهر تهڕى سهر پێست. شتنى قاچهکان و دهستهکان و مهچهک که دوورن لهدڵهوه بهشتن و شێلان سوڕى خوێن بههێز و چالاک دهکهن, ههروهها دهبنه هۆى چالاکى جهسته و ژیانهوهى, بههۆى دهستهکانهوه ههرچى میکرۆبه دهگۆێزرێتهوه بۆ ناو دهم و لوت ئهگهر نهشۆردرێن به باشى.
* پێغهمبهرى خوا صلى الله علیه وسلم ئاماژهى بۆ کردووه بهم فهرموودهیه: (إذا اسْتَيقَظَ أَحَدُكُم مِن نَومِهِ فلا يُدخِلُ يَدَهُ فى الإناءِ حَتّى يَغسِلها ثلاثاً, فَإِنَّ احدَكُم لايَدْرى أيْنَ باتَت يَدُهُ) . واته: ئهگهر یهکێتان لهخهو ههستا بادهستى نهخاته ناو ئهو دهفرهى ئاوى تێدایه و بهکارى دههێنێ, تاسێ جار دهستى نهشوات, چونکه نازانێ دهستى بهرکوێ کهوتووه کاتێ خهوتووه.
دکتور ئهحمهد شهوقى پزیشکى نهخۆشیهکانى دلأ و ههناوى دهڵێت: زاناکان گهیشتونهته ئهو قهناعهته که دابهزینى تیشکى رووناکى بۆسهر ئاو لهکاتى دهستنوێژ گرتن دهبێته هۆى نهمان و دهرچوونى ئایۆنى سالب و کهمکردنهوهى ئایۆنى موجهب, که ئهوهش دهبێته هۆى خاوکردنهوهى دهمارهکان و ماسولکهکان, جهستهش رزگار دهکات له بهرزبوونهوهى پهستانى خوێن و ئازارى ماسولکهکان و پهشێوى و خهوزڕان.
یهکێک له پزیشکه ئهمریکیهکان دووپاتى کردۆتهوه دهڵێ: شتنى دهستهکان به ئاو (مةبةستى لة دةستنويَذة) چاکترین هۆکار و وهسیلهیه بۆ خاوکردنهوه و نههێشتنى گرژى و ئاڵۆزى!.
مــــاســــى.... له قورئاندا
خوای گەورە دەفەرموێت: {وَهُوَ الَّذِي سَخَّرَ الْبَحْرَ لِتَأْكُلُوا مِنْهُ لَحْمًا طَڕيًّا وَتَسْتَخْڕجُوا مِنْهُ حِلْيَةً تَلْبَسُونَهَا وَتَرَى الْفُلْكَ مَوَاخِرَ فِيهِ وَلِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ (14)} [النحل] واتە: هەر ئەو زاتەیە كە دەریای بۆ بارهێناون تا گۆشتی تەڕو تازەی لێ بەدەستبێنن، تا لەناویدا جۆرەها گەوهەر و مرواری دەربێنن و لە دەست و ملی بكەن، دەبینیت كەشتییەكان دەریا لەت دەكەن.
یەكێك لەو زیندەوەرانەی لە دەریا و ئاوەكاندا دەژی، ماسییە.
گۆشتی ماسی دەوڵەمەندە بە ماددە پرۆتینییەكان و فۆسفۆر بەڕێژەیەكی بەرز، فۆسفۆر بۆ خانە زیندووەكان و چالاكییان پێویستە. ماسی زۆر كانزای گرنگی تری تێدایە وەك كالیسیۆم و یۆد.
ماسی لە قوڵایی ئاو و لەنێو دەریاكاندا دەژی و خواردنیشی لەسەر ڕووەكە نقوم بووەكانی نێو قوڵایی ئاوە كە ماددەی (بلادۆنا)ی تێدایە و لە ماسولكەكانیدا خەزنی دەكات، خۆی پێی كاریگەر نابێت، بەڵام بۆ مرۆڤی دەگوێزێتەوە كە زۆر خێرا پێی كاریگەر دەبێت. كاریگەربوونیش بەم ماددەی (بلادۆنا)یە پاش خواردنی ژەمێكی ماسی دەردەكەوێت لە وشكی گەروو و زمان و لێدانی هێمنانەی دڵ و ئارامییەكی تەواوی هەموو جەستە لەگەڵ ئارەزووی خەو و خەوەنۆچكەدا.
لەبەرئەوەی ماسی پرۆتینی ئاژەڵی و ماددەی (بلادۆنا)ی تێدایە، بۆیە بۆ ڕیخۆڵەئەستورە زۆر بەسوودە و دڵەڕاوكێ و هاتنەوەیەكی ڕیخۆڵە و هەژان و ترشێتی گەدە كەمدەكاتەوە. (بلادۆنا)ش بۆ نەخۆشی قورحەی گەدە و دوانزەگرێ بەسوودە. (یۆد)یش لە چالاككردنی ڕژێنی دەرەقیدا ڕۆڵی كاریگەری هەیە، چونكە (یۆد) دەچێتە پێكهاتەی هۆرمۆنی (پیرۆكسین)ەوە، بۆیە لەو ناوچانەی دوورن لە دەریا و سەرچاوەی كانزای (یۆد)یان نییە، ڕژێنی دەرەقی گەورە دەبێت و كەسەكە توشی ئەو نەخۆشییە دەبێت كە پێیدەوترێت درمی (لاجوتیر الجحوڤی)... ئەم گەورەبوونەش لەسەر شێوەی لووی گەورە (ورم كبیر) لەپێشەوە لەسەر گەردن دەردەكەوێت، (یۆد) چارەسەری ئەم حاڵەتە دەكات و دەیگەڕێنێتەوە بارەكەی پێشووی. هەروەها هۆرمۆنی (پیرۆكسین) بەرپرسە لەكرداری باڵغبوون لە نێرینەدا.
سەد گرام لە ماسی ئەم ماددانەی تێدایە: 16گرام پرۆتین و 9گرام چەورییەكان و 20 گرام لە كالیسیۆم و دوو گرام لە ئاسن و نیو گرام پۆتاسیۆم و فۆسفۆر و بڕێك ڤیتامین (B).
یەكێك لەو زیندەوەرانەی لە دەریا و ئاوەكاندا دەژی، ماسییە.
گۆشتی ماسی دەوڵەمەندە بە ماددە پرۆتینییەكان و فۆسفۆر بەڕێژەیەكی بەرز، فۆسفۆر بۆ خانە زیندووەكان و چالاكییان پێویستە. ماسی زۆر كانزای گرنگی تری تێدایە وەك كالیسیۆم و یۆد.
ماسی لە قوڵایی ئاو و لەنێو دەریاكاندا دەژی و خواردنیشی لەسەر ڕووەكە نقوم بووەكانی نێو قوڵایی ئاوە كە ماددەی (بلادۆنا)ی تێدایە و لە ماسولكەكانیدا خەزنی دەكات، خۆی پێی كاریگەر نابێت، بەڵام بۆ مرۆڤی دەگوێزێتەوە كە زۆر خێرا پێی كاریگەر دەبێت. كاریگەربوونیش بەم ماددەی (بلادۆنا)یە پاش خواردنی ژەمێكی ماسی دەردەكەوێت لە وشكی گەروو و زمان و لێدانی هێمنانەی دڵ و ئارامییەكی تەواوی هەموو جەستە لەگەڵ ئارەزووی خەو و خەوەنۆچكەدا.
لەبەرئەوەی ماسی پرۆتینی ئاژەڵی و ماددەی (بلادۆنا)ی تێدایە، بۆیە بۆ ڕیخۆڵەئەستورە زۆر بەسوودە و دڵەڕاوكێ و هاتنەوەیەكی ڕیخۆڵە و هەژان و ترشێتی گەدە كەمدەكاتەوە. (بلادۆنا)ش بۆ نەخۆشی قورحەی گەدە و دوانزەگرێ بەسوودە. (یۆد)یش لە چالاككردنی ڕژێنی دەرەقیدا ڕۆڵی كاریگەری هەیە، چونكە (یۆد) دەچێتە پێكهاتەی هۆرمۆنی (پیرۆكسین)ەوە، بۆیە لەو ناوچانەی دوورن لە دەریا و سەرچاوەی كانزای (یۆد)یان نییە، ڕژێنی دەرەقی گەورە دەبێت و كەسەكە توشی ئەو نەخۆشییە دەبێت كە پێیدەوترێت درمی (لاجوتیر الجحوڤی)... ئەم گەورەبوونەش لەسەر شێوەی لووی گەورە (ورم كبیر) لەپێشەوە لەسەر گەردن دەردەكەوێت، (یۆد) چارەسەری ئەم حاڵەتە دەكات و دەیگەڕێنێتەوە بارەكەی پێشووی. هەروەها هۆرمۆنی (پیرۆكسین) بەرپرسە لەكرداری باڵغبوون لە نێرینەدا.
سەد گرام لە ماسی ئەم ماددانەی تێدایە: 16گرام پرۆتین و 9گرام چەورییەكان و 20 گرام لە كالیسیۆم و دوو گرام لە ئاسن و نیو گرام پۆتاسیۆم و فۆسفۆر و بڕێك ڤیتامین (B).